Η περίφημη ομιλία του Φιντέλ στον ΟΗΕ

12 Οκτωβρίου 1979. Στην Νέα Υόρκη, στην έδρα τού Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, είναι προγραμματισμένο να μιλήσει ο ηγέτης τής Κούβας Φιντέλ Κάστρο. Ντυμένος με την συνηθισμένη στρατιωτική του στολή, ο Φιντέλ περιμένει καπνίζοντας το συνηθισμένο πούρο του. Δημοσιογράφοι τον πλησιάζουν. Τους χαμογελάει. "Φοράτε αλεξίσφαιρο γιλέκο;" τον ρωτάει ένας δημοσιογράφος. "Τί γιλέκο;" απορεί ο Φιντέλ. "Όλοι λένε ότι φοράτε συνεχώς αλεξίσφαιρο γιλέκο", επιμένει ο δημοσιογράφος. Ο Φιντέλ ξεκαρδίζεται και ξεκουμπώνει το πουκάμισό του, δείχνοντας το γυμνό του στήθος. "Έχω ηθική πανοπλία", λέει στον δημοσιογράφο και ξαναβάζει το πούρο στο στόμα για να κουμπωθεί.

Λίγο αργότερα, υπό το βλέμμα τού γενικού γραμματέα τού ΟΗΕ Κουρτ Βαλντχάιμ, ο Φιντέλ θα εκφωνούσε έναν από τους πλέον βαρυσήμαντους λόγους αν όχι τον πλέον βαρυσήμαντο που έχει εκφωνηθεί ποτέ από το βήμα των Ηνωμένων Εθνών. Εκείνη την εποχή, ο Φιντέλ προήδρευε στο "κίνημα των αδεσμεύτων χωρών", οπότε μίλησε και με αυτή την ιδιότητα κι όχι απλώς ως ηγέτης τής Κούβας. Από εκείνη την ομιλία διάλεξα να παρουσιάσω σήμερα το τελευταίο της κομμάτι:

Γίνεται συχνά λόγος για τα ανθρώπινα δικαιώματα αλλά είναι εξ ίσου απαραίτητο να μιλήσουμε για τα δικαιώματα της ανθρωπότητας. Γιατί θα πρέπει κάποιοι άνθρωποι να τριγυρνούν ξυπόλητοι έτσι ώστε οι άλλοι να μπορούν να ταξιδεύουν με πολυτελή αυτοκίνητα; Γιατί θα πρέπει κάποιοι να ζουν για 35 χρόνια έτσι ώστε άλλοι να μπορούν να ζουν για 70; Γιατί θα πρέπει κάποιοι να είναι οικτρά φτωχοί έτσι ώστε άλλοι να μπορούν να είναι υπερβολικά πλούσιοι; Μιλώ εξ ονόματος των παιδιών τού κόσμου που δεν έχουν ένα κομμάτι ψωμί. Μιλώ εξ ονόματος των ασθενών που δεν έχουν φάρμακα. Μιλώ εξ ονόματος εκείνων των οποίων το δικαίωμα στη ζωή και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια έχει καταπατηθεί.

Κάποιες χώρες έχουν πρόσβαση στη θάλασσα, άλλες όχι. Κάποιες έχουν ενεργειακούς πόρους, άλλες όχι. Κάποιες έχουν άφθονα εδάφη για να καλλιεργήσουν τροφή, άλλες όχι. Κάποιες είναι τόσο κορεσμένες με μηχανές και εργοστάσια ώστε δεν μπορείς καν να αναπνεύσεις τον αέρα τής δηλητηριασμένης τους ατμόσφαιρας, άλλες δεν έχουν τίποτε περισσότερο από ροζιασμένα χέρια με τα οποία πρέπει να βγάλουν το ψωμί τους. Με άλλα λόγια, κάποιες χώρες έχουν άφθονους πόρους, άλλες δεν έχουν κανέναν.

Ποιά είναι η μοίρα των τελευταίων; Να πεθαίνουν από την πείνα; Να είναι αιώνια φτωχές; Σε τι χρησιμεύει, λοιπόν, ο πολιτισμός; Ποιά είναι η χρησιμότητα της ανθρώπινης συνείδησης; Ποιά είναι η χρησιμότητα των Ηνωμένων Εθνών; Ποιά είναι η χρησιμότητα του κόσμου; Δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για την ειρήνη στο όνομα των δεκάδων εκατομμυρίων ανθρώπων που πεθαίνουν κάθε χρόνο από πείνα, από ιάσιμη ασθένεια σε όλο τον κόσμο. Δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για την ειρήνη στο όνομα των 900 εκατομμυρίων αναλφάβητων.

Η εκμετάλλευση των φτωχών χωρών από τις πλούσιες χώρες πρέπει να σταματήσει. Ξέρω ότι σε πολλές φτωχές χώρες υπάρχουν επίσης εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Απευθύνομαι στα πλούσια έθνη, ζητώντας τους να συνεισφέρουν. Απευθύνομαι στις φτωχές χώρες, ζητώντας τους να διανείμουν.

Αρκετά με τα λόγια. Χρειάζονται πράξεις. Αρκετά με όσα μας αποσπούν την προσοχή. Χρειάζονται συγκεκριμένες δράσεις. Αρκετά με τις κουβέντες για μια κερδοσκοπική νέα διεθνή οικονομική τάξη που κανείς δεν καταλαβαίνει. Πρέπει να μιλάμε για μια πραγματική και αντικειμενική τάξη που θα καταλαβαίνουν οι πάντες.

Δεν έχω έρθει εδώ ως ο προφήτης της επανάστασης. Δεν έχω έρθει για να να ζητήσω ή να εκφράσω την επιθυμία για βίαιη αναταραχή στον κόσμο. Είμαι εδώ για να μιλήσουμε για την ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των εθνών. Είμαι εδώ για να προειδοποιήσω ότι θα συμβεί ένα από τα δυο: ή η αδικία και οι ανισότητες θα λυθούν ειρηνικά και με σύνεση, ή το μέλλον θα είναι καταστροφικό.

Ο ήχος των όπλων, των απειλών και της παγκόσμιας κυριαρχίας πρέπει να σταματήσει. Αρκετά με την ψευδαίσθηση ότι τα προβλήματα του κόσμου μπορούν να λυθούν με τα πυρηνικά όπλα. Οι βόμβες μπορούν να σκοτώσουν τους πεινασμένους, τους αρρώστους και τους αμόρφωτους, αλλά δεν μπορούν να σκοτώσουν την πείνα, την αρρώστια και την αμάθεια. Δεν μπορούν να σκοτώσουν μόνο την επανάσταση των λαών.  Στο ολοκαύτωμα, θα πεθάνουν και οι πλούσιοι. Αυτοί είναι που θα χάσουν τα περισσότερα σ' αυτόν τον κόσμο.

Ας πούμε αντίο στα όπλα κι ας επικεντρωθούμε με έναν πολιτισμένο τρόπο στα πιο επείγοντα προβλήματα της εποχής μας. Αυτή είναι η ευθύνη και το πιο ιερό καθήκον κάθε πολιτικού στον κόσμο. Εξ άλλου, αυτή είναι μια απαραίτητη προϋπόθεση για την επιβίωση της ανθρωπότητας.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Κι εμείς σ' ευχαριστούμε, Φιντέλ. Για όλα!

--------------------------------------------------
Σημείωση: Οι φωτογραφίες τού κειμένου είναι από εκείνη την ομιλία, την οποία μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρη (στα ισπανικά) στο "Discurso pronunciado Presidente del Movimiento de Países No Alineados, ante el XXXIV periodo de Sesiones de la Asamblea General de las Naciones Unidas, efectuado en Nueva York, el 12 de Octubre de 1979" (απόδοση αποσπάσματος στα ελληνικά: Cogito ergo sum).

Venceremos! (η ιστορία μιας επανάστασης)

Στα νιάτα του, ο Φιντέλ είχε οργανωθεί στο Ορθόδοξο Κόμμα του Εδουάρδου Τσιμπάς, το οποίο ασκούσε έντονη κριτική στη διαφθορά των στρατηγών και των πολιτικών που κυβερνούσαν την Κούβα για λογαριασμό των ΗΠΑ. Το Ορθόδοξο Κόμμα είχε μεγάλη επιρροή στους μικροαστούς και στην νεολαία αλλά δεν είχε τα επαναστατικά χαρακτηριστικά που απαιτούνταν για την ανατροπή της πολιτειακής εμπλοκής στην διακυβέρνηση της χώρας. Ο Φιντέλ δεν θα μπορούσε να βολευτεί με την μετριοπαθή πολιτική τού Τσιμπάς. Ο Μπλας Ρόκα Καλντέιρο, γενικός γραμματέας τού Κ.Κ.Κούβας, επέμενε ότι το κόμμα αυτό αποτελούσε εμπόδιο στην κινητοποίηση των λαϊκών μαζών, στον ενεργητικό αγώνα και στην επαναστατική δράση εναντίον της τυραννίας. Η προοπτική τής επαναστατικής δράσης δελέασε τον Φιντέλ και τον οδήγησε στην ενταξή του στο Κομμουνιστικό Κόμμα.

Μετά την Μονκάδα, ο Φιντέλ φυλακίζεται για δυο χρόνια. Όταν απελευθερώνεται, αυτοεξορίζεται στο Μεξικό, όπου συναντιέται με τον Ερνέστο Τσε Γκεβάρα και τον Καμίλο Σιενφουέγκος. Εκεί, όλοι μαζί επεξεργάζονται σχέδιο ανατροπής του αιματοβαμμένου καθεστώτος του Μπατίστα και απελευθέρωσης της Κούβας από τα δεσμά των ΗΠΑ. Τον Νοέμβριο του 1956, το σχέδιο μπαίνει σε εφαρμογή. Στις 30 του μηνός, 82 επαναστάτες μπαίνουν στο Γκράνμα (ένα σαπιοκάραβο που σώζεται στο Μουσείο της Επανάστασης) και αποβιβάζονται σε μια παραλία στους πρόποδες της Σιέρρα Μαέστρα. Οι δυνάμεις τού Μπατίστα τους παίρνουν χαμπάρι και τους χτυπούν ακόμη και με αεροπορικά πυρά. Από τους 82 επιζούν μόνο 10. Ανάμεσά τους, ο Φιντέλ, ο αδελφός του Ραούλ, ο Τσε, ο Σιενφουέγκος κι ο Χουάν Αλμέιδα. Μ' αυτούς τους 10 αρχίζει στα βουνά η εποποιία της επόμενης διετίας.

Φιντέλ Κάστρο - Καμίλο Σιενφουέγκος

Παράλληλα με την δράση στα βουνά, το "κίνημα της 26ης Ιουλίου" οργάνωνε ένα τεράστιο παράνομο δίκτυο, το οποίο δούλευε στις πόλεις και στα χωριά, δίνοντας όλες του τις δυνάμεις στην πάλη για τη δημιουργία μαχητικών επιτροπών σε εργοστάσια και κοινότητες, με σκοπό την δημιουργία ενός εθνικού δημοκρατικού μετώπου, που θα ένωνε όλες τις αντίθετες στην δικτατορία δυνάμεις. Αυτή η προσεκτική πολιτική προετοιμασία της εργατικής τάξης και των άλλων λαϊκών δυνάμεων αποδείχτηκε κρίσιμη για την επιτυχία της επανάστασης.

Μπορεί η επίθεση της 26/7/1953 στην Μονκάδα να απέτυχε τυπικά αλλά ουσιαστικά απετέλεσε την σπίθα που θα αφύπνιζε τις πλατειές λαϊκές μάζες, οι οποίες μέχρι τότε ήσαν τρομοκρατημένες από την σκληρή διακυβέρνηση του Μπατίστα. Μετά την Μονκάδα άρχισαν να εκδηλώνονται εξεγέρσεις σε κάθε σημείο του νησιού, με τη συμμετοχή πολλών φοιτητών, αγροτών και εργατών. Ο πρώτος σοβαρός τριγμός στα θεμέλια της δικτατορίας ακούστηκε τον Φεβρουάριο του 1956, όταν ξέσπασε η δίμηνη απεργία στα ζαχαρουργεία και τα μέσα μαζικών συγκοινωνιών, με την σπουδάζουσα νεολαία να συμπαρίσταται ενεργά στους απεργούς.

Στο μεταξύ, πάνω στην Σιέρρα Μαέστρα, οι επαναστάτες εδραιώνουν την θέση τους καθώς αγρότες και εργάτες εντάσσονται καθημερινά στον αντάρτικο στρατό που οργανώνουν ο Τσε με τον Φιντέλ. Μέρα με την μέρα, αυτός ο στρατός μεγαλώνει, δίχως να δέχεται σοβαρές ενοχλήσεις από τον στρατό τού Μπατίστα, ο οποίος είναι απασχολημένος με την τήρηση της τάξης στις μεγάλες πόλεις, όπου το "κίνημα της 26ης Ιουλίου" δημιουργεί συνεχώς αντιπερισπασμούς με διαδηλώσεις, απεργίες και εξεγέρσεις. Σπουδαιότερη απ' αυτές τις εξεγέρσεις θεωρείται η επίθεση που εξαπέλυσαν κατά του προεδρικού μεγάρου στις 13 Μαρτίου 1957 οι φοιτητές, με σκοπό να σκοτώσουν τον Μπατίστα. Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα αλλά λειτούργησε αφυπνιστικά για τους κατοίκους της Αβάνας.

