Και αφού συντονίστηκαν, κύριε πρόεδρε...

Γίνεται να υπάρχει κάτι σε αφθονία και ταυτοχρόνως να παρατηρείται έλλειψη σ' αυτό; Στο Μαξίμου όλα γίνονται. Από την ημέρα που το ΠΑΣΟΚ έγινε κυβέρνηση, η θέση η οποία απετέλεσε μήλον της έριδος για όλα τα στελέχη ήταν μία: του συντονιστή. Από τότε παρέλασαν πολλοί απ' αυτή την θέση αλλά ουδείς στέριωσε. Ο συντονιστής εξελίχθηκε σε άνθρωπο δίχως πρόσωπο: μέχρι να καταλάβουμε ποιος ήταν, είχε ήδη αλλάξει.

Ο Χάρης τα πήγε -λένε- καλά αλλά, προφανώς, στο ΠΑΣΟΚ αυτό δεν αποτελεί κριτήριο. Για την ακρίβεια, το "καλά" φάνηκε κατόπιν εορτής, κυρίως λόγω των διαδόχων του. Βέβαια, ο Χάρης δεν ήταν μόνος του. Ρόλο συντονιστή -αλλά και βαθμολογητή των υπουργών- είχε και ο αντιπρόεδρος Θόδωρος. Διότι ο πρόεδρος Γιώργος βάζει πάντοτε αντίβαρα. Με τον ανασχηματισμό, ο Χάρης άφησε τον συντονισμό και ανέλαβε τις επενδύσεις. Εκεί, παραδόξως, ανέκυψε θέμα συντονισμού αλλά η πανέξυπνη κυβέρνηση τριχοτόμησε τις επενδύσεις σε μαγάλες, μικρές και πράσινες κι ησύχασε. Τότε, ο Χάρης πήρε τις μεγάλες. Με τις κελεμπίες.

Στη θέση του Χάρη πήγε ο Γιάννης. Μάλιστα, ο Γιάννης πήρε την θέση ενισχυμένη, αφού αναβαθμίστηκε σε "υπερσυντονιστή". Μέχρι και μετακόμιση του γραφείου του πρωθυπουργού έγινε, από το μαξίμου στο υπουργείο εσωτερικών, για να υπογραμμιστεί η σοβαρότητα της νέας θέσης. Στο ΠΑΣΟΚ, όμως, ισχύει το "όπου ακούς βαρύγδουπο τίτλο, κράτα μικρό καλάθι". Στην αρχή έγιναν μερικές συνεδριάσεις με την παρουσία του πρωθυπουργού. Ως γνωστόν, όμως, ο Γιώργος βαριέται εύκολα. Και μιας κι έχει και μια χώρα που πρέπει να την σώσει από την χρεωκοπία, ξαναγύρισε στις δουλειές του και στα ταξίδια του, αφήνοντας όλο τον συντονισμό στον Γιάννη.

Όλο; Όχι ακριβώς. Τα του μνημονίου ανέλαβε να συντονίζει ο Γιώργος της οικονομίας. Ο Γιάννης τσαντίστηκε. "Αν ο Γιώργος συντονίζει τα μνημονιακά, εγώ τί θα συντονίζω; Τους μετανάστες και τις διαδηλώσεις; Αφού όλη η πολιτική μας στο μνημόνιο βασίζεται". Ταυτόχρονα, οι υπόλοιποι του "Πολιτικού και Στρατηγικού Σχεδιασμού" άρχισαν να κάνουν νερά και να μη πηγαίνουν στις συσκέψεις. Π.χ. ο Παύλος, που πήρε τις ρούγες ψάχνοντας ρώσσους τουρίστες για το καλοκαίρι ή ο Δημήτρης, που έχει σκοτούρες με το Κυπριακό και τον Νταβούτογλου. Την τελειωτική κατακεφαλιά την έφαγε ο Γιάννης όταν ο πρόεδρος Γιώργος ανέθεσε στον Γιώργο της οικονομίας τον έλεγχο όλων των υπουργικών αποφάσεων που έχουν οικονομικό περιεχόμενο. Διπλή συντονιστική κλάρα ο Γιώργος της οικονομίας, δηλαδή.

Στο μεταξύ, στο εσωτερικών μετακόμισε κι άλλος συντονιστής. Ή, μάλλον, συντονίστρια. Η Ρεγγίνα, η έμπιστη του προέδρου Γιώργου. Έλα, όμως, που την έφαγε ο πασοκικός χρόνος την δόλια! Από τότε που ανακοινώθηκε η θέση της ίσαμε να δημοσιευθούν στο ΦΕΚ οι αρμοδιότητές της, πέρασαν έξι μήνες. Αυτά έβλεπε ο Γιάννης και κρυφογέλαγε κάτω από το μουστάκι που δεν έχει. Από την άλλη πάλι, συντονιστής -κατά κάποιον τρόπο- μπορεί να θεωρηθεί κι ο άλλος Γιώργος, αυτός της ενημέρωσης, μιας και σ' αυτόν ανατέθηκε ο συντονισμός της ενημέρωσης και της επικοινωνιακής τακτικής της κυβέρνησης.

Κι ενώ πήξαμε στους συντονιστές, όταν βγήκαν οι τροϊκανοί κι έρριξαν την βόμβα για το ξεπούλημα των 50 δισεκατομμυρίων, οι συντονιστές χρειάστηκαν δώδεκα ώρες συνεννοήσεων ώσπου να συντονιστούν και να βγάλουν μια ρημαδοανακοίνωση. Και να πεις ότι έβγαλαν και καμμιά ανακοίνωση της προκοπής; Του κώλου ανακοίνωση βγάλανε, π' ανάθεμά τους! Το ωραίο είναι ότι στο καπάκι βγήκε κι ο αντιπρόεδρος Θόδωρος και δήλωσε με περισπούδαστο ύφος: "Υπάρχει πρόβλημα συντονισμού και είναι προφανές. Πρέπει να λήξει το θέμα"(!)

Ερώτηση: Πώς γίνεται να υπάρχει πρόβλημα συντονισμού με τόσους συντονιστές; Την απάντηση την έδωσε ο εκ των συντονιστών Γιώργος της ενημέρωσης: "Συντονιστής στην κυβέρνηση υπάρχει και είναι ο πρωθυπουργός"(!!) Άντε ντε! Όλα τα μυστήρια έχουν και μια λογική εξήγηση, τελικά.


(Σ.Σ. Πηγή του παραπάνω κειμένου απετέλεσε ένα παλιότερο δημοσίευμα του περιοδικού "Επίκαιρα")

Η ανεπάρκεια του Γιωργάκη

Εδώ ταιριάζει απόλυτα η χύμα ελληνική ρήση "μας τα πρήξανε"! Υπουργοί, υφυπουργοί και πολιτικάντηδες του ΠΑΣΟΚ, συνεπικουρούμενοι από τους δοτούς λακέδες δημοσιογραφίσκους της εξουσίας, έχουν λυσσάξει να μας πείσουν για το μεγαλείο του Γιώργου Παπανδρέου. Και να ύμνοι για την μεγαλειώδη σκέψη του πρωθυπουργού, και να δηλώσεις υποταγής στην ισχυρή θέληση του πρωθυπουργού, και να λιβανίσματα στην μεγαλειώδη πολιτική σκέψη του πρωθυπουργού, και να αφορισμοί για το πόσο τυχερή είναι η Ελλάδα που έχει τέτοιον πρωθυπουργό αυτές τις δύσκολες ώρες... Μπάστα, επί τέλους! Κάτι νογάμε κι εμείς. Δεν τρώμε όλοι κουτόχορτο. Αμάν!

Φυσικά, η πικρή αλήθεια δεν έχει καμμία σχέση με όλα τα προηγούμενα. Στην πραγματικότητα, ο σημερινός πρωθυπουργός είναι μια ελάσσων προσωπικότητα κι ένας ανεπαρκής πολιτικός. Με άλλα λόγια, ο Γιωργάκης παρέμεινε Γιωργάκης. Όλα τα υπόλοιπα γίνονται αποδεκτά μόνον αν τα κοιτάξουμε με παραμορφωτικό μεγεθυντικό φακό.

Στην "Πολιτεία" του, ο παππούς Πλάτων επέμενε ότι ο κάθε πολιτικός πρέπει να έχει την δική του φιλοσοφία, από την οποία θα απορρέουν οι αρχές του, βάσει των οποίων θα χαράσσει πολιτική. Ποια μπορεί, λοιπόν, να είναι η φιλοσοφία ενός πρωθυπουργού, ο οποίος παρέδωσε συνωμοτικά το μέλλον του λαού του στον Στρως-Καν και, μάλιστα, πριν ακόμα γίνει πρωθυπουργός; Ποιες μπορεί να είναι οι αρχές ενός πρωθυπουργού, ο οποίος στήριξε την αρχή του σε ένα ψέμα; Και ποια μπορεί να είναι η εμπνευσμένη πολιτική ενός πρωθυπουργού, ο οποίος αδιάκοπα επιστρατεύει αλλεπάλληλα ψέματα για να δικαιολογήσει το πρώτο ψέμα του;

Επί σειρά ετών, ο Γιωργάκης έπαιζε θαυμάσια τον ρόλο του γελωτοποιού μας με τα απίστευτα σαρδάμ του και τις μανταμσουσούδικες ελληνικούρες του. Βέβαια, η γλωσσική ανεπάρκεια δεν συνεπάγεται κατ' ανάγκην και νοητική υστέρηση. Κάθε άλλο. Κι ο γερο-Καραμανλής ήταν φρικτός ως ρήτορας αλλά μπορούσε να βάλει δυο σκέψεις στη σειρά και να τις εκφράσει. Κανένας ποτέ δεν κορόιδεψε τον λόγο του, όσο κι αν η ιδιότυπη προφορά του έγινε πλειστάκις αντικείμενο σάτιρας. Όμως, με τον σημερινό πρωθυπουργό τα πράγματα είναι διαφορετικά: όχι μόνο γελάμε με τον τρόπο που μιλάει αλλά οργιζόμαστε και με όσα λέει, μιας και ο φτωχός τρόπος με τον οποίο εκφράζεται δεν μπορεί να συγκαλύψει τα ψέματα που ξεστομίζει. Κι ο μακαρίτης ο πατέρας του μας είχε φλομώσει στο ψέμα, αλλά πέταγε κι ένα "περήφανα νιάτα, τιμημένα γηρατειά" ή ένα "η Ελλάδα ανήκει στους έλληνες" και μας παραμύθιαζε, ενώ η εξαιρετική ευφράδειά του υποχρέωνε πολλούς από τους ακροατές του να μονολογούν "τι ωραία τα λέει, ο μπαγάσας".

Ο Γιωργάκης δεν διαθέτει τέτοιες πολυτέλειες. Δεν έμαθε ποτέ να μιλάει κι αυτό τον δυσκολεύει στο να εξωραΐσει τα ψέματα που θέλει να μας πλασάρει. Θυμηθείτε το γέλιο που κάναμε με την "διαμαρτυρία" του, τότε που βγήκαν οι τροϊκανοί και προανήγγειλαν την πρότασή του για το γνωστό ξεπούλημα των 50 δισεκατομμυρίων. Ή τα γέλια που μας προκαλεί όποτε προσπαθεί να δικαιολογήσει εκείνο το χοντρό προεκλογικό του ψέμα, το "λεφτά υπάρχουν".

Στην αρχή μας προκαλούσε θυμηδία όταν τον ακούγαμε να μας λέει πως μάχεται για την σωτηρία της χώρας, λες και μας έλεγε κάποιο χαζό ανέκδοτο. Τώρα πια μας προκαλεί αγανάκτηση. Με ψέματα επί ψεμάτων, έφερε στον τόπο το ΔΝΤ και την υπόλοιπη διεθνή των τοκογλύφων. Με άλλα ψέματα, έρριξε την ευθύνη για την υποταγή μας στο ΔΝΤ στην στάση των γερμανών και των λοιπών συνοδοιπόρων τους. Με καινούργια ψέματα, θέλει να μας πείσει ότι για την κατάντια της Ελλάδας φταίνε οι εργαζόμενοι, οι συνταξιούχοι, οι άρρωστοι, οι μαθητές και όλοι οι "κοπρίτες" απλοί πολίτες αυτής της χώρας. Και, με φρέσκα ψέματα, επιχειρεί να μας υπνωτίσει ώστε να αποδεχτούμε την πλήρη καταρράκωσή μας προς το συμφέρον των επόμενων γενεών.

Πολλά τα ψέματα και χωρίς κάλυμμα τσίπας. Η πτώχευση μια χώρας που καταντάει να ξεπουλάει τον εθνικό της πλούτο και να συνθλίβει τους πολίτες της προς χάριν του κεφαλαίου, δεν είναι παρά ζήτημα χρόνου. Το κακό με μας είναι ότι ο Γιωργάκης, εκτός από τον εθνικό μας πλούτο, ξεπουλάει και τον λαό.

Ένας χρόνος μνημόνιο - μια ανασκόπηση

Αυτές τις μέρες συμπληρώνεται ένας χρόνος που η Ελλάδα ζει και αναπνέει στους ασφυκτικούς ρυθμούς τους οποίους επιβάλλει το περιβόητο μνημόνιο. Ένα μνημόνιο το οποίο συμφωνήσαμε (ως χώρα) από κοινού με τους πιστωτές μας και το οποίο, όπως όλοι πλέον αντιλαμβανόμαστε, οδηγεί στην λεηλασία αυτού του τόπου προς χάριν της διεθνούς των τοκογλύφων. Ένα μνημόνιο-βωμός, στον οποίο θυσιάζεται μια ολόκληρη χώρα κι ένας ολόκληρος λαός, προκειμένου να μη ζημιωθεί το διεθνές κεφάλαιο. Με την ευκαιρία αυτής της μαύρης επετείου, λοιπόν, ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ανακεφαλαίωση του τρόπου με τον οποίο έδρασε αυτό το επάρατο μνημόνιο.

Στην αρχή χρησιμοποιήθηκε το όπλο του φόβου. Οι επιδρομείς έπρεπε να δημιουργήσουν μια κατάσταση πανικού, ώστε να διευκολυνθεί η επέλασή τους. Στο πλευρό τους στάθηκε, ως εξαίρετος σύμμαχος, η κυβέρνηση, κυρίως δε ο πρωθυπουργός με άξιο συμπαραστάτη του τον Πάγκαλο. Οι έλληνες άρχισαν να υβρίζονται ως διεφθαρμένοι, τεμπέληδες, χαραμοφάηδες, βολεψάκηδες, ανεπρόκοποι, απατεώνες κλπ κλπ. Σκοπός τους ήταν να τρομοκρατηθούμε και να πιστέψουμε ότι καταστρεφόμαστε ώστε, στην συνέχεια, να αποδεχτούμε ευκολώτερα κάθε είδους κατακεφαλιά.

Μόλις βασίλεψε απ' άκρη σ' άκρη ο τρόμος, ακολούθησαν τα επιλεγμένα δεδομένα, όπως π.χ. ότι έπρεπε επειγόντως να βρούμε δανεικά για να μη βουλιάξουμε. Δηλαδή, παρουσιάστηκε ως ζήτημα επιβίωσης της χώρας το να μη χάσουν λεφτά οι τοκογλύφοι πιστωτές μας. Κάθε διαφορετική φωνή φιμώθηκε, αφού οι έλληνες έπρεπε να ακούνε μόνο αυτό το φτιαχτό δεδομένο. Σκοπός; Να "ψηθεί" ο λαός ότι ήταν εξαιρετικά τυχερός που η χώρα μπορούσε να δανειστεί μέσω μνημονίου με επιτόκιο 5-6%. Κανένας δεν τόλμησε να πει το αυτονόητο: αφού η χώρα δεν μπορούσε να αποπληρώσει δάνεια του 1,5-2,5% πώς διάβολο θα κατάφερνε να αποπληρώσει τα δάνεια με 5-6%, τα οποία θα έπαιρνε για να καλύψει τα φτηνότερα προηγούμενα;

Εδώ ήρθε η στιγμή για το επόμενο βήμα: να αποδεχτεί ο λαός μια πολιτική αιματηρής λιτότητας. Μιας λιτότητας τάχα απαραίτητης για να "συμμαζευτούμε", μόνο που απώτερος σκοπός της ήταν το τσάκισμα όλων των λαϊκών κεκτημένων και η κατεδάφιση κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους. Έτσι, οδηγηθήκαμε στην συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και στην απίσχναση μισθών και συντάξεων. Αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής ήταν η επιτάχυνση της επερχόμενης ύφεσης. Κι ας μη ξεχνάμε ότι ύφεση σημαίνει μικρότερη παραγωγή, άρα μείωση του ΑΕΠ. Συνεπώς, ξαφνικά βρεθήκαμε υποχρεωμένοι να πληρώνουμε υψηλότερες δόσεις (λόγω υψηλότερου επιτοκίου) με μικρότερο ΑΕΠ. Ποιοι είναι αυτοί που νομίζουν ότι τώρα θα τα καταφέρουμε εκεί που πριν αποτύχαμε; Προ μνημονίου, η χώρα χρωστούσε σκάρτα 300 δισεκατομμύρια ευρώ. Σήμερα, μετά από έναν χρόνο μνημόνιο, χρωστάει 450. Κι αφού οι δόσεις μεγάλωσαν και το ΑΕΠ μικραίνει, το πραγματικό βάρος κάθε δόσης όλο και αυξάνεται.

Εδώ ακριβώς περάσαμε στην επόμενη φάση. Άρχισαν οι συζητήσεις για τάχα "διευκόλυνση" της χώρας και δήθεν "επιβράβευση" των λαϊκών θυσιών με επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής ή, ακόμα-ακόμα, με "κούρεμα" του χρέους. Κι αφού προηγήθηκαν επίμονες προσπάθειες να πειστεί ο λαός ότι το "κούρεμα" του χρέους πρέπει πάση θυσία να αποφευχθεί, φτάσαμε στο ζουμί: για να καλυφθεί η έλλειψη ρευστότητας της χώρας πρέπει να προχωρήσουμε σε ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας.

