Τι κρύβει το σχέδιο για επαναγορά του χρέους;

Φαίνεται πως κάτι το οποίο καταλαβαίνει ο κάθε πρωτοετής φοιτητής οικονομικής σχολής, δεν μπόρεσαν να το καταλάβουν έγκαιρα ούτε οι δικοί μας κυβερνητικοί οικονομικοί εγκέφαλοι ούτε τα τζιμάνια της τρόικας. Κι αυτό δεν είναι άλλο από τους υπέρογκους τόκους με τους οποίους χρεώνεται το ελληνικό δημόσιο για τα δάνεια τα οποία έχει πάρει. Πόσο μυαλό χρειάζεται για να καταλάβει κάποιος ότι δάνεια με ληστρικά επιτόκια δεν είναι δυνατόν να εξυπηρετούνται ομαλά; Έτσι, άρχισαν ξαφνικά όλοι να τρέχουν να βρουν λύση, λες και τώρα ανακάλυψαν το αυτονόητο.

Παρένθεση. Φυσικά, δεν μπορούμε να δεχτούμε ότι αυτή η βασική οικονομική αλήθεια είχε διαφύγει της προσοχής όλων αυτών των διεθνών νταραβεριτζήδων. Απλώς, μας δίνουν τώρα άλλη μια απόδειξη αυτού που υποστηρίζουμε με σθένος από την πρώτη στιγμή. Ότι, δηλαδή, το μνημόνιο δεν έχει καμμιά σχέση με την κρίση και η επιβολή του είχε τον διπλό σκοπό αφ' ενός μεν να προασπίσει τα συμφέροντα των δανειστών μας αφ' ετέρου δε να εξυπηρετήσει το κεφάλαιο μειώνοντας το κόστος εργασίας. Κλείνει η παρένθεση.

Είναι αποδεδειγμένο ότι ο σύγχρονος καπιταλισμός έχει έφεση στον τζόγο. Έτσι, τα τελευταία χρόνια έχει εισαχθεί στην οικονομική επιστήμη ένας καινούργιος όρος: financialization (χρηματιστικοποίηση). Τα πάντα αποτιμώνται σε χρήμα, επομένως και το μέλλον. Για να γίνει πιο κατανοητός ο όρος, ας θυμηθούμε τα στοιχήματα που παίχτηκαν (κι εξακολουθούν να παίζονται) πάνω στο ελληνικό χρέος, γεγονός που οδηγεί σε γιγάντωση των ελληνικών spread. Παγκόσμιοι τραπεζίτες και λοιποί "τοκιστές και σουλατσαδόροι" (οι αλήστου μνήμης "ραντιέρηδες" του Ανδρέα Παπανδρέου) κερδίζουν τεράστια ποσά, δημιουργώντας τεχνητή τοκογλυφική υπεραξία σε βάρος της Ελλάδας, με μηδενικό κόστος.

Το πώς γίνεται αυτό το έχουμε αναλύσει στο παρελθόν σε τούτο το ιστολόγιο. Θυμίζω επί τροχάδην: βγαίνει το Δημόσιο να δανειστεί και οι τράπεζες σπεύδουν να το δανείσουν με 5%, χρησιμοποιώντας χρήμα που έχουν δανειστεί από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με 1%. Νόμιμη τοκογλυφία με κέρδος 400%.

Ας επιστρέψουμε στο πρόβλημα των τόκων. Για να γλιτώσουμε από τις τοκογλυφικές επιβαρύνσεις, έπεσε η ιδέα της "επαναγοράς του χρέους" (σημείωση: κατ' εμέ, ο όρος είναι λανθασμένος και θα έπρεπε να μιλάμε για "αγορά του χρέους"). Η φιλοσοφία αυτής της διαδικασίας είναι απλή και, στην πράξη, την έχουν εφαρμόσει χιλιάδες ιδιώτες για τα προσωπικά τους χρέη: βρίσκουμε κάπου χρήμα με χαμηλό επιτόκιο και αγοράζουμε τα ομόλογα που έχουμε στον δρόμο με υψηλό επιτόκιο.

Δεύτερη παρένθεση. Θα αναρωτηθείτε, γιατί δεν παίρνουμε κι εμείς, ως κράτος, δανεικά από την ΕΚΤ με 1%, όπως οι τράπεζες. Μα, επειδή...απαγορεύεται από τους ευρωενωσιακούς κανονισμούς και τις συνθήκες του Μάαστριχτ και της Λισαβώνας! Είπαμε: το 1% είναι για τις τράπεζες, όχι για τους λαούς. Κλείνει κι αυτή η παρένθεση.

Εδώ μπαίνει στο παιχνίδι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ), βασικό εργαλείο του ευρωπαϊκού κεφαλαίου, προθυμοποιούμενο να μας...βοηθήσει. Το πώς σχεδιάζει να μας βοηθήσει το ΕΤΧΣ, το ανέλυσε ο γερμανός υπουργός οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Τί είπε ο Σόιμπλε; Ευχαρίστως να σας βοηθήσουμε (εννοείται, με το αζημίωτο), αλλά και σεις πρέπει να πάρετε επί πλέον μέτρα δημοσιονομικής λιτότητας. Φτάσαμε, λοιπόν, στο ζουμί: επί πλέον μέτρα!

Ποιος είναι ο απώτερος στόχος αυτής της ιδέας; Από τη μια, οι κεφαλαιοκράτες ησυχάζουν, αφού εξασφαλίζουν τα λεφτά τους και φορτώνουν τον ελληνικό κίνδυνο στον ανώνυμο ευρωπαίο φορολογούμενο (πού νομίζετε ότι θα βρει τα λεφτά το ΕΤΧΣ για να μας δανείσει;). Κι από την άλλη, το ΕΤΧΣ θα αποτελεί για τα επόμενα 20 -τουλάχιστον- χρόνια (μη ξεχνάμε την...επιμήκυνση!) τον "γκαουλάιτερ" των γερμανικών συμφερόντων στην Ελλάδα.

Εν τάξει, χερ Σόιμπλε. Καταλάβαμε.

"Η γραμμή σκιάς"

Ο Γιόζεφ Φιοντόρ Κορζενιόφσκι (1857-1924) αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση. Γεννημένος στην Πολωνία, βρέθηκε να μεγαλώνει στο ρωσικό Βόλογκντα, όπου ο πατέρας του εξορίστηκε από τους ρώσους. Στα 17 του, ο νεαρός Γιόζεφ έγινε ναυτικός, μπαρκάρισε με ένα γαλλικό πλοίο και δεν ξαναγύρισε στον τόπο του. Αργότερα εντάχθηκε στο αγγλικό ναυτικό, πήρε την αγγλική υπηκοότητα και, ανεβαίνοντας την ιεραρχία, έφτασε μέχρι πλοίαρχος.

Ποια είναι η ιδιαίτερη περίπτωση που προανέφερα; Ο Γιόζεφ αγάπησε τόσο την Αγγλία ώστε δεν την επέλεξε απλώς ως δεύτερη πατρίδα του. Άλλαξε το όνομά του σε Τζόζεφ Κόνραντ και επέλεξε τα αγγλικά (παρ' ότι ήταν τρίτη γλώσσα του) για να γράψει 13 μυθιστορήματα και 7 τόμους με διηγήματα! Το πλούσιο συγγραφικό του έργο τον κατατάσσει σε περίοπτη θέση ανάμεσα τόσο στους βρεττανούς λογοτέχνες όσο και στους εκπροσώπους του ευρωπαϊκού μοντερνισμού.

Για να κάνουμε την γνωριμία μας με το έργο του Τζόζεφ Κόνραντ, επέλεξα ένα από τα τελευταία και διασημότερα μυθιστορήματά του. Πρόκειται για το "Η γραμμή σκιάς", που πρωτοκυκλοφόρησε το 1917.

Όπως φαίνεται από την υπόθεση αλλά και όπως ξεκαθαρίζει στην εισαγωγή του ο συγγραφέας, το βιβλίο είναι βασισμένο σε προσωπικές εμπειρίες του Κόνραντ. Κεντρικός ήρωας είναι ένας νεαρός καπετάνιος, ο οποίος αναλαμβάνει για πρώτη φορά να κυβερνήσει πλοίο. Με την οίηση και την άγνοια της νιότης του, βλέπει ως παιχνίδι αυτή την αποστολή αλλά η μοίρα αποφασίζει διαφορετικά. Ο άνεμος πέφτει, καθηλώνοντας το ιστιοφόρο στην νοτιοανατολική Ασία, όπου οι άντρες του προσβάλλονται από κίτρινο πυρετό ενώ στο πλοίο δεν υπάρχει φάρμακο. Και τα πράγματα γίνονται χειρότερα όταν αρχίζει να κυκλοφορεί η φήμη πως το καράβι είναι στοιχειωμένο.

Αν είχαμε να κάνουμε με μια απλή θαλασσινή περιπέτεια, δεν θα ασχολούμασταν με τούτο το βιβλίο. Όμως, ο Κόνραντ χρησιμοποιεί την περιπέτεια ως φόντο. Στο προσκήνιο μένει προσηλωμένος στον χαρακτήρα του καπετάνιου, παρακολουθώντας την εξέλιξή του και το πέρασμά του μέσα από μια γραμμή σκιάς, δηλαδή από το κατώφλι της ωριμότητας, όπου ο άνθρωπος αφήνει για πάντα πίσω του την ανεμελιά της νιότης.

"Η γραμμή σκιάς" είναι ένα σπαρακτικό μυθιστόρημα. Ωριμάζοντας, ο νεαρός καπετάνιος συνειδητοποιεί ότι δεν μπορεί να κάνει φιλίες αν θέλει να επιβληθεί στους κατωτέρους του. Όμως, παράλληλα αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να βγάζει διδάγματα από την πείρα των μεγαλυτέρων και να ανταμοίβει την αφοσίωση που του δείχνουν. Το εφιαλτικά ακίνητο πλοίο γίνεται οδυνηρό σχολείο, όπου ο πρωταγωνιστής μαθαίνει, με επίπονο τρόπο, ότι δεν μπορεί να γίνει πραγματικός κυβερνήτης αν δεν μάθει να κυβερνάει πρώτα την ίδια του την ζωή.

Για να ολοκληρώσει το θαυμάσιο ταξίδι του, ο Κόνραντ δεν χρειάζεται περισσότερες από 180 αραιογραμμένες σελίδες. Μεγάλο μερίδιο στην αναγνωστική μας απόλαυση ανήκει στην εμπνευσμένη μετάφραση του Ξενοφώντα Κομνηνού. "Η γραμμή σκιάς" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Ίνδικτος" και η απόκτησή της κοστίζει κάπου 10 ευρώ. Περίπου, όσο δυο κυριακάτικες χαζοφυλλάδες με ηλίθια σιντί...


Υστερόγραφο: Αν θελήσετε να διαβάσετε περισσότερο Κόνραντ, αναζητήστε την νουβέλα του "Ο αναρχικός" (εκδόσεις "Εριφύλη", σελίδες 80). Πρόκειται για μιά ιστοριούλα που διαβάζεται σε μία-μιάμιση ώρα, αρκετά "διδακτική" γιά το πώς μπορείς να μπλέξεις γιά ολη σου τη ζωή εξ αιτίας μιας στιγμής αδυναμίας. Το θέμα του αναρχισμού απασχόλησε τον Κόνραντ σε πολλά από τα βιβλία του.

Τί τα 'θελες τα συχαρίκια του ΔΝΤ, βρε Μουαμάρ;

Και "πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις", άρχισαν οι απαντήσεις στα ερωτηματικά που διατύπωσα στο χτεσινό κείμενο περί των όσων συμβαίνουν στον αραβικό κόσμο. Για την ακρίβεια, οι απαντήσεις πάντοτε υπάρχουν αλλά περιμένουν να τις ανακαλύψουμε. Έτσι, ένα κείμενο του Νίκου Μπογιόπουλου με έβαλε στο τριπάκι κι άρχισα να ψάχνω το διαδίκτυο, ανακαλύπτοντας πολύ ενδιαφέροντα πράγματα. Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.

Στο χτεσινό κείμενο, λοιπόν, έγραφα επί λέξει: "Επίσης, ποιος θα μας εξηγήσει τί ακριβώς θέλουν να αλλάξουν οι κάτοικοι στην Λιβύη; Γιατί το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας βασίζεται σε 1.500 τοπικά κονγκρέσσα (στα οποία συμμετέχει κάθε λίβυος), τα οποία συνιστούν 12 μεγαλύτερα περιφερειακά κονγκρέσσα κι αυτά εκπροσωπούνται στο εθνικό κονγκρέσσο. Επειδή, λοιπόν, είναι δύσκολο να σκεφτώ δημοκρατικότερη πολιτειακή δομή, μάλλον πρέπει να πιστέψω ότι οι λίβυοι ξεσηκώθηκαν ξαφνικά επειδή βαρέθηκαν τον Καντάφι. Αλήθεια, στα πλαίσια αυτής της "βαρεμάρας" άρχισαν να καίνε την σημαία της "Τζαμαχιριγιανής δημοκρατίας" και να αναρτούν την παλιά, βασιλική σημαία του ιταλόδουλου Ίντρις;"

Ψάχνοντας το διαδίκτυο, έφτασα στον ιστότοπο "Global Arab Network". Εκεί βρήκα μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα δημοσίευση της 8ης Δεκεμβρίου 2009 (πριν 15 μήνες δηλαδή, σε τελείως ανύποπτο χρόνο) με τίτλο: "Το Δ.Ν.Τ. χαιρετίζει τις μακροοικονομικές επιδόσεις και τις δομικές αλλαγές της Λιβύης". Η δημοσίευση είναι στα αγγλικά και επιβάλλεται να την διαβάσουν όσοι δεν έχουν πρόβλημα γλώσσας. Για τους υπολοίπους, παραθέτω μια σύντομη μετάφραση μερικών βασικών σημείων:

...Το ΔΝΤ καλωσόρισε τις μακροοικονομικές επιδόσεις της Λιβύης και την σημαντική πρόοδο στην εφαρμογή δομικών μεταρρυθμίσεων, ειδικά στον οικονομικό τομέα. Οι επιπτώσεις της παγκόσμιας κρίσης στην Λιβύη έχουν περιοριστεί σε μείωση των πετρελαιικών εσόδων και η εκτός πετρελαίου ανάπτυξη παρέμεινε υψηλή. Η μεσοπρόθεσμη προοπτική της Λιβύης παραμένει ισχυρή. Το ΔΝΤ υπογράμμισε την σπουδαιότητα περαιτέρω προσπαθειών για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της πλεονάζουσας ρευστότητας, να βελτιωθεί η δημοσιονομική διαχείριση και να προωθηθούν δομικές αλλαγές που θα υποστηρίζουν την επιδίωξη των αρχών να αποστρέψουν την οικονομία από το πετρέλαιο και να προωθήσουν τον ρόλο του ιδιωτικού τομέα...

...Το ΔΝΤ σχολίασε τις βελτιώσεις που έγιναν στην ιδιωτικοποίηση και την αναδόμηση των τραπεζών. Ιδιαίτερα, χαιρέτισε την πρόσφατη ίδρυση μιας εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων...και την μερική ιδιωτικοποίηση της μεγαλύτερης κρατικής τράπεζας....

...Το ΔΝΤ αναγνώρισε τη σημαντική πρόοδο που επιτεύχθηκε στη φιλελευθεροποίηση και το άνοιγμα της οικονομίας, που υποστηρίχθηκε από την τεχνική βοήθεια του Ταμείου. Ενθάρρυνε τις συνεχείς προσπάθειες να ενισχυθεί το ρυθμιστικό πλαίσιο προκειμένου να βελτιωθεί περαιτέρω το επιχειρησιακό κλίμα και να προωθηθεί η δραστηριότητα ιδιωτικού τομέα. Η καλοδεχούμενη ενίσχυση της διαχείρισης φόρων και δασμών (σημ.: δηλαδή, του φοροεισπρακτικού μηχανισμού) πρέπει να συνοδευτεί από χαμηλά ποσοστά εταιρικών φόρων και δασμών, με λίγες παρεμβάσεις και περιορισμένες απαλλαγές.

...Το ΔΝΤ ενθάρρυνε τις αρχές να συνεχίσουν να βελτιώνουν τις χρηματοοικονομικές στατιστικές...


Ωραίο; Κι όλα αυτά στην Λιβύη του Καντάφι! Ο οποίος Καντάφι έμεινε ακλόνητος στην θέση του 40 και πλέον χρόνια, με την συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου να πίνει νερό στο όνομά του επί δεκαετίες αλλά άρκεσαν δυο-τρία χρόνια φιλικών χτυπημάτων στην πλάτη από το ΔΝΤ για να πάρουν φωτιά τα μπατζάκια του.

Και τώρα, το κερασάκι στην τούρτα. Στις 15 Φεβρουαρίου δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του ΔΝΤ η έκθεση του Ταμείου, σύμφωνα με την οποία το μέλλον της Λιβύης προδιαγράφεται ευνοϊκώτατο. Στις 15 Φεβρουαρίου! Πότε είπατε ότι ξέσπασε η λαϊκή οργή;

Τοκ-τοκ! Ακούτε, κύριε Παπανδρέου ή πέρα βρέχει;

Τι συμβαίνει στον αραβικό κόσμο;

Φάνηκε παράξενο σε κάποιον φίλο αυτού του ιστολογίου ότι τηρώ σιγήν ιχθύος (πλην μιας εξαιρέσεως) περί των όσων συμβαίνουν στον αραβικό κόσμο. Ο Μπεν Άλι έφυγε νύχτα από την Τυνησία (αφού πρώτα η σύζυγός του σήκωσε όλο το κρατικό χρυσάφι από την τράπεζα), ο Μουμπάρακ εξαφανίστηκε (αυτός είχε φροντίσει έγκαιρα την καβάντζα του), ο Καντάφι θέλει να πέσει ηρωικώς μαχόμενος και προς τούτο βομβαρδίζει τον λαό του, στο Μπαχρέιν και στην Υεμένη τρέμουν οι κώλοι των Χαμάντ αλ Χαλίφα και Αλί Σαλέχ αντίστοιχα... Και όμως, το "Cogito ergo sum" δεν δείχνει να συγκινείται. Ή, μήπως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι;

Κατ' αρχάς, ας σταθούμε ψύχραιμοι. Άλλωστε, σε τούτην εδώ την δικτυακή γωνιά προσπαθούμε να βάζουμε την υγιή σκέψη πάνω από το συναίσθημα και να μη παρασυρόμαστε σε αφορισμούς κι εύκολα τσιτάτα. Αν θέλουμε, λοιπόν, να κατανοήσουμε τι ακριβώς συμβαίνει στον αραβικό κόσμο σήμερα, πρέπει πρώτα να συγκεντρώσουμε τα δεδομένα.