Το 1958, όλη η χώρα είχε πλέον καταληφθεί από επαναστατικό πυρετό, με τις απεργίες και τις διαδηλώσεις να την συγκλονίζουν. Δίχως μεγάλη αντίσταση, ο Επαναστατικός Στρατός προχωρούσε στην σταδιακή κατάληψη του νησιού. Τον Δεκέμβριο του 1958, οι περισσότεροι από 6.000 ένοπλοι αντάρτες, με επί κεφαλής τους Τσε Γκεβάρα, Ραούλ Κάστρο, Καμίλο Σιενφουέγκος και Χουάν Αλμέιδα, ξεκινούν για την Αβάνα. Τα ξημερώματα της 16ης Δεκεμβρίου ο Τσε οδηγεί την ομάδα του σε μια καθοριστικής σημασίας νίκη στην Σάντα Κλάρα (βιομηχανικό κέντρο τής χώρας), κόβοντας τον ανεφοδιασμό τού κυβερνητικού στρατού. Το κύμα της επανάστασης μπορεί πλέον να ξεχυθεί προς την πρωτεύουσα.

Πριν χαράξει η 29η του μηνός, ο Φιντέλ με την ομάδα του γλιστρούν στο σκοτάδι και πιάνουν καίριες θέσεις μέσα στην πόλη. Οι κυβερνητικές δυνάμεις αιφνιδιάζονται και η ψυχολογία τους καταρρέει. Μέχρι τα μεσάνυχτα της 31ης τα πάντα θα έχουν κριθεί. Υπό τις αναλαμπές των πυροτεχνημάτων που σημαίνουν την είσοδο του 1959, ο Μπατίστα και η συμμορία του μπαίνουν στο αεροπλάνο και εξαφανίζονται. Μια καινούργια περίοδος ξημερώνει για την Κούβα.

Φιντέλ Κάστρο - Χουάν Αλμέιδα

Αυτή είναι σε περίληψη η ιστορία τής κουβανικής επανάστασης μέχρι την επικράτησή της. Το τι κατάφερε αυτή η επανάσταση το λέει ο ίδιος ο Φιντέλ στην εισήγησή του κατά το πρώτο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κούβας, τον Δεκέμβριο του 1975 (*):

• Καταλαβαίναμε θαυμάσια όλες τις δυσκολίες κι όταν μπήκαμε στην πρωτεύουσα της Δημοκρατίας, στις 8 Γενάρη 1959, δηλώσαμε: "Ζούμε μια αποφασιστική στιγμή της ιστορίας μας. Η τυραννία έπεσε. Απέραντη είναι η λαϊκή χαρά. Έχουμε όμως ακόμα πολλά να κάνουμε. Δεν έχουμε την αυταπάτη να πιστεύουμε ότι από δω και μπρος όλα θα είναι εύκολα. Ισως στο μέλλον όλα θά 'ναι ακόμα πιο δύσκολα".
• Ένα από τα πρώτα μέτρα της Επανάστασης υπήρξε η παραδειγματική τιμωρία των βασικών ενόχων για τα εγκλήματα που έγιναν από τη δικτατορία του Μπατίστα. Αυτό που αποτελούσε στοιχειώδη πράξη δικαιοσύνης, που το ζητούσε ομόφωνα ο λαός μας, προκάλεσε τη λυσσασμένη εκστρατεία του ιμπεριαλιστικού Τύπου ενάντια στην Επανάσταση.
• Ταυτόχρονα, δημεύτηκαν χωρίς καθυστέρηση όλα τα παράνομα αποκτημένα υλικά αγαθά που βρίσκονταν στα χέρια των αξιωματούχων του αιματοβαμμένου καθεστώτος.
• Ο παλιός στρατός που είχε καταπιέσει σκληρά το λαό, διαλύθηκε και οι αρμοδιότητες που αντιστοιχούν στις ένοπλες δυνάμεις, μεταβιβάστηκαν στον ένδοξο Επαναστατικό Στρατό, που, όπως έλεγε ο Καμίλιο Σιενφουέγκος, "ήταν ο λαός, ντυμένος τ’ αμπέχονο".
• Η δημόσια διοίκηση ξεκαθαρίστηκε από τα στοιχεία που είχαν συνεργαστεί με την τυραννία.
• Τα πολιτικά κόμματα που υπηρέτησαν τους καταπιεστές διαλύθηκαν.
• Η διεφθαρμένη και πουλημένη ηγεσία των συνδικάτων απομακρύνθηκε και τα δικαιώματα των εργαζομένων αποκαταστάθηκαν.
• Οι εργάτες που είχαν απολυθεί από τις επιχειρήσεις στην περίοδο της δικτατορίας γύρισαν στις εργασίες τους. Σταμάτησε αμέσως το διώξιμο αγροτών από τη γη.
• Στις 3 Μάρτη 1959 η Κουβανική Εταιρεία Τηλεφώνων -γιάνκικο μονοπώλιο- που είχε αναμειχθεί στις βρώμικες υποθέσεις της τυραννίας σε βάρος των συμφερόντων του λαού, μπήκε κάτω από κρατικό έλεγχο.
• Στις 6 Μάρτη ψηφίστηκε νόμος που μείωσε κατά 50% τα υψηλά ενοίκια που πλήρωνε ο λαός, μέτρο που ξεσήκωσε μεγάλο ενθουσιασμό στον πληθυσμό των πόλεων και δημιούργησε πραγματική αναταραχή στους αστικούς κύκλους.
• Στις 21 Απρίλη όλες οι πλαζ της χώρας κηρύχτηκαν ελεύθερες για τη χρήση του λαού και καταργήθηκαν έτσι τα προνόμια και οι μισητές διακρίσεις που είχε επιβάλει η αστική τάξη σε πολλούς από αυτούς τους τόπους αναψυχής.
• Στις 17 Μάη ψηφίστηκε η πρώτη Αγροτική Μεταρρύθμιση. Αυτό το αποφασιστικό, αναγκαίο και δίκαιο μέτρο, μας έβαλε άμεσα αντιμέτωπους όχι μόνο με την ντόπια ολιγαρχία, αλλά και με τον ιμπεριαλισμό, γιατί πολλές αμερικάνικες επιχειρήσεις είχαν στην ιδιοκτησία τους πελώριες εκτάσεις με τα πιο γόνιμα εδάφη της χώρας, κυρίως φυτεμένες με ζαχαροκάλαμο. Παρ’ όλο που το καθορισμένο ανώτατο όριο ιδιοκτησίας ήταν 30 καβαλερίες (4.020 στρέμματα), δηλαδή έκταση σχετικά μεγάλη, υπήρχαν αμερικανικές εταιρείες που είχαν στην ιδιοκτησία τους εκτάσεις μέχρι και 17 χιλιάδες καβαλερίες (2.270 χιλιάδες στρέμματα). Απ’ αυτήν την άποψη ο νόμος ήταν πραγματικά ριζοσπαστικός.
• Στις 20 Αυγούστου 1959 μειώθηκε η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος και μπήκε έτσι τέρμα στην ασυδοσία ενός αλλού τεράστιου αμερικανικού μονοπωλίου.
• Εκτός από τα μέτρα αυτά που πάρθηκαν μέσα σε λίγους μήνες, η επανάσταση από τις πρώτες κιόλας μέρες καταπιάστηκε με τη φοβερή μάστιγα της ανεργίας κι έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στον αγώνα για βελτίωση των αθλίων συνθηκών που επικρατούσαν, στην παιδεία και στη λαϊκή υγεία. Χιλιάδες δάσκαλοι στάλθηκαν στην ύπαιθρο, ενώ στις πιο απόμακρες γωνιές της χώρας μας άρχισαν να χτίζονται πολυάριθμα νοσοκομεία.
• Σε σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε με επιτυχία το έργο της εξάλειψης των τενεκεδοσυνοικιών που τόσο πλατιά διάδοση έχουν στις μεγάλες πόλεις της Λατινικής Αμερικής.
• Στις 24 Μάρτη του 1959 δημιουργήθηκε το Κουβανέζικο Ίδρυμα Κινηματογραφίας. Ο κουβανέζικος κινηματογράφος ήταν για τη χώρα μας μια νέα μορφή τέχνης και δεν είχε ούτε τη δική του ιστορία, ούτε παράδοση. (...) Η απουσία κινηματογραφικών προβολών στην ύπαιθρο ήταν εκδήλωση της έντονης ανισότητας ευκαιριών ανάμεσα στον πληθυσμό της πόλης και του χωριού. Τα τελευταία χρόνια ο κινητός κινηματογράφος πραγματοποίησε 1.603.000 προβολές και είχε 198.200.000 θεατές. Σήμερα έχουμε 620 μηχανές προβολής των 16 χιλιοστών, από τις οποίες 480 μόνιμα εγκατεστημένες, 112 φορητές σε καμιόνια, 22 μεταφερόμενες με ζώα και 2 σε μηχανοκίνητα πλοιάρια. Έχουμε 449 κινηματογράφους για ταινίες των 35 χιλιοστών, από τους οποίους 71 χτίστηκαν τελευταία, που δεν είναι όμως αρκετοί ακόμα για να αναπληρώσουν αυτούς που κλείστηκαν για επισκευές ή άλλες αιτίες. Ο αριθμός των θεατών έφτασε το 1970 τα 70 εκατομμύρια.

Ραούλ Κάστρο - Ερνέστο "Τσε" Γκεβάρα

Και για όσους ξεχνούν πως οι κουβανοί προσπαθούν να σταθούν όρθιοι μέσα σε ένα εμπάργκο που κρατάει πάνω από μισόν αιώνα, ας κλείσουμε με δυο ακόμη αποστροφές από εκείνη την εισήγηση του Φιντέλ:

• Ωστόσο, η χώρα βρισκόταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση: οι τιμές της ζάχαρης παρέμεναν χαμηλές, ενώ τα συναλλαγματικά αποθέματα τα είχε κατακλέψει η τυραννία. Καθώς ο αμερικάνικος ιμπεριαλισμός παρακολουθούσε αυτό το πρόγραμμα επιτεύξεων με όλο και μεγαλύτερη εχθρότητα, οι ΗΠΑ σταμάτησαν τις εμπορικές τους πιστώσεις. Αυτό είχε σημαντική αρνητική επίδραση στις απαραίτητες για τη χώρα εισαγωγές. Ετσι, η Επανάσταση αναγκάστηκε να πάρει αυστηρά μέτρα οικονομίας. Αυτό όμως δεν το έκανε σε βάρος των φτωχών στρωμάτων του πληθυσμού, όπως γίνεται στον καπιταλιστικό κόσμο. Σταμάτησαν οι εισαγωγές των περιττών ειδών και καθιερώθηκε ισότιμη κατανομή των βασικών προϊόντων. Αυτό ήταν ένα από τα πιο δίκαια, ριζικά και αναγκαία μέτρα που πήρε η Επανάσταση, η οποία είχε μπροστά της έναν απελπισμένο αγώνα επιβίωσης.
• Ο ιμπεριαλισμός όμως δεν ήταν διατεθειμένος να επιτρέψει ήσυχα την ανάπτυξη της Επανάστασης στην Κούβα, δεν μπορούσε να ανεχτεί έστω και μόνο την εθνική-απελευθερωτική επανάσταση στην Κούβα. Μόλις ψηφίστηκε ό νόμος για την Αγροτική Μεταρρύθμιση, οι ΗΠΑ άρχισαν να οργανώνουν στρατιωτική επιχείρηση ενάντια στην Κούβα. Ακόμα λιγότερο ήταν διατεθειμένοι οι ιμπεριαλιστές να ανεχθούν το σοσιαλισμό στη χώρα μας. Και μόνο η σκέψη για το τι παράδειγμα μπορούσε να αποτελέσει για τη Λατινική Αμερική η νικηφόρα κουβανέζικη επανάσταση, τρόμαζε τους ηγετικούς κύκλους των γιάνκηδων. Για τον κουβανέζικο λαό, όμως, δεν υπήρχε άλλη διέξοδος. Ο λαός ούτε ήθελε ούτε μπορούσε να σταματήσει. Η εθνική μας απελευθέρωση και η κοινωνική μας απελευθέρωση ήταν αδιάσπαστα αλληλένδετες. Το να τραβήξουμε προς τα μπρος, γινόταν μια ιστορική ανάγκη. Το σταμάτημα θα σήμαινε δειλία και προδοσία που θα μας ξανακαταντούσε αποικία των γιάγκηδων και σκλάβους των εκμεταλλευτών. Είναι φανερό ότι οι συνθήκες για την τελική εθνική και κοινωνική απελευθέρωση της χώρας μας καθορίζονταν από το νέο συσχετισμό των δυνάμεων στον παγκόσμιο στίβο.

