Αποπηγάδι - 5. Το παράδειγμα της Ικαρίας

Το Ελ Ιέρο (El Hierro, ισπ.: Ο Σίδηρος) είναι το μικρότερο και πιο απομακρυσμένο νησί των Καναρίων, με 10.000 κατοίκους, οι οποίοι μέχρι πρό τινος ηλεκτροδοτούνταν από ένα μικρό πετρελαιικό σταθμό. Επειδή το κόστος ήταν υψηλό, πάρθηκε απόφαση να δημιουργηθεί ένα υβριδικό υδροηλεκτρικό έργο, αποκλειστικά για τις ανάγκες του ίδιου του νησιού. Ως πλεονέκτημα θεωρήθηκε η ύπαρξη ενός σβησμένου ηφαιστιακού κρατήρα, ο οποίος θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως άνω ταμιευτήρας. Το έργο ξεκίνησε τον Ιούνιο του 2009 και πέντε χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 2014, έγιναν τα εγκαίνια και μπήκε σε λειτουργία. Το συνολικό κόστος έφτασε σχεδόν τα 80 εκατ. ευρώ.

Μια χρονιά πριν ξεκινήσουν οι ισπανοί το έργο στο Ελ Ιέρο, ξεκινάγαμε εμείς ένα αντίστοιχο έργο στην Ικαρία. Τον Οκτώβριο του 2008, λοιπόν, η ΔΕΗ-Ανανεώσιμες έβαζε τον θεμέλιο λίθο ενός υβριδικού υδροηλεκτρικού στην δυτική πλευρά της Ικαρίας, το οποίο θα κάλυπτε πλήρως τις ανάγκες των 8.500 κατοίκων του νησιού, με τα εξής δεδομένα (σε παρένθεση τα αντίστοιχα νούμερα του Ελ Ιέρο): Δυο μικροί υδροηλεκτρικοί σταθμοί (ένας) συνολικής ισχύος 4,15 MW (11,32 MW) παράγουν ρεύμα με την πτώση των υδάτων από έναν άνω ταμιευτήρα 80 χιλ. κυβικών (379,6 χιλ.). Το νερό συγκεντρώνεται σε έναν κάτω ταμιευτήρα επίσης 80 χιλ. κυβικών (150 χιλ.) και επιστρέφει στον άνω, με την βοήθεια ρεύματος που παράγουν 3 ανεμογεννήτριες (5), συνολικής ισχύος 2,7 MW (11,5 MW). Την εκτέλεση ανέλαβε η ΕΝΕΤ ΑΕ και ο σχεδιασμός προέβλεπε ότι το έργο θα έμπαινε σε λειτουργία μέχρι το τέλος τού 2012. Σημειωτέον ότι αυτό ήταν το πρώτο υβριδικό υδροηλεκτρικό που αναλάμβανε να εκτελέσει η εταιρία, άρα δεν είχε προηγούμενη εμπειρία.

Οι εγκαταστάσεις του υβριδικού τής Ικαρίας. Κίτρινο: άνω ταμιευτήρας (Πέζι), πράσινο: κάτω ταμιευτήρας
(Τσακάδες), μπλε: σταθμοί παραγωγής (Προεσπέρα), κόκκινο: αιολικό πάρκο (Στραβοκουντούρα)

Ο αρχικός προϋπολογισμός τού έργου ήταν 23 εκατ. ευρώ αλλά σύντομα αναπροσαρμόστηκε στα 40 εκατομμύρια. Όμως, παρ' ότι επρόκειτο για μια δουλειά σαφώς μικρότερου όγκου από εκείνη του Ελ Ιέρο, τίποτε δεν πήγαινε σύμφωνα με τα χρονοδιαγράμματα. Ώσπου, τον Φεβρουάριο του 2012, ήρθε το μεγάλο πλήγμα: η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης Απάτης (Office de Lutte Anti-Fraude, OLAF) διαπίστωσε ότι η ρεμούλα οργίαζε και απένταξε το έργο από το ΕΣΠΑ (*). Φυσικά, μόλις έκλεισε η κάνουλα των επιχορηγήσεων, το έργο σταμάτησε, ενώ είχε ολοκληρωθεί σχεδόν κατά το ήμισυ. Ενάμισυ χρόνο αργότερα, στις 30/7/2013, η ΔΕΗ-Ανανεώσιμες αποφάσισε την αύξηση του κεφαλαίου της κατά 43,6 εκατ. ευρώ ενώ τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς προχώρησε και σε νέα αύξηση κεφαλαίου κατά 11,625 εκατ. ευρώ, προκειμένου να βρει λεφτά για την ολοκλήρωση των έργων που είχε ξεκινήσει.