Βέβαια, οι λογής-λογής διαμορφωτές της κοινής γνώμης αποφεύγουν να μας πουν τι θα γίνει μετά το ξεπούλημα. Όταν, δηλαδή, θα πάψει η χώρα να προσμετρά στα έσοδά της τα έσοδα από τις πουλημένες δημόσιες επιχειρήσεις. Ίσαμε σήμερα, το κράτος εισπράττει από ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΟΠΑΠ, ΔΕΠ κλπ κλπ αλλά μετά το ξεπούλημα (έστω κι αν εισπράξει εφ' άπαξ κάποιο ποσό) δεν θα ξαναεισπράξει ποτέ δεκάρα τσακιστή. Πώς θα καλυφθούν αυτές οι απώλειες σταθερών ετησίων εσόδων; Έλα ντε! Όπως έχουμε ξαναπεί εδώ, μια τέτοια πολιτική μοιάζει σαν να επιβραβεύουμε εκείνον ο οποίος ξεκοκκαλίζει την πατρική περιουσία που κληρονόμησε.

Εδώ βρισκόμαστε σήμερα, λοιπόν, μετά από έναν χρόνο μνημόνιο. Τι θα ακολουθήσει; Το πιθανότερο είναι πως, όταν το λαϊκό ξεζούμισμα δεν θα μπορεί να αποδώσει πια ούτε σταγόνα, να οδηγηθούμε στο περιβόητο "κούρεμα". Δηλαδή, με άλλα λόγια, σε ελεγχόμενη πτώχευση. Το θέμα είναι αν ο λαός επιτρέψει κάτι τέτοιο ή αν η οργή του ξεσπάσει και ανατρέψει τα σχέδια των εκμεταλλευτών του. Μακάρι να συμβεί το δεύτερο. Κι όσο συντομώτερα, τόσο καλύτερα.

Τι να φοβούνται, άραγε, οι γερμανοί;

Αναρωτιέμαι αν έχουμε καταλάβει τους λόγους για τους οποίους η Γερμανία δείχνει να τα έχει "στηλώσει" και απορρίπτει όλες τις λύσεις που προτείνονται για βοήθεια των χωρών οι οποίες αντιμετωπίζουν σοβαρά δημοσιονομικά προβλήματα, όπως η δική μας. Γιατί, για παράδειγμα, οι γερμανοί αρνούνται πεισματικά την λύση, την οποία έχουν επιλέξει οι ΗΠΑ, δηλαδή να αγοράσει κρατικά ομόλογα η κεντρική ευρωπαϊκή τράπεζα, διευκολύνοντας πρωτίστως μεν Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία, δευτερευόντως δε Ισπανία και Ιταλία; Ας δούμε το θέμα με την κριτική ματιά την οποία συνηθίζει αυτό το ιστολόγιο.

Πρώτα-πρώτα, να σημειώσουμε ότι, το να αγοράζει κρατικά ομόλογα η κεντρική ευρωπαϊκή τράπεζα, σημαίνει ότι "κόβει" χρήμα. Ακριβώς όπως γίνεται κάθε φορά που κάποιος εκδίδει μεταχρονολογημένη επιταγή χωρίς αντίκρυσμα την στιγμή της έκδοσης. Θυμηθείτε το γνωστό ανέκδοτο-γρίφο, όπου με την προκαταβολή που άφησε στην ρεσεψιόν του ξενοδοχείου ο γιαπωνέζος τουρίστας, βολεύτηκαν και καθάρισαν τα χρέη τους ο ρεσεψιονίστ, η καμαριέρα, ο καμαρώτος, ο μάγειρος κλπ. Αυτό ακριβώς κάνει σήμερα η κεντρική τράπεζα των Η.Π.Α.: όποτε η κυβέρνηση έχει ανάγκη από ρευστό, εκδίδει ομόλογα, τα οποία αγοράζει η τράπεζα με φρέσκο χρήμα.

Όμως, οποιαδήποτε αύξηση στην κυκλοφορία χρήματος υποδαυλίζει τον πληθωρισμό και οι γερμανοί δεν θέλουν με τίποτε να δουν τον πληθωρισμό να ξαναφουντώνει στην Ευρώπη, όπως έγινε στις αρχές του περασμένου αιώνα. Τότε, μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, η ανάπτυξη από την ανοικοδόμηση της -κατεστραμμένης από τον πόλεμο- Ευρώπης οδήγησε σε άνοδο του επιπέδου τιμών. Σύντομα, πολλοί κατάλαβαν ότι μπορούν να κονομήσουν περισσότερα ποντάροντας στο χρηματιστήριο παρά επενδύοντας στην πραγματική παραγωγή. Έτσι, η νέα οικονομική ολιγαρχία ανδρώθηκε όχι μέσα από την αύξηση της ευρύτερης ευημερίας αλλά μέσα από την αύξηση της...φτώχειας του απλού λαού.

Το κόλπο ήταν απλό και ισχύει σε κάθε περίοδο νομισματικής υποτίμησης: οι κερδοσκόποι δανείζονταν και στην συνέχεια αποπλήρωναν τις οφειλές τους καταβάλλοντας πληθωρικό (δηλαδή, υποτιμημένο) νόμισμα. Έτσι, ο λαός φορτωνόταν την νομισματική υποτίμηση (τον πληθωρισμό) και οι "ξύπνιοι" καρπώνονταν την διαφορά.

Η κατάσταση άλλαξε στα μέσα της δεκαετίας του '30, όταν μια ευρύτερη κεντρική προσπάθεια κατάφερε να δαμάσει τον ανεξέλεγκτο πληθωρισμό των προηγούμενων χρόνων. Όμως, οι οικονομικοί ολιγάρχες εξακολουθούσαν να βγαίνουν κερδισμένοι. Το μόνο που χρειάστηκε ήταν να αλλάξουν ρόλο: αντί να δανείζονται, άρχισαν να δανείζουν! Κι αυτό σε μια εποχή όπου το έδαφος για δανεισμό (και, μάλιστα, με υπέρογκα επιτόκια) ήταν πρόσφορο, αφού η αγορά είχε στεγνώσει λόγω των πληθωριστικών πιέσεων της προηγουμένης περιόδου.

Έτσι, η κατάσταση σε όλη την Ευρώπη παρέμεινε αμετάβλητη: οι ολίγοι εξακολουθούσαν να θησαυρίζουν και οι πολλοί εξακολουθούσαν να βυθίζονται στην φτώχεια και στην ανέχεια. Παράλληλα, η πραγματική ανάπτυξη ήταν παντού ανύπαρκτη, μιας κι όπου εμφανίζονται οι "ραντιέρηδες" δεν υπάρχει τόπος για την ανάπτυξη. Απόρροια όλων αυτών ήταν τόσο οι τεράστιες συνέπειες του κραχ του 1929 όσο και η στροφή του ταλαιπωρημένου κι εξοργισμένου λαού σε ολοκληρωτικά-φασιστικά κόμματα.

Ίσως, οι γερμανοί να έχουν σήμερα όλα αυτά στο μυαλό τους και γι' αυτό δείχνουν να τρέμουν στην ιδέα της παλιγγενεσίας εκείνης της πληθωριστικής περιόδου. Ίσως, πάλι, όλα αυτά να συνιστούν, απλώς, δικές μου διαστροφικές σκέψεις. Ποιος ξέρει; Το σίγουρο είναι ότι δεν βλάφτει να θυμόμαστε κάπου-κάπου την Ιστορία, μιας και βλέπουμε ότι υπάρχουν πολλοί που εξακολουθούν να πλουτίζουν και στην τωρινή κρίση.

Ο τζόγος των παραγώγων

Έχουμε βαρεθεί να ακούμε ότι πρέπει η Ελλάδα να συμμαζέψει το χρέος και τα ελλείμματά της επειδή, αν δεν το κάνει, κινδυνεύει ολόκληρη η ευρωζώνη και η Ευρωπαϊκή Ένωση γενικώτερα. Παράλληλα, ακούμε πολλούς να σκούζουν ότι το ελληνικό χρέος αποτελεί σταγόνα στον ωκεανό, αν συγκριθεί με τα χρέη μεγάλων χωρών, όπως η Ιαπωνία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες. Άραγε, πού βρίσκεται η αλήθεια; Για την ακρίβεια: ποια είναι η αλήθεια σε όλα αυτά;

Η αλήθεια είναι ανατριχιαστική και άσχετη με όσα διατυμπανίζουν οι τηλεδιαμορφωτές της κοινής γνώμης. Ποια είναι αυτή; Αν παραστήσουμε το παγκόσμιο χρέος με τα Ιμαλάια, το ελληνικό χρέος μπορεί να αποτυπωθεί σαν ένα...χαλίκι! Ακόμη και τα ιταλικά ή τα βρεττανικά χρέη, τα οποία είναι σαφώς μεγαλύτερα, θα αποτυπώνονταν σαν πετρούλες μεγέθους φουντουκιού. Αλλά και το δυσθεώρητο χρέος των Η.Π.Α. (όπου το δημόσιο χρέος πλησιάζει την οροφή της στάσης πληρωμών, αναγκάζοντας την κεντρική τράπεζα να τυπώνει συνέχεια καινούργιο χρήμα), θα μπορούσε να απεικονιστεί σαν μια πέτρα αρκετά μικρή για να χωρέσει στην χούφτα ενός παιδιού!

Τότε, λοιπόν, τι στα κομμάτια είναι αυτό το περίφημο "χρέος", μπροστά στο οποίο τρέμουν οι οικονομικοί αναλυτές όλου του κόσμου; Λοιπόν, για να μιλάμε καθαρά: αν τα πρωτογενή χρέη των διαφόρων χωρών δεν αποτελούν παρά λιθαράκια, οι ογκώδεις βράχοι δεν είναι άλλο από τα χρέη που δημιουργούνται στην παγκόσμια αγορά παραγώγων. Κι αν αναρωτιέστε, τι στο καλό είναι αυτά τα "παράγωγα", ας το εξηγήσουμε με απλά λόγια: παράγωγα λέγονται τα επενδυτικά προϊόντα τα οποία συνιστούν επενδυτικά στοιχήματα πάνω σε κάθε είδους αξία (μετοχές, ομόλογα, εμπορεύματα, νομίσματα κλπ). Με ακόμη απλούστερα λόγια, τα παράγωγα είναι...τζόγος!

Θέλετε παράδειγμα; Θα έχετε ακούσει ότι κατηγορούμε την Γκόλντμαν Σακς πως από τη μια "χαρχάλευε" το ελληνικό χρέος ώστε να μπορέσει ο Σημίτης να μας βάλει στην ευρωζώνη κι από την άλλη στοιχημάτιζε στο φαλιμέντο της εθνικής μας οικονομίας. Ε, λοιπόν, αυτό το "στοίχημα" δεν είναι παρά ένα "παράγωγο". Εξυπακούεται, βέβαια, ότι η Γκόλντμαν Σακς έχει συμφέρον να υποθάλψει το φαλιμέντο μας, εφ' όσον αυτό είναι το συμφέρον της αλλά ας μη πιάσουμε τώρα αυτή την κουβέντα.

Αν αναρωτιέστε πόση είναι η ονομαστική αξία της παγκόσμιας αγοράς παραγώγων, κρατηθείτε: η παγκόσμια τράπεζα (δηλαδή, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών) εκτιμά το ύψος των παραγώγων που παίζονται σε όλον τον πλανήτη σε 500 τρισεκατομμύρια ευρώ! Είμαι σίγουρος ότι ελάχιστοι μπορούν να συνειδητοποιήσουν το μέγεθος αυτού του ποσού, οπότε ας το δώσω πιο παραστατικά: το παγκόσμιο Ακαθάριστο Προϊόν (δηλαδή, ο πλούτος που παράγουν όλοι οι άνθρωποι του πλανήτη δουλεύοντας επί ένα χρόνο) ανέρχεται σε 50 τρισεκατομμύρια ευρώ, επομένως για να εξοφληθούν όλα τα παράγωγα θα πρέπει να δουλεύουν όλοι οι κάτοικοι της γης επί 10 χρόνια, δίχως να καταναλώνουν δεκάρα τσακιστή!

Ποιος λογικός άνθρωπος, λοιπόν, μπορεί να δεχτεί ότι αυτά τα χρέη είναι διαχειρίσιμα; Ποιος σοβαρός αναλυτής μπορεί να ισχυριστεί ότι η λύση αυτού του προβλήματος μπορεί να βρεθεί σε ένα...κούρεμα; Πόσο μυαλό πρέπει να διαθέτει κανείς για να καταλάβει ότι η δουλειά δεν γίνεται με κουρέματα αλλά με πλήρη...τριχόπτωση;

Ας το πάρουμε χαμπάρι: το σύστημα είναι τόσο στρεβλά διαμορφωμένο, ώστε με σοβαντίσματα δεν διορθώνεται τίποτε. Η μόνη λύση είναι γκρέμισμα και χτίσιμο από την αρχή πάνω σε άλλες βάσεις.

Θέλω να γκρινιάξω...

...με τις απανωτές παπαριές που ακούγονται τέτοιες μέρες, σχετικά με έθιμα που έχουν τις ρίζες τους στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα. Ρε σεις, τι σκατά τουρκοκρατία ήταν αυτή που επέτρεπε να γίνεται της πουτάνας από πυρομαχικά στον Βροντάδο της Χίου; Πώς μας πλάκωνε η μαύρη σκλαβιά κι εμείς διαθέταμε αμέτρητο μπαρούτι για να παίζουμε με τις "σαΐτες"; Τι είδους κυνηγητό μας κάνανε οι τούρκοι και η Ελλάδα είναι γεμάτη εκκλησίες και μοναστήρια που χτίστηκαν τον 16ο, τον 17ο και τον 18ο αιώνα; Για πόσο ηλίθιο με περνάνε και περιμένουν να τα πιστέψω όλα τούτα; Πότε θα μου πει κάποιος την αλήθεια;

...με την "ιερή αγανάκτηση" με την οποία πολιτικοί και δημοσιογράφοι καταδικάζουν την βία κατά των πολιτικών. Εγώ δεν βιάζομαι να καταδικάσω τίποτε και είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν πολλοί που συμφωνούν μαζί μου. Κατ' αρχάς, αν το πέταγμα γιαουρτιού ή νερατζιού αποκαλείται "βία", πώς πρέπει να αποκληθούν η χρήση χημικών ή γκλομπ εκ μέρους της αστυνομίας; Εκτός αν τρελαθήκαμε τελείως ώστε να αρχίσουμε να μιλάμε για καλή και κακή βία.

...με την προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζεται από τους αρμόδιους φορείς το ζήτημα της διαμαντοπούλειας μεταρρύθμισης στην παιδεία. Μου σπάνε τα νεύρα όλοι αυτοί οι πνευματικοί μας ταγοί, οι οποίοι έμαθαν να μιλούν για "δεξιότητες" αλλά έχουν ξεχάσει ότι σκοπός της παιδείας είναι κατί πολύ ανώτερο από τις δεξιότητες: η μόρφωση. Τι διάολο, κανένας δεν βλέπει ότι το περίφημο "νέο σχολείο" υπηρετεί τους πάντες και τα πάντα εκτός από την μόρφωση;

...με τον ισχύοντα φορολογικό νόμο, ο οποίος υποχρεώνει τους λογιστές να γίνουν ρουφιάνοι του κράτους. Κι αν η λέξη "ρουφιάνος" ακούγεται βαρειά, ας μου πει κάποιος πώς πρέπει να χαρακτηρίσω τον λογιστή ο οποίος υποχρεώνεται να ενημερώσει την εφορία για τυχόν ατασθαλίες του πελάτη του (από τον οποίο πληρώνεται!) ενώ του απαγορεύεται αυστηρά να ειδοποιήσει τον πελάτη του ότι ενημέρωσε την εφορία. Γιατί έχω την εντύπωση ότι αυτός ο νόμος θεσμοθετεί επίσημα τις γνωστές από την κατοχή κουκούλες;

...με όλους αυτούς που διαρρηγνύουν τα ιμάτιά τους για την κατάντια του κρατικοδίαιτου συνδικαλισμού και -παριστάνουν ότι- εκπλήσσονται με τον βίο και την πολιτεία των εγκάθετων κομματοθρεμμένων συνδικαλιστών. Λες και δεν είναι αυτοί οι ίδιοι που εξέθρεψαν έναν εξαμβλωματικό συνδικαλισμό, ώστε να τον χρησιμοποιούν ως εργαλείο για να πατρονάρουν τις εργατικές διεκδικήσεις.

...με την μαλακισμένη δημοσιογραφία και τις ανεκδιήγητες αρμόδιες υπηρεσίες, που προσπαθούν εν χορώ να μας πείσουν ότι το φετεινό πασχαλινό τραπέζι είναι φτηνότερο από πέρυσι. Τι λέτε, βρε χαϊβάνια; Θα πανηγυρίσουμε επειδή φτήνυναν 10 λεπτά οι ντομάτες και 3 λεπτά τα στραβά καλυβιώτικα αγγούρια; Καλέ, άει στο διάολο! Το ότι ο μισθός μου φτήνυνε 30% σε σχέση με πέρυσι δεν μετράει;


Θέλω να γκρινιάξω για πολλά πράγματα ακόμη αλλά δεν θα το κάνω λόγω των ημερών. Θα καταπιώ την γλώσσα μου για 2-3 ημέρες, θα αράξω να ξεκουραστώ, θα κατεβάσω από την βιβλιοθήκη εκείνο τον έρμο τον Μαζάουερ ("Η Ελλάδα και η οικονομική κρίση του μεσοπολέμου") που τον πάω και τον φέρνω ενάμιση χρόνο τώρα και από Τρίτη τα ξαναλέμε.

Και να μη ξεχνάμε: καλή η ανάσταση αλλά καλύτερη η επανάσταση!

Γαμώ τον σοσιαλισμό μου...

Βρε, τις φουκαριάρες τις τράπεζες! Είναι για λύπηση με τα όσα τραβάνε, μη μου πείτε. Ας είναι καλά το κράτος, που πήρε έγκαιρα χαμπάρι τα προβλήματά τους και έσπευσε να τις βοηθήσει με 110 δισεκατομμύρια ευρουδάκια.