---------------------------------------------------------------------
(*) Φιντέλ Κάστρο, "Venceremos! - Εισήγηση στο πρώτο συνέδριο του κομμουνιστικού κόμματος Κούβας", Σύγχρονη Εποχή, 1975.

Κόκκαλα στον λαιμό

Στην αρχή, οργίστηκα. Κατόπιν, αηδίασα. Στο τέλος, έμαθα να αδιαφορώ. Σιγά που θα καθόμουν να ασχοληθώ με τα απανταχού τραμποειδή και τζημεροειδή, που βρήκαν ευκαιρία να ξεράσουν το εμετικό τους φαρμάκι για τον Φιντέλ και την κουβανική επανάσταση. Και σιγά που θα επέτρεπα σε κανάλια τύπου Σκάι να με ταράξουν, βλέποντας να ντύνουν την είδηση του θανάτου τού ιστορικού ηγέτη τής Κούβας με εικόνες από τα πανηγύρια των κουβανικής καταγωγής ηλιθίων τής Φλόριντας.

Η μόνιμη επωδός όλων αυτών των παραληρημάτων είναι πως ο Φιντέλ ήταν δικτάτορας. Σιγά το νέο, καλέ! Μήπως είπαμε εμείς ότι δεν ήταν; Απλώς, εμείς το λέμε πιο σωστά: ο Φιντέλ ήταν επί κεφαλής εκείνων που την πρωτοχρονιά τού 1959 επέβαλαν την δικτατορία τού προλεταριάτου στην Κούβα. Βλέπετε, εμείς δεν το παίζουμε δημοκράτες. Εμείς λέμε ανοιχτά ότι αυτό που οι άλλοι αποκαλούν "δημοκρατία", δεν είναι παρά δικτατορία τού κεφαλαίου, δικτατορία τής αστικής τάξης, δικτατορία που οι λίγοι επιβάλλουν στους πολλούς. Κι η απάντηση σε μια τέτοια δικτατορία δεν μπορεί να είναι άλλη από την ανατροπή αυτής της τάξης με επιβολή μιας δικτατορίας τού προλεταριάτου, μιας δικτατορίας των πολλών πάνω στους λίγους.

Αβάνα, Οκτώβριος 1962: Ο Φιντέλ συνομιλεί με τον Αχμέντ Μπεν Μπελλά, παρουσία του Τσε.

Αυτό που δεν μπορούν να καταπιούν οι αντίπαλοι της κουβανικής επανάστασης, είναι ότι ο Φιντέλ εξέφρασε τους πόθους και τα όνειρα ενός ολόκληρου λαού. Κι όπως ο Φιντέλ έμεινε ως το τέλος πιστός στο λαϊκό πρόσταγμα "πάντα μπροστά, ως την νίκη", έτσι κι αυτός ο λαός έμεινε ως το τέλος πιστός στον ηγέτη του. Όπως είπε το 2009 ο Ιγνάσιο Ραμονέ, "οι μεγαλύτερες μεταρρυθμίσεις στην Κούβα δεν υπήρξαν το αποτέλεσμα ξένων ιδεών οι οποίες επιβλήθηκαν από ξένες δυνάμεις που κατέφτασαν σε σοβιετικά τανκ. Αντίθετα, ξεπήδησαν από ένα λαϊκό κίνημα στο οποίο συναντήθηκαν οι ελπίδες των αγροτών, των εργατών, ακόμα και των μικροαστών. Ο θάνατος του Κάστρο δεν πρόκειται να οδηγήσει στην κατάρρευση ενός κινήματος που έχει μια προϊστορία εκατοντάδων ετών. Αν δεν αναγνωρίζεις τον εθνικό χαρακτήρα του κινήματος, σημαίνει ότι δεν κατανοείς τη βασική διάσταση του καθεστώτος. Και αυτό σε εμποδίζει να κατανοήσεις γιατί 15 χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το καθεστώς της Κούβας παραμένει στη θέση του" (*).

Μπορεί αυτό να είναι το μεγάλο κόκκαλο στον λαιμό των καπιταλιστών, όμως υπάρχουν και πολλά άλλα μικρότερα. Ένα απ' αυτά επισημαίνει η καθηγήτρια του Αριστοτελείου Μίκα Χαρίτου-Φατούρου: "Προ καιρού την επισκέφθηκα (σ.σ.: την Κούβα) μαζί με καθηγητές από τη Βρετανία, την Ισπανία, τη Βραζιλία και το Περού στα πλαίσια του ευρωπαϊκού προγράμματος Alpha, ενός προγράμματος συνεργασίας πανεπιστημίων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (Βρετανία, Ισπανία, Ελλάδα) και της Λατινικής Αμερικής (Βραζιλία, Περού, Κούβα). Στο τέλος των 20 ημερών που μείναμε εκεί όλοι είχαμε αποφασίσει να στείλουμε στην Κούβα υποψήφιους διδάκτορές μας με υποτροφίες 10 μηνών τις οποίες προσφέρει το πρόγραμμα για να μελετήσουν το εθνικό σύστημα υγείας της χώρας, το οποίο θεωρήσαμε ότι είναι ίσως το καλύτερο στον κόσμο και για το οποίο ελάχιστα έχουν γραφεί" (**).

Η αλήθεια είναι ότι, στο διάβα των χρόνων, εκατομμύρια επισκέπτες τής Κούβας έχουν διαπιστώσει με τα μάτια τους ότι η υγεία και η παιδεία αποτελούσαν πάντοτε δυο από τους κεντρικούς στόχους τής επανάστασης. H σημασία που δίνει η Κούβα στην παιδεία, αποτυπώνεται ξεκάθαρα στο μήνυμα "sin educación no hay revolución, sin educación no hay socialismo" (χωρίς παιδεία δεν γίνεται επανάσταση, χωρίς παιδεία δεν γίνεται σοσιαλισμός). Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNESCO, στην Ελλάδα υπάρχουν πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι που δεν έχουν βγάλει το δημοτικό, πράγμα που σημαίνει ότι το ποσοστό αλφαβητισμού στην χώρα μας είναι από τα χειρότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Κούβα, η οποία έχει πληθυσμό περίπου όσο η Ελλάδα, φιγουράρει στην κορυφή τής λίστας, με το απόλυτο 100% αλφαβητισμού, τόσο για τους κάτω των 24 ετών όσο και για τους μεγαλύτερους!

Ένα ακόμη κοκκαλάκι στον λαιμό των καπιταλιστών είναι ότι στην κατασυκοφαντημένη Κούβα η λέξη "άστεγος" είναι άγνωστη. Υπολογίζεται ότι στις προοδευμένες ΗΠΑ σχεδόν ένα εκατομμύριο άνθρωποι κοιμούνται όπου βρίσκουν ενώ και στην Ελλάδα κάπου 20.000 άτομα κάνουν το ίδιο. Στην Κούβα, όμως, το "δικτατορικό" καθεστώς έχει εξασφαλίσει σε όλους ανεξαιρέτως ένα κεραμίδι, έστω και φτωχικό. Α! Εκτός από κεραμίδι είχε εξασφαλίσει και φαΐ! Την ώρα που εκατομμύρια κατοίκων των ΗΠΑ υποσιτίζονται ή περιμένουν να τραφούν από τα κουπόνια και τα συσσίτια, η UNICEF ανακοινώνει ότι ο υποσιτισμός στην Κούβα έχει εξαλειφθεί πλήρως. Άντε τώρα να είσαι δημοκράτης στην δύση και να πρέπει να παραδεχτείς ότι ένας κομμουνιστής δικτάτορας έχει εξασφαλίσει για όλους ανεξαιρέτως τους υπηκόους του υγεία, παιδεία, κατοικία και τροφή. Καταπίνεται αυτό;

Ο Φιντέλ είχε αρχίσει να ενοχλεί την κατάποση των καπιταλιστών πολύ πριν την πρωτοχρονιά τού 1959. Ήταν 6 Οκτωβρίου 1953 όταν απολογούμενος στην δίκη για το αντάρτικο χτύπημα στον στρατώνα τής Μονκάδας, είπε στους δικαστές του με απόλυτη περιφρόνηση: "Καταδικάστε με, δεν πειράζει. Η ιστορία θα με δικαιώσει". Εξήντα τρία χρόνια μετά, πώς να πιστέψουν οι αντίπαλοί του ότι η Ιστορία τον δικαίωσε; Πώς να χωνέψουν ότι αυτός ο άνθρωπος τους έβγαζε τόσα χρόνια την γλώσσα χωρίς να τους φοβάται; Πώς να δεχτούν ότι ο Φιντέλ έκανε πράξη το όραμα ενός λαού για ανεξαρτησία, έτσι όπως το είχε εκφράσει ο ίδιος, μιλώντας στον δικό μας Κωνσταντίνο Γλύξμπουργκ το 2004: "Ανεξαρτησία σημαίνει να έχεις το κεφάλι σου μέσα στο στόμα του λύκου και να του λες 'άντε γαμήσου'".

Κι είναι αλήθεια πως αυτό το "άντε γαμήσου" το έλεγε δυνατά ο Φιντέλ: "Άρχισα την επανάσταση με 82 άτομα. Θα το ξανάκανα, και με 10 και με ακλόνητη πίστη. Δεν έχει σημασία πόσο μικρός είσαι". Δίκιο είχε. Πόσοι θα είχαν το τσαγανό να πάρουν 82 ξυπόλητους, να μπουν σ' ένα σαπιοκάραβο, να βγουν νύχτα στην στεριά, να πάρουν τα βουνά ξεσηκώνοντας τον κόσμο και, τελικά, να καθαρίσουν ένα σάπιο καθεστώς που υποστηριζόταν από τις ΗΠΑ, δίχως να μπορεί κανένας να τους κάνει ζάφτι;

Τίτλος: "Προτιμά να είναι κόκκινος παρά πλούσιος" - Υπότιτλος: "Τα καπιταλιστικά εκατομμύρια
δεν συγκινούν τον κουβανό βαρέων βαρών Τεόφιλο Στήβενσον". Πόνος από το Sport Illustrated.

Γιατί δεν είναι να πεις πως δεν προσπάθησαν να τον βγάλουν από την μέση. Στα 58 χρόνια που κράτησε το τιμόνι της Κούβας ο Φιντέλ, καταγράφηκαν 638 απόπειρες εξόντωσής του, χώρια πόσες δεν καταγράφηκαν ποτέ. Σχεδόν μια απόπειρα κάθε μήνα! Κι όμως, ο Φιντέλ έμεινε στην θέση του, βλέποντας τους ορκισμένους εχθρούς του να έρχονται και να φεύγουν. Έντεκα πρόεδροι πέρασαν από τον Λευκό Οίκο και έξι πάπες από το Βατικανό δίχως να μπορέσουν να τον πειράξουν. Επί 58 χρόνια πάλευε η CIA να τον φάει και, τελικά, εκείνος έφυγε μόνος του με το πλήρωμα του χρόνου, στα 90 του και στο κρεβάτι του. Πώς να το καταπιούν αυτό οι εχθροί του;

Βγήκαν και οι "κυνηγημένοι" κουβανοί τής Φλόριντας να πανηγυρίσουν για τον θάνατο του διώκτη τους, σάμπως και δεν ξέρουμε και ποιοι το έβαλαν τότε στα πόδια καθώς έβλεπαν την επανάσταση να επικρατεί και ποιοι έφευγαν κακήν-κακώς κάθε φορά που αποκαλυπτόταν κάποια από τις αμέτρητες αντεπαναστατικές πράξεις που οργάνωναν οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ. Επειδή δεν ξεχνάμε ότι επί Μπατίστα η Κούβα είχε καταντήσει ένα απέραντο καζίνο κι ένας απέραντος οίκος ανοχής, καταλαβαίνουμε τον λόγο για τον οποίο όλοι εκείνοι που κουλάντριζαν αυτή την κατάσταση έφυγαν νύχτα για την Φλόριντα (με πρώτο και καλύτερο τον ίδιο τον Μπατίστα), απ' όπου σήμερα το παίζουν "αντιστασιακοί" κι αυτοί και οι απογονοί τους.

Την καλύτερη απάντηση σ' αυτούς τους "κυνηγημένους" έδωσαν με την στάση τους οι κορυφαίοι και αξέχαστοι θρύλοι του αθλητισμού Αλμπέρτο Χουαντορένα, Τεόφιλο Στήβενσον και Χαβιέρ Σοτομαγιόρ, όταν αρνήθηκαν να ενδώσουν στα εκατομμύρια δολλαρίων των ΗΠΑ και να εγκαταλείψουν την Κούβα. "Τί είναι ένα εκατομμύριο δολλάρια μπροστά στα οκτώ εκατομμύρια κουβανών που με αγαπούν;", είχε πει χαρακτηριστικά ο Στήβενσον, δίνοντας ένα ηχηρό χαστούκι στον καπιταλισμό και αναγκάζοντας το περιοδικό Sport Illustrated να τιτλοφορήσει το άρθρο του για εκείνον "Προτιμά να είναι κόκκινος παρά πλούσιος" (***).