Βασικό δεδομένο, λοιπόν, είναι ότι οι ανταγωνισμοί ανάμεσα στις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις δεν παύουν ποτέ. Στα πλαίσια αυτών των αιματηρών ανταγωνισμών (για πλούτο, πρώτες ύλες, δρόμους μεταφορών, ενέργεια κλπ) ο ιμπεριαλισμός ποτέ δεν ορρώδησε μπροστά σε αξίες όπως η δημοκρατία ή τα ανθρώπινα δικαιώματα. Συνεπώς, όταν βλέπουμε σήμερα τις ΗΠΑ, την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ρωσία κλπ να κόπτονται υπέρ των δικαιωμάτων των επαναστατημένων λαών της βόρειας Αφρικής και υπέρ του δημοκρατικού μετασχηματισμού των χωρών τους, δικαιούμαστε να παραμένουμε κουμπωμένοι μέχρι τον λαιμό ώσπου να δοθεί κρυστάλλινη απάντηση στο ερώτημα: οι λαϊκές εξεγέρσεις οφείλονται σε ξέσπασμα λόγω καταπίεσης ή είναι υποκινούμενες από κάποια άρρητα διεθνή συμφέροντα;

Ίσως η θέση μου ακούγεται συντηρητική αλλά το πρόσφατο ιστορικό δεδομένο του Ιράκ δικαιώνει απολύτως τις επιφυλάξεις μου. Δυο πολέμους έκαναν εκεί οι αμερικανοί, προκειμένου να υλοποιήσουν την "εξαγωγή δημοκρατίας" που επιθυμούσαν. Έφαγαν τον τυραννικό δικτάτορα, αιματοκύλισαν άμαχο πληθυσμό, κομμάτιασαν την χώρα, έβαλαν δικό τους κυβερνήτη, απομύζησαν (και συνεχίζουν να απομυζούν) τον ιρακινό πλούτο, έκοψαν, έρραψαν... Αλήθεια, ποιος πιστεύει σήμερα ότι όλα αυτά έχουν καταλήξει σε όφελος του ιρακινού λαού ή ότι έχουν προαγάγει την δημοκρατία;

Το δεύτερο βασικό δεδομένο, το οποίο πρέπει να έχουμε υπ' όψη μας, είναι η σχέση ισλάμ και δυτικού τύπου δημοκρατίας. Στην αραβική-ισλαμική κουλτούρα δεν υπάρχουν οι γνωστές στους δυτικούς έννοιες, όπως: κοινοβούλιο, εκλογές, γερουσία, αντιπολίτευση κλπ. Τουλάχιστον, δεν υπάρχουν με το περιεχόμενο που τους προσδίδουμε εμείς. Αντίθετα, η αραβική παράδοση και κουλτούρα καταλαβαίνει από ιμάμηδες, σεΐχηδες, μουλάδες, πασάδες, εμίρηδες κλπ. Έτσι, έστω κι αν τα παραπάνω στοιχεία έχουν αμβλυνθεί στις νέες γενιές, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πιστέψουμε ότι οι -κατά κανόνα- αμόρφωτες λαϊκές μάζες ξεσηκώθηκαν για να αποκτήσουν π.χ. δικαίωμα ψήφου ή αντιπροσωπευτικό κοινοβούλιο.

Κοντά σε όλα αυτά, πρέπει να συνυπολογίσουμε κι ένα σωρό άλλες παραμέτρους. Για παράδειγμα, τί σόι πράμα είναι αυτός ο Ελ Μπαραντέι στην Αίγυπτο; Νομπελίστας, ναι. Αλλά και πρώην Γενικός Διευθυντής της αμερικανοκρατούμενης Διεθνούς Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας. Άλλωστε, μ' αυτή την ιδιότητα πήρε το Νόμπελ Ειρήνης, το 2005. Επίσης, ποιος θα μας εξηγήσει τί ακριβώς θέλουν να αλλάξουν οι κάτοικοι στην Λιβύη; Γιατί το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας βασίζεται σε 1.500 τοπικά κονγκρέσσα (στα οποία συμμετέχει κάθε λίβυος), τα οποία συνιστούν 12 μεγαλύτερα περιφερειακά κονγκρέσσα κι αυτά εκπροσωπούνται στο εθνικό κονγκρέσσο. Επειδή, λοιπόν, είναι δύσκολο να σκεφτώ δημοκρατικότερη πολιτειακή δομή, μάλλον πρέπει να πιστέψω ότι οι λίβυοι ξεσηκώθηκαν ξαφνικά επειδή βαρέθηκαν τον Καντάφι. Αλήθεια, στα πλαίσια αυτής της "βαρεμάρας" άρχισαν να καίνε την σημαία της "Τζαμαχιριγιανής δημοκρατίας" και να αναρτούν την παλιά, βασιλική σημαία του ιταλόδουλου Ίντρις;

Κι ένα τελευταίο ερώτημα: άραγε, πόσο τυχαίο είναι ότι όλο αυτό το "τσουνάμι δημοκρατίας" ξέσπασε στις μεσογειακές αφρικανικές χώρες, των οποίων οι ΑΟΖ υπόσχονται τεράστια κοιτάσματα εκμεταλλεύσιμων υδρογονανθράκων; Στην Ιστορία, πάντως, ελάχιστα πράγματα γίνονται τυχαία.

Για όλους αυτούς τους λόγους και επειδή δεν μπορώ να υποτιμήσω την νοημοσύνη μου, στο ερώτημα "τι συμβαίνει στον αραβικό κόσμο;", απαντώ λακωνικά: "δεν ξέρω". Τουλάχιστον, προς το παρόν.

START III - Και λοιπόν;

Στην αρχή, συμφώνησαν να συζητήσουν. Κατόπιν, πέρασαν δυο χρόνια διαπραγματεύσεων. Κουβέντα την κουβέντα, φτάσαμε στον Απρίλιο του 2010, οπότε ο Ομπάμα με τον Μεντβέντεφ κατέληξαν σε συμφωνία. Τελικά, τον περασμένο Δεκέμβριο, αυτή η συμφωνία επικυρώθηκε τόσο από την Γερουσία των ΗΠΑ όσο και από την Δούμα της Ρωσίας. Ο λόγος για την νέα συμφωνία μείωσης των πυρηνικών όπλων των δυο μεγάλων δυνάμεων, την γνωστή ως START III (Strategic Arms Reduction Treaty - 3).

Από την εποχή τής START I, πολλοί υπερθεματίζουν αυτές τις συμφωνίες, θεωρώντας ότι η τήρησή τους κάνει τον κόσμο ασφαλέστερο. Δυστυχώς, αυτού του είδους οι συμφωνίες μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων δεν αποτελούν τίποτε περισσότερο από μια θέσπιση κανόνων ανάμεσα σε δυο λύκους για το πώς θα φάνε το αρνί.. Για του λόγου το αληθές, ας δούμε τι προβλέπει η START III:

- Κάθε πλευρά πρέπει μέσα στα επόμενα 7 χρόνια να μειώσει τον αριθμό των πυρηνικών κεφαλών, που έχει στη διάθεσή της σε 1.550. Σήμερα, με βάση τα δημοσιευμένα στοιχεία, οι ΗΠΑ έχουν 1.950 πυρηνικές κεφαλές και η Ρωσία 2.540.
- Κάθε πλευρά δεν πρέπει να έχει πάνω από 700 διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους και έως 800 συστήματα εκτόξευσης στρατηγικών πυρηνικών, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων εκτόξευσης των διηπειρωτικών πυραύλων, των υποβρυχίων και των στρατηγικών βομβαρδιστικών. Σήμερα, οι ΗΠΑ έχουν 798 συστήματα εκτόξευσης στρατηγικών πυρηνικών και η Ρωσία 574.
- Απαγορεύεται στις δύο πλευρές να εγκαταστήσουν στρατηγικούς επιθετικούς εξοπλισμούς εκτός των συνόρων των χωρών τους.

Η αλήθεια είναι πως όλα τούτα δεν ηχούν άσχημα στ' αφτιά. Γιατί, λοιπόν, κάναμε πρωτύτερα λόγο για λύκους και αρνιά; Μα, επειδή τα σημαντικά δεν είναι όσα περιλαμβάνει η συμφωνία αλλά όσα ούτε αναφέρονται αλλά ούτε και λέγονται. Για παράδειγμα:

- Η συμφωνία προβλέπει μείωση των διαθεσίμων στρατηγικών πυρηνικών όπλων περίπου κατά το ένα τρίτο του σημερινού αριθμού τους. Έστω κι αν γίνει αυτή η μείωση, τα όπλα που απομένουν υπεραρκούν για να καταστρέψουν ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα.
- Η συμφωνία περιορίζεται στα "στρατηγικά" όπλα. Ούτε λόγος για τα τακτικά πυρηνικά όπλα ή για τους πυραύλους που εκτοξεύονται από την επιφάνεια της θάλασσας.
- Δεν γίνεται ο παραμικρός λόγος για τα σχέδια των δυο υπερδυνάμεων περί στρατιωτικοποίησης του διαστήματος.
- Η συμφωνία δεν λαμβάνει υπ' όψη τα πυρηνικά οπλοστάσια άλλων χωρών (Γαλλία, Αγγλία, Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ κλπ), λες κι ο πλανήτης κινδυνεύει μόνο από αμερικανικά και ρωσικά πυρηνικά.

Το ότι συμφωνίες όπως η START III δεν έχουν ουσιαστικό λόγο ύπαρξης και δεν προσφέρουν το παραμικρό στους λαούς του κόσμου προκύπτει και από τα ερωτήματα που μένουν αναπάντητα, όπως:

- Τι θα γίνει με τα αποσυρόμενα όπλα; Θα καταστραφούν ή, απλώς, θα μπουν σε κάποιες αποθήκες, διατηρώντας την δυνατότητα να χρησιμοποιηθούν οποτεδήποτε κριθεί σκόπιμο;
- Οι έρευνες για την ανάπτυξη νέων, πιο σύγχρονων πυρηνικών όπλων θα σταματήσουν; Επειδή το συγκεκριμένο ζήτημα δεν θίγεται στην συμφωνία, έχουμε κάθε λόγο να πιστεύουμε ότι η απόσυρση που προβλέπεται με την SΤART III δεν αποτελεί παρά αντικατάσταση των απαρχαιωμένων οπλικών συστημάτων με τελειότερα.

Και τώρα, το κερασάκι στην τούρτα. Οι ΗΠΑ του Ομπάμα προγραμματίζουν 85 δισεκατομμύρια δολλάρια μέσα στα επόμενα 10 χρόνια για την έρευνα ανάπτυξης νέων όπλων, ενώ η Ρωσία των Μεντβέντεφ-Πούτιν σχεδιάζει δαπάνη 20 τρισεκατομμύριων ρουβλιών για το εξοπλιστικό της πρόγραμμα (το οποίο συμπεριλαμβάνει ανανέωση σε ποσοστό 90% των στρατηγικών πυραύλων της).

Προς όσους, λοιπόν, επικροτούν την ολοκλήρωση της συμφωνίας START III, ο απλός λαός απαντά με λιτή θυμοσοφία: Και λοιπόν;

Απεργία (και ένα αντίδωρο)

[Σήμερα, όπως κάθε φορά που γίνεται πανελλαδική απεργία, το ιστολόγιο...απεργεί και περιορίζεται σε ένα "αντίδωρο" για τον επισκέπτη. Το σημερινό "αντίδωρο" συνίσταται σε ένα μικρό απόσπασμα από το έργο του Καρλ Μαρξ "Η αθλιότητα της φιλοσοφίας".]


Μη λέτε πως οι κοινωνικοί αγώνες αποκλείουνε τους πολιτικούς αγώνες. Δεν υπάρχει ποτέ πολιτικός αγώνας που να μην είναι ταυτόχρονα και κοινωνικός.

Αυτό γίνεται μονάχα σε μια τάξη πραγμάτων όπου δε θα υπάρχουν πια τάξεις και ταξικοί ανταγωνισμοί, όπου οι κοινωνικές εξελίξεις θα πάψουν να ‘ναι πολιτικές επαναστάσεις. Ίσαμε τότε, στις παραμονές κάθε γενικού μετασχηματισμού της κοινωνίας, η τελευταία λέξη της κοινωνικής επιστήμης θα ‘ναι πάντα:  

"Αγώνας ή θάνατος, ματοκύλισμα ή αφανισμός. Έτσι ακαταμάχητα μπαίνει το ζήτημα." (Γεωργία Σάνδη)

Πολιτικοποδοσφαιρική αλλαξοκωλιά

Τα όσα έγιναν πριν, κατά την διάρκεια και μετά την λήξη του σαββατιάτικου αγώνα Ολυμπιακός-Παναθηναϊκός είναι γνωστά σε όσους εξακολουθούν να ασχολούνται με αυτό το ιλαροτραγικό φαινόμενο που λέγεται "ελληνικό ποδόσφαιρο". Δεν μπορώ, όμως, να αφήσω να περάσει στο ντούκου η μοναδικής εμπνεύσεως δήλωση Μαρινάκη για το ακυρωθέν γκολ του Παναθηναϊκού:

"Για το γκολ του Παναθηναϊκού που ακυρώθηκε υπάρχουν διάφορες απόψεις. Μπορεί να το δεις σαν κανονικό ή μπορεί να το δεις και σαν αντικανονικό..."

Μετά από αυτή την βαθυστόχαστη τοποθέτηση, γεννιέται εύλογα η λαϊκή απαίτηση: γρήγορα και επειγόντως, ο Μαρινάκης στην Βουλή! Τι του λείπει, δηλαδή; Καλύτεροι είναι οι πολιτικοί που πιστεύουν ότι το μνημόνιο είναι αναγκαίο αν και οδηγεί τον λαό στην εξαθλίωση ή ότι μπορεί με το μνημόνιο να καταλήξουμε σε ένα χρέος 450 δισεκατομμυρίων (που δεν θα μπορούμε με καμμία παναγία να αποπληρώσουμε ποτέ) αλλά τώρα δεν μπορούσε να γίνει κάτι άλλο;

Έτσι είναι. Αποτελεί κανόνα χωρίς εξαίρεση για την αστική τάξη ότι η αλήθεια στην πολιτική δεν είναι ποτέ αντικειμενική. Εξαρτάται πάντοτε από ποια θέση μιλάς, από ποια σκοπιά την βλέπεις και από το κατά πόσο εξυπηρετεί τις επιδιώξεις σου. Ο Γιωργάκης, για παράδειγμα, θεώρησε "κανονικό" το να παραμυθιάζει τον ελληνικό λαό ενώ συναντιόταν στα κρυφά με τον Στρως-Καν για να κανονίσουν την έλευση του ΔΝΤ. Λίγους μήνες μετά, ήταν ο ίδιος που σφύριξε φάουλ αυτή την "κανονική" ενέργεια και καταλόγισε "πέναλτυ" εις βάρος κάθε μεροκαματιάρη, κάθε μισθοσυντήρητου και κάθε συνταξιούχου, τιμωρώντας -προφανώς- την μαλακισμένη ευπιστία όλων αυτών που κατάπιαν την καραμέλλα ότι "λεφτά υπάρχουν".

Να θυμηθούμε λίγο και τον καβγά που ξέσπασε μετά τις δηλώσεις των τροϊκανών για το ότι πρέπει να πουλήσουμε και το βρακί που φοράμε προκειμένου να ξοφλήσουμε τα χρέη μας. Η αλήθεια είναι μία και δεν αλλάζει: κυβέρνηση και τρόικα έχουν συνυπογράψει ένα κωλόχαρτο που λέει ότι ολόκληρη η Ελλάδα θα μπει στις διεθνείς "μικρές αγγελίες". Το ότι αυτή η αλήθεια αποκαλύφθηκε από τους τροϊκανούς, είναι "αντικανονική" ενέργεια. Το "κανονικό" θα ήταν να την αποκαλύψει η κυβέρνηση.

Δεν κατάλαβα. Δηλαδή, πού θα υστερούσε ως πρωθυπουργός (ή, έστω, υπουργός) ο Μαρινάκης; Δεν θα ήταν πολύ πειστικότερος από τον κάθε Ρέππα και τον κάθε Παπουτσή αν έβγαινε να μας πει ότι πονάει η ψυχή του αλλά είναι υποχρεωμένος να τηρήσει το μνημόνιο για το καλό του τόπου; Αν το καλοσκεφτείτε, η παραπάνω δήλωσή του είναι ασύλληπτης εμπνεύσεως! Για προσέξτε μια παραλλαγή:

"Για το μνημόνιο υπάρχουν διάφορες απόψεις. Μπορεί να το δεις σαν την μοναδική λύση για τον τόπο ή μπορεί να το δεις και σαν καταστροφή..."

Με μια φράση τα είπε όλα ο άνθρωπος! Έστω κι αν δεν μπορεί να μιλήσει ελληνικά (σαν τον πρωθυπουργό μας, για παράδειγμα), εκσυγχρόνισε με απλά λόγια το "ήξεις αφήξεις" της Πυθίας. Το θέμα είναι πώς το βλέπεις το πράμα. Ας πούμε, μη το βλέπεις το μνημόνιο ως κωλοδάχτυλο αλλά δες το ως...κολονοσκόπηση. Κάτι τέτοιο, άλλωστε, δεν είχε πει ο Γιωργάκης όταν συνιστούσε στους δημοσιογράφους να μη μιλάνε για λιτότητα αλλά για...απαραίτητη δημοσιονομική προσαρμογή;

Ρε σεις, μ' αυτά και μ' αυτά, μου 'ρθε μια ιδέα. Απο τη μια, αυτοί που κυβερνούν τον τόπο, τα έχουν κάνει σκατά. Από την άλλη, αυτοί που διαγουμίζουν τις τύχες του ποδοσφαίρου, τα έχουν κάνει απόσκατα. Πόσο χειρότερα θα γίνονταν τα πράγματα αν άλλαζαν οι ρόλοι; Αν κάναμε μια αλλαξοκωλιά, βρε αδερφέ; Να πάει, ας πούμε, ο Παπανδρέου στον Παναθηναϊκό, ο Σαμαράς στον Ολυμπιακό, ο Μαρινάκης στο ΠΑΣΟΚ κι ο Βγενόπουλος στην Νέα Δημοκρατία. Έτσι κι αλλοιώς, το ποδόσφαιρο παίζεται με πολιτικούς όρους πλέον και η πολιτική έχει ποδοσφαιροποιηθεί.