Δεν ξέρω αν το πήρατε χαμπάρι αλλά, μεσούσης της μεγάλης εβδομάδος, η χώρα ξαναβγήκε στις αγορές. Θέλαμε να δανειστούμε, βλέπετε, 1,6 δισεκατομυριάκια για 3 μήνες. Έτσι, σκάσαμε μύτη στο κουρμπέτι και περιμέναμε τις αντιδράσεις. Όχι τίποτις άλλο αλλά, τουλάχιστον, να γραδάρουμε τις αντιδράσεις των αγορών. Να δούμε, βρε αδερφέ, δείχνουν κατανόηση για όσα κάνουμε ως έλληνες ή πάνε στον βρόντο οι θυσίες μας;

Πανηγυρίστε, αδέρφια! Τα καταφέραμε! Εμείς ζητάγαμε 1,6 εκατομμύρια και οι αγορές, που εκτίμησαν τις προσπάθειές μας, μας πρόσφεραν 4,3 δισεκατομμύρια! Τις ξεσκίσαμε τις πουτάνες τις αγορές, ε; Βέβαια, οι προσφορές τους έγιναν με επιτόκιο 4,10% (στις 15 Φεβρουαρίου είχαν ζητήσει μόνο 3,85%) αλλά αυτά είναι λεπτομέρειες. Το βασικό είναι ότι, μόλις ζητήσαμε λεφτά, τσακίστικαν να μας τα δώσουν, παρά τις φήμες περί κουρέματος κλπ.

Πρώτη λεπτομέρεια: το 40% των προσφορών ήρθε από ξένους επενδυτές και το 60% από ντόπιες τράπεζες. Δεύτερη λεπτομέρεια: πριν αρχίσουν να μας στηρίζουν το ΔΝΤ και οι υπόλοιποι της διεθνούς των τοκογλύφων, το επιτόκιο των τρίμηνων εντόκων γραμματίων μας έφτανε το 1,67% (Ιανουάριος 2010) ή και το 0,35% (Οκτώβριος 2009).

Το έχουμε ξαναπεί σε τούτο το ιστολόγιο αλλά άντε να το ξαναπούμε, μιας και "επανάληψη μήτηρ μαθήσεως": χαρίσαμε στις τράπεζες 110 δισεκατομμυριάκια και αυτές μας επιστρέφουν, ως δανεικά,  μερικά ψίχουλα από δαύτα με επιτόκιο 4,10 %. Το καταλάβαμε ή πρέπει να το ξαναπώ;

Πρώτη απορία: εγώ ο μαλάκας, γιατί έχω βάλει τα λεφτά μου στην τράπεζα με τόκο του κώλου και δεν έρχεται το κράτος να του τα δώσω με το μισό επιτόκιο απ' όσο πληρώνει στις τράπεζες, να βγούμε κι οι δυο κερδισμένοι;

Δεύτερη απορία: αφού οι τράπεζες έχουν την πολυτέλεια να δανείζουν το κράτος και το κράτος έχει την πολυτέλεια να δανείζεται απ' αυτές, πώς εξηγείται το γεγονός ότι το κράτος επιδοτεί τους δανειστές του;

Τρίτη απορία: αν αυτό το εξάμβλωμα λέγεται "σοσιαλισμός", τι παπαριές είναι αυτές που διαβάζω και μαθαίνω τόσα χρόνια περί σοσιαλισμού, γαμώ τον σοσιαλισμό μου μέσα; Κουφάλες πασόκοι, μου ανατρέψατε την κοσμοθεωρία μου...

Ρε σεις, όπως λέει και ο Πάγκαλος, δεν πάτε να γαμηθείτε πρωί-πρωί, εσείς κι ο "σοσιαλισμός" σας; Άει στο διάολο πια, μεγαλοπαρασκευιάτικα (ήμαρτον, θεούλη μου)!

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (8)

Ο Τρικούπης ορκίστηκε πρωθυπουργός, για έβδομη και τελευταία φορά, στις 30 Οκτωβρίου 1893. Βέβαιος για τις εξελίξεις, αποφάσισε να ξεκαθαρίσει την κατάσταση. Και, πρώτα-πρώτα, ακύρωσε το φαιδρό "δάνειον της κεφαλαιοποιήσεως" του Σωτηρόπουλου, το οποίο είχε κλονίσει ανεπανόρθωτα την αξιοπιστία της χώρας.

Επόμενο βήμα του Τρικούπη, ήταν να φροντίσει για την σύναψη ενός νέου δανείου, με ευνοϊκούς όρους. Δυστυχώς, και αυτή η τελευταία προσπάθεια ήταν γραφτό να αποτύχει, αφού ο βασιλιάς Γεώργιος Α' βρήκε την ευκαιρία να υποσκάψει τον Τρικούπη, τον οποίο απεχθανόταν. Έτσι, ο Γεώργιος δεν δέχτηκε την -σύμφωνη με το σύνταγμα- πρόταση του Τρικούπη να κυρωθούν η σύμβαση του δανείου και η σύσταση "Ταμείου Δανείου" με βασιλικό διάταγμα και αντιπρότεινε να δώσει η βουλή ειδική εξουσιοδότηση. Πιεζόμενος από τον Τρικούπη, ζήτησε προθεσμία 48 ωρών για να...σκεφτεί. Μέσα σ' αυτό το 48ωρο, με κρυπτογραφικό τηλεγράφημα που εστάλη στο Λονδίνο από τα Ανάκτορα, δόθηκε η εντολή να πουληθούν στο χρηματιστήριο πολλών εκατομμυρίων ομολογίες ελληνικών δανείων, των οποίων οι τιμές τους ανέβαιναν καθημερινά εν όψει του νέου δανείου.

Η ανακτορική τρικλοποδιά εξόργισε τον Τρικούπη, ο οποίος σκέφτηκε αμέσως να παραιτηθεί αλλά κατάπιε την οργή του προς το συμφέρον της πατρίδας. Έτσι, ξέχασε τα περί νέου δανείου και κατέθεσε στην βουλή νομοσχέδιο, με το οποίο επιτρεπόταν στην κυβέρνηση να έλθει σε διαπραγματεύσεις με τους ομολογιούχους για την μεταρρύθμιση της υπηρεσίας όλων των δανείων από το 1881 έως το 1890. Τελικά, ο νόμος ψηφίστηκε στις 10 Δεκεμβρίου 1893 και με αυτόν, ουσιαστικά, η κυβέρνηση κήρυξε την Ελλάδα σε πτώχευση. Λέγεται ότι τότε ο Τρικούπης αναφώνησε την περίφημη φράση "δυστυχώς επτωχεύσαμεν", αν και, επισήμως, η φράση αυτή δεν είναι καταγεγραμμένη πουθενά και αμφισβητείται έντονα ότι την ξεστόμισε ο τότε πρωθυπουργός.

Με τον συγκεκριμένο νόμο, καθορίστηκε ότι μέχρι τον οριστικό διακανονισμό (α) ο τόκος των εν λόγω δανείων περιοριζόταν στο 30%, (β) αναστελλόταν η πληρωμή των χρεωλυσίων και (γ) εισάγονταν πλέον στο Δημόσιο Ταμείο οι εισπράξεις των υπεγγείων προσόδων. Τα εσωτερικά δάνεια σε δραχμές αφήνονταν άθικτα.

Η επίσημη πτώχευση της Ελλάδας δεν ήταν παρά το "χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου", αφού υπέβοσκε ανεπίσημα επί πολλά χρόνια. Παρά ταύτα, οι προτάσεις του Τρικούπη προς τους ξένους δανειστές, κάθε άλλο παρά έγιναν αποδεκτές με συμπάθεια. Ήταν η ώρα για μια νέα επέμβαση των Μεγάλων -και, πάλαι ποτέ, "προστατίδων"- Δυνάμεων να παρέμβουν. Η περιπέτεια της επιβολής στη χώρας μας των απόψεων των δανειστών μας μέσω της δυναμικής παρέμβασης των Μεγάλων Δυνάμεων διήρκεσε τέσσερα χρόνια, μέσα στα οποία η χώρα, με εναλλασσόμενες πέντε κυβερνήσεις, έδωσε απέλπιδα αγώνα για να αμβλύνει τουλάχιστον τα θίγοντα την εθνική μας αξιοπρέπεια μέτρα.

Τελικά, για να επιβάλλουν τις απόψεις τους, οι "προστάτες" μας έσπρωξαν τον τόπο στην καταστροφή, με τον "ατυχή" πόλεμο του 1897, ο οποίος σφράγισε την τρίτη πτώχευση της χώρας. Η ήττα σ' αυτόν τον πόλεμο μας επιβάρυνε και με 4 εκατομμύρια λίρες, ως πολεμικές αποζημιώσεις.

-------------------------------

Και τώρα που φτάσαμε στο τέλος, ας συνοψίσουμε. Κατά την περίοδο 1821-1893, η Ελλάδα πήρε εξωτερικά δάνεια συνολικού ύψους 770 εκατομμυρίου φράγκων. Το 70% αυτών διατέθηκε για να καλύψει έξοδα έκδοσής τους, καθυστερημένα δάνεια και ελλείμματα, το 24% για στρατιωτικές δαπάνες και εθνικούς σκοπούς και μόνο το 6% για να καλύψει παραγωγικούς σκοπούς. Για τα μεγάλα έργα που είχε αρχίσει να κατασκευάζει ο Τρικούπης ήταν αρκετές οι προκαταβολές και τα δάνεια του εσωτερικού.

Όλα αυτά τα δάνεια, με τους όρους έκδοσής τους και την απρογραμμάτιστη διάθεσή τους, δημιούργησαν μία γενική δημοσιονομική αναστάτωση, την οποία η αναχρονιστική μας λογιστική δεν ήταν σε θέση να παρακολουθήσει. Η αντιπολίτευση, αντλώντας επιχειρήματα από αυτή την αταξία, τα χρησιμοποιούσε εναντίον της συμπολίτευσης μέχρις ότου, ανερχόμενη αυτή στην εξουσία, ακολουθούσε κι αυτή την ίδια πολιτική και δεχόταν την ίδια αντιπολιτευτική επιχειρηματολογία που χρησιμοποιούσε και η ίδια ως αντιπολίτευση. Κάτι που γίνεται, άλλωστε, ως σήμερα!

Ο λαός, αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα της πραγματικής οικονομίας που διαμορφώνονταν υπό τις ανωτέρω δυσμενείς κεφαλαιοδοτικές συνθήκες, αλλά και τις κατά καιρούς κρίσεις της ζωτικής για τη χώρα μας γεωργικής παραγωγής, έφτανε πολλές φορές σε βίαιες εκδηλώσεις αλλά δεν έχανε την αισιοδοξία του. Παράδειγμα, η τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα, μέσα στην ταραχώδη τετραετία της πτώχευσης, με δαπάνες που καλύφθηκαν από εράνους και χορηγίες δωρητών (κυρίως του Αβέρωφ).

Όλα αυτά δημιουργούσαν κατάσταση πρόσφορη στα σχέδια των Μεγάλων Δυνάμεων για να επιτύχουν τους στόχους τους στον γεωπολιτικό χώρο της Ελλάδας. Με πολιτικές ίντριγκες, ακόμα και πολεμικές κινήσεις, πετύχαιναν πάντοτε τους σκοπούς τους. Αυτές τις δυνατότητες χρησιμοποίησαν και το 1893 και πέτυχαν, κατόπιν τετραετούς ταλαιπωρίας του ελληνικού λαού, τους στόχους τους: την ανάκτηση από τους ομολογιούχους δανειστές μας των κεφαλαίων τους και την προσαρμογή της χώρας μας στους κεφαλαιοδοτικούς κανόνες της τότε Ευρώπης.


Σημείωση: Προσέξτε την τελευταία παράγραφο και αναλογιστείτε το σημερινό "μνημόνιο". Είναι σίγουρο ότι θα συμφωνήσετε με εκείνο που είπαμε στον πρόλογο αυτής της σειράς σημειωμάτων: η ιστορία επαναλαμβάνεται!

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (7)

Είδαμε, λοιπόν, πώς η χώρα πήρε 6 δάνεια, το ένα μετά το άλλο, σε διάστημα 12 μόλις ετών. Έτσι, το 1893, η Ελλάδα είχε φτάσει να χρωστάει 585,4 εκατομμύρια φράγκα και 168,4 εκατομμύρια δραχμές. Για να κατανοήσουμε καλύτερα αυτά τα ποσά, πρέπει να σημειώσουμε δυο πράγματα. Πρώτον: τα ετήσια τακτικά έσοδα του κράτους, κατά την δεκαετία 1882-1892, κυμαίνονταν περί τα 90 εκατομμύρια δραχμές. Και, δεύτερον: το πρωτογενές ετήσιο έλλειμμα, κατά την ίδια δεκαετία, ξεπερνούσε τα 30 εκατομμύρια δραχμές. Αρκούν αυτά για να καταλάβουμε ότι η κατάσταση ήταν πολύ παραπάνω από τραγική.

Στην πράξη, η πτώχευση της χώρας είχε ήδη επέλθει από το 1882, όταν τα έσοδα ήταν 68,6 εκατομμύρια δραχμές και τα έξοδα 80,4 εκατομμύρια. Είχαμε, δηλαδή, πρωτογενές έλλειμμα 11,8 εκατομμύρια δραχμές, το οποίο έβαινε αυξανόμενο χρόνο με τον χρόνο. Οι στρατιωτικές δαπάνες και η διαχείριση των χρεών είχαν εκτινάξει το σκέλος των δαπανών. Η κυβέρνηση, για να καλύψει τις υψηλές δαπάνες, αύξησε υπερβολικά τους έμμεσους φόρους, με συνέπεια να δημιουργηθούν οι γνωστές -αναμενόμενες σ’ αυτές τις περιπτώσεις- επιπτώσεις στην αγορά.

Στην περίοδο 1890-1893 άλλαξαν πέντε κυβερνήσεις. Όλες προσπάθησαν με διάφορους οικονομικούς αυτοσχεδιασμούς –τους οποίους είτε επινοούσαν είτε ενεθάρρυναν οι ξένοι και ντόπιοι κερδοσκόποι– να δανειοδοτήσουν την καταρρέουσα οικονομία ενώ, ταυτόχρονα, ελήφθησαν μέτρα για αυστηρές περικοπές στις κρατικές δαπάνες (στρατιωτικά κονδύλια, δημόσια έργα, κοινωνικές παροχές κλπ) και σε όλες τις κρατικές δραστηριότητες. Παράλληλα, ψηφίστηκαν νέοι φόροι και τέλη. Ανάμεσα στα νέα μέτρα, επεβλήθησαν και εκπαιδευτικά τέλη, τα οποία προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις. 

Τότε, ο Τρικούπης έκανε μια νέα προσπάθεια για σύναψη δανείου στο εξωτερικό. Δυστυχώς, η διαφθορά ήταν τόσο μεγάλη ώστε, όσοι γνώριζαν πρόσωπα και καταστάσεις (ανάμεσά τους και παράγοντες της βασιλικής Αυλής), δεν δίστασαν να προβούν σε αθρόες πωλήσεις ελληνικών τίτλων στο χρηματιστήριο του Λονδίνου. Αυτό είχε ως άμεση συνέπεια την κατακόρυφη πτώση των ελληνικών αξιών και την δημιουργία πανικού στη χρηματιστηριακή αγορά της Αθήνας.

Μέσα στην αναμπουμπούλα, τον Μάιο του 1893, αναλαμβάνει καθήκοντα πρωθυπουργού, ο Σωτήριος Σωτηρόπουλος. Το κακό είναι ότι ο γηραιός πολιτευτής Τριφυλλίας θέλησε να εφαρμόσει μερικές "νέες" αλλά πλήρως ατυχείς οικονομολογικές ιδέες. Οι ξένοι και ντόπιοι κερδοσκόποι έσπευσαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία. 

Κατ' αρχάς, το όνειρο των κερδοσκόπων για απόκτηση της Εθνικής Τράπεζας (όνειρο που ζωντανεύει σε κάθε οικονομική κρίση της χώρας) είχε την δεδομένη στιγμή πολλές πιθανότητες για την πραγματοποίησή του. Ο αντιπρόσωπος των ξένων κεφαλαιούχων Ornstein συζήτησε εν κρυπτώ με τον Σωτηρόπουλο τους όρους "ανασύστασης" της Εθνικής, στα πλαίσια της αντιμετώπισης του όλου οικονομικού προβλήματος της χώρας. Η αρχή έγινε με ένα γενικό και αόριστο σχέδιο, το οποίο περιελάμβανε διάφορες οργανωτικές ρυθμίσεις, με τελικό στόχο τη διοίκηση της τράπεζας από τους ξένους ομολογιούχους και τον έλεγχο από αυτούς των κρατικών προσόδων, μέσω μονοπωλίου ορισμένων προϊόντων. 

Για να αντιληφθούμε το απύθμενο θράσος των ξένων κεφαλαιοκρατών, πρέπει να σημειώσουμε ότι στην συμφωνία τους με τον Σωτηρόπουλο μπήκε όρος ο οποίος απαγόρευε στην κυβέρνηση να επιφέρει αλλαγές είτε στο φορολογικό σύστημα της χώρας είτε στον τρόπο είσπραξης των δημοσίων εσόδων, χωρίς προηγούμενη συγκατάθεση της Εθνικής Τράπεζας (την διοίκηση της οποίας, ας μη ξεχνάμε, θα είχαν οι ξένοι κεφαλαιοκράτες)! Τί απάντησε ο ηλίθιος πρωθυπουργός; Ευχαρίστησε τους κεφαλαιοκράτες για τις κατάπτυστες προτάσεις τους, επειδή, όπως είπε, "συνοψίζουν πιστώς τας προθέσεις της Ελληνικής Κυβερνήσεως περί της λήψεως μέτρων προς ανόρθωσιν της οικονομικής καταστάσεως της Ελλάδος"!!.