"Κάποιοι πανηγύριζαν όταν πέθανε η Θάτσερ, τώρα είναι η σειρά μας να πανηγυρίσουμε", δήλωσε ο Θάνος Τζήμερος, χαρακτηριστικό δείγμα ανθρώπου για τα πανηγύρια. Επειδή ο λαός λέει "δείξε μου τον φίλο σου, να σου πω ποιος είσαι", δεν βλάφτει να θυμηθούμε εδώ ότι η Θάτσερ είχε φίλους τον Πινοτσέτ και τον Ρήγκαν ενώ ο Φιντέλ είχε τον Μαντέλα, τον Αραφάτ, τον Μπεν Μπελλά και τον Τσάβες. Δεν βλάφτει, επίσης, να θυμηθούμε ότι, όταν η Θάτσερ είχε τον νου της στον πόλεμο με την Αργεντινή, ο Κάστρο έστελνε γιατρούς και φάρμακα στην Παλαιστίνη, στην Αγκόλα και στην Ταϊλάνδη. Ε, όπως και να το κάνουμε, κάπου υπάρχει μια ποιοτική διαφορά η οποία δεν καταπίνεται όσες εμετικές αηδίες κι αν ξεστομίσουν τα τζημεροειδή όλου του κόσμου.

Με το πιστόλι και το βιβλίο. Σιέρρα Μαέστρα, 1958.

Θα μπορούσα να γράφω επί ώρες για τα κόκκαλα που κάρφωσε στον λαιμό των καπιταλιστών ο Φιντέλ αλλά δεν θα το κάνω. Ούτε θα αναμασήσω γνωστά πράγματα, όπως το φιάσκο της CIA στον Κόλπο των Χοίρων. Θα κλείσω τούτο το κείμενο με δυο πολύ μικρά αλλά εξαιρετικά ενοχλητικά στον λαιμό κοκκαλάκια. Πρώτον, ο Φιντέλ Αλεχάντρο Κάστρο Ρους θα μείνει στην μνήμη μας με το μικρό του όνομα, έτσι όπως καταγράφουμε τους δικούς μας ανθρώπους, με τα μικρά τους ονόματα ή με τα παρανόμια τους: Φιντέλ, Τσε, Άρης... Δεύτερον, από τις 25 Νοεμβρίου 2016 υπάρχει διαθέσιμη άλλη μια φυσιογνωμία (δίπλα σε τόσες και τόσες άλλες) για να στολιστούν με την φωτογραφία της τοίχοι σπιτιών ή γραφείων και για να αποτελέσει πρώτη ύλη για αφίσσες, πανώ και μπλουζάκια. Κι ας μείνουν τα τραμποειδή, τα τζημεροειδή και τα κάθε είδους και μορφής καπιταλοειδή και φασιστοειδή να ξεροκαταπίνουν κοιτώντας την φωτογραφία τής Μάργκαρετ...


---------------------------------------------------------------
(*) "Was Fidel good for Cuba?", Foreign Policy, 14/10/2009.
(**) "Οι μύθοι για την Κούβα", Το Βήμα, 4/10/1998
(***) "He'd rather be red than rich", Sport Illustrated, 18/3/1974

Adiós comandante...

Fidel Alejandro Castro Ruz

(13/8/1926 - 25/11/2016) 

 

 

¡Viva la revolución!

¡Hasta la victoria siempre!

-----------------------------------------------------

Σημείωση: Τα προγραμματισμένα για σήμερα "Σαββατιάτικα" δεν έμελλε να ζήσουν περισσότερο από 3-4 λεπτά. Τόσος χρόνος μεσολάβησε από την δημοσίευσή τους μέχρι που έμαθα για τον θάνατο του Φιντέλ. Για την παρόρμηση της στιγμής να τα σβήσω και να πετάξω στα σκουπίδια δουλειά πολλών ωρών επειδή θεώρησα απρεπές να κάνω την πλάκα μου τέτοια μέρα, δεν θα απολογηθώ σε κανέναν.

Μαύρη Παρασκευή και μαύρη τύφλα μας

Για αιώνες, το επίθετο "μαύρη" αναφερόταν σε ημέρες κατά τις οποίες σημειώθηκαν καταστροφές. Στην ιστορία, έχουν υπάρξει πολλά γεγονότα που σηματοδότησαν "Μαύρες Παρασκευές", σπουδαιότερο των οποίων θεωρείται ο πανικός τής 24ης Σεπτεμβρίου 1869, που ξέσπασε όταν οι χρηματιστές Τζέυ Γκουλντ και Τζέιμς Φισκ εκμεταλλεύτηκαν τις διασυνδέσεις τους με τη κυβέρνηση Γκραντ για να χειραγωγήσουν την αγορά χρυσού. Όταν ο πρόεδρος Γκραντ έμαθε τι συνέβαινε, διέταξε το υπουργείο οικονομικών να ρίξει μια μεγάλη ποσότητα χρυσού στην αγορά. Η υπερπροσφορά όχι απλώς φρέναρε το ράλλυ αλλά έρριξε και την τιμή τού χρυσού κατά 18%. Εκείνη την ημέρα φτιάχτηκαν και χάθηκαν περιουσίες. Ανάμεσα σ' αυτούς που καταστράφηκαν ήταν και ο γαμπρός τού προέδρου Γκραντ.

Λος Άντζελες, Μαύρη Παρασκευή 2011: Το προσωπικό ασφαλείας ενός Walmart συλλαμβάνει μια κοπέλλα
που ράντισε με σπρέυ πιπεριού όσους ήσαν γύρω της, προκειμένου να εξασφαλίσει ένα Xbox.

Η παλαιότερη γνωστή χρήση τού όρου "Μαύρη Παρασκευή" για την επομένη τής "Ημέρας των Ευχαριστιών" εμφανίζεται στο περιοδικό Factory Management and Maintenance τον Νοέμβριο του 1951, κάτι που έγινε και το 1952. Το περιοδικό χαρακτήριζε έτσι την συνήθεια των εργαζομένων να επικαλούνται ασθένεια εκείνη την ημέρα, ώστε σε συνδυασμό με την προηγουμένη και το σαββατοκύριακο να εξασφαλίζουν τετραήμερη ανάπαυση. Ωστόσο, η χρήση αυτή δεν έπιασε.

Την ίδια εποχή, οι όροι "Μαύρη Παρασκευή" και "Μαύρο Σάββατο" άρχισαν να χρησιμοποιούνται από τους αστυνομικούς τής Φιλαδέλφειας και του Ρότσεστερ, ως έκφραση της αγανάχτησής τους για την διήμερη κυκλοφοριακή συμφόρηση που συνόδευε την έναρξη των αγορών για τα Χριστούγεννα. Για κάποιον άγνωστο λόγο, οι κάτοικοι αυτών των δυο πόλεων ξεχύνονταν για ψώνια ακριβώς αυτό το διήμερο και η κατάσταση γινόταν αφόρητη για τα όργανα της τάξεως (και όχι μόνο). Το 1961, οι δημοτικές αρχές και οι εμπορικοί σύλλογοι των περιοχών αυτών προσπάθησαν να πάρουν κάποια μέτρα που θα βελτίωναν την κατάσταση αλλά η πρωτοβουλία τους δεν έφερε αποτέλεσμα.

Η χρήση τού όρου άρχισε να εξαπλώνεται σιγά-σιγά και να παίρνει την έννοια της πιο εμπορικής ημέρας τού χρόνου, αν και σε ρεπορτάζ τού 1985 η Philadelphia Inquirer αναφέρει ότι οι λιανοπωλητές σε Σινσινάτι και Λος Άντζελες εξακολουθούσαν να αγνοούν τον όρο. Κι ενώ η "Μαύρη Παρασκευή" διαδιδόταν όλο και περισσότερο, οι έμποροι άρχισαν να δυσφορούν με την χρήση ενός κοροϊδευτικού όρου για την πιο σημαντική ημέρα του χρόνου για ψώνια. Έτσι, υιοθέτησαν μια άλλη ερμηνεία, η οποία έχει ως εξής:

Κάθε μέρα, οι έμποροι καταγράφουν στα κιτάπια τους εισπράξεις και πληρωμές. Σύμφωνα με την διεθνή λογιστική πρακτική, όταν το υπόλοιπο ενός λογαριασμού είναι αρνητικό, γράφεται είτε με το πλην (μπροστά ή πίσω από τον αριθμό) είτε μέσα σε παρένθεση είτε με κόκκινο μελάνι, με την τελευταία επιλογή να είναι η επικρατέστερη. Κάθε μέρα του χρόνου, λοιπόν, θα μπορούσε να "κοκκινήσει" (δηλαδή, να αφήσει αρνητικό υπόλοιπο δοσοληψιών) εκτός από την συγκεκριμένη Παρασκευή, η οποία πάντοτε ήταν "μαύρη". Η πρώτη επίσημη εμφάνιση αυτής της εκδοχής εμφανίστηκε πάλι στην Philadelphia Inquirer στις 28 Νοεμβρίου 1981.

Το 2013, μια φήμη στο διαδίκτυο υποστήριξε ότι ο όρος είναι πολύ παλαιότερος και προέρχεται από τον πολιτειακό νότο πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, χάρη στην πρακτική της πώλησης σκλάβων από την επομένη τής "Ημέρας των Ευχαριστιών". Φυσικά,αυτή η εκδοχή ξεχάστηκε σύντομα, μιας και βασιζόταν σε ένα καραμπινάτο ψέμα: η ιδέα τής καθιέρωσης της "Ημέρας των Ευχαριστιών" ανήκει στον Λίνκολν και υλοποιήθηκε μετά τον εμφύλιο.

Η ιδέα καθιέρωσης αυτής της ημέρας ως έναρξης για τα ψώνια των Χριστουγέννων μάλλον οφείλεται στον αη-Βασίλη, ο οποίος κάνει την πρώτη του εμφάνιση στις διάφορες παρελάσεις που πραγματοποιούνται κατά την "Ημέρα των Ευχαριστιών". Από τον 19ο αιώνα, μεγάλα πολυκαταστήματα σε ΗΠΑ και Καναδά συνηθίζουν να χρηματοδοτούν τέτοιες παρελάσεις, μόνο και μόνο για να εμφανιστούν οι αη-Βασίληδες, που θα περνούσαν το έμμεσο μήνυμα "Santa Claus is coming to town, άρα έφτασε ο καιρός για ψώνια". Με τα χρόνια, δημιουργήθηκε και μια άτυπη σύμβαση μεταξύ των επιχειρήσεων, σύμφωνα με την οποία καμμιά τους δεν θα έκανε χριστουγεννιάτικη διαφήμιση πριν απ' αυτή την ημέρα. Κι επειδή δεν έχουν άδικο αυτοί που λένε πως τα πιο παράδοξα πράγματα συμβαίνουν στις ΗΠΑ, αυτή ακριβώς η άτυπη σύμβαση έγινε αφορμή για ένα τέτοιο παράδοξο, που έφτασε να απασχολήσει ως και τον Λευκό Οίκο!

Στην αρχή, ως "Ημέρα των Ευχαριστιών" είχε οριστεί η τελευταία Πέμπτη τού Νοεμβρίου. Κατά την δεκαετία τού 1930, κάποιες μεγάλες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου άρχισαν την γκρίνια επειδή εκτιμούσαν ότι το χρονικό διάστημα μέχρι τα Χριστούγεννα ήταν πολύ μικρό και η διαφημιστική εκστρατεία για τις γιορτές θα έπρεπε να αρχίζει νωρίτερα. Η γκρίνια ήταν τόσο έντονη ώστε το 1939 ο πρόεδρος Φρανκλίνος Ρούζβελτ εξέδωσε προεδρικό διάγγελμα το οποίο όριζε ως "Ημέρα των Ευχαριστιών" την τέταρτη Πέμπτη του Νοεμβρίου και όχι την τελευταία, πράγμα που σήμαινε κέρδος μιας εβδομάδας σε ορισμένες χρονιές. Η προεδρική πρωτοβουλία εγκρίθηκε και με πράξη τού Κονγκρέσσου αλλά δεν ήσαν λίγοι οι πολίτες που εναντιώθηκαν στην αλλαγή. Αυτοί συνέχισαν να γιορτάζουν το Thanksgiving Day όπως παλιά, αποκαλώντας την νέα ημερομηνία Franksgiving Day (από το όνομα του προέδρου).

Η μανία των επιχειρήσεων για περισσότερες πωλήσεις έχει οδηγήσει πολλές απ' αυτές να ανοίγουν τα καταστήματά τους όλο και νωρίτερα το πρωί της "Μαύρης Παρασκευής". Πολλά τέτοια καταστήματα ανοίγουν αμέσως μετά τα μεσάνυχτα ενώ υπάρχουν και κάποια που δεν κλείνουν καθόλου το βράδυ τής Πέμπτης. Χάρη σ' αυτή την πρακτική, στις ΗΠΑ γίνεται ήδη λόγος για "Γκρίζες Πέμπτες" και για "Καφετιές Πέμπτες".