Απαραίτητο υστερόγραφο, για να μη παρεξηγηθώ: χέστηκα ΚΑΙ για τον Ολυμπιακό ΚΑΙ για τον Παναθηναϊκό.

Η αναγκαιότητα της βίας

"Οι διαφορές στην Δημοκρατία δεν λύνονται με την βία αλλά με τον διάλογο"... "Το δίκιο δεν το βρίσκεις με την βία αλλά με την πειθώ"... "Είναι θεμιτό να διεκδικεί κανείς αλλά σε καμμιά περίπτωση δεν πρέπει να παρανομεί"...

Με τέτοια λόγια οι ταγοί μας (πολιτικοί, δημοσιογράφοι, τραπεζίτες, μεγαλοβιομήχανοι κλπ) προσπαθούν να χειραγωγήσουν την λαϊκή αντίδραση κάθε φορά που καταλαβαίνουν πως το ποτάμι της οργής φουσκώνει απειλητικά. Η καραμέλλα τους είναι παλιά αλλά το πιπίλισμά της εξακολουθεί. Άραγε, πόσο δίκιο έχουν όσοι αρνούνται να δεχτούν ότι η βία και η ανυπακοή στην καθεστηκυία νομοθεσία αποτελούν στοιχεία sine qua non της λαϊκής πάλης για πρόοδο;

Μια πρώτη απάντηση βρίσκουμε στους στίχους του Κώστα Βάρναλη: "Την πόρτα αν δεν ανοίγει, τη σπαν, σας είπα. / Τι στέκεστε, τι γέρνετε σκυφτοί; / Λαέ σκλάβε, δειλέ, ανανιώσου, χτύπα! / Και κέρδισε μονάχος το ψωμί". Εξ άλλου, ας αναρωτηθούμε τι εννοεί ο Σικελιανός όταν λέει "ομπρός, βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα".  Πώς το βλέπει, άραγε, να γίνεται αυτό το "σήκωμα"; Με ψιλοκουβεντούλα γύρω από ένα τραπέζι;

Τέλος πάντων. Μια χαρά τα λένε οι ποιητές μας, αλλά δεν βλάφτει να ρίξουμε κι ένα βλέμμα στην ιστορία. Για να φανταστούμε, λόγου χάρη, τον Σπάρτακο να οργανώνει την επανάσταση των δούλων δίχως να μεταχειρίζεται βία. Τι θα μπορούσε να κάνει; Κατ' αρχάς, αν του βάλουμε ως δεδομένο να μη παρανομήσει, ούτε διάλογο δεν θα μπορούσε να κάνει, μιας και η ρωμαϊκή νομοθεσία θεωρούσε τον δούλο ως res (=πράγμα) κι επομένως οι δούλοι δεν μπορούσαν να συνομιλούν με τα αφεντικά τους.

Να πάμε λίγο και στην ευρωπαϊκή ιστορία της εποχής της Αναγέννησης. Τότε, δηλαδή, που αναδείχθηκε η αστική τάξη, ανατρέποντας τον φεουδαρχισμό, με αιματηρούς αγώνες που κράτησαν πάνω από διακόσια χρόνια. Πώς στα κομμάτια θα ξεκουμπίζονταν οι φεουδάρχες, δίχως να πάρουν οι αστοί τα όπλα; Θα πείθονταν μέσα από έναν...γόνιμο διάλογο;

Ας έρθουμε και στο 1789. Αν θεωρήσουμε δεδομένη την μπούρδα περί μη βίας, δεν θα γινόταν ποτέ η Γαλλική Επανάσταση. Μάλιστα, για να πάμε λίγο παραπέρα, αν βάλουμε στην κουβέντα και το δεδομένο της μη παρανομίας (με την έννοια της υπακοής στους νόμους της άρχουσας τάξης), είμαστε υποχρεωμένοι να χαρακτηρίσουμε ως τρομοκράτες τον Ροβεσπιέρο, τον Δαντών, τον Μαρά, τον Βολταίρο, τον Μοντεσκιέ κι όλους τους εκφραστές του γαλλικού διαφωτισμού!

Υπ' αυτό το ηλίθιο πρίσμα, θα πρέπει να θεωρήσουμε εξ ίσου ως τρομοκράτες και τους πρωτεργάτες του πολέμου της αμερικανικής ανεξαρτησίας τον 18ο αιώνα. Οι Η.Π.Α., αυτός ο "προμαχώνας της σύγχρονης δημοκρατίας", στήθηκε ως ανεξάρτητο κράτος με αιματηρούς πολέμους κατά των άγγλων (αλλά και των γάλλων) αποικιοκρατών και ξεκαθάρισε τις οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές διαφορές βορρά-νότου με σκληρότατο εμφύλιο πόλεμο. Η παραδοχή της μη βίας και της μη παρανομίας εξομοιώνει τους πρωτεργάτες εκείνων των πολέμων με τον...Μπιν Λάντεν!

Και για να τελειώνουμε με κάτι δικό μας. Αν το σημερινό πλέγμα εξουσιών υπήρχε την εποχή του '21, ο Κολοκοτρώνης θα είχε βρεθεί στην πυρά μόλις ξεστόμισε το περίφημο "φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους". Κι αφού καιγόταν, θα ζητούσαμε από τον Ιμπραήμ να κουβεντιάσει πολιτισμένα μαζί μας για την τύχη της Ελλάδας...

Το συνηθισμένο λάθος που κάνουμε όταν μιλάμε για βία είναι ότι προσπαθούμε να εξετάσουμε το φαινόμενο γενικά κι αόριστα. Η εικόνα, όμως, γίνεται διάφανα ξεκάθαρη αν βάλουμε το ζήτημα στο απαραίτητο πλαίσιο: βία από ποιους κι εναντίον ποιων. Όσο εξαντλούμαστε σε φιλοσοφικές συζητήσεις, πέφτουμε σε αδιέξοδο. Βία εκδηλώνεται καθημερινά, έστω σε ήπιες μορφές. Οι εργάτες που απεργούν, οι μαθητές που κάνουν καταλήψεις και οι αγρότες που κλείνουν δρόμους, ασκούν βία ως απάντηση στην βία των κυβερνήσεων, των εργοδοτών, των κρατικών μηχανισμών. Η διαφορά είναι ότι η βία της εξουσίας είναι νομικά θεσμοθετημένη.

Αρκετά με το παραμύθιασμα. Καμμιά κοινωνική διεκδίκηση (πολύ δε περισσότερο, καμμιά επανάσταση) δεν είναι δυνατή χωρίς μαζική δράση, χωρίς εφαρμογή βίας και χωρίς ανυπακοή στους κρατούντες. Μόνο όταν δεν υπάρχει βία από την πλευρά της εξουσίας κατά της οποίας διεξάγεται ο αγώνας, δεν υπάρχει λόγος βίας από την πλευρά των διεκδικούντων. Αλλά επειδή κάτι τέτοιο είναι καθαρά θεωρητικό, η ένταση και οι μορφές της βίας εξαρτώνται κυρίως από την ένταση και τις μορφές βίας που μεταχειρίζονται οι θιγόμενοι.

Στην εποχή μας, ο κύριος αγώνας που διεξάγεται παντού είναι αυτός ανάμεσα στους λαούς και στο διεθνές κεφάλαιο. Κι είναι ένας αγώνας σκληρός αλλά με αποτέλεσμα δεδομένο, μιας και οι λαοί δεν έχουν άλλη διέξοδο παρά την νίκη. Στο κάτω-κάτω, αυτοί οι λαοί δεν φοβούνται την ήττα, αφού σ'  αυτή την περίπτωση δεν έχουν τίποτε περισσότερο να χάσουν παρά τις αλυσίδες τους. Κι όσο το κεφάλαιο γίνεται σκληρότερο (βλέπε μνημόνια, πολέμους, ρατσισμό κλπ), τόσο βιαιότερη πρέπει να γίνει η λαϊκή αντίδραση.

"Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο"

Σήμερα το ιστολόγιο φιλοξενεί για πρώτη φορά τον Ίμρε Κέρτες (Imre Kertész), μια από τις μεγαλύτερες μορφές της σύγχρονης λογοτεχνίας. O Ίμρε Κέρτες γεννήθηκε το 1929 στην Βουδαπέστη. Το 1944 εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς και ένα χρόνο αργότερα στο Μπούχενβαλντ. Έχοντας ζήσει πολλά χρόνια ως μεταφραστής (ανάμεσα στις μεταφράσεις του έργα των Φρόυντ, Νίτσε, Χόφμανσταλ κ.ά.), έγινε γνωστός το 1975 ήδη με το πρώτο του βιβλίο Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο, το οποίο χαρακτηρίστηκε από τους κριτικούς ως ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του εικοστού αιώνα. Ακολούθησαν τα έργα του Το φιάσκο (1988), Η αγγλική σημαία (1990), Θρήνος για ένα αγέννητο παιδί (1990), Ημερολόγιο της γαλέρας (1992) και Εγώ, ένας άλλος (1997). Τα τελευταία χρόνια ζει στο Βερολίνο. Τον Oκτώβριο του 2002 βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του. 'Ηταν ένα Νόμπελ που δεν αμφισβητήθηκε ποτέ από κανέναν.

Για να κάνουμε την γνωριμία μας με το έργο του Κέρτες, επέλεξα το περίφημο πρώτο του βιβλίο. Πρόκειται για "Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο". Ήδη από τον τίτλο αισθανόμαστε ότι κάτι σημαντικό περιέχεται σε τούτο το βιβλίο, αν και ο αυθεντικός τίτλος ("Sorstalanság", χωρίς μοίρα) είναι πολύ λιτός και παραπέμεπει νοητικά στο Χωρίς πατρίδα του Έκτορος Μαλό.

Το βιβλίο αποτελεί την διήγηση ενός νεαρού εβραίου, ο οποίος εκτοπίζεται στο Άουσβιτς και εκτείνεται μέχρι το τέλος του πολέμου και το κλείσιμο του στρατοπέδου. Μη βιαστείτε να κουνήσετε το κεφάλι με απογοήτευση, γιατί εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με ένα τυπικό βιβλίο, γραμμένο από έναν εβραίο συγγραφέα, που καταδικάζει την απανθρωπιά των στρατοπέδων. Αντιθέτως, ο Κέρτες παραδίδει στο κοινό μια αιρετική -σχεδόν βλάσφημη- άποψη, καθώς προσπαθεί να ανακαλύψει την -έστω, παράλογη- λογική, η οποία κρύβεται πίσω από τον θεσμό των στρατοπέδων.

"Όταν κάποιος γράφει για το Άουσβιτς πρέπει να γνωρίζει ότι –τουλάχιστον κατά μία συγκεκριμένη έννοια – ακυρώνει την λογοτεχνία. Θέλω να πω ότι μετά το Άουσβιτς δεν έχει συμβεί τίποτα που να μπορούσε να ακυρώσει το Άουσβιτς… Με το Ολοκαύτωμα συνειδητοποίησα την κατάσταση του ανθρώπου, τον τελευταίο σταθμό της μεγάλης περιπέτειας στην οποία περιήλθε ο άνθρωπος της Ευρώπης μετά από δύο χιλιάδες χρόνια ηθικής και πολιτισμικής ιστορίας". Με αυτά το λόγια, ο Κέρτες χαιρέτισε το κοινό κατά την τελετή απονομής του βραβείου Νόμπελ, συμπληρώνοντας ότι "η γλώσσα, έτσι όπως είναι, τρόπον τινά κληροδοτημένη από μια αρχέγονη πολιτισμική εποχή, είναι ανίκανη να περιγράψει τις πραγματικές διαδικασίες και τις απόψεις εκείνες που άλλοτε είχαν τη γενική αποδοχή".

"Το Μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο" είναι η περιπέτεια ενός ανθρώπου, που το 1944 του φόρεσαν το κίτρινο αστέρι και το οποίο -αλληγορικά μιλώντας- δεν μπόρεσε να το βγάλει μέχρι και σήμερα. Ενός ανθρώπου, ο οποίος ή θα εγκατέλειπε οριστικά τον αγώνα ή θα έβρισκε περίπλοκους δρόμους προς την εσωτερική ελευθερία. Έτσι, ο δύσμοιρος ήρωας του μυθιστορήματος στα στρατόπεδα συγκέντρωσης δεν βιώνει το δικό του χρόνο, επειδή δεν του ανήκει ούτε ο χρόνος ούτε η γλώσσα ούτε η προσωπικότητά του. Υπάρχει μέσα στις τραγικές στιγμές και είναι αναγκασμένος να βιώνει το Σύνολο, την Ζωή, ως το σημείο Μηδέν και όταν η μοίρα τον έχει ορίσει να αποτελεί εξαίρεση, πρέπει να συμφιλιωθεί με την παράλογη τάξη της σύμπτωσης.

Τελικά, ο Άνθρωπος δίχως πεπρωμένο του Κέρτες, ατσαλώνει τον εαυτό του για να αντεπεξέλθει και μετά το Άουσβιτς, απέναντι στον δημοκρατικό ρατσισμό. Γιατί "δεν μπορεί κανείς να μου πάρει τα πάντα, δε γίνεται να μην μου επιτραπεί να είμαι ούτε νικητής ούτε νικημένος, ούτε η αιτία ούτε το αποτέλεσμα, ούτε να γελιέμαι ούτε να έχω δίκιο". Στον δρόμο της ελεύθερης αυτοδιάθεσης που αναζητά ο Κέρτες, μπορεί το τέλος να είναι ένα "πουθενά". Ένα "πουθενά" που, όμως, αξίζει να το αναζητήσεις και να το ανακαλύψεις για την δική σου ελευθερία.


"Το Μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο" δεν είναι από τα ευκολώτερα βιβλία που έχουν παρουσιαστεί σε τούτο το ιστολόγιο αλλά δεν είναι ανάγκη να βολευόμαστε πάντοτε με τα εύκολα. Σίγουρα δεν θα ξεμπερδέψετε μαζί του σε ένα πρωί αλλά δεν θα μετανοιώσετε για τον χρόνο που θα του αφιερώσετε. Κυκλοφορεί από τον "Καστανιώτη" σε δυο εκδόσεις. Η κανονική έκδοση (στην σειρά "Συγγραφείς απ' όλο τον κόσμο") έχει περίπου 250 σελίδες και κοστίζει κάτι λιγότερο από 15 ευρώ. Αν είσαστε τυχεροί, θα βρείτε την ειδική έκδοση (στην σειρά "Συλλογή - Βραβεία Νόμπελ"), η οποία έχει κάπου 50 σελίδες λιγότερες, ως πιο πυκνογραμμένη, αλλά κοστίζει μόλις 5,90 ευρώ.

Αφεθείτε!

Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης

Κάθε φορά που διαβάζω οποιαδήποτε αστική εφημερίδα, αισθάνομαι την ανάγκη να μετανοήσω κλαίγοντας για τα χρήματα που επί σειρά ετών ξόδευα προκειμένου να...ενημερώνομαι. Ευτυχώς, όσο πληθαίνουν οι άσπρες τρίχες στα μαλλιά μου τόσο περισσότερο συνειδητοποιώ ότι το ακρωνύμιο "Μ.Μ.Ε." σημαίνει "Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης". Πώς να μη θλίβομαι στην σκέψη ότι πλήρωνα για να με κοροϊδεύουν, να με χειραγωγούν και να μου διαστρεβλώνουν την αλήθεια; Για να καταλάβετε καλύτερα πώς νοιώθω, πάρτε ένα απάνθισμα από δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών:

- "Δεν βρίσκω ουσιαστική διαφορά ανάμεσα σε εκείνους που ετσιθελικά δεν πληρώνουν επειδή θεωρούν ότι τους προσβάλλουν οι εργολάβοι και στους άλλους που έσπασαν ένα θέατρο επειδή θεώρησαν ότι προσβάλλεται ο Ολυμπιακός (...) και στις δύο περιπτώσεις έχουμε ακριβώς την ίδια μέθοδο: την αυτοδικία." (Ο Γιάννης Πρετεντέρης, από "Τα Νέα", τα βάζει όλα στο ίδιο τσουβάλι και ξεμπερδεύει!)

- "Η ΕΛ.ΑΣ. τρέμει με την ιδέα ότι θα κληθεί να διαχειρισθεί μια τεράστια κρίση, από την Κερατέα έως τον Προμαχώνα και τα γκέτο των μεταναστών. Κανείς δεν τολμά να πάρει θέση... Δυστυχώς οι μόνοι που έχουν στόχο είναι η μειοψηφία αριστεριστών, λαϊκιστών και βεβαίως και απελπισμένων που θέλει να βάλει φωτιά στον τόπο είτε με τη μορφή της ανυπακοής είτε με την αναρχία και τη βία... Η μεγάλη πλειοψηφία μιας σκληρά εργαζόμενης, δημιουργικής μεσαίας τάξης θέλει νόμο και τάξη... Το κακό είναι ότι αυτή η πλειοψηφία σπάνια κατεβαίνει στους δρόμους ή φωνάζει δυνατά." (Ο Αλέξης Παπαχελάς, στην "Καθημερινή", μάλλον νοσταλγεί τα χρόνια της δικτατορίας, όπου επικρατούσε "νόμος και τάξη"!)