Κι ενώ οι ισπανοί στο Ελ Ιέρο άρχισαν το 2009 και τελείωσαν το 2014, εμείς βάλαμε μπρος το 2008 ένα σαφώς μικρότερο έργο και ακόμη το παλεύουμε. Δηλαδή, όχι ακριβώς το παλεύουμε, αφού το έχουμε παρατήσει τελείως! Πριν δυο μήνες, ο σύλλογος Προεσπέρας Ικαρίας έστειλε εξώδικα σε ΔΕΗ και ΕΝΕΤ καταγγέλλοντας "την εδώ και 21 μήνες πλήρη παύση των εργασιών" και καθιστώντας υπεύθυνες τις εταιρίες για οποιαδήποτε βλάβη προκύψει απ' αυτή την εγκατάλειψη. Σχετική ερώτηση κατέθεσε στην βουλή το ΚΚΕ τον Οκτώβριο του 2015 ενώ και ο δήμαρχος του νησιού Στέλιος Σταμούλος έστειλε σχετική επιστολή διαμαρτυρίας στον πρωθυπουργό, στον υπουργό περιβάλλοντος, στον περιφερειάρχη κλπ.


Στο μεταξύ, η Ειδική Υπηρεσία Επιθεώρησης Περιβάλλοντος του ΥΠεΚΑ, μετά από καταγγελίες (**), προβαίνει τον Φεβρουάριο του 2011 σε αυτοψία η οποία καταλήγει σε ηχηρότατο χαστούκι προς τις εταιρίες, εφ' όσον διαπιστώνει ότι:

• Βρισκόταν σε εξέλιξη διαδικασία απόκρυψης στοιχείων σχετικά με την πρόκληση ρύπανσης, όπως ίχνη χρησιμοποιημένων ορυκτελαίων, διενέργεια παράνομης καύσης ελαστικών, φίλτρων λαδιού και σκουπιδιών στην περιοχή Προεσπέρα.
• Είχαν απορριφθεί χρησιμοποιημένα ορυκτέλαια που είχαν διαρρεύσει προς το ρέμα που διαπερνά τα χωριά Προεσπέρα και Κάτω Προεσπέρα.
• Μεγάλες ποσότητες αδρανών υλικών απορρίπτονταν στον αιγιαλό και στη θάλασσα ακόμη και κατά τη διάρκεια της νύχτας με αποτέλεσμα την καταστροφή του παράκτιου και θαλάσσιου οικοσυστήματος.
• Έχουν πραγματοποιηθεί διαπλατύνσεις των δημοτικών οδών και απορρίψεις των εκσκαφών στις παρυφές του φαραγγιού της Χάλαρης (***).
• Παρατηρήθηκε αδράνεια των τοπικών υπηρεσιών.

Τις διαπιστώσεις υπογράφει η τότε ειδική γραμματέας τού υπουργείου (υποψήφια βουλευτής το 2012 με τους Οικολόγους-Πράσινους και νυν πρόεδρος του "Παρατηρητηρίου Πολιτών για την Αειφόρο Ανάπτυξη") Μαργαρίτα Καραβασίλη, η οποία καλεί με έντονο ύφος την περιφέρεια, το υπουργείο, την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου, τον δήμο και το λιμεναρχείο να πάρουν άμεσα μέτρα. Και η αγανακτισμένη Καραβασίλη καταλήγει:

Μετά τα παραπάνω θεωρούμε απαράδεκτο έργα και δραστηριότητες που κατά κύριο λόγο αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος (...) να εκτελούνται παραβιάζοντας κάθε σχετική νομοθεσία και να δημιουργούν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και προς αυτή την κατεύθυνση η εταιρία υποχρεούται να λάβει άμεσα όλα τα μέτρα πρόληψης, σύμφωνα με την περιβαλλοντική της αδειοδότηση καθώς και τα αναγκαία μέτρα αποκατάστασης κάθε περιβαλλοντικής ζημιάς που θα διαπιστωθεί (...)

Η -αλλοιωμένη πια- βορειοδυτική ακτή της Ικαρίας. Ακρη αριστερά ο κάποτε ειδυλλιακός Νας (το αρχαίο λιμάνι
Ταυροπόλιον) και πίσω του το πληγωμένο φαράγγι της Χάλαρης. Άκρη δεξιά ο ημιτελής κάτω ταμιευτήρας.

Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να προσθέσουμε περισσότερα για να αντιληφθεί ο αναγνώστης την μοίρα που περίμενε το Αποπηγάδι και τους λόγους για τους οποίους πάλεψε με αυταπάρνηση ο Κώστας Πενταράκης. Αν όλα πάνε καλά, στο επόμενο σημείωμα θα ολοκληρώσουμε, προσθέτοντας μερικές ακόμη ομορφιές.


-----------------------------------------------------
(*) Πικάντικες λεπτομέρειες για την υπόθεση προσφέρει το ιστολόγιο archaeopteryx. Ενδιαφέρον είναι και το σχετικό θέμα στο περιοδικό HotDoc, τεύχος 17, 13/12/2012
(**) Άφθονο σχετικό υλικό έχει δημοσιεύσει ο ιστότοπος ikariamag.gr. Ξεχωρίζω ενδεικτικά το κείμενο "Υβριδικό Ενεργειακό Ικαρίας, αλήθειες και μύθοι", με τις αποκαλυπτικές και τεκμηριωμένες θέσεις τού Ινστιτούτου Θαλάσσιας προστασίας "Αρχιπέλαγος".
(***) Οι καταγγελίες σημειώνουν ότι ανοίχτηκαν δρόμοι πλάτους 10-12 μέτρων, καθ' υπέρβαση της έγκρισης για δρόμους πλάτους 4-5 μέτρων. Ακριβώς όπως έγινε και στο Αποπηγάδι.