Τα τελευταία χρόνια τείνει να καθιερωθεί στις ΗΠΑ και η Κυβερνοδευτέρα (Cyber Monday), μια ιστορία που ξεκίνησε το 2005 από την διαπίστωση ότι πολλοί καταναλωτές είτε δεν μπορούν να ψωνίσουν όπως θα ήθελαν μέσα στον πανζουρλισμό τής "Μαύρης Παρασκευής" είτε απλώς δεν δέχονται να υποστούν την ταλαιπωρία αυτής της ημέρας. Έτσι, η Εθνική Ομοσπονδία Λιανικού Εμπορίου σκέφτηκε να καθιερώσει για όλους αυτούς τους καταναλωτές μια μέρα παρόμοια με την "Μαύρη Παρασκευή", κατά την οποία θα μπορούσαν να κάνουν τα ψώνια τους από το σπίτι ή το γραφείο τους, άνετα, μέσω διαδικτύου. Ως τέτοια μέρα ορίστηκε η πρώτη Δευτέρα μετά τις Ευχαριστίες. Αυτή η κίνηση έγινε δεκτή με ευχαρίστηση από τις επιχειρήσεις που κάνουν πωλήσεις μέσω διαδικτύου (με πρώτη και καλύτερη την Amazon, φυσικά), κάτι που γέννησε τον όρο "Κυβερνοδευτέρα".

Θεσσαλονίκη, οδός Τσιμισκή, σήμερα το πρωί, λίγο πριν ανοίξουν τα μαγαζιά. Θλίψη...

Μαύρες Παρασκευές, Γκρίζες Πέμπτες, Κυβερνοδευτέρες, Λευκές Νύχτες, Χάλλογουιν... Όροι και συνήθειες άγνωστα σε μας, αυτά που οι παλιότεροι αποκαλούσαν "αμερικανιές". Μέχρι τώρα τα χρονικά μας ορόσημα ήσαν η Τσικνοπέμπτη, η Καθαροδευτέρα, το Μεγαλοβδόμαδο, οι Απόκριες, ο Δεκαπενταύγουστος. Ίσαμε τώρα, ο χρόνος μας σημαδευόταν και χρωματιζόταν από την ζωή, τις παραδόσεις και τις συνήθειές μας. Από δω και πέρα τα σημάδια και τα χρώματα θα τα βάζουν οι λογής-λογής επιχειρήσεις, κατά πώς βολεύεται η κερδοφορία τους. Είναι κι αυτό μια πρόοδος, τρομάρα μας και μαύρη τύφλα μας. Δόξα νά 'χει ο καπιταλισμός!

Αγορές και ηθική

Υπάρχουν μερικά πράγματα που δεν μπορεί να τα αγοράσει το χρήμα, αλλά στις μέρες μας δεν είναι και πολλά. Σήμερα, σχεδόν τα πάντα είναι προς πώληση. Μερικά παραδείγματα:

• Αναβάθμιση κελιού: 82 δολάρια τη νύχτα. Στη Σάντα Άνα της Καλιφόρνιας, και σε μερικές ακόμη πόλεις, όσοι δεν έχουν καταδικαστεί για βίαια εγκλήματα μπορούν να πληρώσουν για μια καλύτερη διαμονή - ένα καθαρό και ήσυχο κελί, μακριά από τα κελιά των κρατουμένων που δεν πληρώνουν.
• Πρόσβαση στη λωρίδα που προορίζεται για οχήματα υψηλής πληρότητας, παρόλο που οδηγείτε μόνος: 8 δολάρια τις ώρες αιχμής. Η Μινεάπολη και άλλες πόλεις προσπαθούν να μειώσουν την κυκλοφοριακή συμφόρηση επιτρέποντας σε όσους οδηγούν μόνοι να χρησιμοποιούν τη λωρίδα που προορίζεται για οχήματα υψηλής πληρότητας [car pool]. Το αντίτιμο εξαρτάται από την ώρα.
• Οι υπηρεσίες μιας ινδής φέρουσας μητέρας: 6.250 δολάρια. Ζευγάρια στη Δύση, που αναζητούν φέρουσες μητέρες, καταφεύγουν όλο και συχνότερα στην Ινδία, όπου αυτή η πρακτική είναι νόμιμη, και η τιμή κάτω από το 1/3 της τρέχουσας τιμής στις Ηνωμένες Πολιτείες.
• Το δικαίωμα μετανάστευσης στις Ηνωμένες Πολιτείες: 500.000 δολάρια. Ξένοι που επενδύουν 500.000 δολάρια και δημιουργούν τουλάχιστον δέκα θέσεις απασχόλησης σε μια περιοχή με υψηλή ανεργία δικαιούνται πράσινη κάρτα που τους εξασφαλίζει μόνιμη διαμονή.
• Το δικαίωμα κυνηγιού ενός μαύρου ρινόκερου, που αποτελεί προστατευόμενο είδος: 150.000 δολάρια. Η Νότια Αφρική επιτρέπει στους κτηματίες να πουλούν σε κυνηγούς το δικαίωμα να σκοτώσουν έναν περιορισμένο αριθμό ρινόκερων. Έτσι, οι κτηματίες αποκτούν ένα κίνητρο για να εκτρέφουν και να προστατεύουν τα είδη που κινδυνεύουν να εκλείψουν.
• Ο αριθμός του κινητού τηλεφώνου του γιατρού σας: τουλάχιστον 1.500 δολάρια τον χρόνο. Όλο και περισσότεροι γιατροί προσφέρουν πρόσβαση στο κινητό τους τηλέφωνο, καθώς και ραντεβού αυθημερόν, σε ασθενείς που είναι διατεθειμένοι να πληρώνουν από 1.500 έως 25.000 δολάρια τον χρόνο. Η υπηρεσία αυτή αποκαλείται "συνδρομητική ιατρική".
• Το δικαίωμα εκπομπής ενός τόνου άνθρακα στην ατμόσφαιρα: 13 ευρώ. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαχειρίζεται μια αγορά εκπομπών άνθρακα που επιτρέπει στις εταιρείες να αγοράζουν και να πωλούν το δικαίωμα στη ρύπανση.
• Εγγραφή του παιδιού σας σε ένα πανεπιστήμιο κύρους: ; Παρόλο που η τιμή δεν αναφέρεται, διοικητικά στελέχη κορυφαίων πανεπιστημίων είπαν στη Wall Street Journal ότι δέχονται φοιτητές που δεν είναι ακριβώς αστέρια, αρκεί οι γονείς τους να είναι εύποροι και διατεθειμένοι να κάνουν σημαντικές χρηματικές δωρεές.

Σεούλ, 2/6/2012: Ο Μάικλ Σαντέλ δίνει διάλεξη για το "Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα".

Αυτά τα πράγματα δεν μπορεί να τα αγοράσει ο καθένας. Σήμερα, όμως, υπάρχουν πολλοί νέοι τρόποι για να βγάλετε λεφτά. Αν λοιπόν χρειάζεστε λίγα παραπάνω χρήματα στο χέρι, να μερικοί πρωτότυποι τρόποι να τα κερδίσετε:

• Νοικιάστε χώρο στο μέτωπό σας (ή σε άλλα σημεία του σώματός σας) για διαφημιστικές καταχωρίσεις: 777 δολάρια. Η Air New Zealand προσέλαβε τριάντα άτομα που ξύρισαν το κεφάλι τους και "χτύπησαν" προσωρινά τατουάζ στο κρανίο τους με το σύνθημα: "Χρειάζεσαι μια αλλαγή; Η Νέα Ζηλανδία σε περιμένει".
• Γίνετε πειραματόζωο μιας φαρμακευτικής εταιρείας και δοκιμάστε την ασφάλεια ενός φαρμάκου: 7.500 δολάρια. Η αμοιβή μπορεί να είναι υψηλότερη ή χαμηλότερη, ανάλογα με τον επεμβατικό χαρακτήρα της διαδικασίας που χρησιμοποιείται και την ταλαιπωρία που συνεπάγεται.
• Πολεμήστε στη Σομαλία ή στο Αφγανιστάν για μια ιδιωτική στρατιωτική εταιρεία: 250 δολάρια τον μήνα έως 1.000 δολάρια την ημέρα. Η αμοιβή ποικίλλει ανάλογα με τα προσόντα, την πείρα και την εθνικότητα.
• Καθίστε στην ουρά όλη τη νύχτα έξω από το Καπιτώλιο, για να κρατήσετε θέση για ένα λομπίστα που θέλει να παρακολουθήσει μια συνεδρίαση του Κογκρέσου: 15 με 20 δολάρια την ώρα. Οι λομπίστες πληρώνουν εταιρείες που ειδικεύονται στην αναμονή στην ουρά [line-standing companies], και οι οποίες προσλαμβάνουν άστεγους και άλλους για να κάνουν αυτή τη δουλειά.
• Αν είστε μαθητής Β' Δημοτικού σε ένα υποβαθμισμένο σχολείο του Ντάλας, διαβάστε ένα βιβλίο: 2 δολάρια. Για να ενθαρρύνουν το διάβασμα, πολλά σχολεία αμείβουν τα παιδιά για κάθε βιβλίο που διαβάζουν.
• Αν είστε παχύσαρκος, χάστε επτά κιλά σε τέσσερις μήνες: 378 δολάρια. Επιχειρήσεις και ασφαλιστικές εταιρείες προσφέρουν οικονομικά κίνητρα για απώλεια βάρους και άλλες μορφές υγιεινής συμπεριφοράς.
• Αγοράστε την ασφάλεια ζωής ενός ασθενούς ή ηλικιωμένου, πληρώστε τα ετήσια ασφάλιστρα για όσο ζει και εισπράξτε την αποζημίωση όταν πεθάνει: έως και πολλά εκατομμύρια (ανάλογα με την ασφαλιστική κάλυψη). Αυτή η μορφή επένδυσης στη ζωή αγνώστων έχει μετατραπεί σε μια βιομηχανία 30 δισ. δολαρίων. Όσο πιο γρήγορα πεθάνει ο άγνωστος, τόσο περισσότερα βγάζει ο επενδυτής.

Χάρβαρντ. Ο καθηγητής Μάικλ Σαντέλ επί το έργον.

Ζούμε σε μια εποχή όπoυ σχεδόν τα πάντα μπορούν να αγοραστούν και να πουληθούν. Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, οι αγορές -και οι αξίες που διέπονται από τους νόμους της αγοράς- έχουν φτάσει να εξουσιάζουν τη ζωή μας όσο ποτέ άλλοτε. Η κατάσταση αυτή δεν αποτελεί εκούσια επιλογή μας. Σχεδόν μας επιβλήθηκε.

Όσο ο Ψυχρός Πόλεμος έφτανε στο τέλος του, τόσο μεγαλύτερο κύρος αποκτούσαν οι αγορές και ο τρόπος σκέψης που επηρεάζεται από αυτές. Είναι λογικό: κανένας άλλος μηχανισμός οργάνωσης της παραγωγής και κατανομής των αγαθών δεν σημείωσε τόση επιτυχία στη δημιουργία αφθονίας και ευημερίας. Ενώ όμως όλο και περισσότερες χώρες σε όλο τον κόσμο υιοθετούσαν τους μηχανισμούς της αγοράς για τη λειτουργία των οικονομιών τους, συνέβαινε και κάτι άλλο. Οι αξίες της αγοράς διαδραμάτιζαν όλο και σημαντικότερο ρόλο στην κοινωνική ζωή. Τα οικονομικά έγιναν η κυρίαρχη επιστήμη. Σήμερα η λογική της αγοραπωλησίας δεν ισχύει μόνο για τα υλικά αγαθά, αλλά εξουσιάζει όλο και περισσότερο το σύνολο της ζωής μας. Είναι καιρός να αναρωτηθούμε αν θέλουμε να ζούμε έτσι.


[Το παραπάνω κείμενο αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο της εισαγωγής τού -ενδιαφέροντος μεν αλλά ως εκεί, αφού εξαντλείται σε διαπιστώσεις και ηθικολογίες δίχως να προτείνει διέξοδο ή λύση- βιβλίου τού καθηγητή πολιτικής φιλοσοφίας του Χάρβαρντ Μάικλ Σαντέλ (Michael J. Sandel) "Τι δεν μπορεί να αγοράσει το χρήμα", το οποίο μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Πόλις (σελίδες 314, τιμή εκδότη 18 ευρώ). Ο τίτλος του κειμένου είναι αυτός της εισαγωγής. Τηρήθηκαν πιστά η ορθογραφία και η στίξη τού βιβλίου.]