- "Υπάρχει μια μεγάλη κακή παράδοση ανοχής στις καταλήψεις δημοσίων χώρων και κτιρίων, είτε πρόκειται για υπουργεία, είτε για γραφεία υπουργών, πανεπιστήμια, σχολεία, εθνικούς δρόμους, μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους κ.λπ. Και το "δεν πληρώνω" έχει πίσω του... παράδοση. Δεν αφορούσε βέβαια τα "διόδια" και τα "εισιτήρια των ΜΜΜ", αλλά λ.χ. τις ασφαλιστικές εισφορές, τις φορολογικές υποχρεώσεις κ.ο.κ. Το ότι όλα αυτά συνιστούν μια στρέβλωση της Δημοκρατίας μας είναι αδιαμφισβήτητο." (Ο Παναγιώτης Παναγιώτου, στο "΄Εθνος", δεν καταλαβαίνει ότι η "δημοκρατία ΤΟΥΣ" δεν είναι "δημοκρατία ΜΑΣ"!)

- "Οι επιδρομές στα θέατρα είναι πλέον μέρος των επαναστατικών παραδόσεων αυτού του λαού, όπως είναι οι καταλήψεις, η τζάμπα ανυπακοή και άλλα τερπνά αριστερά χάπενιγνκ (...) Πρέπει να καταλάβουμε κάτι. Αν η παρανομία για "ιερούς" σκοπούς δεν σταματήσει, τότε η παρανομία θα γίνει ο κανόνας και θα είναι πάντα και παντού μόνο για "ανίερους" σκοπούς." (Ο Πάσχος Μανδραβέλης παραληρεί στην "Καθημερινή", εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι πουθενά στον κόσμο η μαλακία δεν πληρώνει πρόστιμο!)

Θα μπορούσε κάποιος να υποστηρίξει ότι τα παραπάνω απηχούν αποκλειστικά την γνώμη όποιου υπογράφει το κάθε κείμενο. Δεν θα είχα αντίρρηση να συμφωνήσω, αν σε άλλες σελίδες αυτών των εφημερίδων διάβαζα κάποια αντίθετη άποψη. Αλλά, ρε γαμώτο, φαίνεται πως όλοι οι συντάκτες κάθε φυλλάδας έχουν ταυτόσημες απόψεις! Και για να μην υπάρχει καμμιά αμφιβολία, ας δούμε και μερικά αποσπάσματα από τα κύρια άρθρα μερικών εφημερίδων, αφού πάντοτε το κύριο άρθρο απηχεί την άποψη της εφημερίδας. Τώρα, αν σας φαίνεται ότι αυτή η άποψη ταιριάζει γάντι στην άποψη της κυβέρνησης, τι να πω εγώ;

- "Η πραγματική λύση βρίσκεται στην "εσωτερική" υποτίμηση, δηλαδή τη μείωση του κόστους παραγωγής και λειτουργίας στο σύνολο της οικονομίας (...) Η δυσκολία βρίσκεται στη μεθόδευση (...) μείωση των υποχρεωτικών επιβαρύνσεων στο κόστος εργασίας, κυρίως των ασφαλιστικών εισφορών και της φορολόγησης του εισοδήματος εργασίας (...) μείωση των μισθών στον δημόσιο τομέα (...) μια γιγάντια ιδιωτικοποίηση (...) το κράτος οφείλει να καταργήσει όλα τα εμπόδια στην ελεύθερη διαπραγμάτευση (...) εσωτερική υποτίμηση χωρίς καμία ζημιά δεν έχει εφευρεθεί (...) η οικονομία χρειάζεται θάρρος, αποφασιστικότητα και, βεβαίως, εσωτερική υποτίμηση!" ("Καθημερινή")

- "Η άρνηση πληρωμής των διοδίων, η μη ακύρωση εισιτηρίων στις αστικές συγκοινωνίες (...) έχουν το αυτό αποτέλεσμα. Και το ερώτημα που τίθεται είναι αν αντέχει η συντεταγμένη Πολιτεία τέτοιες εκδηλώσεις αμφισβήτησης." ("Το Βήμα")

- "Σε ορισμένες χώρες, όχι πολύ μακρινές μας, οι μεγάλες μεταρρυθμίσεις γίνονται με εθνική συνεννόηση. Συνέβη στην Πορτογαλία. Επαναλήφθηκε στην Ισπανία όπου κυβέρνηση και συνδικάτα κατέληξαν σε επώδυνες μεταρρυθμίσεις, όπως την αύξηση του ορίου συνταξιοδότησης στα 67 χρόνια. Πρόκειται για παραδείγματα ωριμότητας που δείχνουν πως όταν μια χώρα έχει σοβαρή και υπεύθυνη ηγεσία, σε όλα τα επίπεδα, μπορεί να λύνει τα πιο δύσκολα προβλήματα. Στην Ελλάδα δυστυχώς η μεν αντιπολίτευση είναι παγίως ταυτόσημη με τον λαϊκισμό, ο δε συνδικαλισμός σπανίως προστατεύει πραγματικά θέσεις εργασίας και τους αδύναμους της κοινωνίας μας. Ας ελπίσουμε ότι πριν η χώρα βυθιστεί ακόμη περισσότερο στην κρίση και την ανομία, θα καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να ακολουθήσουμε τα παραδείγματα της Ισπανίας και της Πορτογαλίας." (Πάλι στην "Καθημερινή")

- "Το αναφαίρετο δημοκρατικό δικαίωμα του εργαζομένου να απεργεί έχει μετατραπεί, δυστυχώς, και αυτό σε ένα ιδιότυπο ταμπού (...) Κάποιοι συνήθισαν στο καθεστώς του μη ελέγχου και της ατιμωρησίας, της κερδοσκοπίας και της διαφθοράς. Φαινόμενα που οδήγησαν την Ελλάδα στη χρεοκοπία (...) Από την άλλη, ευνοημένοι των κοινοτικών επιδοτήσεων, ετοιμάζονται να κλείσουν πάλι τις εθνικές οδούς ασκούμενοι στην ετήσια επαναστατική τους γυμναστική (...) Οι τυφλές απεργιακές κινητοποιήσεις με μαξιμαλιστικούς στόχους, με αιτήματα μιας άλλης εποχής δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτές από την κοινωνία." ("Ημερησία")

Δεν θα σχολιάσω τίποτε από τα παραπάνω επειδή δεν θέλω να υποτιμήσω την πνευματική ικανότητα του αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Είναι σαφές ότι η αστική "ενημέρωση" έχει μετατραπεί σε "εξαπάτηση", με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ως "χειραγώγηση", η οποία να λειτουργήσει ως "εξυπηρέτηση" των αφεντικών, όποια κι αν είναι αυτά (ιδιοκτήτες ΜΜΕ, κυβέρνηση, κεφάλαιο κλπ). Θέλω μόνο να σημειώσω ότι το κακό δεν περιορίζεται στις εφημερίδες, αφού οι συντάκτες των παραπάνω κειμένων "κοσμούν" κάθε βράδυ τα τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων και επαναλαμβάνουν προφορικώς όσα διατυπώνουν γραπτώς.

Υστερόγραφο:  Αν μου άρεσε το φτηνό λαϊκίστικο ύφος, θα συμπλήρωνα ένα τσιτάτο του στυλ "να μη ξαναπληρώσουμε δεκάρα για αστική εφημερίδα", αλλά τέτοια τσιτάτα δεν μου πάνε.

Το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο (4)

Σήμερα θα ολοκληρώσουμε την ανάλυσή μας για το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο, ρίχνοντας μια πιο εμπεριστατωμένη ματιά σε όσα συμβαίνουν στην χώρα μας, σε συνάρτηση με την στάση που τηρεί η ελληνική κυβέρνηση. Κι ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.

Στις 13 Ιουλίου 2010, η τουρκική κυβέρνηση ανακοίνωσε αιφνιδιαστικά ότι προχωρά στην έξοδο του ερευνητικού σκάφους Πίρι Ρέις σε περιοχές νοτίως της Ρόδου και του Καστελλόριζου, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Σύμφωνα με την τουρκική ανακοίνωση, οι έρευνες θα πραγματοποιούνταν το διάστημα 13/7-20/8/2010 και θα περιελάμβαναν περιοχές της ελληνικής και της κυπριακής υφαλοκρηπίδας. Τις αμέσως επόμενες μέρες, το Πίρι Ρέις ερεύνησε όντως περιοχές που βρίσκονται πάνω από ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα.

Ηταν η δεύτερη απόπειρα της τουρκικής εταιρείας πετρελαίων ΤΡΑΟ να ερευνήσει τη συγκεκριμένη περιοχή. Η πρώτη έλαβε χώρα στα τέλη Νοεμβρίου 2008, με το σκάφος Μάλενε Όστερβολτ, το οποίο ανήκει στη νορβηγική εταιρεία ερευνών Wwivfield Inseis. Την περίοδο των ερευνών στο Αιγαίο, βρίσκονταν σε προχωρημένο στάδιο οι διαβουλεύσεις για την εξαγορά μέρους της συγκεκριμένης εταιρείας από το γαλλικό κολοσσό CGG Veritas, μια από τις 10 κορυφαίες εταιρείες σε παγκόσμιο επίπεδο, που διεξάγουν έρευνες για υδρογονάνθρακες. Η εξαγορά ολοκληρώθηκε λίγες μέρες μετά, τον Δεκέμβριο του 2008. Λίγο αργότερα, στις αρχές του 2009, η Wwivfield Inseis πέρασε εξολοκλήρου στην CGG Veritas. Μέχρι την ολοκλήρωση της επιχειρηματικής συμφωνίας, η νορβηγική εταιρεία συνεργαζόταν με την ΤΡΑΟ για έρευνες στη Μαύρη Θάλασσα.

Οι παραπάνω εξελίξεις δεν είναι καθόλου απίθανο να συνδέονται με το αυξημένο ενδιαφέρον της γαλλικής πολυεθνικής εταιρείας πετρελαιοειδών TOTAL να συμμετέχει με πρωταγωνιστικό ρόλο σε ένα μελλοντικό επιχειρηματικό σχήμα για την εξόρυξη υδρογονανθράκων στο Αιγαίο. Ας κρατήσουμε αυτό το στοιχείο, το οποίο αποδεικνύει ότι στο παιχνίδι δεν συμμετέχουν μόνο ισραηλινοί και αμερικανοί. Και προχωρούμε.

Τον περασμένο Αύγουστο, με συνέντευξή του στον ελληνικό τύπο και στο πλαίσιο επίσκεψής του στην Αθήνα, ο ειδικός απεσταλμένος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, αρμόδιος για θέματα ενέργειας, Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ, μίλησε για την υφαλοκρηπίδα στο Αιγαίο και εξέφρασε την άποψη ότι "πρέπει να υπάρξει, επιτέλους, συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας για τα σύνορα"(!!). Με αυτή την φράση, ο αμερικανός διπλωμάτης επαλήθευε επί της ουσίας ότι το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας δεν είναι απλά ένα "τεχνικό ζήτημα" (όπως ισχυρίζεται η ελληνική κυβέρνηση) αλλά η οριοθέτησή της σχετίζεται άμεσα με τον καθορισμό των συνόρων!

Προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα, ο απεσταλμένος των ΗΠΑ πρόσθεσε ότι "αν ο καθορισμός συνόρων δεν είναι εφικτός επί του παρόντος, οι δύο χώρες μπορούν να καταλήξουν σε μια επιχειρηματική λύση (...) στο Αιγαίο ή σε κάποια άλλη αμφισβητούμενη περιοχή, όπου το οικονομικό όφελος είναι και για τις δύο χώρες τόσο μεγάλο (...) ακόμη και εάν δεν συμφωνούν στα συγκεκριμένα σύνορα". Με άλλα λόγια, συνέστησε σε Ελλάδα και Τουρκία να παγώσουν το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας (κατ' επέκταση ΚΑΙ τον ορισμό ΑΟΖ!) και να προχωρήσουν από κοινού στην συνεκμετάλλευση του Αιγαίου.

Μια παραλλαγή της ίδιας πρότασης έκανε λίγους μήνες αργότερα, τον περασμένο Δεκέμβριο, ο τούρκος υπουργός επικρατείας, αρμόδιος για τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ενωση, Εγκεμέν Μπαγίς. Μιλώντας στην κυπριακή εφημερίδα "Σημερινή", ο Μπαγίς εξέφρασε την εκτίμηση ότι οι δύο χώρες βρίσκονται κοντά σε συμφωνία για το Αιγαίο. Έχοντας, μάλιστα, ως δεδομένο ότι η ελληνική αστική τάξη έχει στρατηγικά επιλέξει τη λύση της συνδιαχείρισης στο Αιγαίο, ο τούρκος υπουργός σημείωσε: 

"Η άποψή μου είναι ότι μπορούμε να ψάξουμε μαζί στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου και να εξορύξουμε το πετρέλαιο, που πιθανόν να υπάρχει. Έτσι, θα προκύψει πλούτος και αφθονία και για τις δύο χώρες. Συνεκμετάλλευση 50-50 του Αιγαίου (...) Ας βρούμε πετρέλαιο, ας βγάλουμε λεφτά, ας τα μοιραστούμε κι έτσι οι πλατφόρμες του πετρελαίου να αποτελέσουν πλατφόρμα για λύση. Πρέπει να μετατρέπουμε τις κρίσεις σε ευκαιρίες. Τα πράγματα που μας ενώνουν είναι πιο σπουδαία από εκείνα που μας χωρίζουν". Με άλλα λόγια, ο τούρκος υπουργός αποσύνδεσε πλήρως το θέμα της υφαλοκρηπίδας από αυτό της εκμετάλλευσης του Αιγαίου, καλώντας την Ελλάδα να προχωρήσει σε κοινές μπίζνες με την Τουρκία, χωρίς απαραίτητα να έχει οριστεί η υφαλοκρηπίδα.

Το κακό δεν είναι ότι τούρκοι κι αμερικανοί λένε ό,τι τους αρέσει. Το κακό είναι ότι η ελληνική ηγεσία χορεύει στον ρυθμό που εκείνοι σφυρίζουν. Κατά την συνάντηση Παπανδρέου-Ερντογάν στο Ερζερούμ, σε μια ομιλία περίπου 3.500 λέξεων μπροστά στους ανά τον κόσμο πρέσβεις της Τουρκίας, ο έλληνας πρωθυπουργός δεν ανέφερε ούτε μια φορά τις λέξεις "Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη" σε ό,τι αφορά τις προθέσεις της Ελλάδας, την ίδια ώρα που στην ευρύτερη γειτονιά μας χαλάει ο κόσμος για τον ορισμό των ΑΟΖ και την εκμετάλλευση του ενεργειακού πλούτου.

Αντίθετα,  ο Γιώργος Παπανδρέου αναφέρθηκε εκτενώς στην υφαλοκρηπίδα ως εξής: "Είναι πολυτέλεια επικίνδυνη, να μην λύνουμε τη διαφορά μας στη θάλασσα, που αφορά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας (...) Σήμερα, έχουμε εντατικοποιήσει τις επαφές αυτές. Οφείλουμε να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια, για την εξεύρεση μιας αμοιβαία αποδεκτής λύσης. Αν δεν το καταφέρουμε μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα, πρέπει να απευθυνθούμε στη διεθνή Δικαιοσύνη, για να κριθεί το ζήτημα με βάση το Διεθνές Δίκαιο".

Θυμηθείτε τι λέγαμε προχτές για την "αλλεργία" που έχει ο Παπανδρέου στην ΑΟΖ. Η σκόπιμη επιλογή του να μην αναφερθεί στον ορισμό ΑΟΖ στο Αιγαίο από την Ελλάδα και η πρότασή του να υπάρξει παραπομπή για την επίλυση του θέματος της υφαλοκρηπίδας στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης, φανερώνει ότι κυοφορούνται συμφωνίες μεταξύ της ελληνικής και της τουρκικής κυβέρνησης για συνεκμετάλλευση του Αιγαίου, χωρίς απαραίτητα να λυθεί τώρα το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας, δηλαδή των θαλάσσιων συνόρων της χώρας με την Τουρκία.

Συμπέρασμα: Η στρατηγική επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης να μην ασκήσει μονομερώς το κατοχυρωμένο από το Διεθνές Δίκαιο αποκλειστικό και κυριαρχικό δικαίωμά της ορισμού ΑΟΖ στην προέκταση των ελληνικών ηπειρωτικών και νησιωτικών ακτών, συμπλέει με τα συμφέροντα του -εγχώριου και ξένου- κεφαλαίου, το οποίο δεν βλέπει την ώρα να ορμήσει στον ενεργειακό πλούτο της περιοχής. Κι αν αυτό δεν αποτελεί εθνική μειοδοσία της χειρίστης μορφής, τότε τι είναι;

Και μια απορία, ως υστερόγραφο: όταν λέμε ότι ο Γιώργος Παπανδρέου είναι εντολοδόχος πρωθυπουργός, ποιου ακριβώς εννοούμε ότι είναι εντολοδόχος και τι σκατά εντολές οφείλει να εκτελέσει;

Το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο (3)

Για να ολοκληρώσουμε όσα έχουμε εξετάσει ως τώρα, πρέπει να δούμε προσεκτικά ποια συμφέροντα αναμένεται να επικρατήσουν στους ενεργειακούς δρόμους της ανατολικής Μεσογείου. Και για να το καταφέρουμε, επιβάλλεται να λάβουμε υπ' όψη μας ορισμένα δεδομένα.

Κατ' αρχάς, στις 29 Δεκεμβρίου 2010, η Noble Energy (για την οποία κάναμε εκτενή αναφορά στο προχτεσινό σημείωμα) ανακοίνωσε μετά από νέες δοκιμές πως το κοίτασμα Λεβιάθιαν διαθέτει περίπου 16 τρισεκατομμύρια κυβικά πόδια φυσικού αερίου, εκ των οποίων τα 453 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα βρίσκονται 130 χιλιόμετρα ανοιχτά της Χάιφα. Σύμφωνα με τον ισραηλινό τύπο, τα αποθέματα του Λεβιάθαν αποτιμώνται στα 90 δισ. δολλάρια και, με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, εκτιμάται ότι είναι το μεγαλύτερο -σε αποθέματα- ενεργειακό κοίτασμα που έχει εντοπιστεί τα τελευταία 10 χρόνια, διπλάσιο από το γειτονικό κοίτασμα Ταμάρ. Οι παραπάνω ποσότητες του φυσικού αερίου εντοπίστηκαν κάτω από βραχώδη πλάκα, στον βυθό, σε βάθος μεγαλύτερο των 5.000 μέτρων, σε μια περιοχή 32.000 τετραγωνικών μιλίων ανάμεσα στο Ισραήλ, την Κύπρο, την Συρία και την χερσόνησο του Σινά. Σύμφωνα με τις έως τώρα εκτιμήσεις, η εξόρυξη δεν πρόκειται να ξεκινήσει πριν το 2017. Η αποκλειστική αξιοποίηση του συγκεκριμένου κοιτάσματος από το Ισραήλ εκτιμάται ότι θα μπορούσε να καλύψει τις ενεργειακές του ανάγκες για 100 χρόνια και ταυτόχρονα να το καταστήσει μεγάλη εξαγωγική δύναμη φυσικού αερίου σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα, το Ισραήλ εξαρτάται ενεργειακά αποκλειστικά από τρίτες χώρες, με κόστος πάνω από 1 δισεκατομμύριο δολάρια το χρόνο.