Όταν, τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, η κυβέρνηση Σωτηροπούλου έπεσε και επανήλθε στην εξουσία ο Τρικούπης, οι κερδοσκόποι, για να πείσουν τον νέο πρωθυπουργό, γενίκευσαν τους όρους και παρουσίασαν ένα νέο σχέδιο, ακόμη πιο αόριστο από το προηγούμενο. Πάντοτε με βάση την ιδιοκτησία της Εθνικής, πρότειναν την δημιουργία μίας νέας τράπεζας με την ονομασία "Ελληνική Τράπεζα", η οποία θα απορροφούσε τις κύριες δραστηριότητες της Εθνικής και θα αναλάμβανε την αναμόρφωση των οικονομικών του κράτους ως κύριος άξονας της οικονομικής ζωής του τόπου, ενώ η παλαιά Εθνική θα λειτουργούσε πλέον ως Εθνική Υποθηκευτική Τράπεζα της Ελλάδος! Όμως, με πρωθυπουργό τον Τρικούπη, τέτοια σχέδια δεν ήταν δυνατόν να ευοδωθούν και η Εθνική Τράπεζα διασώθηκε, έστω και την τελευταία στιγμή, από τα δόντια των λύκων. 

Αλλά η χειρότερη ιδέα του Σωτηρόπουλου, η οποία οδήγησε και στην πτώση του, ήταν η έκδοση του περίφημου "δανείου της κεφαλαιοποιήσεως" (σήμερα θα το λέγαμε fund) 100 εκατομμυρίων δραχμών, με όρους βαρείς. Η ίδέα ήταν απλοϊκή: με το προϊόν αυτού του fund θα καλύπτονταν καθυστερημένοι τόκοι παλαιών δανείων. Όμως, όπως γνωρίζουν και οι δευτεροετείς φοιτητές των οικονομικών σχολών, τέτοια σχέδια είναι καταδικασμένα σε αποτυχία όταν έχεις μια οικονομία υπό κατάρρευση. Έτσι, μόλις εκδόθηκε το δάνειο, η τιμή του κατρακύλησε στο 40%, με συνέπεια η έκδοσή του να αποτύχει. Οι επαχθείς όροι εκείνου του δανείου θεωρήθηκαν από τις τότε αγορές ως προοίμιο πτώχευσης της χώρας. Μιας πτώχευσης, η οποία ήταν ήδη προ των πυλών και περί της οποίας θα μιλήσουμε στο αυριανό μας σημείωμα.

Τροφή για άσκηση: Βρείτε τα κοινά στοιχεία ανάμεσα στις συζητήσεις του Σωτηρόπουλου με τους ξένους κεφαλαιούχους περί ξεπουλήματος της Εθνικής Τράπεζας και στις συζητήσεις της τωρινής κυβέρνησης με τους πιστωτές μας περί ξεπουλήματος της κρατικής περιουσίας (τα συμπεράσματα από την στάση του Τρικούπη τότε και του Παπανδρέου σήμερα θα βγουν αυτομάτως). Παράλληλα, συσχετίστε το fund του Σωτηρόπουλου με την σχεδιαζόμενη "έξοδο στις αγορές" από την σημερινή κυβέρνηση.

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (6)

Λέγαμε στο προηγούμενο σημείωμα ότι, μέχρι το 1862, οι μοναρχικές κυβερνήσεις είχαν καταφέρει -με το ξεζούμισμα των λαϊκών στρωμάτων προς χάριν του διεθνούς κεφαλαίου της εποχής- μια κάποια ισορροπία στον προϋπολογισμό. Όταν εξώσθηκε ο Όθων, το 1862, το συνολικό εσωτερικό δημόσιο χρέος ήταν μόνον 2,5 εκατομμύρια δρχ., με μόνο πιστωτή την Εθνική Τράπεζα.

Από την μεταπολίτευση του 1862, οι δαπάνες διευρύνονται. Σ' αυτό συντείνουν, κυρίως, οι εξελίξεις στο εσωτερικό της χώρας (Κρητική επανάσταση, εσωτερικές ανωμαλίες κλπ), ενώ και οι διεθνείς εξελίξεις στην Ανατολή δημιουργούν αφόρητες πιέσεις. Για να αντεπεξέλθει στις αυξανόμενες ανάγκες, το κράτος διευρύνει συνεχώς την δανειοδότησή του από την Εθνική Τράπεζα. Ο δανεισμός αυξάνεται σε σημείο που φέρνει την Τράπεζα στα όριά της, παρά τους ευνοϊκώτατους -τηρουμένων των αναλογιών- όρους. 

Την ίδια εποχή, εμφανίζονται οι πρώτες ανώμαλες χρηματοπιστωτικές επιλογές. Το 1862 εκδίδονται, για πρώτη φορά, έντοκα γραμμάτια του ελληνικού δημοσίου και 4 χρόνια αργότερα αποφασίζεται η αναγκαστική κυκλοφορία χρήματος. Όσο κι αν αυτές οι επιλογές έδειχναν αναγκαίες, δεν έπαυαν να αποτελούν εξαμβλωματικές παρεμβάσεις στην νομισματική λειτουργία.

Το 1875, ο Χαρίλαος Τρικούπης εκλέγεται, για πρώτη φορά, πρωθυπουργός. Την ίδια εποχή, το περίφημο "ανατολικό ζήτημα" γνωρίζει μια έντονη έξαρση, η οποία θα διατηρηθεί επί μια ολόκληρη τετραετία και θα δώσει νέα διάσταση στην οικονομική δυσπραγία της χώρας. Οι στρατιωτικές δαπάνες της χώρας από τη μια και ο εκσυγχρονισμός του κράτους από την άλλη ήσαν οι λόγοι διεύρυνσης των κρατικών δαπανών, των οποίων η κάλυψη με δάνεια δημιουργούσε περαιτέρω δαπάνες, μιας και μεγάλο μέρος αυτών των δανείων κάλυπτε ληξιπρόθεσμες υποχρεώσεις που προέρχονταν από την εξυπηρέτηση του συνεχώς αυξανόμενου χρέους.

Αποτέλεσμα των εξελίξεων αυτών ήταν τα ελλείμματα να είναι συνεχή, με συνέπεια η εξυπηρέτηση του χρέους να υπερβαίνει το 40% των ετησίων εσόδων. Η μόνη λύση ήταν η προσφυγή της χώρας στην εξωτερική αγορά, αλλά για να γίνει αυτό έπρεπε πρώτα να τακτοποιηθούν οι παλιές προς το εξωτερικό υποχρεώσεις, όρος απαράβατος για τους ξένους.

Έτσι η χώρα προσέφυγε στον συμβιβασμό του 1878, ο οποίος και άνοιξε τις τοκογλυφικές αγορές του εξωτερικού. Το πρώτο δάνειο πάρθηκε το 1879 με ληστρικούς όρους: αν και είχε ονομαστική αξία 60 εκατομμύρια φράγκα, εκδόθηκε πολύ κάτω από το άρτιο, με αποτέλεσμα να μας αποδοθούν μόλις 44 εκατομμύρια φράγκα με πραγματικό επιτόκιο 8,19%! Κι αυτή ήταν μόνον η αρχή, αφού ακολούθησαν πέντε ακόμη δάνεια:

- 120 εκατομμύρια φράγκα το 1881, για να καλυφθούν οι επείγουσες ανάγκες της χώρας, με επιτόκιο 7,35%.

- 100 εκατομμύρια φράγκα το 1884, για την κατασκευή σιδηροδρόμων, με επιτόκιο 7,16%.

- 135 εκατομμύρια φράγκα το 1887, για την αγορά στρατιωτικού εξοπλισμού και την εξυπηρέτηση προηγούμενων δανείων, με επιτόκιο 6%.

- 155 εκατομμύρια φράγκα το 1879, για την πληρωμή του δανείου του 1884 και την αποπληρωμή των σιδηροδρομικών εταιριών, με επιτόκιο 5,75%.

- 89 εκατομμύρια φράγκα το 1890-1891, για την κατασκευή του σιδηροδρόμου Πειραιώς–Λαρίσης, με επιτόκιο 5,7%.

Από το συνολικό ονομαστικό ποσό των 659 εκατομμυρίων φράγκων, θα εισπραχθούν μόνο 463 εκατομμύρια. Παράλληλα, για την εξυπηρέτηση παλαιών και νέων δανείων, η χώρα θα καταβάλει κατά την δεκαετία 1880-1890, τοκοχρεωλύσια ύψους 455.000.000 χρυσών φράγκων!

Επειδή τα ποσά που προαναφέραμε δημιουργούν ζαλάδα, θα τα δούμε στο επόμενο σημείωμα με μεγαλύτερη ψυχραιμία. Πριν τελειώσουμε για σήμερα, αξίζει να αναφέρουμε ότι οι κύριοι δανειστές μας εκείνη την εποχή ήσαν η τράπεζα Harmbo του Λονδίνου, η γαλλική Bank de Paris, η Brleishrober του Βερολίνου και η Τράπεζα της Κωνσταντινούπολης του "εθνικού ευεργέτη" (σημ.: τρομάρα του!) Ανδρέα Συγγρού...

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (5)

Πριν περάσουμε στην μετά Όθωνα εποχή, αξίζει τον κόπο να σταθούμε λίγο σε ένα γεγονός του 1859, το οποίο πέρασε στην ιστορία ως "Σκιαδικά". Ίσως να παρέβλεπα το συγκεκριμένο περιστατικό αλλά ας όψεται ο πρόσφατος "τηλεκαυγάς" Μεταξόπουλου-Κορομηλά με αφορμή ένα...καπέλλο, που μου το θύμισε! Πάμε, λοιπόν, πίσω στο 1859.

Η λιτότητα και η επακόλουθη φτώχεια του κόσμου, απότοκο της στραγγαλιστικής επέμβασης των ξένων στα οικονομικά (και όχι μόνο) του τόπου, έψαχναν διέξοδο εκτόνωσης. Και, όπως γίνεται συνήθως, το πρώτο βήμα έγινε από την νεολαία της εποχής, ιδιαίτερα δε από τους φοιτητές. Αξίζει να σημειωθεί ότι, εκείνη την εποχή, οι φοιτητές του Πανεπιστημίου της Αθήνας δεν ήσαν περισσότεροι από 500.

Το 1859, λοιπόν, οι μαθητές των γυμνασίων και οι φοιτητές αποφάσισαν να κυκλοφορούν φορώντας επιδεικτικά κάτι ψαθάκια (στην καθαρεύουσα: σκιάδια) από την Σίφνο, θέλοντας να διαδηλώσουν αφ' ενός μεν την αντίθεσή τους προς τον ξενόφερτο βασιλιά αφ' ατέρου δε την αποστροφή τους προς τα δυτικού τύπου καπέλλα (ημίψηλα, ρεπούμπλικες κλπ), τα οποία φορούσαν οι ανώτερες αστικές τάξεις. Η αστυνομία αντέδρασε αμέσως και χαρακτήρισε "εχθρούς του κράτους" και "συνωμότες" όσους φορούσαν ντόπια "σκιάδια".

Την Κυριακή 10 Μαΐου, στον χώρο του αθηναϊκού περιπάτου στο Πεδίο του Άρεως (Πολύγωνο), μπροστά στο βασιλικό ζεύγος και ενώ έπαιζε η στρατιωτική μπάντα (μοναδικός τρόπος διασκέδασης της εποχής), εμφανίσθηκαν ομάδες νέων με τα εκ Σίφνου σκιάδια. Τότε, οι αστυνομικές αρχές, σε συνεργασία με τους εμπόρους εισαγόμενων καπέλλων (οι οποίοι έβλεπαν τις δουλειές τους να πέφτουν εξ αιτίας των σιφνιώτικων σκιαδίων), έβαλαν μερικούς τραμπούκους ("αγανακτισμένους πολίτες", με τη σύγχρονη ορολογία) να προκαλέσουν επεισόδια εναντίον των φοιτητών και των μαθητών. Αμέσως "ο διευθυντής της αστυνομίας διέταξεν τους κλητήρας του να επιτεθούν κατά των μαθητών, εξ ών τινάς συνέλαβον δια να τους φυλακίσωσι" ("Αυγή", 11/5/1859). Ο Όθωνας και η Αμαλία έμειναν να παρακολουθούν αδιάφορα τον ξυλοδαρμό μετά...μουσικής.

Η εξέλιξη των γεγονότων ήταν απρόβλεπτη. Η τεράστια ένταση που δημιουργήθηκε, λειτούργησε καταλυτικά στην συνείδηση των πολιτών. Επί δυο ημέρες, η Αθήνα είχε όψη πολιορκημένης πόλης. Οι φοιτητές και οι μαθητές κλείστηκαν στο Πανεπιστήμιο, παρά την προσπάθεια του πρύτανη να εμποδίσει την, ιστορικά, πρώτη κατάληψη πανεπιστημιακού χώρου. Όμως, οι αρχές ήσαν αδίστακτες. Στρατός και χωροφυλακή εισέβαλαν στο Πανεπιστήμιο ενώ, παράλληλα, εκδόθηκε διαταγή κλεισίματος του "πανεπιστημιακού καταστήματος" για μια βδομάδα.

Μπορεί η εξέγερση της νεολαίας να κατεπνίγη αλλά δρομολόγησε εξελίξεις οι οποίες επιδρούν ακόμη και σήμερα. Για πρώτη φορά στην ιστορία του τόπου εμφανίζεται δυναμικά στην πολιτική σκηνή ένα ευρύτερο κίνημα νεολαίας, στο οποίο αναμειγνύονται -πέραν των μαθητών και των φοιτητών- καθηγητές, προοδευτικοί λόγιοι, πολιτικοί, άνθρωποι μεγαλυτέρων ηλικιών. Τότε πρωτοεμφανίστηκαν όλα εκείνα τα στοιχεία, τα οποία θα επανεμφανίζονται πλέον σε κάθε φοιτητική εξέγερση, μέχρι τις μέρες μας.

Τα "σκιαδικά" προκάλεσαν, όπως ήταν φυσικό, την έντονη αντίδραση της αντιπολίτευσης, η οποία έφερε το θέμα στο δεύτερο νομοθετικό σώμα της περιόδου, την Γερουσία. Στη έντονη και με...γρονθοκοπήματα συζήτηση που ακολούθησε, καταγράφεται -για πρώτη φορά στη νεοελληνική ιστορία- η παραβίαση του πανεπιστημιακού ασύλου. Ο γερουσιαστής Δ. Χρηστίδης, αναφερόμενος στην έφοδο του στρατού και της χωροφυλακής και την παραμονή τους στο Πανεπιστήμιο, την θεωρεί ενέργεια "κατά του ασύλου των επιστημών" και αναπτύσσει την άποψη ότι το Πανεπιστήμιο, ως "ναός του πνεύματος", πρέπει να απολαμβάνει το προνόμιο του απαραβίαστου για τους πάντες. Πρόκειται για μια συζήτηση, η οποία έκτοτε θα συνεχίζεται με πάθος, μέσα κι έξω από τα Πανεπιστήμια. Μια συζήτηση, η οποία άρχισε στην Ευρώπη το 1200 και συνεχίζεται σε όλον τον κόσμο μέχρι σήμερα, αποδεικνύοντας ότι, όπως όλα τα δικαιώματα, το άσυλο είναι συνάρτηση όχι νομικών περιορισμών αλλά, κυρίως, της δυναμικής των φορέων που το υπερασπίζονται.

Συμπερασματικά, τα "σκιαδικά" καταγράφονται ως η πρώτη και δυναμική είσοδος της σπουδάζουσας κοινότητας στο κεντρικό πολιτικό γίγνεσθαι του τόπου. Ως κίνημα δε, περιεβλήθη με τόση αίγλη και δημιούργησε τόσο ρεύμα ώστε βοήθησε στην ταχύτατη ωρίμανση εκείνων των συνθηκών οι οποίες θα οδηγήσουν δυο χρόνια αργότερα στην πτώση της δυναστείας των Βίττελσμπαχ.

"Ουδέτερος παρατηρητής"

Σήμερα θα αναφερθούμε σε ένα σπουδαίο βιβλίο ενός σπουδαίου Ιρλανδού συγγραφέα. Πρόκειται για το "Ουδέτερος παρατηρητής" του Ρόναν Μπένετ, για τον οποίο αξίζει να πούμε δυο λόγια.

Γεννημένος στο Μπέλφαστ, το 1956, ο Μπένετ κατηγορήθηκε στα 18 του για φόνο αστυνομικού και καταδικάστηκε σε ισόβια. Η στημένη κατηγορία "έπεσε" στο εφετείο και ο Μπένετ αθωώθηκε. Όμως, το σύστημα τον ξανασυνέλαβε, κατηγορώντας τον για σύσταση συμμορίας και συμμετοχή σε συμμορία. Ο νεαρός Μπένετ χρειάστηκε να μείνει ενάμιση χρόνο στις αγγλικές φυλακές, ώσπου να λάμψει και πάλι η αλήθεια και να αφεθεί οριστικά ελεύθερος με βούλευμα. Τελικά, ο Μπένετ τελείωσε τις σπουδές του ως ιστορικός και αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Βασιλικού Κολλεγίου του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.

Ο "Ουδέτερος παρατηρητής" συνιστά την ανατομία του Μπένετ στα γεγονότα τα οποία διαδραματίστηκαν στο Κονγκό την εποχή του 1960, όταν ο Πατρίς Λουμούμπα ηγείτο του απελευθερωτικού κινήματος των ιθαγενών κατά της βελγικής αποικιοκρατικής κατοχής. Αν και δεν πρόκειται για αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα, ο Μπένετ ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια μας πλήθος πτυχών της σύρραξης που, χρόνια τώρα, μαίνεται στην κεντρική Αφρική. Μιας σύρραξης, η οποία έχει αποκληθεί "Α' Παγκόσμιος Πόλεμος της Αφρικής" και στην οποία εμπλέκονται δέκα χώρες με συνολική έκταση μεγαλύτερη από την Δυτική Ευρώπη.

Το μυθιστόρημα του Μπένετ παρουσιάζει, αναλύει και καταγγέλλει απερίφραστα την αμερικανική ανάμειξη στο Κονγκό τη δεκαετία του '60. Ξεσκεπάζει τον ρόλο των ΗΠΑ στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, στις υπανάπτυκτες χώρες που βγήκαν από μια περίοδο κατοχής και εξάρτησης. Εκεί, την αμερικανική πολιτική και την αμερικανική σκέψη εκπροσωπεί ο Στάιν, υπάλληλος στο αμερικανικό προξενείο της Λεοπολντβίλ και, στην πραγματικότητα, πράκτορας της CIA. Αυτός είναι ο κεντρικός ήρωας, έστω και αφανής, του βιβλίου.