Ο Μαλρώ για την Ελλάδα

Σήμερα συμπληρώνονται 40 χρόνια από τον θάνατο του Αντρέ Μαλρώ, ενός από τα πλέον ανήσυχα πνεύματα του εικοστού αιώνα. Αν και γόνος πλούσιος αστικής οικογένειας, στα νιάτα του υπήρξε φανατικός τροτσκιστής. Αργότερα πολέμησε στον ισπανικό εμφύλιο, στο πλευρό των δημοκρατικών και κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο δραστηριοποιήθηκε ενεργά στην γαλλική αντίσταση. Καθώς τα χρόνια περνούσαν, ο Μαλρώ αφοσιωνόταν όλο και περισσότερο στην ιστορία τής τέχνης, ώσπου το 1958 ο ντε Γκωλ του εμπιστεύθηκε το υπουργείο πολιτιστικών υποθέσεων, θέση στην οποία έμεινε ακλόνητος για δέκα ολόκληρα χρόνια, μέχρι τον Μάη του '68.

Στις 28 Μαΐου 1959, ο Μαλρώ εκπροσώπησε την Γαλλία στην τελετή για την πρώτη φωταγώγηση της Ακρόπολης. Σ' εκείνη την εκδήλωση εκφώνησε τον παρακάτω μεστό χαιρετισμό:

Ο Αντρέ Μαλρώ με τον Αλμπέρ Καμύ

Για άλλη μια φορά, η ελληνική νύχτα αποκαλύπτει πάνω μας τους αστερισμούς που κοιτούσε ο φρουρός του Άργους όταν περίμενε το σήμα για την πτώση της Τροίας, ο Σοφοκλής όταν έγραφε την Αντιγόνη και ο Περικλής όταν σώπαιναν τα εργοτάξια του Παρθενώνα. Για πρώτη φορά όμως ξεπροβάλλει μπροστά μας, μέσα από τούτη τη χιλιόχρονη νύχτα, το σύμβολο της Δύσης. Σε λίγο όλα αυτά θα είναι καθημερινό θέαμα, ενώ η νύχτα αυτή δεν θα ξανάρθει ποτέ. Μπροστά στο πνεύμα σου που αποσπάστηκε από τη νύχτα της γης, χαιρέτισε, λαέ της Αθήνας, την άσβεστη φωνή που υψώθηκε εδώ κι από τότε στοιχειώνει τη μνήμη των ανθρώπων: "Όλα τα πράγματα είναι προορισμένα να παρακμάσουν, μακάρι όμως να μπορούσατε να πείτε για μας, μελλοντικοί αιώνες, ότι φτιάξαμε την πιο ξακουστή και την πιο ευτυχισμένη πόλη του κόσμου...".

Αυτή η έκκληση του Περικλή θα ήταν ακατανόητη στη μεθυσμένη από αιωνιότητα Ανατολή που απειλούσε την Ελλάδα. Και στη Σπάρτη ακόμα, κανείς δεν είχε, ως τότε, μιλήσει στο μέλλον. Πολλοί αιώνες την άκουσαν, αλλά απόψε τα λόγια του θα ακουστούν από την Αμερική ως την Ιαπωνία. Ο πρώτος παγκόσμιος πολιτισμός άρχισε.

Μέσω αυτού του πολιτισμού και προς τιμήν τον φωταγωγείται η Ακρόπολη, η οποία καλείται να απαντήσει σε ερωτήματα που κανείς άλλος πολιτισμός δεν της έθεσε. Το πνεύμα της Ελλάδας εμφανίστηκε αρκετές φορές στον κόσμο, δεν ήταν όμως πάντοτε το ίδιο. Ήταν λαμπρό στην Αναγέννηση, πόσο μάλλον που η Αναγέννηση πολύ λίγο γνώριζε την Ασία· είναι εξίσου λαμπρό και συνταρακτικό σήμερα που τη γνωρίζουμε. Σε λίγο, θεάματα όπως αυτό θα ζωντανέψουν τα μνημεία της Αιγύπτου και της Ινδίας, θα δώσουν φωνή στα φαντάσματα όλων των στοιχειωμένων τόπων. Η Ακρόπολη όμως είναι το μόνο μέρος του κόσμου που κατοικείται ταυτόχρονα από το πνεύμα και από το θάρρος.

Απέναντι στην αρχαία Ανατολή, ξέρουμε σήμερα ότι η Ελλάδα δημιούργησε έναν τύπο ανθρώπου που δεν είχε υπάρξει ποτέ ως τότε. Η δόξα του Περικλή (του ανθρώπου αλλά και του μύθου που συνδέεται με το όνομα του) είναι ότι υπήρξε ο μεγαλύτερος υπηρέτης της πόλης και ταυτόχρονα φιλόσοφος και καλλιτέχνης (ο Αισχύλος και ο Σοφοκλής δεν θα μας συγκινούσαν με τον ίδιο τρόπο αν δεν ξέραμε ότι ήταν μαχητές). Για τον κόσμο η Ελλάδα είναι πάντα η σκεπτόμενη Αθηνά που ακουμπάει στο δόρυ της. Και ποτέ πριν από αυτήν η τέχνη δεν είχε συνενώσει το δόρυ με τη σκέψη.

Δεν θα πάψουμε ποτέ να το διακηρύσσουμε: ό,τι σημαίνει για μας η τόσο συγκεχυμένη λέξη παιδεία (το σύνολο των έργων της τέχνης και του πνεύματος) η Ελλάδα το έκανε, προς τιμήν της, μείζον μέσον διαπαιδαγώγησης του ανθρώπου. Είναι ο πρώτος πολιτισμός χωρίς ιερό βιβλίο, όπου η λέξη ευφυΐα σήμαινε να θέτεις ερωτήματα. Ερωτήματα που έμελλε να γεννήσουν την κατάκτηση του κόσμου από το πνεύμα, της μοίρας από την τραγωδία, του θείου από την τέχνη και τον άνθρωπο. Σε λίγο, η αρχαία Ελλάδα θα σας πει: "Αναζήτησα την αλήθεια και βρήκα τη δικαιοσύνη και την ελευθερία. Επινόησα την ανεξαρτησία της τέχνης και του πνεύματος. Σήκωσα για πρώτη φορά και τον έθεσα αντιμέτωπο με τους θεούς του τον άνθρωπο που είχε σκύψει το κεφάλι παντού αλλού εδώ και τέσσερις χιλιετίες. Και την ίδια στιγμή τον έβαλα να αναμετρηθεί με τον δυνάστη".

Είναι μια γλώσσα απλή αλλά αθάνατη που την ακούμε ακόμα. Αυτή η γλώσσα ξεχάστηκε για πολλούς αιώνες και απειλήθηκε κάθε φορά που την ξανάβρισκαν οι άνθρωποι. Ίσως ποτέ να μην ήταν πιο αναγκαία. Το μείζον πολιτικό πρόβλημα της εποχής μας είναι να συμφιλιώσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη με την ελευθερία, το μείζον πνευματικό πρόβλημα είναι να κάνουμε τα μεγάλα έργα προσιτά σε όσο γίνεται μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπων. Και ο σημερινός πολιτισμός, όπως εκείνος της αρχαίας Ελλάδας, είναι ένας πολιτισμός που θέτει ερωτήματα. Δεν βρήκε όμως ακόμα τον υποδειγματικό τύπο ανθρώπου, έστω εφήμερο ή ιδεατό, και χωρίς αυτόν κανένας πολιτισμός δεν παίρνει σαφή μορφή. Οι αμφιταλαντευόμενοι κολοσσοί που κυριαρχούν στον κόσμο μας φαίνονται μόλις να υποψιάζονται ότι ο σπουδαιότερος στόχος ενός μεγάλου πολιτισμού δεν είναι μόνο η δύναμη, αλλά και μια ξεκάθαρη συνείδηση του τι περιμένει ο πολιτισμός από τον άνθρωπο, η ανίκητη ψυχή της Αθήνας που, έστω και υποταγμένη, καταδίωκε τον Αλέξανδρο στις έρημους της Ασίας: "Πόσος μόχθος, Αθηναίοι, για να αξίζουμε τον έπαινο σας!"

Ο σημερινός άνθρωπος ανήκει σε όλους όσοι θα προσπαθήσουν μαζί να τον δημιουργήσουν το πνεύμα δεν γνωρίζει μικρά έθνη, γνωρίζει μόνο αδελφά έθνη. Η Ελλάδα, όπως και η Γαλλία, δεν είναι ποτέ τόσο μεγάλη παρά μόνο όταν είναι μεγάλη για όλους τους ανθρώπους, και μια μυστική Ελλάδα υπάρχει στην καρδιά όλων των ανθρώπων της Δύσης. Παλιά έθνη του πνεύματος, το θέμα δεν είναι να επαναπαυθούμε στο παρελθόν μας, αλλά να επινοήσουμε το μέλλον που το παρελθόν απαιτεί από μας. Στο κατώφλι της εποχής του ατόμου, για μια ακόμα φορά, ο άνθρωπος χρειάζεται να διαπαιδαγωγηθεί από το πνεύμα. Και ολόκληρη η νεολαία της Δύσης χρειάζεται να θυμάται πως όταν συνέβη αυτό για πρώτη φορά, ο άνθρωπος έθεσε στην υπηρεσία του πνεύματος τα δόρατα που αναχαίτισαν τον Ξέρξη. Στους εκπροσώπους της γαλλικής νεολαίας που με ρώτησαν ποιο θα μπορούσε να είναι το σύνθημα της, απάντησα: "Παιδεία και θάρρος". Εύχομαι αυτό το σύνθημα να γίνει κοινό για τους δύο λαούς μας, γιατί από σας το έχω πάρει.

Και αυτή την ώρα όπου η Ελλάδα αναζητεί τη μοίρα της και την αλήθεια της, σε σας, περισσότερο από μένα, εναπόκειται να το δώσετε στον κόσμο. Γιατί η παιδεία δεν κληρονομείται, καταχτιέται. Και καταχτιέται με πολλούς τρόπους που ο καθένας τους ταιριάζει σε όσους τον επινόησαν. Από δω και πέρα στους λαούς θα απευθύνεται η γλώσσα της Ελλάδας. Αυτή την εβδομάδα την εικόνα της Ακρόπολης θα τη δουν περισσότεροι θεατές από όσους την είδαν μέσα σε δύο χιλιάδες χρόνια. Αυτά τα εκατομμύρια ανθρώπων δεν θα ακούσουν τη γλώσσα που άκουγαν οι αρχιερείς της Ρώμης ή οι άρχοντες των Βερσαλλιών και ίσως να μην την ακούσουν καθόλου, εκτός και αν ο ελληνικός λαός αναγνωρίσει σ' αυτήν τη βαθύτερη συνέχεια του, αν οι μεγάλες νεκρές πόλεις αντηχήσουν από τη φωνή του ζωντανού έθνους. Μιλώ για το ζωντανό ελληνικό έθνος, για τον λαό στον οποίο απευθύνεται η Ακρόπολη πριν απευθυνθεί σε όλους τους άλλους, που αφιερώνει όμως στο μέλλον του όλες τις ενσαρκώσεις του πνεύματος της που φώτισαν διαδοχικά τη Δύση: τον προμηθεϊκό κόσμο των Δελφών και τον ολύμπιο κόσμο της Αθήνας, τον χριστιανικό κόσμο του Βυζαντίου -τέλος, μέσα σε τόσα χρόνια φανατισμού, τον μοναδικό φανατισμό της ελευθερίας. Ο λαός ωστόσο "που αγαπάει τη ζωή ακόμα κι όταν γίνεται οδύνη", είναι ταυτόχρονα εκείνος που έψαλλε στην Αγιά Σοφιά κι εκείνος που άκουγε με δέος την κραυγή του Οιδίποδα στους πρόποδες αυτού του λόφου, κραυγή που επρόκειτο να διασχίσει τους αιώνες. Λαός της ελευθερίας, είναι εκείνος για τον οποίο η αντίσταση είναι παράδοση αιώνων, εκείνος του οποίου η νεότερη ιστορία είναι ένας ανεξάντλητος αγώνας για την Ανεξαρτησία, ο μόνος λαός που γιορτάζει την επέτειο του ΟΧΙ. Αυτό το χθεσινό ΟΧΙ ήταν το ΟΧΙ του Μεσολογγίου, το ΟΧΙ του Σολωμού. Σε μας είναι το ΟΧΙ του στρατηγού Ντε Γκωλ, και το δικό μας. Ο κόσμος δεν ξέχασε ότι οι πρώτοι που το πρόφεραν ήταν η Αντιγόνη και ο Προμηθέας. Όταν οι νεκροί της πρόσφατης ελληνικής Αντίστασης έπεφταν στο έδαφος όπου επρόκειτο να περάσουν την πρώτη νύχτα του θανάτου τους, έπεφταν σ' ένα χώμα που είχε γεννήσει την πιο ευγενική και την πιο παλιά ανθρώπινη πρόκληση, κάτω από τα άστρα που μας κοιτάζουν απόψε, τα άστρα που ξενύχτησαν τους νεκρούς της Σαλαμίνας.