Εξ άλλου, λίγες μέρες πριν τις ανακοινώσεις για το Λεβιάθαν, στις 17 Δεκεμβρίου 2010, η Κύπρος και το Ισραήλ υπέγραψαν στη Λευκωσία συμφωνία με την οποία καθορίζονται τα όρια της μεταξύ τους ΑΟΖ. Η συμφωνία δίνει τη δυνατότητα στις δύο χώρες να συνεχίσουν τις έρευνες για υποθαλάσσια κοιτάσματα φυσικού αερίου και πετρελαίου, χωρίς ενδεχόμενες διαφωνίες για την εκμετάλλευσή τους. Ο λόγος για τον οποίο η Κύπρος επεδίωξε ταχύτατα τον ορισμό ΑΟΖ με το Ισραήλ, είναι το γεγονός ότι το φυσικό αέριο, που εντοπίστηκε στις περιοχές Λεβιάθαν και Ταμάρ, εφάπτεται του κυπριακού Οικοπέδου 12, στον θαλάσσιο χώρο της Κύπρου. Στο Οικόπεδο 12 εδράζεται το λεγόμενο κοίτασμα Κύπρος Α', επίσης πλούσιο σε φυσικό αέριο, την εκμετάλλευση του οποίου μεθοδεύει εντατικά η κυπριακή κυβέρνηση από το 2009.

Η Τουρκία αντέδρασε άμεσα στη συμφωνία Κύπρου-Ισραήλ, απειλώντας ότι "τέτοιες μονομερείς πρωτοβουλίες που αγνοούν τις επιθυμίες της τουρκοκυπριακής πλευράς θα έχουν αρνητικές συνέπειες στις διαπραγματεύσεις που γίνονται για τη διευθέτηση της κατάστασης στην Κύπρο". Το σαφές υπονοούμενο από την πλευρά της Τουρκίας είναι ότι το κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου έχει δική του ΑΟΖ, την οποία η Άγκυρα προσμετρά στα δικά της ιδιαίτερα συμφέροντα. Κατά συνέπεια, εχθρεύεται κάθε προσπάθεια της Κυπριακής Δημοκρατίας να ρυθμίσει αυτήν σαν κυρίαρχο κράτος την ΑΟΖ της με τις γειτονικές χώρες, πολύ περισσότερο με το Ισραήλ και με δεδομένο τον τεράστιο ενεργειακό πλούτο στην περιοχή.

Πρέπει να σημειώσουμε ότι η θαλάσσια περιοχή στην οποία διαχέεται το συγκεκριμένο κοίτασμα, περικλείεται από την Κύπρο, το Ισραήλ, το Λίβανο και τη Συρία και την Αίγυπτο (Σινά). Για το βόρειο τμήμα αυτής της περιοχής, εγείρει διεκδικήσεις και η Τουρκία, τόσο γιατί ένα μέρος της βρίσκεται στην προέκταση των δικών της ακτών, όσο και γιατί στην περιοχή αυτή προβάλλεται η ΑΟΖ των κατεχομένων εδαφών της Κύπρου. Επίσης, στην ίδια περιοχή προβάλλεται η ΑΟΖ και της Λωρίδας της Γάζας. Είναι αυτονόητο ότι ο πλούτος που κρύβει η περιοχή και η διαμόρφωση του νέου γεωπολιτικού χάρτη δεν θα αφήσουν αδιάφορη την αστική τάξη στις χώρες αυτές, οι οποίες στην πλειοψηφία τους είτε είναι εχθρικές προς το Ισραήλ είτε βρίσκονται σε εμπόλεμη κατάσταση με αυτό. Την υπόθεση περιπλέκει το γεγονός ότι οι μόνες χώρες της περιοχής με τις οποίες η Κύπρος έχει συμφωνήσει για τα όρια των μεταξύ τους ΑΟΖ, είναι το Ισραήλ και η Αίγυπτος. Οι αντίστοιχες συμφωνίες Κύπρου-Λιβάνου και Κύπρου-Συρίας έχουν βαλτώσει, προφανώς λόγω τουρκικής παρέμβασης.

Ο Λίβανος, από την πλευρά του, έχει ήδη ορίσει μονομερώς (όπως δικαιούται) την ΑΟΖ του με το Ισραήλ και έχει καταθέσει αίτημα στον ΟΗΕ να παρέμβει, προκειμένου το Ισραήλ να μην αντλήσει από τις πηγές υδρογονανθράκων που βρίσκονται εντός των λιβανικών θαλάσσιων ορίων. Οι ανακοινώσεις έγιναν στις 5 Ιανουαρίου 2011, με αφορμή την δημοσιοποίηση των προθέσεων του Ισραήλ σε ό,τι αφορά το κοίτασμα Λεβιάθαν, τμήμα του οποίου ο Λίβανος θεωρεί ότι βρίσκεται στα δικά του χωρικά ύδατα. Σύμφωνα με την κυβέρνηση του Λιβάνου, οποιαδήποτε ενέργεια του Ισραήλ που δεν σέβεται την ΑΟΖ της χώρας, θα θεωρηθεί παραβίαση της εθνικής κυριαρχίας του Λιβάνου και του διεθνούς δικαίου. Την ίδια μέρα, ο λιβανέζος υπουργός εμπορίου, Γκέμπραν Μπασίλ, ανακοίνωσε ότι η Βηρυτός θα προχωρήσει μονομερώς σε επισημοποίηση των ορίων της ΑΟΖ του Λιβάνου και θα προσκαλέσει ξένες εταιρείες να καταθέσουν προσφορές για τη διενέργεια ερευνών και για την εξόρυξη των κοιτασμάτων που βρίσκονται στο λιβανικό θαλάσσιο χώρο. Από την πλευρά του, το Ισραήλ θεωρεί ότι οι λιβανικές διεκδικήσεις επί των κοιτασμάτων που βρίσκονται στην ισραηλινολιβανική θαλάσσια μεθόριο "στερούνται νομικής, οικονομικής και χαρτογραφικής βάσης" και εμπλέκει άμεσα την Κύπρο στη διένεξη, με τον ισχυρισμό ότι ο ορισμός ΑΟΖ μεταξύ Ισραήλ-Κύπρου "λύνει οριστικά, εμμέσως, και το ζήτημα των θαλασσίων ορίων Ισραήλ - Λιβάνου". 

Άλλο ένα σημαντικό στοιχείο που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι ότι στις αρχές του περασμένου Αυγούστου η επανέναρξη των ερευνών στο Λεβιάθαν από την Noble Energy (για λογαριασμό του Ισραήλ) είχε συνοδευτεί από ένα θερμό επεισόδιο στη μεθόριο Ισραήλ-Λιβάνου, υπό το βλέμμα των δυνάμεων του ΟΗΕ. Από την ανταλλαγή πυρών σκοτώθηκαν τότε ένας Ισραηλινός αξιωματικός, τρεις Λιβανέζοι στρατιώτες και ένας δημοσιογράφος. 

Από τα παραπάνω, γίνεται φανερό ότι το Ισραήλ επείγεται να εξασφαλίσει όχι μόνο την κυριότητα των κοιτασμάτων αλλά και την ασφάλεια των όποιων εγκαταστάσεων εξόρυξης φυσικού αερίου ανεγερθούν. Αυτό δεν μπορεί να γίνει, αν δεν εξασφαλιστεί -με ειρηνικά μέσα ή με όπλα- η συγκατάθεση ή η ανοχή του Λιβάνου, πριν ξεκινήσει η εξόρυξη από το Λεβιάθαν. Το γεγονός, ωστόσο, ότι το Ιράν στηρίζει τόσο τον Λίβανο όσο και την Συρία, καθώς επίσης και οι καλές σχέσεις που αναπτύσσει η Τουρκία με το Ιράν (διεκδικώντας αναβαθμισμένο ρόλο στον μουσουλμανικό κόσμο), είναι παράγοντες που περιπλέκουν το κουβάρι των ανταγωνισμών και μια σπίθα είναι αρκετή για να ανάψει το φιτίλι. 

Τελευταία αλλά όχι ασήμαντη λεπτομέρεια: η κρατική πετρελαϊκή εταιρεία της Τουρκίας (ΤΡΑΟ) συνεργάζεται εντατικά με την Συρία στον τομέα των πετρελαιοειδών από το 2008, έχοντας εξάγει έως σήμερα πάνω από 90 χιλιάδες τόνους υγραερίου από τη Συρία και έχοντας εισάγει από αυτή πάνω από 80 χιλιάδες τόνους αργού πετρελαίου.

Το κεφαλαιώδες ερώτημα για μας τους έλληνες είναι τί κάνει απέναντι σε όλα αυτά η ελληνική κυβέρνηση. Για να αποφύγω τον πειρασμό να αρχίσω τους αφορισμούς, επιφυλάσσομαι να απαντήσω ψύχραιμα στο αυριανό σημείωμα.

Το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο (2)

Στο χτεσινό μας σημείωμα κάναμε λόγο για τα δεδομένα τα οποία οριοθετούν την θέση της Ελλάδας στο ενεργειακό παιχνίδι που φουντώνει στην ανατολική Μεσόγειο. Είπαμε, επίσης, ότι αρκετά από αυτά τα έχουμε θίξει στο παρελθόν. Σήμερα θα προσπαθήσουμε να ρίξουμε μια ενδελεχέστερη ματιά σε μερικά ακόμη.

Κατ' αρχάς, εδώ και περίπου έναν χρόνο, η ελληνική κυβέρνηση έχει αποδυθεί σε μια προσπάθεια οικοδόμησης στρατηγικής συμμαχίας με το Ισραήλ. Άλλωστε, όσοι διαθέτουν ελάχιστη μνήμη, σίγουρα θα θυμούνται την επίσημη επίσκεψη Νετανιάχου στην Αθήνα, τον περασμένο Αύγουστο. Αξίζει να θυμηθούμε ότι η πρόσκληση στον ισραηλινό πρωθυπουργό στάλθηκε από την Αθήνα λίγες μόλις ημέρες μετά την επίθεση των ισραηλινών στα πλοία που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια στην Γάζα.

Στα πλαίσια αυτής της οικοδομούμενης συμφωνίας, λοιπόν, η χώρα μας θα αποτελέσει την πύλη εισόδου του ισραηλινού φυσικού αερίου προς τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέσω υποθαλάσσιου αγωγού ο οποίος θα περνάει από την περιοχή της Κύπρου. Ακριβώς αυτή η θέση θα φέρει -εκ των πραγμάτων- την Ελλάδα απέναντι στις αραβικές χώρες (οι οποίες βρίσκονται σε πόλεμο ή σε διαμάχη με το Ισραήλ) αλλά και απέναντι στην Τουρκία, οι σχέσεις της οποίας με το Ισραήλ είναι τεταμένες και ανταγωνιστικές.

Ο προβληματισμός μας από αυτή την συμφωνία πρέπει να γίνει εντονώτερος στην σκέψη μιας ενδεχόμενης πολεμικής σύρραξης του Ισραήλ με τον Λίβανο. Είναι γνωστό (το έχουμε αναφέρει και σε τούτο το ιστολόγιο) ότι Λίβανος και Ισραήλ ερίζουν ζωηρά για την εκμετάλλεσυη του κοιτάσματος Λεβιάθαν. Εξ άλλου, το Ιράν είναι ένας ακόμα παράγοντας ικανός να πυροδοτήσει εξελίξεις που θα επηρεάσουν άμεσα και τη χώρα μας, δεδομένων τόσο των στενών σχέσεών του με Συρία και Τουρκία όσο και των αντιπαραθέσεών του με το Ισραήλ.

Ένα άλλο σημαντικό δεδομένο είναι το ότι η Ελλάδα δεν έχει συνάψει συμφωνία για την οριοθέτηση της ΑΟΖ με την Κύπρο, καθώς υπάρχουν οι τουρκικές αντιρρήσεις για το Καστελλόριζο. Μόνο με την Αλβανία είχαμε μονογραφήσει μια συμφωνία οριοθέτησης ΑΟΖ αλλά -μετά από παρασκηνιακές τουρκικές πιέσεις- η αλβανική πλευρά ανακάλεσε, καθώς γινόταν εφαρμογή των όσων προβλέπει η σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, το οποίο αναγνωρίζει δικαιώματα ΑΟΖ και στα νησιά. Αυτή η απεμπόληση κυριαρχικών δικαιωμάτων από τις ελληνικές κυβερνήσεις περιπλέκει τους ανταγωνισμούς αντί να τους κατευνάζει. Παράλληλα, η ΑΟΖ του Καστελλόριζου γειτνιάζει με αυτή του βόρειου τμήματος της Κύπρου και τίθεται έτσι υπό διπλή αμφισβήτηση από την Τουρκία (από τη μια δεν αναγνωρίζει ΑΟΖ στο Καστελόριζο κι από την άλλη διεκδικεί την ΑΟΖ του ψευδοκράτους), οδηγώντας στη συνεκμετάλλευση των όποιων κοιτασμάτων.

Ταυτόχρονα, στην σύγκρουση των ανταγωνισμών για τις ΑΟΖ μπαίνει και το Κυπριακό, όπως δείχνουν και οι αντιδράσεις της Τουρκίας στη συμφωνία Κύπρου-Ισραήλ. Τέλος, για τις πολυεθνικές που ακονίζουν τα νύχια τους, δεν είναι καθόλου αδιάφορες οι εκτιμήσεις εμπειρογνωμόνων ότι η μείζων περιοχή μεταξύ Κρήτης-Κύπρου-Αιγύπτου μπορεί να περιέχει επιπλέον απολήψιμα αποθέματα, μέχρι και 15 τρισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, τα οποία αντιστοιχούν σε ευρωπαϊκές ανάγκες 30 χρόνων! 

Μέσα σ' ένα τέτοιο περιβάλλον, η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε στις 21 Δεκεμβρίου 2010 στη δημοσιοποίηση του νομοσχεδίου για την ίδρυση φορέα έρευνας υδρογονανθράκων. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, τα πιθανολογούμενα κοιτάσματα "θα μπορούσαν να καλύπτουν το 1/3 των ενεργειακών αναγκών της χώρας τα επόμενα 30 χρόνια". Με δεδομένη ετήσια κατανάλωση 120 εκατομμύρια βαρέλια, η απόδοση υπολογίζεται στα 40 εκατομμύρια βαρέλια ετησίως και η συνολική παραγωγή για την 30ετία στα 1,2 δισ. βαρέλια. Στο νομοσχέδιο δεν υπάρχει τίποτα πιο συγκεκριμένο που να αφορά σε περιοχές ερευνών ή σε περιοχές παραχωρήσεων προς εκμετάλλευση.

Ενδεικτικό για την φιλοσοφία της ελληνικής πλευράς είναι το γεγονός ότι ο υπό ίδρυση φορέας δεν θα κάνει δικές του έρευνες αλλά θα παραχωρεί δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης σε κοινοπραξίες επιχειρήσεων. Η πρόβλεψη αυτή συνιστά έμμεση αλλά σαφή ομολογία ότι στόχος του φορέα είναι να ανοίξει το δρόμο της έρευνας και της εκμετάλλευσης του δημόσιου φυσικού πλούτου στους ιδιώτες. Ταυτόχρονα, υποδαυλίζει τα σενάρια της ελληνοτουρκικής συνεκμετάλλευσης αφού, για να δώσει δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης, η κυβέρνηση πρέπει πρώτα να ορίσει ΑΟΖ. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, φαντάζει απίθανο με βάση την μέχρι τώρα πορεία των ελληνοτουρκικών διαπραγματεύσεων και, όπως όλα δείχνουν, η συνεκμετάλλευση του Αιγαίου με τη συμμετοχή και άλλων πολυεθνικών κεφαλαίων αποτελεί στρατηγική επιλογή για την ελληνική και την τούρκικη αστική τάξη.

Με βάση τα δεδομένα που αναλύσαμε πιο πάνω, ως έλληνες πολίτες έχουμε κάθε δικαίωμα να είμαστε και απαισιόδοξοι και ανήσυχοι. Η κυβέρνηση ακολουθεί μια επικίνδυνη πολιτική, η οποία απειλεί να πλήξει καίρια τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Το τεράστιο ελάττωμα αυτής της πολιτικής είναι ότι υποθάλπει συνεκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων σε περιοχές του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου, οι οποίες ανήκουν αποκλειστικά στην Ελλάδα, με βάση τους ισχύοντες κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και της σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982.

Δεν τελειώσαμε, όμως. Πρέπει να δούμε αναλυτικότερα και λεπτομερέστερα όλα τα παραπάνω, ώστε να καταλήξουμε σε συγκεκριμένα συμπεράσματα κι όχι σε αφορισμούς. Αύριο η συνέχεια.