Οι άλλοι δύο ήρωες είναι ο ιρλανδός δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζέιμς Γκιλέσπι και η ιταλίδα Ινές, ανταποκρίτρια της κομμουνιστικής εφημερίδας Ουνιτά. Οι δυο τους αποτελούν ερωτικό ζευγάρι. Ο Γκιλέσπι, ο αφηγητής της ιστορίας, κάνει ένα επικίνδυνο ταξίδι στα βάθη της Αφρικής για να συναντήσει την Ινές και έχει μάτια μόνο γι αυτήν ενώ ­ ποσώς τον ενδιαφέρει η πολιτική. Είναι ψυχρός παρατηρητής των τεκταινομένων, χωρίς πίστη σε οράματα και ουτοπίες, καχύποπτος απέναντι στους στρατευμένους. Αντίθετα, η Ινές είναι ιδεαλίστρια, φανατική στις απόψεις της και παθιασμένη. Η γνωριμία του Γκιλέσπι με τον Στάιν, τον "ήσυχο Αμερικανό", τον ψύχραιμο, τον φαινομενικά αντικειμενικό αλλά στην πραγματικότητα ραδιούργο και συνωμότη, ανατρέπει τον εφησυχασμό του. Η σύλληψη και η δολοφονία του ηγέτη του απελευθερωτικού κινήματος και πρώτου πρωθυπουργού του Κονγκό, Πατρίς Λουμούμπα, κατά διαταγήν του ίδιου του αμερικανού προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, γίνονται η αιτία για να ταχθεί στο στρατόπεδο των αγωνιζόμενων κατά της αποικιοκρατίας.

Ασφαλώς ο Μπένετ, ένας αναμφίβολα στρατευμένος συγγραφέας, χρησιμοποιεί το σπαρασσόμενο από εμφύλιες έριδες Κονγκό για να μιλήσει για τη διαιρεμένη Ιρλανδία. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η μεταφράστρια Χίλντα Παπαδημητρίου στο εξαιρετικό σημείωμά της που επέχει θέση επιμέτρου, θέλει "να θίξει τον ρόλο του συγγραφέα, και του διανοούμενου γενικότερα, σε εποχές κρίσης". Ακόμη ­και αυτό είναι λίαν επίκαιρο, μετά τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο Αφγανιστάν­, "περιγράφει την ουτοπία της προσπάθειας να μείνεις αμέτοχος σε καιρούς κρίσης, το ψυχολογικό μαρτύριο της αποστασιοποίησης, τα διλήμματα του συγγραφέα ως ουδέτερου παρατηρητή".

Τελικά, ο αναγνώστης που δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πρόσφατη ιστορία του Κονγκό και της Αφρικής και την πολιτική γενικότερα, θα βρει στον "Ουδέτερο παρατηρητή" ένα θελκτικό μυθιστόρημα που θυμίζει τις καλύτερες σελίδες του Γκράχαμ Γκριν, κατ' εξοχήν συγγραφέα του πολιτικού θρίλερ ("Ο Τρίτος άνθρωπος", "Ήσυχος Αμερικανός" κ.ά.). Θα βρει επίσης μιαν ερωτική ιστορία που παραπέμπει στην ταινία "Καζαμπλάνκα" και την παράξενη σχέση ανάμεσα στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Και, τέλος, θα βρει ένα ζοφερό ανάγνωσμα, το οποίο έχει τις ρίζες του στο αριστούργημα του Τζόζεφ Κόνραντ "Η καρδιά του σκότους", έργο που ενέπνευσε τον Φράνσις Φορντ Κόπολα να γυρίσει το φιλμ "Αποκάλυψη τώρα".

Απ' ότι καταλάβατε, δεν μιλάμε για ένα εύπεπτο βιβλίο, το οποίο θα διαβαστεί γρήγορα. Οι 400 σελίδες του θα σας κρατήσουν συντροφιά πολύ περισσότερο από ενα κυριακάτικο πρωινό αλλά, πιστέψτε το, αξίζει τον κόπο. Ο "Ουδέτερος παρατηρητής" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πόλις" και τα 15 ευρώ (περίπου) που θα δώσετε για να το αγοράσετε αξίζουν ως την τελευταία τους δεκάρα.

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (4)

Είδαμε ως τώρα την πορεία του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ως την δεύτερη πτώχευση του 1843. Εννοείται ότι, από εκείνη την στιγμή, οι διεθνείς κεφαλαιαγορές έκλεισαν για την Ελλάδα. Η χώρα, βέβαια, εκτός από τον στραγγαλισμό των αγορών, αντιμετώπιζε και έκτακτες δαπάνες. Φυσικά, για να αντιμετωπίσει αυτές τις δαπάνες, ήταν αναγκασμένη να περιορίζεται στην ισχνή εσωτερική κεφαλαιαγορά της. Και, βεβαίως, κάθε φορά που υπήρχε αδήριτη ανάγκη για άμεση εξεύρεση κεφαλαίων, υποχρεωνόταν να καταφεύγει σε κάθε είδους δημοσιονομικά τερτίπια, τα οποία συνεπάγονταν βαρείς όρους, παρά τις διδόμενες μεγάλες εγγυήσεις. 

Δυο χρόνια νωρίτερα, το 1841, είχε ιδρυθεί η Εθνική Τράπεζα, η οποία είχε πολύ στενή σχέση με το κράτος. Λογικά, λοιπόν, η σχέση αυτή έμπλεξε την Εθνική στα δανειοδοτικά τερτίπια που προαναφέραμε. Με απλά λόγια, η Τράπεζα ήταν de facto υποχρεωμένη να γίνεται αρωγός του διαρκώς ευρισκομένου σε δύσκολη οικονομική κατάσταση κράτους. Η αρχή της εμπλοκής τής Εθνικής στα οικονομικά προβλήματα της χώρας έγινε με τα "Παρκερικά", για τα οποία αξίζει να πούμε δυο λόγια.

Το 1849, η κυβέρνηση απαγόρευσε, για πρώτη φορά, το πασχαλινό έθιμο του "κάψιμου του Ιούδα", το οποίο ήταν τότε γνωστό ως "κάψιμο του εβραίου". Με αφορμή την απαγόρευση αυτή, όχλος επιτέθηκε στον εβραίο Δον Πατσίφικο, εισέβαλε στο σπίτι του και προξένησε καταστροφές. Ο βρεττανικής καταγωγής Δον Πατσίφικο, πρώην πρόξενος της Πορτογαλίας, ήταν γνωστός ως εξέχων τοκογλύφος. Ο παθών ζήτησε ένα υπέρογκο ποσό ως αποζημίωση από το ελληνικό κράτος αλλά δεν ικανοποιήθηκε, οπότε στράφηκε για συμπαράσταση στην βρεττανική κυβέρνηση.

Οι βρεττανοί αντέδρασαν σαν να είχαν να κάνουν με σκλάβους ιθαγενείς: απέκλεισαν με το ναυτικό τους την χώρα και κατέσχεσαν όποιο ελληνικό πλοίο κυκλοφορούσε στο Αιγαίο. Η βάρβαρη και υπέρμετρη βρεττανική αντίδραση είναι πρωτοφανής στην ιστορία των διεθνών σχέσεων ως αναίτια επίδειξη ισχύος και αμφισβήτηση της κυριαρχίας ανεξάρτητου κράτους, έχει δε παραμείνει κλασσικό παράδειγμα στρατηγικής καταναγκασμού μέσω της "διπλωματίας της κανονιοφόρου". Η κρίση έληξε ύστερα από παρέμβαση των άλλων δύο "προστάτιδων δυνάμεων" του νεοσύστατου ελληνικού κράτους, της Γαλλίας και της Ρωσσίας και αφού η Ελλάδα δέχτηκε ισχυρό οικονομικό πλήγμα. Ο βρεττανικός ναυτικός αποκλεισμός έμεινε στην ιστορία ως "Παρκερικά", από το όνομα του βρεττανού ναυάρχου. Η γαλλική διπλωματία υιοθέτησε στον όρο "υπόθεση Πατσίφικο" (κατά το "υπόθεση Ντρέυφους").

Τελικά, το 1850, η "υπόθεση Πατσίφικο" παρεπέμφθη σε διεθνή διαιτησία και η Εθνική Τράπεζα κλήθηκε να πληρώσει, για λογαριασμό του κράτους, την υπέρογκη αποζημίωση των 330.000 δραχμών η οποία επιδικάστηκε υπέρ του βρεττανοεβραίου. Έτσι, ξεκίνησε η περιπέτεια της δανειοληπτικής συναλλαγής κράτους-Εθνικής, η οποία συνεχώς διευρυνόταν.

Μ' αυτα και μ' αυτά, φτάσαμε ως το 1862. Το κράτος, βασισμένο στον εσωτερικό δανεισμό, κατάφερε -έστω και με σχετικά ελλείμματα- να επιτύχει μια ισορροπία στον προϋπολογισμό. Φυσικά, για επιτευχθεί αυτή η ισορροπία, η συντριπτική πλειοψηφία του λαού λιμοκτονούσε και το καζάνι της λαϊκής οργής όλο και φούσκωνε, ώσπου εξερράγη το 1862. Η ώρα της έξωσης του Όθωνα είχε φτάσει.

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (3)

Αξίζει τον κόπο να σταθούμε λίγο περισσότερο σε όσα έλαβαν χώρα το 1843 και οδήγησαν στην δεύτερη πτώχευση του τόπου, όπως είδαμε στο προηγούμενο σημείωμα. Στα ταμεία δεν υπήρχε σάλιο (όπως θα έλεγαν οι σημερινοί υπουργοί), αφού τα ετήσια συνολικά έσοδα του κράτους υπολογίζονταν σε 14 εκατομμύρια δραχμές και για την αποπληρωμή των δανείων απαιτούνταν περίπου τα μισά. Η μοναρχία προσπάθησε, ματαίως, να πετύχει είτε κάποιον διακανονισμό είτε την σύναψη νέου δανείου. Οι "προστάτιδες δυνάμεις" αρνήθηκαν κάθε βοήθεια τέτοιου τύπου, εφ' όσον είχαν άλλα σχέδια για τον τόπο.

Έτσι, η θηλειά έσφιξε στον λαιμό της κυβέρνησης τον Ιούνιο του 1843, όταν έπρεπε να καταβληθεί η ετήσια τοκοχρεωλυτική δόση. Στις εκβιαστικές -επίσημες και άτυπες- διακοινώσεις, η κυβέρνηση έδειξε πρόθυμη ν’ ανταποκριθεί επιβάλλοντας αιματηρές οικονομίες παντού. Πρώτο μέτρο, οι μαζικές απολύσεις στο δημόσιο (τότε δεν υπήρχε η μονιμότητα) και οι προκρούστειες περικοπές μισθών και συντάξεων, με το διαχρονικό πρόσχημα ότι όλα αυτά γίνονται "περί του μέλλοντος των δημοσίων υπαλλήλων και των οικογενειών αυτών". Οι συγκρίσεις με το σήμερα, αναπόφευκτες!

H -έτσι κι αλλοιώς- φτωχή Eλλάδα των 900.000 κατοίκων μπήκε σε μια φάση σκληρής λιτότητας. Oι πηγές αποτυπώνουν εικόνες μαζικής εξαθλίωσης στις αγροτικές και αστικές περιοχές. Στην πρωτεύουσα, οι δημότες σταμάτησαν να καταβάλλουν φόρους, όντας σε απόλυτη ένδεια. Oι φοροεισπράκτορες δεν τολμούσαν ούτε καν να εμφανισθούν στις δημοπρασίες για την ενοικίαση των φόρων.

Φυσικά, η συγκέντρωση των χρημάτων για τα τοκοχρεωλύσια δεν ήταν δυνατή, σε μια χώρα όπου λιμοκτονούσε το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της. Oι ξένοι ομολογιούχοι, όμως, απαιτούσαν την καταβολή των δόσεων. H άμεση καταβολή τους συνέπιπτε με τα ετερόκλητα πολιτικά συμφέροντα των τριών "προστατών" της Eλλάδας.

Σ' αυτό το βαρύ κλίμα, συνεκλήθη στο Λονδίνο μια συνδιάσκεψη για το ελληνικό χρέος και οι εκπρόσωποι των τριών "προστατών" προχώρησαν στην σύνταξη καταδικαστικού Πρωτοκόλλου, με το οποίο επιστοποιείτο ότι η Eλλάδα δεν εκπλήρωσε τις υποχρεώσεις της. Oι τρεις πρεσβευτές, με το κείμενο υπό μάλης, διαμήνυσαν στην κυβέρνηση ότι πρέπει μέσα σε 15 μέρες να ελαττώσει ακόμη περισσότερο τις κρατικές δαπάνες κατά 4 -περίπου- εκατομμύρια δραχμές. Tο ποσό ισοδυναμούσε με τα οφειλόμενα τοκοχρεωλύσια.

Τελικά, οι περικοπές που επέβαλε η κυβέρνηση έφτασαν μόλις το 1 εκατομμύριο, αφού δεν υπήρχε πλέον διαθέσιμη πηγή για περισσότερες περικοπές. Τότε, οι πρεσβευτές απαίτησαν -και κατάφεραν- να συμμετέχουν στην συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου και να αποφασίσουν όλοι μαζί τις περικοπές! Ύστερα από ένα μήνα διαβουλεύσεων, συντάχθηκε μνημόνιο (ναι, ναι, μνημόνιο από τότε!) μεταξύ των πρεσβευτών και της ελληνικής κυβέρνησης.

Σύμφωνα με εκείνο το αισχρό μνημόνιο, η Eλλάδα αναλάμβανε την -εξωφρενική, για τα οικονομικά της δεδομένα- υποχρέωση να καταβάλει επί πλέον 3,6 εκατομμύρια δραχμές ετησίως! H απίθανη αυτή συμφωνία υπεγράφη στις 2 Σεπτεμβρίου. Μόλις μαθεύτηκε, σηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών από τους ήδη πάμπτωχους πολίτες. Ο κόμπος δεν είχε απλώς φτάσει στο χτένι αλλά το είχε σπάσει. Η λαϊκή οργή ήταν αδύνατον να τιθασσευτεί, κάτι που δεν είχαν υπολογίσει τα "κοράκια" που μας...προστάτευαν. Η επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843 έμελλε να ανατρέψει την πολιτική κατάσταση και να σημαδέψει την νεοελληνική ιστορία.

Πριν κλείσουμε την αναφορά μας στα γεγονότα του 1843, αξίζει να σημειώσουμε εν τάχει τα μέτρα που πήρε η μοναρχία, στα πλαίσια της "δημοσιονομικής εξυγίανσης":
-  Aπολύθηκε γύρω στο 1/3 των δημόσιων υπαλλήλων και οι μισθοί μειώθηκαν κατά 15-20%.
-  Έγιναν μεγάλες περικοπές στις στρατιωτικές δαπάνες και ο στρατός περιορίστηκε σε 5.000 άνδρες.
-  Σταμάτησαν να χορηγούνται συντάξεις (σημειώστε ότι εκείνη την εποχή οι συντάξεις δεν χορηγούνταν σε όλους τους εργαζόμενους).
-  Οι στρατιωτικοί έπαψαν να εισπράττουν μισθό και αποζημιώνονταν με "εθνικές γαίες".
-  Πάρθηκαν δραστικά φορολογικά μέτρα, με αλλαγές στην είσπραξη των άμεσων φόρων και προκαταβολή της "δεκάτης" (ο κυριότερος φόρος στην παραγωγή).
-  Aυξήθηκαν οι δασμοί και ο φόροι χαρτοσήμου.
-  Nομιμοποιήθηκαν τα καταπατημένα δημόσια οικόπεδα και τα αυθαίρετα κτίσματα με την καταβολή προστίμων.
-  Mε την καταβολή σχετικά μικρών ποσών, "περαιώθηκαν" όλες οι φορολογικές εκκρεμότητες. Η "περαίωση" απέδωσε περίπου 5 εκατομμύρια δραχμές.
-  Kαταργήθηκαν οι διπλωματικές αποστολές στο εξωτερικό.
-  Aπολύθηκαν όλοι οι μηχανικοί του δημοσίου, σταμάτησε η εκτέλεση έργων εκ μέρους του δημοσίου και ανέλαβαν ιδιώτες, κυρίως ξένοι.
-  Έκλεισαν τα νοσοκομεία και καταργήθηκαν όλες οι υγειονομικές υπηρεσίες.
-  Καταργήθηκαν ολόκληροι τομείς του δημοσίου. Για παράδειγμα, έκλεισε η δασονομία και απολύθηκαν όλοι οι δασονόμοι, έκλεισε το εθνικό τυπογραφείο και απολύθηκε όλο το προσωπικό κλπ.
-  Σχεδόν έκλεισε το πανεπιστήμιο, αφού απολύθηκαν οι περισσότεροι από τους καθηγητές του. Αξίζει να σημειώσουμε ότι, εκείνη την εποχή, οι πανεπιστημιακοί καθηγητές ήσαν μόλις 26!

Αν στα παραπάνω παρατηρήσατε εντυπωσιακή ομοιότητα με όσα συμβαίνουν σήμερα, είπαμε: η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αν ανάμεσα στις παρατηρήσεις σας είναι και η απουσία μέτρων για την φορολόγηση του μεγάλου κεφαλαίου και της μεγάλης ακίνητης περιουσίας, μην εντυπωσιάζεσθε. Απλώς...η ιστορία επαναλαμβάνεται!

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (2)

Μετά την σύσταση του ελληνικού κράτους, με την συνθήκη του Λονδίνου το 1830, πρώτη δουλειά των "προστάτιδων δυνάμεων" (Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία) ήταν να κανονίσουν το πολίτευμα του νεοσύστατου κράτους. Τι άλλο θα επέλεγαν παρά "ελέω θεού μοναρχία"; Και, μάλιστα, με κάποιο "κουτσούνι", το οποίο θα είχαν του χεριού τους;

Έτσι, λοιπόν, απευθύνθηκαν στον Λεοπόλδο της Σαξωνίας, γυιο του Φραγκίσκου, Δούκα του Sachsen-Coburg-Saalfeld. Ο νεαρός Λεοπόλδος δεν ενθουσιάστηκε με την ιδέα να αφήσει τα σαλόνια της κεντρικής Ευρώπης και να κατηφορίσει σε μια ρημαγμένη γωνιά των Βαλκανίων, οπότε αρνήθηκε την πρόταση. Πάντως, η άρνηση αυτή δεν του βγήκε σε κακό, αφού λίγο αργότερα έγινε βασιλιάς ενός άλλου νεοσύστατου κράτους, του Βελγίου.