Μάθαμε την ίδια αλήθεια μέσα από το ίδιο αίμα που χύθηκε για την ίδια υπόθεση, την εποχή που Έλληνες και Ελεύθεροι Γάλλοι πολεμούσαν πλάι πλάι στη μάχη της Αιγύπτου, την εποχή που οι άνδρες μου στο αντάρτικο έκαναν με τα μαντίλια τους ελληνικές σημαιούλες για να τιμήσουν τις νίκες σας, την εποχή που στα χωριά των βουνών σας χτυπούσαν τις καμπάνες για την απελευθέρωση του Παρισιού. Ανάμεσα σε όλες τις αξίες του πνεύματος, οι πιο γόνιμες είναι εκείνες που γεννιούνται από την επικοινωνία και το θάρρος.

Είναι γραμμένο σε κάθε πέτρα της Ακρόπολης: "Ω ξείν' αγγέλλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι...". Φώτα της αποψινής νύχτας, πηγαίνετε να πείτε στον κόσμο ότι οι Θερμοπύλες καλούν τη Σαλαμίνα και τελειώνουν στην Ακρόπολη, με την προϋπόθεση ότι δεν τις ξεχνούμε! Και είθε ο κόσμος να μην ξεχάσει, κάτω από τα Παναθήναια, την επιβλητική πομπή των αλλοτινών και των πρόσφατων νεκρών που φυλάνε αγέρωχα σκοπιά και υψώνουν προς εμάς το σιωπηρό τους μήνυμα, ενωμένο, για πρώτη φορά, με την παλιά μαγική ωδή της Ανατολής: "Και αν αυτή η νύχτα είναι της μοίρας, ευλογημένη να είναι, ώσπου να φανεί η αυγή!"

Η εντιμότητα του Κωστή Στεφανόπουλου

Ο προχτεσινός θάνατος του Κωστή Στεφανόπουλου στάθηκε αφορμή να ειπωθούν και να γραφτούν πολλά γι' αυτόν τον πρώην πρόεδρο της δημοκρατίας. Προσωπικά, δεν με παραξένεψε το γεγονός ότι όλες οι δηλώσεις που έγιναν, είχαν ένα κοινό χαρακτηριστικό: τον επιθετικό προσδιορισμό έντιμος. Το ιστολόγιο δεν συνηθίζει να φτιάχνει "αγιογραφίες" για πολιτικούς εκφραστές τής αστικής τάξης. Όμως, σήμερα θα ήθελα να καταγράψω μερικά στιγμιότυπα από τον πολιτικό βίο τού συμπατριώτη μου πολιτικού, τα οποία εκτιμώ πως έχουν κάποια -μικρότερη ή μεγαλύτερη- αξία ως προς τον προσδιορισμό τού ακριβούς περιεχομένου τής εντιμότητας του Στεφανόπουλου.

Κατ' αρχήν, να ξεκαθαρίσουμε κάτι απλό. Ως αστός πολιτικός, ο Στεφανόπουλος υπήρξε ακραιφνής δεξιός. Σαφώς και απεχθανόταν την ιδέα επικράτησης του κομμουνισμού. Μόνο που αυτή η απέχθειά του προς τον κομμουνισμό ποτέ δεν τον ώθησε στο άκρο όπου έφτασε ο άλλος γνωστός πατρινός πολιτικός, ο αντικομμουνιστής Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο οποίος χαρακτήρισε την Μακρόνησο ως "σύγχρονο Παρθενώνα". Ο Στεφανόπουλος ήταν αντίθετος προς τον κομμουνισμό αλλά δεν θεωρούσε τους κομμουνιστές ως εχθρούς της πατρίδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι κατά την εποχή που διετέλεσε υπουργός στις κυβερνήσεις Καραμανλή και Ράλλη (1974-1981) πολλοί ψηφοφόροι τής Νέας Δημοκρατίας τον κατηγορούσαν ότι "ευκολώτερα διορίζει τους κομμουνιστές σε δουλειές παρά τα δικά μας τα παιδιά". Θα στοιχημάτιζα άνετα ότι αυτή η "κατηγορία" είναι ψευδής αλλά δεν παύει να λέει κάτι για την φιλοσοφία τού ανδρός.

Αθήνα, 31/3/2012: Ο Κωστής Στεφανόπουλος στην σκιά τού σφυροδρέπανου, κατά την κηδεία τού Γιάννη Μπανιά.

Ο Στεφανόπουλος διεκδίκησε δυο φορές την προεδρία τής Νέας Δημοκρατίας, ανεπιτυχώς και τις δυο. Την πρώτη φορά ηττήθηκε το 1981 από τον Ευάγγελο Αβέρωφ και την δεύτερη από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (με την αμέριστη παρασκηνιακή βοήθεια του Αβέρωφ) το 1984. Την δεύτερη φορά, εθεωρείτο από πολλούς ως φαβορί απέναντι στον Μητσοτάκη, ο οποίος ήταν πάντοτε "ξένο σώμα" για τους νεοδημοκράτες, όμως ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του αουτσάιντερ, λέγοντας ότι "εγώ δεν χτύπησα καμμιά πόρτα στην απέναντι πλευρά τού Ατλαντικού".

Τόσο μετά την πρώτη του ήττα όσο και μετά την δεύτερη, ο Στεφανόπουλος συνέχισε δίχως να δημιουργήσει το παραμικρό πρόβλημα στο κόμμα του. Μετά τις εκλογές τού 1985, αποχώρησε από την Νέα Δημοκρατία για να ιδρύσει την Δημοκρατική Ανανέωση (ΔηΑνα), διαφωνώντας πολιτικά με τον Μητσοτάκη, ο οποίος υιοθετούσε από την μια νεοφιλελεύθερες πρακτικές και από την άλλη λαϊκίστικο προσωπείο, επιχειρώντας να χτυπήσει τον Ανδρέα Παπανδρέου με το ίδιο του το όπλο: τον λαϊκισμό. Τον Στεφανόπουλο ακολούθησαν στην ΔηΑνα άλλοι εννέα βουλευτές τής Νέας Δημοκρατίας, κάτι που δεν του συγχώρεσε ποτέ ο Μητσοτάκης. Τότε ήταν που ο Αβέρωφ του είπε την φράση που αναφέραμε χτες: "Όποιο αρνί απομακρύνεται από το μαντρί, το τρώει ο λύκος".

Στις εκλογές τού 1990, ο Στεφανόπουλος κατέβηκε υποψήφιος στην δύσκολη Α' Αθήνας, παρά τις συστάσεις να προτιμήσει το υπόλοιπο Αττικής, όπου θα εκλεγόταν σχεδόν σίγουρα. "Εδώ είμαστε για να δίνουμε μάχες", έλεγε. Τελικά, έμεινε εκτός βουλής αλλά στο υπόλοιπο Αττικής η ΔηΑνα εξέλεξε τον κοινοτάρχη Γλυκών Νερών Θεόδωρο Κατσίκη (με 406 ψήφους μόλις!). Σ' εκείνες τις εκλογές, η Νέα Δημοκρατία έβγαλε 150 βουλευτές και ο Μητσοτάκης χρειαζόταν ακόμη έναν για να σχηματίσει κυβέρνηση. Τον βρήκε στο πρόσωπο του Κατσίκη, ο οποίος προσχώρησε στην Νέα Δημοκρατία και άφησε την ΔηΑνα χωρίς κοινοβουλευτική εκπροσώπηση.

Στις ευρωεκλογές του 1994, η ΔηΑνα απέτυχε να εκλέξει βουλευτή αφού δεν έπιασε το όριο του 3%, το οποίο είχε πλέον καθιερωθεί. "Αφού δεν μας θέλει ο λαός, είναι ώρα να πάμε σπίτι μας", είπε ο Στεφανόπουλος και, σε συμφωνία με τα κομματικά όργανα, διέλυσε το κόμμα και αποχώρησε από την πολιτική (*). Όμως, πριν φύγει, μάζεψε όσα λεφτά από την κρατική επιχορήγηση είχαν μείνει στο ταμείο τής ΔηΑνα και πήγε στην Τράπεζα της Ελλάδος για να τα επιστρέψει. Η κίνησή του αυτή μπλόκαρε το σύστημα και τρέλανε τους υπαλλήλους, που άρχισαν να ψάχνουν τι να κάνουν μ' αυτά τα λεφτά, αφού δεν είχε προβλεφθεί κωδικός για επιστρεφόμενες επιχορηγήσεις κομμάτων.

Ως πρόεδρος της δημοκρατίας (1995-2005), ο Κωστής Στεφανόπουλος με την εντιμότητά του έκανε άθελά του κι άλλα, πολλά "χουνέρια" σε αρκετό κόσμο. Αναφέρω επιγραμματικά ορισμένα απ' αυτά:

(α) Νεοεκλεγμένος πρόεδρος πλέον, δεν μπορούσε να καταλάβει γιατί έπρεπε να πηγαινοέρχεται με συνοδεία στο σπίτι του, στο Ψυχικό (**). Ενημέρωσε, λοιπόν, τον επί κεφαλής τής φρουράς του ότι το επόμενο πρωί θα κατέβαινε με το αυτοκίνητό του στο προεδρικό μέγαρο, άρα δεν χρειαζόταν να ξεσηκωθεί η φρουρά πρωινιάτικα. Ο φουκαράς ο αξιωματικός κόντεψε να πάθει εγκεφαλικό. Είδε κι έπαθε να πείσει τον πρόεδρο ότι αυτοί ήσαν υποχρεωμένοι να τον φρουρούν είτε του άρεσε είτε όχι, οπότε θα τους δημιουργούσε τεράστιο πρόβλημα αν μετεκινείτο οδηγώντας μόνος το αυτοκίνητό του.

(β) Κάποιο μεσημέρι έμεινε στο προεδρικό μέγαρο, επειδή νωρίς το απόγευμα είχε μια συνάντηση. Ζήτησε, λοιπόν, από τον μάγειρα να του φέρει δυο τηγανητά αβγά και λίγο ψωμί να βάλει στο στόμα του, "αν δεν σας δημιουργώ πρόβλημα". Το πρόβλημα δημιουργήθηκε όταν ο Στεφανόπουλος απαίτησε να πληρώσει το φαγητό του! "Ζήτησα κάτι να φάω ως απλός πολίτης και όχι ως πρόεδρος δημοκρατίας, οπότε πρέπει να πληρώσω", είπε στον εμβρόντητο μάγειρο. Κι επειδή ο πρόεδρος επέμενε, ο φουκαράς ο μάγειρος αναγκάστηκε να κινητοποιήσει όλο το προσωπικό ώσπου να βρεθεί κάποιος να τον βγάλει από την δύσκολη θέση.

(γ) Κάποτε, οι δικαστές έβγαλαν μια απόφαση να αυξηθεί ο μισθός τους, οπότε εξ αντανακλάσεως έπρεπε να αυξηθεί και η βουλευτική αποζημίωση άρα και η αποζημίωση του πρόέδρου της δημοκρατίας. "Θα μου δώσετε όσα μου δίνατε, αυτή την αύξηση δεν την θέλω", είπε ο Στεφανόπουλος και κόντεψε να πάθει αποπληξία όλο το υπουργείο οικονομικών. Τελικά, ο πρόεδρος πείστηκε να εισπράττει όσα του έδιναν και να καταθέτει όσα νόμιζε πως δεν δικαιούται σε οποιοδήποτε ίδρυμα επιθυμούσε.


Πάνω απ' όλα αυτά τα κάπως "ευτράπελα", ο Κωστής Στεφανόπουλος έμεινε στην Ιστορία ως ο έλληνας πρόεδρος που έβαλε στην θέση του πρόεδρο των ΗΠΑ. Όταν το 1999 επισκέφθηκε την Ελλάδα ο Μπιλ Κλίντον, κόντεψε να μείνει ξερός μόλις άκουσε την επίσημη προσφώνηση του Στεφανόπουλου. Ο έλληνας πρόεδρος, με ιδιαίτερα ειρωνικό και τσεκουράτο τρόπο, χαρακτήρισε ως ευπρόσδεκτη την δήλωση Κλίντον περί πολιτικής λύσης στο Κοσσυφοπέδιο αλλά πρόσθεσε: "Με αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται ένας πόλεμος μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας, καίτοι οφείλω να ομολογήσω ότι δεν είχα σκεφθεί ποτέ ως μέσο αποφυγής ενός τέτοιου ενδεχομένου τον βομβαρδισμό της Σερβίας. Αλλά, δεν έχει σημασία τι μπορούσα να φανταστώ εγώ. Σημασία έχει το ότι υπάρχουν και άλλοι τρόποι να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο, τρόποι στηριζόμενοι στις αρχές του διεθνούς δικαίου, τις οποίες γνωρίζει πολύ καλά ο πρόεδρος κ. Κλίντον και είμαι βέβαιος ότι δεν θα αμελήσει να τις θέσει σε εφαρμογή". Ήταν μια στιγμή που την χαρήκαμε όλοι οι έλληνες.