Το ενεργειακό παιχνίδι στην ανατολική Μεσόγειο (1)

Εδώ και αρκετό καιρό, γίνεται πολλή κουβέντα για ενεργειακά ζητήματα που αφορούν την χώρα μας. Κάτι ο Χαρδαβέλλας με τις εκπομπές του, κάτι τα σου-ξου-μου του Παπανδρέου με τον Ερντογάν, κάτι τα άλλα σου-ξου-μου με τους ισραηλινούς, κάτι τα ήξεις-αφήξεις για την ΑΟΖ κλπ, πώς να μην ερεθιστεί τόσο το ενδιαφέρον μας όσο κι η φαντασία μας; Από τούτο το ιστολόγιο έχουμε κάνει επανειλημμένα λόγο για την ΑΟΖ και τα ενεργειακά παιγνίδια στην ανατολική Μεσόγειο αλλά δεν βλάφτει να επανέλθουμε, εξετάζοντας βαθύτερα και με ψυχραιμία την κατάσταση. Ξεκαθαρίζω ότι δεν θα κάνουμε κουβέντα για το αν και τι είδους κοιτάσματα υπάρχουν στον τόπο μας (π.χ. στο Ιόνιο, στον Θερμαϊκό, στην Θάσο, στην Κρήτη κλπ), αφού δεν είμαστε ειδικοί για να ξέρουμε λεπτομέρειες. Έτσι, λοιπόν, αφήνουμε κατά μέρος την φαντασία μας και περιοριζόμαστε στην υγιή σκέψη.

Πριν συνεχίσουμε, ας δούμε ποια είναι η Noble Energy, γιατί θα την συναντούμε συχνά μπροστά μας. Η Noble Energy, λοιπόν, είναι μια από τις 10 μεγαλύτερες παγκοσμίως εταιρείες στον τομέα της έρευνας και εξόρυξης ενεργειακών πόρων (φυσικού αερίου, πετρελαίου κλπ). Μέσω κοινοπραξίας με την ισραηλινή εταιρεία Delek, διεξάγει τις έρευνες στην ΑΟΖ του Ισραήλ. Η αμερικανική εταιρεία, με έδρα το Τέξας, έχει εξασφαλίσει ποσοστό 39,6% των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης του Λεβιάθαν και 36% του Ταμάρ, τα οποία είναι ακόμη υπό έρευνα. Παράλληλα, διαθέτει ποσοστό 47% στο μοναδικό υφιστάμενο παραγωγικό κοίτασμα του Ισραήλ, στο Mari-B. Η Delek είχε ακουστεί ως ενδιαφερόμενη για την Shell Hellas. H Shell (όπως και η γαλλική Total) είναι μια από τις πολυεθνικές με τις οποίες η ελληνική κυβέρνηση έχει ήδη έρθει σε επαφή για το ενδεχόμενο συγκρότησης μιας κοινοπραξίας, με τη συμμετοχή όπως όλα δείχνουν και τουρκικών κεφαλαίων, με στόχο την εκμετάλλευση του πετρελαίου στο Αιγαίο. Η Delek εξαγόρασε πρόσφατα ποσοστό 1% της Noble έναντι 140 εκατ. δολλαρίων, αυξάνοντας το ποσοστό που κατέχει στο 3%.

Η Noble Energy διεξάγει επίσης τις έρευνες στη ζώνη που έχει οριοθετήσει η Κύπρος και, ειδικότερα, στο Οικόπεδο 12, από τον Ιούνιο του 2009, οπότε της παραχωρήθηκαν τα δικαιώματα από το υπουργείο εμπορίου της Κύπρου. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του παιχνιδιού που παίζεται στην περιοχή, αρκεί να αναφερθεί ότι η Noble Energy ζήτησε την παρέμβαση της αμερικανικής πρεσβείας στο Ισραήλ, για να επιτύχει τη διασφάλιση των συμφερόντων της. Είναι, επίσης, αποκαλυπτικό το γεγονός ότι το Ισραήλ προσπαθούσε εδώ και δεκαετίες να προσελκύσει επενδυτικό ενδιαφέρον στον τομέα της ενέργειας, προσφέροντας προς εκμετάλλευση τα ενεργειακά του φιλέτα, με χαμηλούς φόρους και δικαιώματα εκμετάλλευσης. Οι μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες, όμως, απέφευγαν μια τέτοια επένδυση, φοβούμενες πιθανή ρήξη με τους άραβες και ιρανούς συνεργάτες τους αλλά και λόγω του πολεμικού κλίματος στην περιοχή. Ανάμεσα στις μικρές ισραηλινές εταιρείες που ερευνούσαν την περιοχή ήταν και η Ratio Oil Exploration LP, η οποία το 2007 αγόρασε τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του θαλάσσιου οικοπέδου στο οποίο, τελικά, εντοπίστηκε το κοίτασμα Λεβιάθαν. Η Ratio πούλησε το 85% του μεριδίου της στην ισραηλινή Delek και στην αμερικανική Noble Energy, οι οποίες ανέλαβαν από κοινού την έρευνα.

Και τώρα που είδαμε τους πρωταγωνιστές, ας συνεχίσουμε. Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να καταλάβει κάποιος ότι οποιαδήποτε εμπλοκή της Ελλάδας σε παιχνίδια με τόσο έντονους ενδοϊμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς, δεν μπορεί παρά να είναι πολυδαίδαλη και επικίνδυνη. Μάλιστα, τα πράγματα σοβαρεύουν ακόμη περισσότερο, αν συνυπολογίσουμε τόσο την γεωστρατηγική σημασία της χώρας μας όσο και την πάγια τάση των εκάστοτε κυβερνήσεων να δίνουν "γη και ύδωρ" σε όποιον -αμερικανικό ή μη- παράγοντα μάς ζητάει "εξυπηρέτηση".

Πράγματι, η πίεση που ασκείται στις ελληνικές κυβερνήσεις γίνεται όλο και μεγαλύτερη. Το ΝΑΤΟ, για παράδειγμα, έχει αφήσει εκτός ασκήσεων όλο το Αιγαίο, με το αιτιολογικό ότι Ελλάδα και Τουρκία δεν έχουν ξεκαθαρίσει τις διαφορές τους σ' αυτό! Αν αυτό δεν λέγεται γκριζάρισμα όλου του Αιγαίου από το ΝΑΤΟ, τότε πώς λέγεται; Παράλληλα, μη ξεχνάμε ότι, στην εξωφρενική απαίτηση της Τουρκίας να μη λογαριαστεί το Καστελλόριζο στον ορισμό της ελληνικής ΑΟΖ, οι ελληνικές κυβερνήσεις απαντούν με...μη ορισμό ΑΟΖ!

Εδώ, αξίζει να σημειώσουμε μια σημαντική λεπτομέρεια. Προσέξτε την στάση του πρωθυπουργού (είτε εντός είτε εκτός βουλής), όποτε υποχρεώνεται να πει κάτι για την ΑΟΖ. Σχεδόν πάντοτε, "μπερδεύει" την ΑΟΖ με την υφαλοκρηπίδα, ενώ είναι σαφέστατο ότι πρόκειται για δυο απολύτως διαφορετικά πράγματα. Μπορούμε να πούμε ότι, αν παρομοιάσουμε την υφαλοκρηπίδα με ένα κομμάτι μπακλαβά, η ΑΟΖ είναι ολόκληρο το ταψί. Και όμως, ο πρωθυπουργός της χώρας μιλάει σαν να μην καταλαβαίνει την διαφορά!

Μέσα σ' αυτό το πλαίσιο και με τους πρωταγωνιστές που αναφέραμε παραπάνω, η θέση της Ελλάδας οριοθετείται από ορισμένα δεδομένα εξόχως σοβαρά. Πολλά από αυτά τα έχουμε θίξει από τον περασμένο Δεκέμβριο, σε μια σειρά πέντε σημειωμάτων για την ΑΟΖ (Το διεθνές πλαίσιο, το ευρωπαϊκό πλαίσιο, η στάση της Ελλάδας, η στάση της Τουρκίας, τα κοιτάσματα της ανατολικής Μεσογείου). Τα υπόλοιπα θα τα δούμε αναλυτικά στο αυριανό σημείωμα.

Να ενισχύσουμε τις...τράπεζες!

Το άκουσα και μου 'ρθε ντουβρουτζάς. Η τρόικα, λέει, ανάμεσα στα αντιλαϊκά κι αντεργατικά μέτρα που πρότεινε, ζήτησε από την κυβέρνηση να ενισχύσει τις τράπεζες με ένα ακόμη πακέτο μερικών δεκάδων δισεκατομμυρίων!

Αντιστέκομαι με δυσκολία στον πειρασμό να ασχοληθώ είτε με τις τελευταίες παρεμβάσεις των τροϊκανών είτε με την -τάχαμ' δήθεν- αγανάκτηση της κυβέρνησης για τον άκομψο τρόπο με τον οποίο έγιναν αυτές οι παρεμβάσεις. Βλέπετε, το υφάκι των τροϊκανών ξεβράκωσε την κυβέρνηση, αποδεικνύοντας για ποιους ενδιαφέρεται πραγματικά η εταιρεία "Γιώργος Παπανδρέου & Σία". Αντιπαρερχόμενος, λοιπόν, όλα όσα μπορούν να διαβαστούν αλλού, ας επιμείνω λίγο στο ζήτημα "τράπεζες", ρίχνοντας το βλέμμα στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Εκεί, οι μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου, όχι μόνο δεν παίρνουν χαμπάρι από κρίσεις αλλά δείχνουν ιδιαίτερα...ενισχυμένες!

Πράγματι, οι μεγάλοι τραπεζικοί κολοσσοί, αφού ρούφηξαν τρισεκατομμύρια δολλάρια, εμφάνισαν το 2010 (εν μέσω παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, δηλαδή) τα δεύτερα μεγαλύτερα κέρδη στην ιστορία τους! Πρόσφατα απεκαλύφθησαν τα ποσά που πήραν από το "πακέτο σωτηρίας" της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ (Fed). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Fed, στη διάρκεια της κρίσης, τα μεγαλύτερα ποσά από το "πακέτο σωτηρίας" πήγαν στη Citigroup (2,2 τρισ.), ενώ ακολουθούν Merrill Lynch (2,1 τρισ.), Morgan Stanley (2 τρισ.), Bank of America (1,1 τρισ.), Bear Stearns (960 δισ.), Goldman Sachs (620 δισ.), J. P. Morgan Chase (260 δισ.) και Wells Fargo (150 δισ.).

Παράλληλα, η "Wall Street Journal" δημοσίευσε την πληροφορία ότι ότι δέκα από τις μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου προσανατολίζονται στη δημιουργία δικής τους πλατφόρμας συναλλαγών. Για όποιον έχει στοιχειώδη οικονομική παιδεία, αυτό σημαίνει ότι οι εν λόγω τράπεζες επιδιώκουν να ελέγξουν το σύνολο της αγοράς συναλλάγματος και των παραγώγων(!) Πρωταγωνίστριες και πάλι είναι η Barclays, η Citigroup, η Credit Suisse Deutsche Bank, η Goldman Sachs, η HSBC, η J. P. Morgan Chase, η Morgan Stanley, η RBS, η UBS.

Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος μιας τέτοιας επιχείρησης, αρκεί να λάβουμε υπ' όψη ότι ο ημερήσιος διεθνής τζίρος των αγορών συναλλάγματος φτάνει τα 4 τρισ. δολλάρια, υπερβαίνοντας έτσι κατά 20 φορές το παγκόσμιο ΑΕΠ! Φυσικά, τα οφέλη των τραπεζών από μια τέτοια κίνηση μεταφράζονται σε πακτωλό δισεκατομμυρίων, καθώς θα μπορούν να ελέγχουν προς όφελός τους τα spread των τιμών αγοράς και πώλησης, δημιουργώντας έτσι το μεγαλύτερο ηλεκτρονικό καρτέλ στον κόσμο. Παράλληλα, θα μπορούν να εξοικονομούν για τον εαυτό τους τις σχετικές προμήθειες, αλλά και να τις εισπράττουν από τους άλλους χρήστες του συστήματος!

Ομως, επειδή για τους τραπεζίτες ισχύει το "τρώγοντας ανοίγει η όρεξη", αποφάσισαν να βάλουν στο χέρι και τους μηχανισμούς που οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ενωσης δημιούργησαν για να ελέγχουν (και καλά!) τις δραστηριότητες του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Σε δημοσίευμα των "New Ypork Times" (23/12/2010) αναφέρεται ότι εννιά τράπεζες (Bank of America, Barclays, Credit Suisse, Deutsche Bank, Goldman Sachs, HSBC, J. P. Morgan Chase, Morgan Stanley, UBS), αξιοποιώντας τα παραθυράκια του νόμου της κυβέρνησης Ομπάμα για την εποπτεία του τραπεζικού συστήματος, συμμετέχουν σε επιτροπή της εταιρείας εκκαθάρισης συναλλαγών ICE Trust. Έτσι, αποκτούν το δικαίωμα να αποκρύπτουν πληροφορίες για τιμές και προμήθειες στις υπόλοιπες ανταγωνιστικές τράπεζες, εξασφαλίζοντας τεράστιο πλεονέκτημα που μεταφράζεται σε μερικά δισεκατομμύρια δολλάρια.

Καταλάβαμε τώρα γιατί αυτές οι τράπεζες παρουσιάζουν το 2010 τα δεύτερα μεγαλύτερα κέρδη στην ιστορία τους; Σίγουρα το καταλάβαμε. Εκείνο που αποκλείεται να καταλάβουμε είναι γιατί αυτά τα μαγαζιά χρειάζονται κρατική ενίσχυση...

Ας κλείσουμε τούτο το σημείωμα με μιαν αναφορά στον Μπρεχτ από την "Όπερα της πεντάρας": Τί σημασία έχει η ληστεία μιας τράπεζας μπροστά στην ίδρυσή της;

"Ονειρεμένη ιστορία"

Σήμερα διάλεξα να παρουσιάσω ένα παράξενο βιβλίο, με το οποίο θέλω να παρουσιάσω έναν από τους μεγάλους ευρωπαίους συγγραφείς. Μιλάω για τον αυστριακό Άρθουρ Σνίτσλερ (1862-1931) και το αριστούργημά του "Ονειρεμένη ιστορία".

Για τον ίδιο τον συγγραφέα αρκεί να πω ότι ανάμεσα στους θαυμαστές του συγκαταλεγόταν ο Σίγκμουντ Φρόυντ. Ο Φρόυντ έκανε συχνές αναφορές στον Σνίτσλερ, υποστηρίζοντας πως, όσα ο ίδιος έφερνε στο φως με την εργασία του πάνω σε άλλους ανθρώπους, ο συγγραφέας τα είχε ανακαλύψει ενδοσκοπούμενος. Φυσικά, όπως όλα τα αξιόλογα μυαλά, ο Σνίτσλερ είχε και αντιπάλους, οι οποίοι τον κατέκριναν με αυστηρότητα και δριμύτητα, κατηγορώντας τον ακόμη και για πορνογράφο. Η συνήθης κατηγορία ήταν ότι ο συγγραφέας ασχολείται συνεχώς με τα ίδια θέματα αλλά η απάντηση του Σνίτσλερ ήταν αφοπλιστική: "Γράφω για τον έρωτα και τον θάνατο. Υπάρχουν σημαντικότερα θέματα;".

Η "Ονειρεμένη ιστορία" έχει απλή, σχεδόν απλοϊκή πλοκή. Πρωταγωνιστές είναι ένας νεαρός γιατρός και η συζυγός του, ωραίοι, ερωτευμένοι κι ευτυχισμένοι. Ένα βράδυ, επιστρέφοντας από έναν χορό μεταμφιεσμένων, αρχίζουν να αφηγούνται διάφορα επεισόδια από το παρελθόν τους, τα οποία δεν είχαν ποτέ εξομολογηθεί ο ένας στον άλλον και τα οποία δεν μπορούμε να καταλάβουμε αν είναι πραγματικά ή φανταστικά.

Εδώ πιάνει δουλειά το νυστέρι του Σνίτσλερ. Το παιχνίδι των εξομολογήσεων καταλήγει σε μια έκρηξη, παρασέρνοντας και τους δυο σε μια δίνη γεμάτη οράματα, προσωπεία και μυστηριώδη περιβάλλοντα. Αυτή η ψυχική αναταραχή φέρνει στην επιφάνεια καταπιεσμένες επιθυμίες και απωθημένες ερωτικές εντάσεις. Και η δίνη κορυφώνεται μια νύχτα κατά την οποία ξεσπούν όλα όσα έμεναν καλά κρυμμένα, αλλάζοντας ριζικά την ζωή του ζευγαριού.

Στην παγκόσμια λογοτεχνία δεν υπάρχει άλλο έργο όπου να αναπαριστάνεται με τόση ενάργεια και τόσο χειροπιαστά το υποσυνείδητο. Η "Ονειρεμένη ιστορία" φτάνει σε απύθμενα βάθη, προκειμένου να υποχρεώσει τα απωθημένα να αναδυθούν, χωρίς να χάσει την εκφραστική της ισορροπία. Γι' αυτό και αναγνωρίζεται ως κλασσικό έργο, από τα σημαντικότερα και συναρπαστικότερα της δυτικοευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

Αν η υπόθεση του βιβλίου κάτι σας θυμίζει, δεν έχετε άδικο. Μια θαυμάσια διασκευή της απετέλεσε το κύκνειο άσμα του μεγάλου Στάνλεϋ Κιούμπρικ, ο οποίος την μετέφερε στον κινηματογράφο με τον τίτλο "Eyes wide shut". Ας παρατηρήσουμε εδώ ότι ο Κιούμπρικ επέλεξε τον εμπνευσμένο τίτλο "Μάτια διάπλατα κλειστά" αλλά, δυστυχώς, η ταινία έγινε γνωστή στην Ελλάδα με το πεζό, ηλίθιο κι ανέμπνευστο "Μάτια ερμητικά κλειστά".

Διαβεβαιώνω τον υποψήφιο αναγνώστη ότι η "Ονειρεμένη ιστορία" δεν πρόκειται να τον κουράσει καθόλου. Ο Σνίτσλερ δεν χρειάζεται περισσότερες από 125 αραιογραμμένες σελίδες για να πει όλα όσα θέλει και, μάλιστα, με εξαιρετικά εύληπτο τρόπο. Στην πνευματική ευωχία βοηθάει πολύ η εξαιρετική μετάφραση του Όμηρου Αβραμίδη.