Τότε, οι "προστάτες" μας στράφηκαν στον Λουδοβίκο, τον τότε διάδοχο (και μετέπειτα βασιλιά) της Βαυαρίας, ζητώντας τον δευτερότοκο γυιο του για τον νεοσύστατο θρόνο της Ελλάδας. Η συμφωνία έκλεισε σύντομα και ο Όττο Φρίντριχ Λούντβιχ φον Βίττελσμπαχ αναγορεύτηκε σε βασιλιά των ελλήνων, με το όνομα Όθων. Ως "προίκα" του 17χρονου βασιλιά, οι "προστάτιδες δυνάμεις" εγγυήθηκαν και χορηγήθηκε στη χώρα μας δάνειο 64 εκατομμυρίων φράγκων. Το δάνειο συνομολογήθηκε (όπως συνομολογήθηκε, εν πάση περιπτώσει) και διατέθηκε μεταξύ των "προστάτιδων δυνάμεων" και της Βαυαρίας ερήμην της Ελλάδος, την οποία όμως δέσμευε! Με απλά λόγια: εμείς χρεωθήκαμε αλλά τα λεφτά τα κράτησαν οι "μεγάλοι" για να τα διαχειριστούν για λογαριασμό μας!

Το δάνειο εκδόθηκε υπό το άρτιο (όπως θα λέγαμε σήμερα), αποδίδοντας σκάρτα 57 εκατομμύρια. Μ' αυτά τα λεφτά πληρώθηκαν αμέσως τόκοι, χρεωλύσια, χρέη και έξοδα. Επίσης, μ' αυτά τα λεφτά εξαγοράστηκε ένα κομμάτι της Φθιώτιδας, για να προστεθεί στο νεοσύστατο κράτος. Τελικά, μ' αυτά και μ' αυτά, από τα αρχικά 64 εκατομμύρια φράγκα, απέμειναν μόλις 9,3 εκατομμύρια, τα οποία διετέθησαν αποκλειστικά στην οργάνωση του στρατού. Για την ακρίβεια, το μεγαλύτερο κομμάτι τους διατέθηκε για τις αμοιβές των άγγλων, γάλλων, ρώσσων και γερμανών στρατιωτικών που κλήθηκαν για να οργανώσουν τον -ανύπαρκτο- τακτικό ελληνικό στρατό. 

Φυσικά, στο μεταξύ έτρεχαν τόκοι και χρεωλύσια. Έτσι, το 1843 η Ελλάδα βρέθηκε να είναι υποχρεωμένη να πληρώνει ετησίως 6 εκατομμύρια δραχμές για εξυπηρέτηση του χρέους της, όταν το σύνολο των τακτικών εσόδων της ήταν 14 εκατομμύρια δραχμές! Αντιλαμβάνεται εύκολα κανείς ότι τέτοια εξυπηρέτηση χρέους ήταν πρακτικά ανέφικτη. Αυτή η αδυναμία του κράτους απετέλεσε εξαιρετική ευκαιρία για τις "προστάτιδες δυνάμεις" να επιτύχουν τους πολιτικούς τους στόχους στην χώρα μας. Άλλωστε, στο άρθρο 12 της υπογραφείσης μεταξύ της Βαυαρίας και των τριών δυνάμεων συνθήκης, δια της οποίας κυρώνονταν οι όροι της συμφωνίας για την εκλογή του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας και οι όροι της χορήγησης του δανείου, αναφερόταν καθαρά ότι: "ο Ηγεμών της Ελλάδος και το Ελληνικόν Κράτος υποχρεούνται να αφιερώσι προ παντός άλλου εξόδου εις την πληρωμήν και του χρεωλυσίου του δανείου τας πρώτας εισπράξεις του δημοσίου ταμείου". Επίσης, το ίδιο άρθρο όριζε ότι: "οι διπλωματικοί αντιπρόσωποι των τριών Αυλών θέλουσιν ειδικώς επιφορτισθή να επαγρυπνούν εις την εκτέλεσιν του τελευταίου τούτου όρου". Η συγκεκριμένη διάταξη απετέλεσε το σπέρμα του θεσμού του διεθνούς ελέγχου.

Με απλά λόγια, οι "προστάτες" μας συμφώνησαν και μας είπαν: πρώτα θα πληρώνετε όσα μας χρωστάτε (ή, μάλλον, όσα εμείς συμφωνήσαμε ότι μας χρωστάτε) και ύστερα, αν περισσέψει κατιτίς, φάτε και σεις κανένα ψίχουλο. Δεν χρειάζεται να διαθέτει πολύ μυαλό ο μελετητής της Ιστορίας για να διαπιστώσει τα κοινά γνωρίσματα εκείνης της κατάπτυστης συμφωνίας με το σημερινό μνημόνιο. Οπωσδήποτε, δικαιώνονται όσοι υποστηρίζουν ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται.

Τέλος πάντων, υπ’ αυτές τις συνθήκες, η Ελλάδα αναγκάστηκε το 1843 να δηλώσει, για δεύτερη φορά, αδυναμία πληρωμής των εξωτερικών υποχρεώσεών της. Είχαν περάσει μόλις 22 χρόνια από το ξέσπασμα της Επανάστασης και ο τόπος πτώχευε για δεύτερη φορά. Οι "προστάτιδες δυνάμεις" έτριβαν τα χέρια τους. Τώρα, μπορούσαν να παραμερίσουν τους βαυαρούς και να πάρουν απροκάλυπτα στα χέρια τους την διαχείριση του τόπου.

Πώς φτάσαμε στο "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" (1)

Λένε πολλοί πως η Ιστορία είναι κύκλος κι επαναλαμβάνεται, άρα αποτελεί τον καλύτερο δάσκαλο. Από την άλλη, αρκετοί υποστηρίζουν πως η Ιστορία μπορεί να επαναλαμβάνεται αλλά επαναλαμβάνεται ως φάρσα. Το σίγουρο είναι ότι η γνώση της Ιστορίας συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για την πλήρη κατανόηση της τρέχουσας πραγματικότητας. Και τούτο το ιστολόγιο διατηρεί ένα άσβεστο πάθος για την Ιστορία. Έτσι, εκτιμώ ότι μια ιστορική ανατομία του περίφημου τρικουπικού "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν", θα μας βοηθήσει όλους να καταλάβουμε πληρέστερα την σημερινή κατάσταση. 

Μπορεί το νεώτερο ελληνικό κράτος να ιδρύθηκε επίσημα το 1830, με την συνθήκη του Λονδίνου, αλλά η δανειοληπτική του ιστορία αρχίζει...νωρίτερα! Ακούγεται παράδοξο αλλά η Ελλάδα άρχισε να δανείζεται από τα πρώτα χρόνια του απελευθερωτικού αγώνα, πριν καν γίνει κράτος!

Ας γυρίσουμε, λοιπόν, 180 χρόνια πίσω. Η επανάσταση ενός φτωχού λαού, σε μια ρημαγμένη χώρα, είχε άμεση ανάγκη χρημάτων, μιας κι είχε να αντιμετωπίσει την αδράνεια και την εχθρικότητα του ευρωπαϊκού πολιτικού status quo της εποχής. Έτσι, το 1824 και το 1825, η επαναστατική επιτροπή (δεν μπορούμε ακόμη να κάνουμε λόγο για κράτος) έλαβε δύο δάνεια, τα οποία κατεγράφησαν ως "δάνεια της Ανεξαρτησίας". Το συνολικό ύψος αυτών των δανείων συμφωνήθηκε στα 2,8 εκατομμύρια χρυσές λίρες Αγγλίας και για την εκταμίευσή του δόθηκαν ως εγγύηση τα δημόσια έσοδα και τα εθνικά κτήματα. 

Αν νομίσει κανείς ότι οι άγγλοι προθυμοποιήθηκαν να βοηθήσουν την Επανάσταση για ιδεολογικούς λόγους (ελευθερία, ανεξαρτησία, δικαιοσύνη κλπ) πλανάται πλάνην οικτράν. Από τα 2,8 εκατομμύρια χρυσές λίρες, οι άγγλοι κεφαλαιούχοι παρεκράτησαν προκαταβολικά για τόκους...1,2 εκατομμύρια! Η παρακράτηση των τόκων έγινε προκαταβολικά, λόγω του υψηλού κινδύνου. Αν θέλαμε να μιλήσουμε με σύγχρονους όρους, θα λέγαμε ότι τα ασφάλιστρα κινδύνου (τα περίφημα cds) έφταναν σε αστρονομικά ύψη. 

Όμως, ούτε τα υπόλοιπα 1,6 εκατομμύρια χρυσές λίρες αποδόθηκαν στην επαναστατική επιτροπή. Οι άγγλοι καπιταλιστές υποχρέωσαν την Επανάσταση να παραγγείλει οκτώ πολεμικά πλοία, για τις ανάγκες του Αγώνα, σε αγγλικές και αμερικανικές εταιρείες. Βρισκόμαστε στις αρχές του 19ου αιώνα, οπότε οι πολεμικές παραγγελίες αφορούν πλοία. Δυο αιώνες αργότερα θα αφορούν αεροπλάνα και υποβρύχια... Φυσικά, το αντίτιμο της παραγγελίας εισπράχθηκε κι αυτό προκαταβολικά. Ολόκληρη η ιστορία αυτών των πλοίων συνιστά ένα πρωτοφανές σκάνδαλο, το οποίο περιγράφεται αναλυτικά σε ένα άρθρο της "Βικιπαιδείας" με τίτλο "Σκάνδαλο ναυπήγησης ελληνικών φρεγατών (1824)", το οποίο αξίζει να διαβαστεί. 

Τελικά, από το αρχικά συμφωνηθέν ποσό των 2,8 εκατομμυρίων, αποδόθηκαν σε ελληνικά χέρια μόλις...540 χιλιάδες λίρες. Δυστυχώς, ακόμα κι αυτό το πετσοκομμένο ποσό σπαταλήθηκε στις εμφύλιες αντιπαραθέσεις των επαναστατών. Φυσικά, ο καθημαγμένος από τους πολέμους τόπος δεν ήταν δυνατόν να ανταποκριθεί στις χρεωλυτικές του υποχρεώσεις. Έτσι, το 1827, η Επανάσταση ανέστειλε την εξυπηρέτηση των δανείων αυτών, με συνέπεια να αποκλειστεί η χώρα από τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Η πρώτη πτώχευση της Ελλάδας ήταν πλέον γεγονός, πριν καν συσταθεί επίσημα ανεξάρτητο ελληνικό κράτος.

Θα συνεχίσουμε.

Η μάστιγα των συμβούλων

Φαίνεται ότι οι κυβερνήσεις αυτού του τόπου (και, κυρίως, οι επί κεφαλής τους πρωθυπουργοί) δεν τρέφουν καμμιά εκτίμηση για τα μυαλά τα οποία έχουν πλάι τους. Έτσι, τους έχει γίνει συνήθεια να προσφεύγουν για βοήθεια σε εξωκυβερνητικούς γνωστούς τους. Μια συνήθεια, η οποία τείνει να εξελιχθεί σε μάστιγα.

Τι να πρωτοθυμηθούμε; Ο Μητσοτάκης, για παράδειγμα, συμβουλευόταν την αλήστου μνήμης Μιράντα Ξαφά. Αν δεν σας λέει κάτι αυτό το όνομα, η Μιράντα Ξαφά έχει αναδειχθεί σε στέλεχος του ΔΝΤ και εσχάτως εμφανίστηκε σε τηλεοπτικό τραπέζι να προσπαθεί να μας πείσει για το πόσο καλό είναι το μνημόνιο και πόση ανάγκη το έχουμε.

Αργότερα, ο Σημίτης εμπιστεύθηκε τον εξ απορρήτων του καθηγητή Γιάννη Σπράο. Υποθέτω ότι δεν είναι λίγοι εκείνοι που θυμούνται την περίφημη "επιτροπή Σπράου", η οποία επιχείρησε κατά την δεκαετία του '90 να βάλει τις βάσεις της "εκσυγχρονισμένης" Ελλάδας. Τότε, οι λαϊκές αντιδράσεις φόβησαν όχι μόνο τον καθηγητή Σπράο, ο οποίος απεχώρησε εσπευσμένα από την χώρα και επέστρεψε στην αγαπημένη του Γερμανία, αλλά και τον ίδιο τον Σημίτη. Σχετικά με την δραστηριότητα της "επιτροπής Σπράου", έχουμε αναφερθεί παλαιότερα σε τούτο το ιστολόγιο, στην σειρά των κειμένων με γενικό τίτλο "Μεταπολίτευση και Οικονομία" και, ειδικώτερα, στην περίοδο 1996-1997.

Αργότερα, πάλι ο Σημίτης, συνεργάστηκε με την περιώνυμη Goldman Sachs, προκειμένου να προετοιμάσει την είσοδο της χώρας στην ευρωζώνη. Και χτες, είδαμε πώς η σημερινή κυβέρνηση ανέθεσε στην βρεττανική Slaughter & May την επεξεργασία (ο θεός να την κάνει!) του μνημονίου. Έτσι, οι ξένοι παράγοντες αναγορεύθηκαν σε πρωθυπουργικούς συμβούλους, απέκτησαν άμεση πρόσβαση στα πράγματα της χώρας και ανέλαβαν ουσιαστική συμμετοχή στην διαμόρφωση της εθνικής μας πολιτικής.

Στο σημείο αυτό, ας ανοίξουμε μια παρένθεση για να πούμε δυο λόγια περί της Slaughter & May. Πρόκειται για μια από τις πέντε μεγαλύτερες νομικές εταιρείες της Βρεττανίας. Ιδρύθηκε το 1889 και σήμερα απασχολεί 1.160 εργαζομένους, από τους οποίους οι 760 είναι δικηγόροι. Στο πελατολόγιό της μπορεί κανείς να βρει κυβερνήσεις από όλον τον κόσμο, τράπεζες, επιχειρήσεις, ποδοσφαιρικές ομάδες, οργανισμούς κλπ. Αυτήν εμπιστεύθηκε και η βρεττανική κυβέρνηση, προκειμένου να επεξεργασθεί τις μεγάλες αποκρατικοποιήσεις, όπως της British Airways κλπ.

Πριν κλείσουμε την παρένθεση, ας προσθέσουμε δυο λεπτομέρειες. Πρώτον: η Slaughter & May είναι η εταιρεία που είχε αναλάβει την νομική επεξεργασία του πολύκροτου "σχεδίου Ανάν" (ναι, ναι! αυτούς βρήκαμε να μας συμβουλεύσουν και για το μνημόνιο!). Δεύτερον: στην ιστοσελίδα της ανακαλύπτουμε ότι η δουλειά, την οποία της ζητήσαμε να κάνει για το μνημόνιο, ολοκληρώθηκε στις 21 Μαΐου 2010 (θυμίζω ότι υπογράψαμε το μνημόνιο στις 3 Μαΐου 2010, δηλαδή 18 μέρες πριν!). Κλείνουμε την παρένθεση.

Άντε να δεχτούμε ότι, αφού η κυβέρνηση ήθελε να συνεργαστεί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ, έπρεπε να βρει συνεργάτες οι οποίοι όχι μόνο να γνωρίζουν καλά τα πράγματα αλλά, κυρίως, να γνωρίζουν καλά και τα πρόσωπα με τα οποία θα κάναμε αλισβερίσι. Όμως, αυτό δεν αναιρεί δυο βασικές υποχρεώσεις της κυβέρνησης. Πρώτον, να δώσει στην δημοσιότητα τα πλήρη στοιχεία αυτών των συνεργασιών: τι υπηρεσίες μας πρόσφεραν, πόσο κόστισε η καθεμιά, τι αποτέλεσμα είχε κλπ. Και, δεύτερον, να δώσει σαφείς εξηγήσεις για την προτίμησή της σε ξένους εμπειρογνώμονες ώστε να μη δημιουργούνται υπόνοιες για προνομιακές μεταχειρίσεις και ύποπτες συναλλαγές.

Μνημόνιο σε μια μέρα!

Όσο κι αν προσπαθεί η κυβέρνηση να πείσει για το αντίθετο, τα στοιχεία τα οποία αποδεικνύουν ότι ουδείς της επέβαλε συνεργασία με την "διεθνή των τοκογλύφων" αλλά μόνη της την ζήτησε, έρχονται στο φως το ένα μετά το άλλο. Στοιχεία που πιστοποιούν ότι ο Γιώργος Παπανδρέου και η παρέα του κινήθηκαν ύπουλα, εν αγνοία και πίσω από τις πλάτες του ελληνικού λαού, τον οποίον επέμεναν να κοροϊδεύουν με το γνωστό "λεφτά υπάρχουν". Στοιχεία που καταδεικνύουν ότι το μνημόνιο ήταν προαποφασισμένο από καιρό και η κυβέρνηση απλώς προετοίμαζε το έδαφος για την αποδοχή του.

Ας δούμε τα πράγματα με λεπτομέρειες. Όσοι έχουν γνώσεις νομικών και πολιτικής διοίκησης, αναρωτιούνται κάτι πολύ βασικό: εφ' όσον το περίφημο μνημόνιο συντάχθηκε για να γίνει (όπως και έγινε εν τέλει) νόμος του κράτους, γιατί η κυβέρνηση δεν ζήτησε την συνδρομή του Νομικού Συμβουλίου του Κράτους (ΝΣΚ); Το ΝΣΚ υφίσταται γι' αυτόν ακριβώς τον λόγο. Δηλαδή, για να εξετάζει από κάθε άποψη τόσο τα νομοσχέδια που φέρονται στην Βουλή προς ψήφιση όσο και τις συμβάσεις που υπογράφει το ελληνικό κράτος.

Τεκμηριωμένη απάντηση δεν μπορούμε να δώσουμε, αφού δεν μπορούμε να μπούμε στο μυαλό του πρωθυπουργού και των πρωτοπαλλήκαρών του. Μπορούμε, όμως, να κάνουμε τρεις υποθέσεις για τον τρόπο που έδρασε η κυβέρνηση: είτε δεν εμπιστεύθηκε τις ικανότητες και την διορατικότητα των μελών του ΝΣΚ, είτε -ακόμη χειρότερα- προτίμησε να λειτουργήσει εν κρυπτώ και παραβύστω και δεν ήθελε να μαθευτούν τα σχέδιά της από τους πλέον διακεκριμένους νομικούς συμβούλους του κράτους, είτε -τρισχειρότερα- κατέφυγε στο ΝΣΚ αλλά εκείνο αρνήθηκε να εγκρίνει το κατάπτυστο κείμενο.

Αφού, λοιπόν, για κάποιον άγνωστο λόγο, το ΝΣΚ δεν έβαλε την βούλα του στο κείμενο του μνημονίου, τι έκανε η κυβέρνηση; Πολύ απλά, παρέκαμψε το ΝΣΚ και απευθύνθηκε σε ξένους νομικούς! Και, βέβαια, δεν απευθύνθηκε σε ένα απλό δικηγορικό γραφείο αλλά σε μια από τις κορυφαίες νομικές εταιρείες του κόσμου, την διαβόητη Slaughter & May, περί της οποίας θα πούμε περισσότερα ενδιαφέροντα στο αυριανό μας σημείωμα.

Τώρα αρχίζουν τα καλύτερα! Ποιος έδωσε την εντολή στην λονδρέζικη εταιρεία να επεξεργαστεί το μνημόνιο για λογαριασμό του ελληνικού δημοσίου; Το...ΝΣΚ! Πότε δόθηκε αυτή η εντολή; Στις 3 Μαΐου 2010. Πόσα πληρώσαμε για τις υπηρεσίες των εγγλέζων νομικών; 53.328,35 λίρες Αγγλίας (κάπου 65.000 ευρώ), τζάμπα πράμα για μια εταιρεία τέτοιου βεληνεκούς. Αναρωτιέστε γιατί οι εγγλέζοι βολεύτηκαν με ένα χαρτζηλίκι; Συνεχίστε το διάβασμα και θα καταλάβετε.

Έχουμε και καλύτερο ακόμη! Είπαμε ότι η εντολή του ΝΣΚ προς την Slaughter & May έχει ημερομηνία 3 Μαΐου 2010. Ε, λοιπόν, με αυτή την εντολή ζητάμε, ως κράτος, την παροχή των νομικών υπηρεσιών της αγγλικής εταιρείας από...2 Μαΐου 2010! Ωραίο; .Εχετε ξαναδεί επίσημο έγγραφο (και γαμώ τα επίσημα, δηλαδή) να δίνει εντολή που να ισχύει από...χτες;

Και τώρα, το κορυφαίο! Είμαι σίγουρος ότι δεν προσέξατε όσο έπρεπε τις προαναφερθείσες ημερομηνίες. Επαναλαμβάνω, λοιπόν: η εντολή του ΝΣΚ βγήκε στις 3 Μαΐου 2010 και η "δουλειά" της Slaughter & May άρχισε στις 2 Μαΐου 2010. Καλά ως εδώ; Ωραία. Μήπως μπορείτε τώρα να μου πείτε πότε υπογράφηκε το γαμημένο το μνημόνιο; Δεν θυμόσαστε, ε; Άντε να σας το πω κι αυτό: στις 3 Μαΐου 2010!! Τόμπολα!

Κλείστε τώρα το στόμα για να ανακεφαλαιώσουμε: στις 3 Μαΐου 2010, το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους δίνει εντολή σε μια αγγλική εταιρεία να επεξεργαστεί το κείμενο ενός μνημονίου, το οποίο υπογράψαμε την ίδια μέρα. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η εταιρεία είχε πιάσει ανεπίσημα δουλειά από την προηγούμενη ημέρα (σύμφωνα με την εντολή του ΝΣΚ), το συμπέρασμα είναι ότι οι νομικοί σύμβουλοι που προσλάβαμε για να μελετήσουν το μνημόνιο, είχαν στην διάθεσή τους ένα ολόκληρο εικοσιτετράωρο για να το διαβάσουν, να κάνουν προτάσεις, να προβούν σε υποδείξεις και να χειριστούν όλες τις απαιτούμενες διαπραγματεύσεις με την απέναντι πλευρά.

Μια ολόκληρη ημέρα! Ρε, γαμώ το κερατό μου μέσα, ακόμα κι ο θεός χρειάστηκε μια ολόκληρη βδομάδα για να αποσώσει τη δουλειά του! Καταλάβατε τώρα γιατί η δουλειά μάς κόστισε μόνο 65 χιλιάρικα, δηλαδή ψίχουλα; Επειδή, στην ουσία, οι σύμβουλοι που προσλάβαμε δεν δούλεψαν. Πώς να πιστέψω, λοιπόν, ότι δεν ήσαν όλα προαποφασισμένα; Πόσο μαλάκας πρέπει να είμαι;

"Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ"

Σήμερα θα αναφερθούμε σε ένα πολυδιαβασμένο βιβλίο του Χάινριχ Μπελ, το οποίο μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία και στην μεγάλη οθόνη. Πρόκειται για το βιβλίο "Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ", το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε στην Γερμανία το 1974. Από τότε έχει μεταφρασθεί σε πολλές γλώσσες κι έχει γνωρίσει αλλεπάλληλες εκδόσεις.

"Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ" συνιστά ένα δριμύ "κατηγορώ" εναντίον μιας από τις χειρότερες μάστιγες στις προηγμένες χώρες του μεταπολεμικού κόσμου: της ασυδοσίας του λεγόμενου "Κίτρινου Τύπου". Η ηρωίδα της ιστορίας, η Κατερίνα Μπλουμ, είναι μια αξιοπρεπής οικιακή βοηθός, η οποία, κατά τη διάρκεια ενός πάρτι, γνωρίζει -και, τελικά, συνάπτει σχέση- με έναν καταζητούμενο ληστή τραπεζών. Για κακή της τύχη, ο Βέρνερ Ταίτγκες, δημοσιογράφος της σκανδαλοθηρικής εφημερίδας "Die Zeitung" (φανταστική εφημερίδα αλλά πιστή στο πρότυπο της αληθινής "Bild Zeitung") αντιλαμβάνεται την σχέση και εισβάλλει αδίστακτα στην ιδιωτική ζωή της ηρωίδας.

Η δράση των τρομοκρατικών οργανώσεων (ιδίως δε της "Φράξια Κόκκινος Στρατός"), είχε δημιουργήσει πολιτικό κλίμα πανικού κατά την δεκαετία του '70 στην τότε Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Με φόντο αυτή την απειλητική ατμόσφαιρα, η υπόθεση της Κατερίνας Μπλουμ παίρνει δυσανάλογες διαστάσεις και η ιδιωτική ζωή της ηρωίδας καταστρέφεται. Ο ανενδοίαστος δημοσιογράφος δεν αφήνει έξω από τη βρόμικη έρευνά του ούτε τους φίλους ούτε τους συγγενείς της και αδιάκοπα δημοσιεύει πράγματα που κηλιδώνουν την υπόληψή της αλλά δεν έχουν καμία σχέση με την αλήθεια. Η εκδίκηση της Κατερίνας Μπλουμ έρχεται ως κάθαρση και, μολονότι ακραία ως πράξη, εξασφαλίζει για την ηρωίδα τη συμπάθεια του αναγνώστη: η Κατερίνα δολοφονεί τον Ταίτγκες.

Το μικρό αυτό αριστούργημα του Χάινριχ Μπελ περιγράφει με χιούμορ, ειρωνεία αλλά και τρυφερότητα, μια σύγχρονη εκδοχή ατίμωσης, η οποία, όμως, δεν γίνεται παθητικά δεκτή, όπως σε άλλες εποχές, αλλά αντιμετωπίζεται δυναμικά από το θύμα. Όταν πρωτοκυκλοφόρησε, προκάλεσε έντονες συζητήσεις για το αν μπορεί να θεωρηθεί λογοτεχνικό έργο ή ένα βιβλίο το οποίο, με χειρουργική ακρίβεια και με τη μέθοδο του ρεπορτάζ, περιγράφει μεθόδους, με τις οποίες τα ΜΜΕ μπορούν να καταστρέψουν ένα άτομο και να το οδηγήσουν σε ακραίες πράξεις.

Ελάχιστη σημασία έχει η απάντηση. "Η χαμένη τιμή της Κατερίνας Μπλουμ" περιγράφει έναν κόσμο ζοφερό, όπου το άτομο εκμηδενίζεται, γίνεται έρμαιο στη βούληση του συστήματος και αυτών που το εκμεταλλεύονται. Δυστυχώς, παραμένει ακόμη και σήμερα επίκαιρο. Αλλάζουν τα ονόματα, αλλάζουν οι αφορμές, αλλάζουν τα συστήματα και οι πρακτικές αλλά το πρόβλημα παραμένει: το άτομο είναι πάντοτε απροστάτευτο απέναντι στις κάθε είδους εξουσίες, νόμιμες ή παράνομες.

Ο Μπελ δεν πολυλογεί. Δεν χρειάζεται πάνω από 150 μικρές κι αραιογραμμένες σελίδες για να ολοκληρώσει την ιστορία του. Το βιβλιαράκι κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Γράμματα" και κοστίζει μόλις 5-6 ευρώ. Μάλιστα, η "Πρωτοπορία" το προσφέρει με...3 ευρώ! Αξιοποιείστε τον χρόνο σας με απολαυστικό τρόπο και μη τον σπαταλάτε ξεφυλλίζοντας κυριακάτικες φυλλάδες.

Η απόλυτη ξεφτίλα

Παρά την επιμονή των γνωστών "δημοσιογράφων", η κυβέρνηση δεν έχει πρόβλημα ασυνεννοησίας και ούτε πέφτει από γκάφα σε γκάφα. Η αλήθεια είναι ότι η παρέα του Γιώργου (η "συμμωρία", όπως την έχω αποκαλέσει στο παρελθόν) κάνει μια χαρά την δουλειά της. Μόνο που -δυστυχώς για μας- η δουλειά της είναι να εξαπατά τον ελληνικό λαό και να προωθεί τις βρόμικες πολιτικές της επιλογές. Μοναδικό της στήριγμα (εκτός από τους διεθνείς "συνεργάτες" της) αποτελεί η καταιγίδα της παραπλάνησης, την οποία τροφοδοτούν ακούραστα οι εξωνημένοι κονδυλοφόροι. Αυτοί είναι που έχουν πάρει αποκοπή το έργο της συγκράτησης των μαζών στο πλευρό του σοσιαλνεοφιλελεύθερου ΠΑΣΟΚ.

Όμως, όσο κι αν παλεύουν όλοι αυτοί κι όσο μελάνι κι αν ξοδεύουν, η αλήθεια είναι μία: για πρώτη φορά στην ιστορία του σύγχρονου ελληνικού κράτους βρέθηκε κυβέρνηση να υπογράψει υπόσχεση ξεπουλήματος της κρατικής περιουσίας. Για πρώτη φορά από την ίδρυση του ελληνικού κράτους το 1830! Ούτε το "δυστυχώς, επτωχεύσαμεν" του Τρικούπη οδήγησε σε τέτοια ξεφτίλα, ούτε το στραπάτσο της μικρασιατικής καταστροφής, ούτε η διεθνής κρίση που ακολούθησε το κραχ του 1929. Αυτό το επονείδιστο έπαθλο ανήκει αποκλειστικά στον Γιώργο Παπανδρέου και την παρεούλα του.

Για να φτάσει σ' αυτή την "επιτυχία", η κυβέρνηση δεν μεταχειρίστηκε παρά το ψεύδος. Ένα ψεύδος, το οποίο καλλιεργήθηκε με μελετημένη πανουργία, ώστε να πεισθεί ο λαουτζίκος ότι η χώρα μας θα χρεωκοπούσε αν δεν υπέγραφε το ξεπούλημα. Η παπανδρεϊκή ψευδολογία αρνείται ακόμη και σήμερα ότι τέτοιο δίλημμα δεν υπήρχε, μιας κι η χώρα τελούσε ήδη σε κατάσταση χρεωστασίου από τον Μάιο του 2010, όταν οι μεθοδευμένοι κυβερνητικοί χειρισμοί έφεραν την "διεθνή των τοκογλύφων" στον τόπο μας.

Το πραγματικό δίλημμα είναι αν η κυβέρνηση μπορεί να πάρει τις αποφάσεις που απαιτούνται για να μη καταστραφούμε τελείως. Ποια κυβέρνηση, όμως; Αυτή που αποτελεί τον -φυσικό και ηθικό- αυτουργό της κατεδάφισης του κοινωνικού κράτους; Αυτή που έχει περικόψει μισθούς και συντάξεις της φτωχολογιάς; Αυτή που μας εμπαίζει ξεδιάντροπα; Αυτή που, όχι μόνο κακουργεί εις βάρος του απλού λαού αλλ' επί πλέον φροντίζει να νομιμοποιεί τις κακουργίες της (ακόμα και με παράνομους τρόπους, όπως η ψήφιση του μνημονίου από απλή και όχι -όπως προβλέπει το σύνταγμα- ενισχυμένη πλειοψηφία της βουλής);

Η κυβέρνηση έχει, βέβαια, το μαχαίρι. Για το πεπόνι φροντίζουν οι δημοσιογράφοι. Έτσι, η κυβέρνηση δεν έχει λόγο να υπολογίσει όσους αντιδρούν μαχητικά, αφού η καθεστωτική δημοσιογραφία φροντίζει για την χειραγώγηση της εκλογικής μάζας και λύνει τα χέρια εκείνων που κατάντησαν την χώρα μας πειραματόζωο. Και το πείραμά τους εξελίσσεται αδυσώπητα, με το κοινωνικό κράτος να αφανίζεται, την οικονομία να διαφεντεύεται από όλο και λιγώτερους και τις λαϊκές κατακτήσεις να καταλύονται με γρήγορους ρυθμούς. 

Ο ελληνικός καπιταλισμός ήταν πάντοτε κρατικός, αφού το κράτος μπορεί να διατηρούσε υπό τον έλεγχό του βασικούς τομείς της οικονομίας (τηλεπικοινωνίες, τράπεζες, μεταφορές κλπ) αλλά, παράλληλα, φρόντιζε να δημιουργεί και να στηρίζει κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες. Βέβαια, αυτό το σχήμα δεν αποτελεί ελληνική πρωτοτυπία, αφού αποτελεί κανόνα κρατικής λειτουργίας στον καπιταλισμό. Όμως, δεν υπάρχει πουθενά καπιταλιστική δημοκρατία χωρίς το κράτος να διατηρεί κεντρικό ρόλο στην οικονομία. Η σημερινή ελληνική κυβέρνηση πρωτοπορεί κι εδώ: μοιράζει εκατό δισεκατομμύρια στις τράπεζες και ταυτόχρονα τις αφήνει τελείως ανεξέλεγκτες, ενώ με αυτά τα λεφτά θα μπορούσε να τις αγοράσει!

Τελικά, όντως η κυβέρνηση τα κατάφερε: μέσα σε λίγους μήνες, έδωσε τα πάντα σε όσους τα ορέγονταν και κατέστρεψε όλα όσα επί δεκαετίες πάλευε ο λαός να χτίσει. Τα κατάφερε. Πέτυχε την απόλυτη ξεφτίλα.

Κυβέρνηση "κουίσλιγκ"

Συνηθίζουμε να αποκαλούμε "κουίσλιγκ" όποιον συνεργάζεται με τον εχθρό. Προφανώς, πρόκειται περί ιστορικής διαστρεβλώσεως, επειδή αγνοούμε την ιστορική πραγματικότητα. Για την αποκατάσταση αυτής της πραγματικότητας, πρέπει να γίνει γνωστό ότι ο Βίντκουν Κουίσλιγκ ήταν νορβηγός φασίστας, ο οποίος κάλεσε τον Χίτλερ να καταλάβει την Νορβηγία για να την σώσει (!) και προθυμοποιήθηκε να μπει επι κεφαλής μιας νορβηγικής κυβέρνησης ανδρεικέλων ώστε να εξυπηρετήσει τα χιτλερικά σχέδια.

Δηλαδή, "κουίσλιγκ" πρέπει να αποκαλείται όποιος προσκαλεί τον εχθρό του οποίου επιθυμεί να γίνει όργανο και όχι εκείνος ο οποίος απλώς συνεργάζεται με έναν εχθρό, ο οποίος έχει ήδη ενσκήψει. Υπ' αυτή την έννοια, μάλλον θα ακριβολογήσουμε αν αποκαλέσουμε την παρούσα κυβέρνηση της χώρας "κυβέρνηση κουίσλιγκ", εφ' όσον έχει πλέον αποκαλυφθεί ότι αυτή προκάλεσε (ή, μάλλον, παρακάλεσε) την "διεθνή των τοκογλύφων" να επέμβει στην Ελλάδα.

Δυστυχώς, είναι γεγονός ότι η χώρα τελεί υπό πολιτική και οικονομική κατοχή, την οποία προκάλεσε η ίδια η ελληνική κυβέρνηση. Μια κυβέρνηση "κουίσλιγκ", μια κυβέρνηση ανδρεικέλων, η οποία κράτησε για τον εαυτό της τον ρόλο του διεκπεραιωτή-διαχειριστή των συμφερόντων του διεθνούς κεφαλαίου. Μια κυβέρνηση, η οποία επιδίδεται σε μια συνεχή και ανενδοίαστη ψευδολογία και σ’ έναν ιδιότυπο κοινωνικό διχασμό, τον οποίο καλλιεργεί συστηματικά στοχοποιώντας, μία προς μία, όλες τις κοινωνικές ομάδες και απαξιώνοντας κάθε έννοια κοινωνικής δικαιοσύνης. Φυσικά, με τόση δουλειά που έχει αναλάβει, δεν είναι περίεργο που υπάρχει ένα εμφανέστατο κενό ηγεσίας και πολιτικής εξουσίας.