Συμπερασματικά, η "Ονειρεμένη ιστορία" αξίζει να προστεθεί σε κάθε βιβλιοθήκη. Δυστυχώς-δυστυχέστατα, κυκλοφορεί από την "Εμπειρία Εκδοτική" με το απαράδεκτο εξώφυλλο που βλέπετε στην φωτογραφία, όπου ο τίτλος του βιβλίου αντικαταστάθηκε με τον τίτλο της ταινίας. Φρικτή φρικώδης φρίκη, αλλά τί να κάνουμε; Πάλι καλά που αναφέρεται το όνομα του συγγραφέα... Ανατριχιάζω καθώς σκέφτομαι ότι αν δεν ζητήσετε το βιβλίο ως "Μάτια ερμητικά κλειστά", μάλλον ο βιβλιοπώλης σας δεν θα καταλάβει τι θέλετε.

Δημήτρης Ρέππας: ο αριστούχος τζαμπατζής

Να συγχαρούμε, λοιπόν, τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, Δημήτρη Ρέππα! Επί τέλους, κάποιος έπρεπε να πει τα πράγματα με το όνομά τους. Κάποιος έπρεπε να βάλει τάξη σε τούτο τον τόπο. Κάποιος έπρεπε να τραβήξει το αφτί του κάθε τζαμπατζή, του κάθε τυχάρπαστου δεν-πληρώνω-δεν-πληρώνω, του κάθε κοπριταρά που κοιτάει πώς να βολέψει την πάρτη του εις βάρος του νομοταγούς διπλανού του, ο οποίος πληρώνει.

Επί τέλους! Ορθότατη η υπουργική σκέψη να τιμωρείται αυστηρά ο τζαμπαδισμός. Αν και θεωρώ ότι η πολιτεία πρέπει να αποφύγει τα ημίμετρα και να θεσπίσει πραγματικά αυστηρές ποινές. Για παράδειγμα, τι παναπεί "παράβαση του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας" η άρνηση πληρωμής διοδίων; Εδώ μιλάμε για ιδιώνυμο έγκλημα. Γιατί να μη κινείται η αυτόφωρη διαδικασία, ας πούμε; Και στο φινάλε-φινάλε, δεν νομίζω ότι θα ήταν άσχημο αν ξανάνοιγαν ορισμένα "ευαγή ιδρύματα", όπως το Γεντι-κουλέ ή η Μακρόνησος.

Για να σοβαρευτούμε λίγο, ας κάνουμε μια βόλτα από την επίσημη ιστοσελίδα του Δημήτρη Ρέππα, να δούμε ποιος είναι στ' αλήθεια αυτός ο υπουργός που διαρρηγνύει τα ιμάτιά του με τους τζαμπατζήδες. Από την εν λόγω ιστοσελίδα, αντιγράφω το βιογραφικό του υπουργού:

• 1974:  Εντάχθηκε στο ΠΑ.ΣΟ.Κ.
• 1975: Εκλέχθηκε Πρόεδρος του Συλλόγου Φοιτητών της Οδοντιατρικής Σχολής και μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της Εθνικής Φοιτητικής Ένωσης Ελλάδας (ΕΦΕΕ), στις πρώτες μετά τη Δικτατορία ελεύθερες εκλογές των φοιτητικών οργάνων.
• 1976 έως 1981: Γραμματέας αναπληρωτής της Νεολαίας ΠΑ.ΣΟ.Κ.
• 1981: Εκλέγεται για πρώτη φορά Βουλευτής Αρκαδίας.
• 1984: Εκλέχθηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
• 1993: Εκλέχθηκε μέλος του Προεδρείου της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
• 22 Ιανουαρίου 1996: Αναλαμβάνει Υπουργός Τύπου & Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης. Ο Πρωθυπουργός του αναθέτει τη θέση του Κυβερνητικού Εκπροσώπου. Τη θέση αυτή διατηρεί μετά τις εθνικές εκλογές του 1996 και του 2000 μέχρι τον Οκτώβριο του 2001, επί έξι χρόνια.
• Οκτώβριος 2001: Εκλέγεται μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής, μετά το 6ο Συνέδριο του ΠΑ.ΣΟ.Κ.
• 24 Οκτωβρίου 2001: Αναλαμβάνει Υπουργός Εργασίας & Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Θέση που διατηρεί μέχρι τις εκλογές του Μαρτίου 2004
• Κατά τη διάρκεια της υπουργικής θητείας του διετέλεσε μέλος της οκταμελούς Κυβερνητικής Επιτροπής και άλλων κυβερνητικών οργάνων. Ανέλαβε  σειρά νομοθετικών και κοινωνικών πρωτοβουλιών στους τομείς της ενημέρωσης, της απασχόλησης και της κοινωνικής ασφάλισης.
• Το πρώτο εξάμηνο του 2003, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, άσκησε τα καθήκοντα του Προέδρου του Συμβουλίου Υπουργών Κοινωνικών Υποθέσεων.
• 7 Μαρτίου 2004: Εκλέγεται και αναλαμβάνει καθήκοντα Γραμματέα της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑ.ΣΟ.Κ., θέση στην οποία επανεκλέγεται από τους συναδέλφους του Βουλευτές και το 2006 διατηρώντας αυτή την ιδιότητα καθ' όλη την κοινοβουλευτική περίοδο, μέχρι τις εκλογές του Οκτωβρίου 2009. Με την ιδιότητα αυτή συμμετείχε στα κορυφαία όργανα του ΠΑ.ΣΟ.Κ. (Πολιτικό Συμβούλιο, Κοινοβουλευτικό Συμβούλιο και Εθνικό Συμβούλιο).
• 4 Οκτωβρίου 2009: Εκλέγεται και αναλαμβάνει Υπουργός Υποδομών, Μεταφορών & Δικτύων.

Ως Υπουργός και ως Βουλευτής έχει συμμετάσχει σε πολλά Διεθνή Συνέδρια και έχει εκπροσωπήσει την Ελλάδα και το ΠΑ.ΣΟ.Κ. σε Διεθνείς Οργανισμούς και Εκδηλώσεις. Έχει δημοσιεύσει πολλές μελέτες - άρθρα και το βιβλίο «Πρόσωπο με πρόσωπο με τα Μέσα Ενημέρωσης» (Εκδόσεις Καστανιώτη).

Πλουσιότατο βιογραφικό, έτσι; Μόνο που...διάολε...δεν έχετε την αίσθηση ότι κάτι έχει ξεχάσει ο συντάκτης του; Δεν βλέπω πουθενά πού στο καλό έχει δουλέψει στην ζωή του ο Ρέππας! Θα μου πείτε, "πότε να δουλέψει ο άνθρωπος;" και θα 'χετε και δίκιο. Από τα 22 του δουλεύει για το ΠΑΣΟΚ. Πού να βρεθεί χρόνος για μεροκάματο;

Μιλώντας για τον Ρέππα, δεν μπορώ να μη θυμηθώ μια σκηνή από την ταινία "Ο Ρωμιός έχει φιλότιμο". Είναι η φάση όπου ο ανυπέρβλητος Μαυρογιαλούρος (Κωνσταντάρας), έχοντας καταλάβει το παιχνίδι που παίζεται γύρω του, ρωτάει τον Γκρούεζα (Παπαγιαννόπουλος) πώς την βολεύει εκτός πολιτικής. Ο Γκρούεζας κάνει πως δεν καταλαβαίνει κι ο Μαυρογιαλούρος επιμένει να μάθει με τί ασχολείται και τί δουλειά κάνει. Κι ο Γκρούεζας απαντάει γελώντας: "Μα εγώ είμαι του κόμματος, κύριε υπουργέ! Από μικρό παιδάκι στο κόμμα..."

Επίλογος

Την ιδέα για το σημερινό σημείωμα την πήρα από σχετικό κείμενο που διάβασα στο ιστολόγιο "Αναρχογατούλης". Οφείλω, λοιπόν, να κλείσω, αντιγράφοντας τον επίλογο του εν λόγω κειμένου:

Τελικα στο Πανεπιστημιο δεν σπουδασε οδοντιατρος
Σπουδασε ΠΑΣΟΚ!!!
 Και αυτη την επιστημη εφαρμοζει τωρα.
Και την εφαρμοζει καλα.
Ομολογουμενως δεν πηγαν τζαμπα αυτα που του εμαθε το "Πανεπιστημιο του ΠΑΣΟΚ"
ΑΡΙΣΤΟΥΧΟΣ!!!!

ΑΡΙΣΤΟΥΧΟΣ ΤΖΑΜΠΑΤΖΗΣ!!!

 Οσο για τα χρονια που "προσφερει" στον Ελληνικο Λαο (1974-2011)
ειναι κατα τι περισσοτερα
απο τα χρονια που "προσφερει "ενα αλλο μελος της Σοσιαλιστικης Διεθνους
 σε ενα αλλο λαο...
Ο Μουμπαρακ!

1974-2011

Τριαντα επτα χρονια τζαμπατζης

Τελεια..και παυλα .-

ΗΠΑ: Κοινωνία υπό κατάρρευση

Η βιτρίνα έχει ραγίσει προ πολλού. Το φανταχτερό "αμερικανικό όνειρο" έχει περάσει πλέον στην ιστορία. Στην καρδιά του καπιταλισμού, τα λαϊκά στρώματα υποφέρουν, ίσως περισσότερο από πολλά μέρη του ανεπτυγμένου κόσμου. Βέβαια, για τους γνώστες της ιστορίας, ποτέ οι ΗΠΑ δεν ήσαν παράδεισος για τους εργαζομένους αλλά, τουλάχιστον, υπήρχε το καλοφτιαγμένο παραμύθι. Σήμερα, αυτό το παραμύθι, το οποίο γέννησε ελπίδες και όνειρα σε πολλούς μετανάστες, δεν συγκινεί κανένα.

Όπως σε όλο τον κεφαλαιοκρατούμενο δυτικό κόσμο, έτσι και στις ΗΠΑ οι εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν μέτρα σκληρής λιτότητας. Και η πορεία προδιαγράφεται ακόμη πιο ζοφερή το 2011. Τα όσα διατύπωσε στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς ο Ρόμπερτ Ράιχ (υπουργός εργασίας επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον) είναι αποκαλυπτικά: "Είναι ανόητο να θεωρεί κανείς ότι η οικονομία βαδίζει προς μια διπλή ύφεση, όταν οι περισσότεροι αμερικανοί δεν ανέκαμψαν ποτέ από την πρώτη. Είμαστε ακόμα σε ένα μεγάλο, βαθύ τούνελ. Εφέτος (ενν.: 2010), περισσότεροι άνθρωποι έχουν χάσει τη δουλειά τους σε σύγκριση με πέρυσι, αν προσμετρήσουμε όλους όσοι δεν ψάχνουν για δουλειά λόγω απογοήτευσης... Η τελευταία φορά που, μετά από μια τέτοια βαθιά ύφεση, ακολούθησε μια αναιμική ανάπτυξη στην αγορά εργασίας, ήταν όταν η κυβέρνηση ξεκίνησε για πρώτη φορά να καταγράφει τις ανόδους και καθόδους του επιχειρηματικού κύκλου. Η αγορά εργασίας αναπτύχθηκε με γρηγορότερο ρυθμό το Μάρτιο του 1933 αφού η οικονομία άρχισε να ανακάμπτει από τα βάθη της μεγάλης ύφεσης. Φυσικά, αυτή η ανάπτυξη στην αγορά εργασίας δεν διήρκεσε πολύ. Η ανάπτυξη αυτή δεν ήταν στην ουσία ανάπτυξη. Η μεγάλη ύφεση συνεχίστηκε. Και αυτό ακριβώς είναι αυτό που θέλω να πω. Η μεγάλη ύφεση συνεχίζεται".

Ο Ράιχ, έστω και άθελά του, επιβεβαιώνει το αδιέξοδο του καπιταλισμού και τις αναπόφευκτες κρίσεις του. Μαζί του συμφωνούν τα επίσημα στοιχεία του αμερικανικού υπουργείου εργασίας, τα οποία δείχνουν ότι η ανεργία παραμένει ανθεκτική, φτάνοντας στα τέλη του 2010 το 10%. Προφανώς, η λεγόμενη "αγορά εργασίας" αγνόησε επιδεικτικά τα μέτρα αιμοδότησης του αμερικανικού κεφαλαίου με 600 δισεκατομμύρια μέσω της εκτύπωσης δολλαρίων, την οποία διαφήμισε δεόντως ο επί κεφαλής της Ομοσπονδιακής Τράπεζας Μπεν Μπερνάκι. Κι όλα αυτά συμβαίνουν ενώ ο Ομπάμα προωθεί το νέο φορολογικό νομοσχέδιο που προβλέπει την παράταση για δύο χρόνια των φοροαπαλλαγών προς τους πλούσιους και τις επιχειρήσεις, σε αγαστή συμφωνία με τους Ρεπουμπλικανούς, οι οποίοι ελέγχουν πλέον την Βουλή των Αντιπροσώπων.

Για να τεκμηριώσουμε τα παραπάνω, ας ρίξουμε μια ματιά στα ευρήματα της μελέτης του "Σχεδίου για τις εργαζόμενες φτωχές οικογένειες (Working Poor Families Project)", το οποίο βασίστηκε στα επίσημα στοιχεία του Γραφείου Απογραφής και στις εκθέσεις του κέντρου ερευνών Pew Research Center:

- Μια στις τρεις οικογένειες αγωνίζεται για να καλύψει ακόμη και τις πλέον βασικές ανάγκες.
- Το ποσοστό των οικογενειών των εργαζομένων που έχουν εισόδημα ακόμα και κάτω από το 50% του επίσημου μέσου εισοδήματος αυξήθηκε μέσα κατά την διετία 2007-2009, από 28% σε 30%.
- Τα λαϊκά στρώματα που διαβιούν κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας αυξήθηκαν κατά 1,7 εκατομμύρια, επειδή όλο και μεγαλύτερος αριθμός εργαζομένων εξαναγκάζεται είτε σε μερική ή προσωρινή απασχόληση είτε σε δουλειά με μειωμένες αποδοχές, καθώς οι επιχειρήσεις (πάντοτε με πρόσχημα την κρίση) συρρικνώνουν συνεχώς τις θέσεις της μόνιμης απασχόλησης, τις αποδοχές και τα δικαιώματα των εργαζομένων.
- Το 2009 υπήρχαν περισσότερες από 10 εκατομμύρια οικογένειες εν ενεργεία εργαζομένων με χαμηλά εισοδήματα. Όταν λέμε "10 εκατομμύρια οικογένειες", εννοούμε 40-45 εκατομμύρια ανθρώπους, δηλαδή το 1/7 του πληθυσμού.
- Μόνο το 2009, ο αριθμός των παιδιών των οικογενειών με χαμηλά εισοδήματα αυξήθηκε (σε σχέση με το 2008) περισσότερο από 700.000. Αποτέλεσμα: σήμερα, τουλάχιστον ένα στα τρία παιδιά εργαζομένων στις ΗΠΑ έχει χαμηλά αμειβόμενους γονείς.
- Το 55% του συνολικού εργατικού δυναμικού των Ηνωμένων Πολιτειών "υπέφερε από μια περίοδο ανεργίας, περικοπής αποδοχών, μείωσης ωρών εργασίας ή έχουν καταστεί ακουσίως εργαζόμενοι με μερική απασχόληση, δεδομένου ότι η ύφεση ξεκίνησε τον Δεκέμβρη του 2007".

Στο μεταξύ, σύμφωνα με το "CNNMoney.com", ο αριθμός των αμερικανών που επιβιώνουν χάρη στα κουπόνια τροφίμων αυξήθηκε κατά 16% μέσα στη χρονιά που πέρασε (!). Όταν μιλάμε για "κουπόνια τροφίμων", εννοούμε ένα γλίσχρο ποσό 133 δολαρίων μηνιαίως (κάπου 100 ευρώ), το οποίο ουδόλως εξασφαλίζει την αναγκαία κάλυψη των διατροφικών αναγκών μιας οικογένειας. Κι όμως, εκατοντάδες χιλιάδες αμερικανών περιμένουν αυτά τα κουπόνια για να ξεγελάσουν την πείνα τους.

Έτσι, η πείνα θερίζει και, όπως φαίνεται, τα τρόφιμα είναι το τελευταίο όριο για τις εργαζόμενες οικογένειες και τους ανέργους. Όριο που τείνει να αποδεχθεί θανατηφόρο, καθώς εξαρτάται άμεσα από την βιομηχανία τροφίμων. Είναι από τα τελευταία και πλέον σίγουρα πεδία θησαυρισμού για την βιομηχανία τροφίμων, η οποία διανύει περίοδο "χρυσών αγελάδων". Άλλωστε, είναι δεδομένα τόσο η αύξηση της παγκόσμιας ζήτησης τροφίμων όσο και οι προειδοποιήσεις όλων των διεθνών οργανισμών ότι τα τρόφιμα θα πυροδοτήσουν την επόμενη παγκόσμια κρίση καθώς η τιμή τους θα συνεχίσει να αυξάνεται για χρόνια.

Εφ' όσον, λοιπόν, η αμερικανική κοινωνία βρίσκεται υπό κατάρρευση και στο μέτρο που "το στομάχι είναι η φωνή των λαών", ας μη παραξενευτούμε καθόλου αν η επόμενη μεγάλη κοινωνική επανάσταση προέλθει από την ίδια την κοιτίδα του καπιταλισμού, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Άλλωστε, ας μη ξεχνούμε ότι οι σκληρότεροι και αιματηρότεροι εργατικοί αγώνες της Ιστορίας, έχουν εκδηλωθεί στις Η.Π.Α.

Ο μύθος των "τεμπέληδων ελλήνων"

Πάνω στο μύθο περί "τεμπέληδων ελλήνων" στηρίχθηκε η αστική προπαγάνδα των τελευταίων χρόνων για να δικαιολογηθούν όλα τα αντεργατικά και αντιλαϊκά μέτρα. Με τον ίδιο μύθο η σημερινή κυβέρνηση (έχοντας στο πλευρό της και όσους υποστηρίζουν με τον έναν ή άλλο τρόπο το μνημόνιο) επιχειρεί να περάσει όλα τα πρωτοφανή σε σκληρότητα μέτρα. Και, φυσικά, στο ίδιο πλαίσιο είναι ενταγμένες οι παπαριές που αμολάει κάθε λίγο και λιγάκι ο Πάγκαλος, υποστηρίζοντας ότι "μαζί τα φάγαμε", με τους "κοπρίτες".