Ας μην ανησυχούμε, όμως. Αυτό το κενό το καλύπτουν πλήρως οι "προστάτες" μας. Γι’ αυτό και οι τροϊκανοί συμπεριφέρονται με κυνικά απροκάλυπτο και αισχρά ανοίκειο τρόπο προς τις κοινωνικές ομάδες, οι οποίες αντιδρούν στα μέτρα. Θυμηθείτε την προκλητική τους ειρωνεία όταν μας έκαναν την χάρη να εξαιρέσουν τον...Παρθενώνα, τότε που μας υποδείκνυαν να ξεπουλήσουμε ως και το -μπαλωμένο- βρακί μας.

Το παιχνίδι της κυβέρνησης αποκαλύφθηκε. Πίστευε ότι θα στρέψει την οργή του κόσμου κατά των αγορών, του ΔΝΤ και της Μέρκελ. Αλλά τα φτιασίδια ήταν τόσο πρόχειρα, ώστε κατέρρευσαν με την πρώτη ροχάλα και με το πρώτο γιαούρτι. Ο λαός κατάλαβε ότι οι "κακοί" τροϊκανοί δεν κάνουν τίποτε περισσότερο παρά να παίζουν τον ρόλο που τους ανέθεσε ο ίδιος ο πρωθυπουργός και να ασκούν την εξουσία που τους έχει παραχωρήσει η ίδια η ελληνική πολιτική ηγεσία.

Ο κόμπος έχει φτάσει προ πολλού στο χτένι. Η κυβέρνηση έχει ήδη αγγίξει τον πάτο τής πολιτικής της αξιοπιστίας και έχει ήδη απωλέσει κάθε ίχνος αξιοπρέπειας, καθώς δένει όλο και περισσότερο την χώρα στο άρμα των δανειστών μας, καταδικάζοντας τον απλό λαό στον εξευτελισμό. Ας προσέξει, όμως, γιατί δεν θα αργήσει η στιγμή που αυτός ο απλός λαός θα πληροφορηθεί το τέλος του Βίντκουν Κουίσλιγκ και θα του μπουν ιδέες...

Φωτοβολταϊκά: Οι αγρότες την (ξανα)πάτησαν

Μέχρι τώρα έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε τους αγρότες να διαμαρτύρονται και να κλείνουν τους δρόμους για θέματα που έχουν σχέση με την παραγωγή τους (επιδοτήσεις, αποζημιώσεις, μείωση φόρων κλπ). Δεν θ' αργήσουμε, όμως, να τους δούμε να ξεσηκώνονται για τα...φωτοβολταϊκά! Πριν συνεχίσουμε, (ξανα)ρίξτε μια ματιά στο κείμενο της 13/12/2010 με τίτλο "Φωτοβολταϊκά: λύση ή απάτη;" και θα καταλάβετε καλύτερα γιατί η "πράσινη ανάπτυξη", την οποία ευαγγελίζεται μετά μανίας ο πρωθυπουργός, καταλήγει σε "πράσινα παπάρια" για χιλιάδες αγροτών.

Η ιστορία ξεκίνησε εδώ και καιρό, όταν η πολιτεία υποσχέθηκε στους αγρότες ότι θα εγκρίνει τις αιτήσεις τους για εγκατάσταση μικρών φωτοβολταϊκών στα χωράφια τους. Μάλιστα, οι εγκρίσεις θα δίνονταν κατά προτεραιότητα σε σχέση με τις αιτήσεις άλλων ιδιωτών. Έτσι, καλλιεργήθηκαν προσδοκίες στον αγροτικό κόσμο για εύκολα λεφτά από τον ήλιο. Αποδεικνύεται, όμως, ότι η πολιτεία τα έκανε άλλη μια φορά μαντάρα, αφού δεν φρόντισε να διασφαλίσει την ένταξη όλων των ενδιαφερόμενων αγροτών.

Ας αναλύσουμε όσα εν περιλήψει επισημάναμε σε τούτο το ιστολόγιο στις 13/12/2010. Λίγο πριν, η ΔΕΗ είχε στείλει ένα έγγραφο στην Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, από το οποίο προέκυπτε ότι η συνολική αιτηθείσα ισχύς για φωτοβολταϊκούς σταθμούς υπερέβαινε την μέγιστη ζήτηση και θεωρούσε, με απόλυτη βεβαιότητα, ότι θα υπάρξει κορεσμός δικτύων και αδυναμία ικανοποίησης πολλών αιτημάτων. Μάλιστα, σύμφωνα με τη ΔΕΗ, σε κάποιες περιπτώσεις η προσφορά είναι ως και διπλάσια της ζήτησης για τις ώρες από τις 11 το πρωί έως τις 4 το απόγευμα (όταν, δηλαδή, τα φωτοβολταϊκά προσφέρουν τη μέγιστη παραγωγή τους).

Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι οι αγρότες πρέπει ή να χρηματοδοτήσουν το έργο μόνοι τους ή να χάσουν τα χιλιάδες ευρώ που τους κόστισαν οι αιτήσεις. Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν υπάρχει μελέτη από τη ΡΑΕ ή τη ΔΕΗ, η οποία να αποτυπώνει τους νομούς με κορεσμένα δίκτυα και, αν ναι, για ποιο λόγο οι αγρότες δεν ενημερώθηκαν να μην υποβάλουν αιτήσεις και χάσουν τα χρήματά τους.

Πάντως, μετά τον θόρυβο που δημιουργήθηκε, η κυβέρνηση διαμηνύει ότι τα συναρμόδια υπουργεία και η ΔΕΗ βρίσκονται σε συνεννόηση, προκειμένου να μην υπάρξει πρόβλημα με τις ήδη κατατεθείσες αιτήσεις. Προφανώς, το "ήδη" σημαίνει ότι θα υπάρξει είτε πάγωμα είτε οριστική παύση της διαδικασίας υποβολής νέων αιτημάτων, τουλάχιστον στις περιοχές όπου τα δίκτυα χαρακτηρίζονται κορεσμένα.

Η ΔΕΗ είχε ζητήσει προθεσμία έως τα τέλη Ιανουαρίου για την υποβολή αναλυτικών και τεκμηριωμένων στοιχείων σχετικά με το θέμα. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόσφατα ο επικεφαλής της ΔΕΗ είχε επισημάνει πως δεν μπορούν να ικανοποιηθούν οι αιτήσεις των αγροτών σε αυτές τις περιοχές, αν δεν δρομολογηθούν νέα δίκτυα με δαπάνη των ίδιων των επενδυτών (ε, ρε, γέλια!!), ενώ για τους υπόλοιπους νομούς ανέφερε ότι καταβάλλεται προσπάθεια για την ικανοποίηση των αιτημάτων.

Μέχρι τώρα, έχουν κατατεθεί περί τις 6.000 αιτήσεις από αγρότες, ενώ το σύνολο των αιτημάτων στην επικράτεια ανέρχεται σε 30.279, όπερ σημαίνει συνολική παραγόμενη ισχύ 5.080 MW. Όταν, στις 13/12/2010, έγραφα το σημείωμα στο οποίο προαναφέρθηκα, οι αιτήσεις είχαν ήδη φτάσει τις 4.000 MW αλλά φαίνεται ότι ουδείς συγκινήθηκε τότε για να βάλει κάποιο φρένο. Υπενθυμίζω ότι το όριο ισχύος για τα φωτοβολταϊκά στην κατηγορία των αγροτών ανέρχεται σε 500 MW έως το 2014 και σε 750 MW έως το 2020, ενώ των μη αγροτικών εγκαταστάσεων σε 1.000 MW για το 2014 και σε 1.450 MW έως το 2020.

Όλα αυτά συμβαίνουν επτά μήνες μετά την κατάθεση των περισσότερων αιτήσεων αγροτών και ενώ έχουν καταβληθεί προκαταβολές στη ΔΕΗ για την εκπόνηση μελέτης δικτύου, οι οποίες φτάνουν περίπου 3 εκατομμύρια ευρώ (6.000 αιτήσεις προς 500 ευρώ εκάστη), ενώ το κόστος σύνταξης των σχετικών μελετών φτάνει ως και 4.000 ευρώ ανά αίτηση. Φυσικά, όλο αυτό το χρήμα έχει βγει από τις τσέπες των αγροτών, πολλοί από τους οποίους έχουν καταφύγει σε δανεισμό και τώρα άρχισαν να πνίγονται από τα τοκοχρεωλύσια. Και, βέβαια, η ζημιά για τους αγρότες γίνεται ασύγκριτα μεγαλύτερη, αν σκεφτούμε πόσοι ξήλωσαν τις καλλιέργειές τους για να στήσουν φωτοβολταϊκά στα χωράφια τους.

Πριν κλείσω το σημερινό σημείωμα, θέλω να υπενθυμίσω ότι, πέρυσι το καλοκαίρι, οι αγροτοσυνδικαλιστές του ΚΚΕ είχαν εντοπίσει το πρόβλημα και όργωναν την ύπαιθρο για να ενημερώσουν τους αγρότες ώστε να μη την πατήσουν (σημ.: διαβάστε την επιστολή του Βαγγέλη Μπούτα στην ηλεκτρονική εφημερίδα e-enimerosi των Τρικάλων, με θέμα "Η εκμετάλλευση των αγροτών και η κοροϊδία των φωτοβολταϊκών", στις 19/7/2010). Τότε, όλοι εκείνοι είχαν χαρακτηρισθεί ως αντιδραστικοί, οπισθοδρομικοί, προβοκάτορες κλπ. Σήμερα αποδεικνύεται πόσο δίκιο είχαν...

Δημοσιογραφικές απάτες

Είναι πραγματικά αξιοθαύμαστος ο τρόπος με τον οποίο ο αστικός τύπος "ψήνει" τον λαό για να τον προετοιμάσει ώστε να αποδεχτεί ευκολώτερα τις επιλογές τής πολιτικής εξουσίας. Και οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι κάνει πολύ καλά την δουλειά του, αφού έχει καταφέρει να στηρίξει τον δικομματισμό παρ' ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ψηφοφόρων δεν ανήκει ταξικά στα δυο μεγάλα κόμματα.

Σήμερα θα προσπαθήσω να κάνω μια ανατομία ενός από τα κόλπα που μεταχειρίζεται η εξωνημένη δημοσιογραφία για να πετυχαίνει τον σκοπό της. Ας δούμε, λοιπόν, βήμα-βήμα πώς προσπαθεί η προχτεσινή "Ημερησία" (του συγκροτήματος Μπόμπολα) να "φυτέψει" στον αναγνώστη το γνωστό παραμύθι της "φουκαριάρας" κυβέρνησης που πιέζεται αφόρητα από την "κακή" τρόικα:

Πρώτο βήμα: Με το που παίρνεις την εφημερίδα στα χέρια, σου βγάζει τα μάτια ο κεντρικός τίτλος: "Θέλετε λεφτά; Πουλήστε". Ο ευθύς λόγος είναι σοφά επιλεγμένος, αφού σχεδόν ακούς με τ' αφτιά σου τους τροϊκανούς να ουρλιάζουν. Για να μη σου μείνει καμμιά αμφιβολία, έρχεται και ο υπέρτιτλος με κεφαλαία: "Τελεσίγραφο της τρόικας για αποκρατικοποιήσεις - ακίνητη περιουσία". Τώρα πλέον δεν έχεις καμμιά αμφιβολία. Σιγουρεύεσαι ότι αγριέψαν οι ΔουΝουΤάδες και χτύπησαν το χέρι στο τραπέζι. Αλλοίμονό μας!

Κι έτσι όπως έχεις αρχίσει να θολώνεις, έρχεται ο δημοσιογράφος να σου εξηγήσει με τον υπότιτλο: "Η πρόοδος των ιδιωτικοποιήσεων θα κρίνει στο εξής την εκταμίευση των δόσεων του δανείου των 110 δισ.". Κατάλαβες, κακόμοιρε αναγνώστη; Σφίξανε τα γάλατα. Δεν πρόκειται να πάρουμε δεκάρα πλέον αν δεν αρχίσουμε να ξεπουλάμε. Και για να πάρεις μια ιδέα για το τι περίπου έρχεται, φροντίζει η καλή εφημερίδα να βάλει ένα πλαισιάκι: "Ολική αποχώρηση του Δημοσίου από ΟΠΑΠ και Ελ.Βενιζέλος".

Η πρώτη ματιά στην εφημερίδα τελείωσε, αναγνώστη μου. Άκουσες τους τροϊκανούς να σκούζουν από τα νεύρα τους και τους είδες να σου κουνάνε το δάχτυλο στην μούρη, προειδοποιώντας σε ότι πρέπει να βγάλεις τα πάντα στο σφυρί αν θες να επιβιώσεις. Είναι, λοιπόν, λογικό να ανατρέξεις στις μέσα σελίδες για να διαβάσεις περισσότερες λεπτομέρειες. Εκεί σου την έχουν στημένη οι δημοσιογράφοι για να σε αποτελειώσουν...

Δεύτερο βήμα: Στην σελίδα 4 επαναλαμβάνεται ο κεντρικός υπέρτιτλος ως κανονικός τίτλος: "Τελεσίγραφο της τρόικας για αποκρατικοποιήσεις και ακίνητη περιουσία". Ψάχνεις και συ να βρεις το τελεσίγραφο για να το διαβάσεις αλλά...τζίφος! Το μόνο που βρίσκεις είναι το εξής απολαυστικό:

"Δεν καταλαβαίνω γιατί αντιδρούν κάποιοι υπουργοί. Δεν ξέρουν ότι με χρέος 350 δισ. ευρώ όλη η περιουσία του ελληνικού δημοσίου είναι υποθηκευμένη; Tουλάχιστον να την αξιοποιήσετε», δηλώνει χαρακτηριστικά στην «H» υψηλόβαθμο στέλεχος της τρόικας που παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις στην Aθήνα. Mάλιστα, σύμφωνα με πληροφορίες, το ΔNT από τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και από την Aθήνα, προσπαθεί εδώ και καιρό να κατανοήσει και να διακριβώσει τι ακριβώς σκοπεύει να κάνει η κυβέρνηση στο «μέτωπο» των αποκρατικοποιήσεων, τι ακριβώς σχεδιάζει να αποκρατικοποιήσει και με ποιες διαδικασίες έχοντας διαμηνύσει σε όλους τους τόνους την κρισιμότητα των επικείμενων αποφάσεων για τις αγορές. Tαυτόχρονα, πληροφορίες θέλουν εκπροσώπους του Tαμείου να εκφράζουν δυσαρέσκεια για ορισμένους χειρισμούς, αλλά και για την κωλυσιεργία στη λήψη αποφάσεων εξαιτίας των αντιδράσεων συγκεκριμένων υπουργών, ενώ τουλάχιστον έως τα μέσα της εβδομάδας φέρονται να μην είχαν επαρκή εικόνα για το πού καταλήγει τελικά η κυβέρνηση."

Προσέξτε τις υπογραμμισμένες φράσεις! Ούτε συγκεκριμένα ονόματα τροϊκανών, ούτε επίσημα έγγραφα αλλά σκέτη φημολογία: κάποιο υψηλόβαθμο στέλεχος... σύμφωνα με πληροφορίες... πληροφορίες θέλουν εκπροσώπους να δυσαρεστούνται... Παπαριές με ρίγανη! Το "κάπου πήγα, κάποιον είδα, κάτι μου είπε να σας πω" έγινε δημοσιογραφία και συ ο μαλάκας κόντεψες να μουρλαθείς από ένα τελεσίγραφο που βρίσκεται στο μυαλό των συντακτών της φυλλάδας! 

Τρίτο βήμα: Αν δεν έχεις καταλάβει ακόμη, αναγνώστη μου, το βρόμικο παιχνίδι της εφημερίδας, τότε δεν θα καταλάβεις ότι η ίδια η εφημερίδα ξεμπροστιάζεται με το κείμενο που παραθέτει στο πάνω μέρος της σελίδας και θα παγιδευτείς χειρότερα: "H «HτΣ» αποκαλύπτει σήμερα το σχέδιο των αποκρατικοποιήσεων της επόμενης πενταετίας, τουλάχιστον όπως το εισηγήθηκε το υπουργείο Oικονομικών στο Yπουργικό Συμβούλιο, με το χρόνο πλέον να μετρά αντίστροφα για τη λήψη των τελικών αποφάσεων, από τον ίδιο τον πρωθυπουργό κ. Γ. Παπανδρέου..." Είναι η τελευταία σου ευκαιρία να ξυπνήσεις, αναγνώστη μου: το σχέδιο του ξεπουλήματος δεν προτάθηκε από καμμία τρόικα αλλά αποτελεί κυβερνητική επιλογή.

Τέταρτο βήμα: Αν δεν έχεις ήδη πετάξει την εφημερίδα από τα χέρια σου,αναγνώστη μου, στην επόμενη σελίδα σε περιμένει το ζουμί της υπόθεσης. Το δημοσίευμα έχει τίτλο "Πουλήστε για να βγουν τα νούμερα". Οι τροϊκανοί φωνάζουν πάλι; Όχι, βέβαια! Για πρόσεξε τον υπέρτιτλο: "Παράγοντες της αγοράς για τα ακίνητα του Δημοσίου"! Και στο πάνω μέρος της σελίδας: "Τις μαζικές πωλήσεις ακινήτων του Δημοσίου προτείνουν οι ειδικοί της αγοράς προκειμένου να βγουν τα νούμερα που έχει θέσει η κυβέρνηση..." Ωραίο το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο "παράγοντες της αγοράς", έτσι; Αν λέγαμε "κεφαλαιοκράτες", "πλουτοκράτες", "μεγαλοεργολάβοι" κλπ θα χτύπαγε άσχημα στ΄αφτί.

Έδεσε το γλυκό! Φορτώσαμε στο -ανύπαρκτο- τελεσίγραφο της τρόικας την κυβερνητική επιλογή για ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας και σε ψήσαμε ότι η αγορά όχι μόνο βλέπει ως μόνη λύση στο οικονομικό πρόβλημα της χώρας αυτό το ξεπούλημα αλλά υποδεικνύει κιόλας στην κυβέρνηση να επιταχύνει τις σχετικές διαδικασίες.

Αδέσμευτοι δημοσιογράφοι που ενημερώνουν σωστά τον πολίτη... Φτύστε τους! Κι αυτούς και τις φυλλάδες τους!