Ο μύθος αυτός έχει καταρριφθεί πολλάκις και έχει καταντήσει πια μια σκέτη σπέκουλα ελεεινής μορφής. Τελευταία φορά που απεδείχθη ότι όλα τα περί τεμπελοκοπριτών ελλήνων είναι ψέμματα, ήταν στις 20 του περασμένου Δεκέμβρη, όταν δόθηκε στην δημοσιότητα η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Όπως προκύπτει απ' αυτή την έκθεση, οι έλληνες εργαζόμενοι δουλεύουν 2.120 ώρες το χρόνο και καταλαμβάνουν την πρώτη θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ οι γερμανοί έρχονται προτελευταίοι με 1.432 ώρες και οι ολλανδοί τελευταίοι με 1.389 ώρες! Δεύτεροι μετά τους έλληνες, έρχονται οι τσέχοι με 1.992 ώρες και ακολουθούν οι ούγγροι με 1.988 ώρες και οι πολωνοί με 1.969 ώρες (τα στοιχεία αφορούν το 2008). Οι δύσπιστοι μπορούν να βρουν όλη την έκθεση στο διαδίκτυο και τα παραπάνω στοιχεία στην σελίδα 28.

Μια άλλη αξιοσημείωτη παρατήρηση αφορά στην έκταση της μερικής απασχόλησης στις χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στην Γερμανία, παραδείγματος χάριν, το 26,3% του εργατικού δυναμικού δουλεύει υπό καθεστώς μερικής απασχόλησης ενώ στην Ολλανδία το αντίστοιχο ποσοστό φθάνει το 48,2% του εργατικού δυναμικού. Στην Ελλάδα, το ποσοστό των εργαζομένων σε καθεστώς μερικής απασχόλησης είναι 6% (ή, τουλάχιστον, τόσο ήταν μέχρι προ τινος). Ιδού, λοιπόν, γιατί έχουν σκυλιάσει οι τροϊκανοί και πιέζουν αφόρητα για επέκταση της ελαστικής απασχόλησης.

Από τα παραπάνω ποσοστά μπορεί να καταλάβει κανείς γιατί η Γερμανία και η Ολλανδία εμφανίζουν χαμηλά ποσοστά ανεργίας αφού ένας μερικά εργαζόμενος (ακόμη και με μία ώρα δουλειά τη βδομάδα) βγαίνει από τον κατάλογο των ανέργων, ενώ επί της ουσίας είναι άνεργος. Φυσικά, αυτό συμβαίνει παντού. Έτσι, λοιπόν, πολύ θα βολευόταν η "σοσιαλιστική" μας κυβέρνηση αν, για παράδειγμα, αντικαθίστανταν 10 άτομα που δουλεύουν οκτάωρο σε κάποιο εργοστάσιο, με 40 άτομα που θα δούλευαν δίωρο. Δεν είναι μικρό πράγμα να διαγράφεις 30 άτομα από τις λίστες ανεργίας δίχως να δημιουργήσεις έστω μία θέση εργασίας!

Πριν κλείσουμε το σημερινό σημείωμα, επιβάλλεται να σημειώσουμε κάτι ιδιαίτερα σημαντικό. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής πραγματοποιήθηκε με στόχο να αρχίσει η "διαβούλευση" για τις διάφορες "εναλλακτικές λύσεις όσον αφορά την επανεξέταση των κανόνων για το χρόνο εργασίας". Καταλαβαίνουμε όλοι πολύ καλά τι σημαίνει αυτό.


Σημείωση: Δεν ξέρω ποιος αναγνώστης μπήκε στον πειρασμό να κάνει την διαίρεση 2.120 / 52. Εγώ την έκανα και πήρα πηλίκο 40,77. Αυτό σημαίνει ότι, όποιος δουλεύει 2.120 ώρες ετησίως, δίχως να πάρει καθόλου άδεια, δουλεύει πάνω από 40 ώρες την εβδομάδα. Αντίστοιχα, για όποιον παίρνει κανονικά την άδειά του, η διαίρεση 2.120 / 48 βγάζει πάνω από 44 ώρες εβδομαδιαίας εργασίας. Πού πας, μωρή τεμπέλα Μέρκελ, με λιγότερες από 30 ώρες δουλειάς την εβδομάδα;

Μείωση μισθών και ανταγωνιστικότητα (μια θεωρητική προσέγγιση)

Τις τελευταίες μέρες ξανάρχισε η κουβέντα για το αν θα μειωθούν -κι αν πρέπει να μειωθούν- οι αμοιβές των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα. Την αφορμή έδωσε προ ημερών ο υπουργός οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου μιλώντας στο δελτίο ειδήσεων της ΝΕΤ με την Έλλη Στάη. Εκεί, ο υπουργός, όταν ρωτήθηκε για το αν πρόκειται να μειωθούν οι μισθοί στον ιδιωτικό τομέα, απάντησε έμμεσα αλλά σαφώς θετικά, δηλώνοντας ότι "οι επιχειρήσεις ξέρουν πολύ καλά τι πρέπει να κάνουν".

Δεν ήταν η πρώτη φορά που ο υπουργός οικονομικών υποστήριζε αυτή την άποψη. Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Real news" (του Νίκου Χατζηνικολάου), στις 12 του περασμένου Δεκέμβρη, είχε δηλώσει ξεκάθαρα: "Αυτό που κάθε αναλυτής βλέπει παρατηρώντας τα επίσημα δεδομένα για την πορεία των μισθών, της απασχόλησης και του εισοδήματος, είναι ότι πράγματι το μισθολογικό κόστος αυξανόταν πολύ παραπάνω από την παραγωγικότητα. Αυτό είχε αρνητική επίδραση στην ανταγωνιστικότητα της χώρας". Αναρωτιέμαι, τί διαφορετικό θα υποστήριζε ένας εκπρόσωπος του κεφαλαίου, π.χ. ένας βιομήχανος ή ένας τραπεζίτης.

Τι λέει, με απλά λόγια, ο υπουργός; Λέει ότι το πρόβλημα της οικονομίας μας είναι ανταγωνιστικό (δηλαδή, τα προϊόντα που παράγουμε είναι ακριβά) και, συνεπώς, πρέπει να πέσει το κόστος παραγωγής τους. Κι αφού το κόστος εργασίας αποτελεί συντελεστή κόστους παραγωγής, πρέπει να "κοντύνουν" οι μισθοί των εργαζομένων ώστε να φτηνύνουν τα προϊόντα και να βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητά μας.

Ας κουραστούμε λίγο σήμερα, εξετάζοντας όσα υποστηρίζει ο Παπακωνσταντίνου (και, μαζί μ' αυτόν, όλη η πασοκική κάστα που υπηρετεί το μνημόνιο). Θα κουραστούμε γιατί στην ανάλυσή μας θα χρησιμοποιήσουμε ως εργαλείο την μαρξιστική ανάλυση. Κι αν κάποιος διαμαρτύρεται ήδη για την επιλογή μας αυτή, ας έχει υπ' όψη του ότι σχεδόν στα ίδια συμπεράσματα θα καταλήγαμε κι αν χρησιμοποιούσαμε την κεϋνσιανή ανάλυση.

Υπ' αυτό το πρίσμα, όσα υποστηρίζει ο υπουργός είναι ανυπόστατα. Τολμώ να πω ότι όσοι υποστηρίζουν την ίδια άποψη είναι είτε αδαείς περί την οικονομική θεωρία είτε ψεύτες. Ας δούμε, λοιπόν, ποια είναι η πραγματικότητα.

Οποιαδήποτε μείωση μισθών δεν οδηγεί σε αύξηση της ανταγωνιστικότητας του κεφαλαίου αλλά σε ισόποση αύξηση της υπεραξίας και, κατ' επέκταση, σε άνοδο του ποσοστού του κέρδους. Τούτο συμβαίνει επειδή η τιμή πώλησης του προϊόντος ποτέ δεν μειώνεται λόγω μείωσης του κόστους εργασίας. Γιατί; Επειδή ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας, οποίος καθορίζει την τιμή του προϊόντος, δεν αλλάζει αλλά παραμένει ο ίδιος. Το μόνο που αλλάζει με τη μείωση του μισθού είναι η αναλογία κατανομής της νέας αξίας που παράγει ο εργαζόμενος και μοιράζεται ανάμεσα στον κεφαλαιοκράτη και τον εργάτη με τη μορφή της υπεραξίας και του μισθού.

Δύσκολη η κατανόηση; Είπαμε ότι θα κουραστούμε σήμερα. Ας πάρουμε ένα παράδειγμα. Έστω, λοιπόν, ότι για κάποιο προϊόν απαιτούνται 30 ευρώ κόστος πρώτης ύλης, 20 ευρώ κόστος κεφαλαίου και 50 ευρώ κόστος εργασίας. Έχουμε συνολικό κόστος 100 ευρώ. Ο βιομήχανος θέλει να δουλέψει με κέρδος 50%, οπότε πουλάει 150 ευρώ (μιας και βάζει 50% και στο κόστος εργασίας, δηλαδή κερδίζει υπεραξία και από την δουλειά του εργαζομένου κι όχι μόνο από τα κεφάλαιά του). Αν το κόστος εργασίας μειωθεί σε 40 ευρώ, το κόστος του προϊόντος θα πέσει στα 90 ευρώ, οπότε ο βιομήχανος θα πρέπει να πουλήσει 135 ευρώ, αν θέλει να συνεχίσει να δουλεύει με 50%.

Καλά ως εδώ; Ενώ, όμως, το ποσοστιαίο κέρδος του βιομήχανου παραμένει σταθερό, το ποσοτικό μειώνεται. Πουλώντας με 150 ευρώ, ο βιομήχανος έβγαζε (150-100=) 50 ευρώ κέρδος Πουλώντας, όμως, με 135 ευρώ, βγάζει (135-90=) 45. Για να συνεχίσει να βγάζει τα ίδια, θα πρέπει να πουλήσει 140. Εφ' όσον, όμως, οι άλλοι συντελεστές κόστους μένουν σταθεροί, ουσιαστικά αυξάνει την υπεραξία της εργασίας που βάζει στην τσέπη του.

Προχωρούμε την ανάλυσή μας. Πουλώντας ο βιομήχανος του παραδείγματός μας με αυξημένο συντελεστή κέρδους (το 50% έγινε 55% μετά την μείωση του μισθού), αντιμετωπίζει αυξημένη φορολογία, οπότε δεν βολεύεται ούτε με τιμή προϊόντος 140. Έτσι, προσανατολίζεται σε μια τελική τιμή η οποία θεωρητικώς προσεγγίζει την τιμή προ της μειώσεως, ουσιαστικώς δε η τιμή του προϊόντος μετά την μείωση του μισθού παραμένει αμετάβλητη. Εδώ επεμβαίνει το κράτος και μειώνει τους συντελεστές φορολογίας, ώστε να μη χάσουν κέρδη οι βιομήχανοι. Φυσικά, οι λιγότεροι φόροι συνεπάγονται μείωση των κοινωνικών παροχών (οπότε, τελικά, καλούνται οι εργαζόμενοι να καλύψουν τα κέρδη των βιομηχάνων) αλλά τώρα ας μη πάμε την σκέψη μας τόσο μακρυά.

Και για να τελειώνουμε. Πώς μπορεί να μειωθεί η τιμή ενός παραγόμενου προϊόντος; Μα, μόνο με την άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας. Αύξηση της παραγωγικότητας σημαίνει ότι μειώνεται η ποσότητα της αναγκαίας εργασίας ανά μονάδα χρόνου για την παραγωγή ενός προϊόντος. Για παράδειγμα, αν εκεί όπου χρειαζόμαστε σήμερα 5 ώρες για να παραχθεί ένα προϊόν, καταφέρουμε με καινούργια τεχνική να το παράξουμε σε 4 ώρες, θα πετύχουμε άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας 20%, η οποία θα οδηγήσει σε μείωση της τιμής του παραγόμενου προϊόντος.

Λυπάμαι αν δεν μπόρεσα να εκφράσω τα παραπάνω όσο απλά ήθελα. Μερικά πράγματα, όμως, δεν μπορεί να είναι απλά αν δεν προορίζονται για πλύση εγκεφάλου ή αν δεν απευθύνονται σε χαχόλους.

Γιατί ξεσηκώθηκαν οι Αιγύπτιοι;

Μετά τα όσα εισαγωγικά είπαμε χτες, ας επιστρέψουμε στην Αίγυπτο. Έναν χρόνο πριν από την διεθνή οικονομική κρίση, η αιγυπτιακή οικονομία έτρεχε με ρυθμό ανάπτυξης 7,14% του ΑΕΠ. Αλλά και κατά την περίοδο της κρίσης η ανάπτυξή της παρέμεινε έντονα θετική, αφού το 2010 έκλεισε με ανάπτυξη περίπου 5,50%. Αυτοί οι ρυθμοί ανάπτυξης είναι εντυπωσιακοί και συνεπάγονται οικονομική άνθηση. Όμως, αν είναι έτσι, γιατί βγήκαν στους δρόμους οι αιγύπτιοι;

Μια απάντηση θα μπορούσε να είναι ο υψηλός πληθωρισμός, ο οποίος ξεπερνά το 9,5%. Ωστόσο, το 2010 ο πληθωρισμός βρισκόταν στο 11,90%, ενώ οι προβλέψεις του ΔΝΤ για το 2011 μιλούσαν για 8,50%. Δηλαδή, πριν τον λαϊκό ξεσηκωμό, η χώρα κατέγραφε αποπληθωριστικές τάσεις. Άλλος λόγος ξεσηκωμού θα μπορούσε να είναι η υψηλή ανεργία. Επίσης, σοβαρό λόγο ξεσηκωμού θα μπορούσε να αποτελεί η μεγάλη αύξηση στις τιμές των τροφίμων.

Εδώ γεννιέται ένα κρίσιμο ερώτημα: πώς εξηγείται το γεγονός ότι η μεγάλη ανάπτυξη (όπως είδαμε παραπάνω) δεν έχει εξασφαλίσει την οικονομική σταθερότητα που χρειαζόταν για να αμβλυνθούν προβλήματα ανεργίας, ακρίβειας κλπ, σε μία χώρα που βρισκόταν στην κορυφή της λίστας των ομαλώς αναπτυσσόμενων οικονομιών του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας;

Ας γυρίσουμε στο 1982. Η χώρα αντιμετωπίζει σοβαρή κρίση χρέους και ο Μουμπάρακ, ο οποίος έχει πρόσφατα διαδεχθεί τον δολοφονημένο Ανουάρ Σαντάτ, βρίσκεται σε αδιέξοδο. Στην προσπάθειά του να βρει λύση, προσφεύγει στο "Κλαμπ του Παρισιού", για το οποίο μιλήσαμε στο χτεσινό μας σημείωμα. Πράγματι, το Κλαμπ σπεύδει να βοηθήσει τον Μουμπάρακ και συνάπτει μαζί του μια συμφωνία αναδιάρθρωσης του αιγυπτιακού χρέους.

Η συμφωνία κατέληξε σε δραστική μείωση του χρέους αλλά συνοδεύτηκε από μια σειρά μέτρων, τα οποία έβαλαν τη χώρα σε μία νέα περίοδο λιτότητας. Μια λιτότητα που διήρκεσε από το 1991 μέχρι το 2007, με τις εκθέσεις των διεθνών οργανισμών να γίνονται σταθερά θετικότερες και με τη χώρα να θεωρείται μία από τις πιο σταθερές οικονομίες στη Μέση Ανατολή και τη Βόρια Αφρική. Τόσο σταθερή, ώστε η διεθνής οικονομική κρίση και η κρίση τροφίμων του 2008 δεν έφεραν ύφεση.

Κάπως έτσι φτάνουμε στο σήμερα. Στην αιγυπτιακή οικονομία όλα έδειχναν ρόδινα αλλά, ουσιαστικά, ευημερούσαν οι αριθμοί. Μόνοι ωφελημένοι από την υψηλή ανάπτυξη ήσαν μια χούφτα βιομηχάνων και τραπεζιτών, οι οποίοι βοήθησαν στην αναδιάρθρωση του χρέους 20 χρόνια νωρίτερα. Για παράδειγμα, από τα 5 δισ. δολλάρια που αφήνει κάθε χρόνο η εκμετάλλευση της διώρυγας του Σουέζ, στον απλό λαό δεν φτάνουν παρά μερικές δεκάρες. Όπως συμβαίνει πάντοτε και παντού, μετά την κρίση χρέους, οι διεθνείς επενδυτές βρήκαν τις κατάλληλες συνθήκες να εκμεταλλευτούν στο έπακρο το λαό και συνεργαζόμενες με την οικονομική και πολιτική ελίτ της χώρας να δημιουργήσουν ένα κράτος ανισοτήτων όπου οι πλατιές μάζες αναγκάστηκαν να υποστούν θυσίες επί θυσιών, χωρίς να έχουν το παραμικρό όφελος από την ανάπτυξη.

Θα ήθελα να αντιπαραβάλλω όλα όσα είπαμε για την Αίγυπτο με όσα συμβαίνουν στην χώρα μας, όπου μαίνεται μια ολομέτωπη επίθεση κατά των κοινωνικών και εργασιακών κατακτήσεων με στόχο μια αμφίβολη ανάπτυξη. Είμαι σίγουρος ότι θα προκύψουν πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα για το τι μας περιμένει. Όμως, θα σταματήσω εδώ για να δώσω στον αναγνώστη την χαρά να βγάλει μόνος του αυτά τα συμπεράσματα.

Υστερόγραφο, χωρίς σχόλια
Είχα ολοκληρώσει το παραπάνω κείμενο, όταν έπεσε το μάτι μου στην εξής είδηση:
"Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι έτοιμο να βοηθήσει την Αίγυπτο να ανασυντάξει την οικονομία της, δήλωσε σήμερα στη Σιγκαπούρη ο γενικός διευθυντής του Οργανισμού, κ. Ντομινίκ Στρος-Καν, καθώς η χώρα ετοιμάζεται για μία ημέρα μεγάλων διαδηλώσεων με αίτημα την αποχώρηση του προέδρου Χόσνι Μουμπάρακ. ΄΄Το ΔΝΤ είναι έτοιμο να βοηθήσει στη σύλληψη ενός μοντέλου οικονομικής πολιτικής που μπορεί να εφαρμοσθεί΄΄, δήλωσε ο Στρος-Καν."