Δυστυχώς, η τελευταία πολιτική γεύση που μας άφησε ο Στεφανόπουλος ήταν το άρθρο του στην Καθημερινή τής 11/12/2011, με τίτλο "Οι εκλογές δεν εξυπηρετούν το συμφέρον της χώρας", όπου καλούσε πολιτικούς και κόμματα να στηρίξουν την κυβέρνηση Παπαδήμου. Αλλά, είπαμε ότι ο πρώην πρόεδρος ήταν ακραιφνής συντηρητικός, δεξιός αστός πολιτικός, οπότε δεν πρέπει να μας παραξενεύει η θέση του αυτή.

22/9/2000 - Ημέρα χωρίς αυτοκίνητο: Ο Κωστής Στεφανόπουλος με Μετρό και με τα πόδια προς το προεδρικό μέγαρο.

Ξεκαθάρισα από την αρχή πώς το σημερινό κείμενο αφορά την εντιμότητα του Στεφανόπουλου και σε καμμιά περίπτωση δεν συνιστά αγιογραφία του. Ως πολιτικός, υπήρξε μάλλον άχρους, άοσμος και άγευστος, αν εξαιρέσει κανείς την ρητορική του δεινότητα (μπορούσε να μιλάει ώρες εκτός χειρογράφου, χωρίς να κομπιάζει ή να μπερδεύει τα λόγια του). Εκτός από την παρέμβασή του υπέρ Παπαδήμου, θυμόμαστε και την περίφημη ατάκα του "φέρτε μου έναν νεκρό από το νέφος", όταν οι αθηναίοι διαμαρτύρονταν έντονα για το νέφος που τους έπνιγε.

Τελικά, ίσως ο Κωστής Στεφανόπουλος να αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστικώτερα παραδείγματα ότι η εντιμότητα μπορεί να δημιουργεί συμπάθεια αλλά δεν αποτελεί από μόνη της ασφαλές κριτήριο προκειμένου να επιλέξει ο λαός τούς εκπροσώπους του.


----------------------------------------------------
(*) Για την διάλυση της ΔηΑνα και την αποχώρησή του από την πολιτική σε περίπτωση εκλογικής αποτυχίας, είχε δεσμευθεί ό ίδιος προεκλογικά και τήρησε τον λόγο του.

(**) Ο Κωστής Στεφανόπουλος δεν πλούτησε από την πολιτική. Στην Αθήνα έμενε σε νοικιασμένο σπίτι. Μάλιστα δε, το 2012 παρεκάλεσε τον ιδιοκτήτη να του μειώσει το ενοίκιο και στενοχωρήθηκε όταν το αίτημά του αυτό διέρρευσε στον τύπο.

Μαντριά, αρνιά και λύκοι

Αν κάτι υπογράμμισε και κατέστησε διάφανα ξεκάθαρο η πρόσφατη επίσκεψη Ομπάμα, είναι η πλήρης συμφωνία όλων σχεδόν των αστικών κομμάτων σε δυο αξιώματα: αφ' ενός μεν η ασφάλειά μας δεν διατρέχει κίνδυνο όσο βρισκόμαστε μέσα στο μαντρί τού ΝΑΤΟ αφ' ετέρου δε αποτελεί ουτοπία η αναζήτηση ευημερίας έξω από το μαντρί τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κι αφού αυτά τα αξιώματα γίνονται αποδεκτά από το σύνολο των κοινοβουλευτικών κομμάτων (πλην ΚΚΕ, βεβαίως), θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι αυτό το ζεύγος αξιωμάτων συνιστά τον πυρήνα τής πολιτικής μας ως χώρας.

Με απλά λόγια, εδώ και πολλές δεκαετίες, αυτοί που κυβερνούν αυτόν τον τόπο και αποφασίζουν για το παρόν και το μέλλον του, στηρίζουν την ευόδωση της "αδέσμευτης" πολιτικής τους στο δίδυμο μάντρωμα της χώρας. Ο ελληνικός πολιτικός παράδεισος αναζητείται στα δυο μαντριά, του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., με την οποιαδήποτε σκέψη περί αποδέσμευσης απ' αυτά να καταδικάζεται εν τη γενέσει της διαρρήδην. Άλλωστε, όπως είχε πει σε ανύποπτο χρόνο (για άλλον λόγο αλλά δεν έχει σημασία) ο Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας, "όποιο αρνί απομακρύνεται από το μαντρί, το τρώει ο λύκος".

Αθήνα, 22/2/1952: Εορταστικές εκδηλώσεις για την ένταξη της Ελλάδας στο ΝΑΤΟ.
Αεροπλάνα σχηματίζουν τα αρχικά τού Συμφώνου πετώντας πάνω από την Ακρόπολη.

Μπορεί όλοι να γνωρίζουμε ότι πρωτεργάτης τής ένταξής μας στην ενωμένη Ευρώπη ήταν ο "δεξιός" Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο οποίος πάλευε χρόνια και χρόνια για να τα καταφέρει. Όμως, δεν είναι εξ ίσου ευρέως γνωστό ότι στο ΝΑΤΟ μας έβαλε ο "κεντρώος" Νικόλαος Πλαστήρας, με μια συμφωνία που εγκρίθηκε από το σύνολο των βουλευτών (πλην ΕΔΑ) στις 18/2/1952. Σ' εκείνη την συνεδρίαση της βουλής, ο "δημοκράτης" Πλαστήρας (επί των ημερών του οποίου εκτελέστηκε ο Μπελογιάννης, για να μη ξεχνιόμαστε), τόνισε: "Δεν μπορεί κανείς να μην παραδεχθεί ότι όταν η Ελλάς συμμετέχη εις το Ατλαντικόν Σύμφωνον μετά των μεγάλων δυνάμεων, αι οποίαι κατοικούνται από ελευθέρους δημοκρατικούς λαούς, αισθάνεται εαυτήν ασφαλεστέραν. Αι άλλαι θεωρίαι περί ειρηνεύσεων και ουδετερότητος δεν έχουν καμμίαν σχέσιν με το γεγονός αυτό".

Το ζήτημα είναι τι έχει κερδίσει πραγματικά η Ελλάδα από το τόσο μακρόχρονο μάντρωμά της. Τις θυσίες που έχει κάνει, οικονομικές και μη, λίγο-πολύ τις γνωρίζουμε. Τα οφέλη της, όμως, ποια είναι; Δυστυχώς, αυτά αναζητούνται ακόμη.

Κατ' αρχήν, ούτε η ένταξή στο ΝΑΤΟ ούτε η σύνδεση με την -τότε- ΕΟΚ γλίτωσε την χώρα από την εφτάχρονη δικτατορία. Εκείνη την δύσκολη για τους έλληνες εποχή, οι κουμανταδόροι των δυο μαντριών είτε περιορίστηκαν σε φραστικές καταδίκες επιπέδου "άλλα λόγια ν' αγαπιόμαστε", είτε συνεργάστηκαν με τους δικτάτορες.

Το δίδυμο μάντρωμά μας δεν μας πρόσφερε κάποιο όφελος ούτε όταν το 1974 η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο. Όσο για την "ηρωική" έξοδο από το στρατιωτικό σκέλος τού ΝΑΤΟ, την οποία έκανε ο Καραμανλής στις 14/8/1974 (δήθεν διαμαρτυρόμενος για την στάση της συμμαχίας στην Κύπρο), λειτούργησε περισσότερο ως άλλοθι για την μόνιμη από τότε πρόσδεσή μας στο νατοϊκό άρμα (*), την οποία υπέγραψε η κυβέρνηση Ράλλη στις 19/10/1980, μόλις 73 ημέρες πριν ενταχθούμε στην ΕΟΚ ως πλήρες μέλος.

Εξ ίσου άχρηστο αποδείχθηκε και το ευρωπαϊκό μαντρί, όταν ξέσπασε η τρέχουσα καπιταλιστική κρίση. Μάλιστα δε, όχι απλώς δεν κερδίσαμε κάτι από την ένταξή μας σ' αυτό αλλά πάθαμε και διπλή παραπανίσια ζημιά: αφ' ενός μεν χρησιμοποιηθήκαμε -και χρησιμοποιούμαστε ακόμη- ως πειραματόζωο για την εφαρμογή των νεοφιλελεύθερων δοξασιών αφ' ετέρου δε κληθήκαμε να πληρώσουμε για να σώσουμε τις γερμανικές (κατά μείζονα λόγο), τις γαλλικές και άλλες τράπεζες, ανάμεσα στις οποίες και κάποιες δικές μας.

Η ειρωνεία είναι πως, όταν χρειαστήκαμε την συμπαράσταση των ευρωπαίων "συνεταίρων" μας για να αντιμετωπίσουμε τα οξύτατα προβλήματα των αυξημένων προσφυγικών ροών, εκείνοι μας υποχρέωσαν να παίξουμε τον ρόλο τού αναχώματος, προκειμένου να μείνουν εδώ οι πρόσφυγες και να μη προχωρήσουν στα ενδότερα της Ένωσης. Κατά κάποιον τρόπο, δηλαδή, έχτισαν ένα μαντρί μέσα στο μαντρί και μας έβαλαν στην απομόνωση να κόψουμε τον σβέρκο μας.

Τώρα, όσον αφορά τον ρόλο τού ΝΑΤΟ στα προβλήματα που έχουμε με τους τούρκους, τί να συζητήσουμε; Καν εγώ σιωπήσω και οι λίθοι κράξονται. Μήπως δεν είναι το ίδιο το ΝΑΤΟ που κάνει πλάτες στην Τουρκία, αφού όχι απλώς αρνείται να πάρει θέση στο πρόβλημα αλλ' επί πλέον συναινεί (έστω και εμμέσως) στην ανάδειξη του Αιγαίου σε "γκρίζα περιοχή"; Ακόμη και τις προάλλες, ενώ ήταν στην Αθήνα ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ, οι τούρκοι αλώνιζαν τόσο στην θάλασσα όσο και στον αέρα τού Αιγαίου (αδιαφορώντας για οποιαδήποτε επίπτωση λόγω της παρουσίας τού Ομπάμα, σε μια πρωτοφανή επίδειξη προκλητικής θρασύτητας), δίχως να υπάρξει η παραμικρή αντίδραση από τις νατοϊκές δυνάμεις που περιπολούν στην περιοχή.

Αίθουσα Τροπαίων της Βουλής, 9/7/1961: Υπογραφή της συμφωνίας σύνδεσης Ελλάδας-ΕΟΚ. (**)

Υποτίθεται πως, όταν χαράζεις εθνική πολιτική, αναζητάς συμμάχους ανάμεσα σ' εκείνους με τους οποίους έχεις κοινούς στόχους και επιδιώξεις, κοινά συμφέροντα. Μπορεί κάποιος να μου υποδείξει ποιους συγκεκριμένους κοινούς στόχους και ποια συγκεκριμένα κοινά συμφέροντα έχει ή είχε ποτέ τούτος ο τόπος με το ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, ώστε τους έχει αποδεχτεί ως συμμάχους; Παρακαλώ, μόνο συγκεκριμένες απαντήσεις γίνονται δεκτές. Αοριστίες σαν αυτές που ακούγονται από τα προεκλογικά μπαλκόνια (π.χ. ευημερία, ειρήνη, πρόοδος κλπ) απορρίπτονται ασυζητητί.

Εν κατακλείδι, με κάθε σεβασμό προς την μνήμη τού Ευαγγέλου Αβέρωφ-Τοσίτσα, θα ήθελα να διορθώσω ελαφρώς το τσιτάτο του, το οποίο ανέφερα στην αρχή του κειμένου: Όποιο αρνί απομακρύνεται από το μαντρί, ενδέχεται να το φάει ο λύκος. Όποιο δεν απομακρυνθεί, σίγουρα θα το σφάξει ο τσοπάνης.


-----------------------------------------------
(*) Χαρακτηριστικός ο τίτλος άρθρου τού OnAlert.gr: "Έξοδος από το NATO; Το κάναμε και δεν έπιασε το 1974, γιατί να το επαναλάβουμε;". Μη ξεχνάμε ότι το 1974 αποχωρήσαμε από το στρατιωτικό αλλά όχι και από το πολιτικό σκέλος τού ΝΑΤΟ.

(**) Στην φωτογραφία διακρίνονται καθήμενοι από αριστερά: Ευάγγελος Αβέρωφ-Τοσίτσας (υπ. εξωτερικών), Αριστείδης Πρωτοπαπαδάκης (υπ. συντονισμού), Παναγιώτης Κανελλόπουλος (αντιπρόεδρος της κυβέρνησης), Λούντβιχ Έρχαρντ (αντικαγκελλάριος και υπ. οικονομικών Δυτ. Γερμανίας), Πολ Ανρί Σπάακ (υπ. εξωτερικών Βελγίου), Γκέμπχαρντ Ζέελος (πρέσβυς Δυτ. Γερμανίας), Ζακ Μωρίς Κουβ ντε Μυρβίλ (υπ. εξωτερικών Γαλλίας), Εμίλιο Κολόμπο (υπ. βιομηχανίας Ιταλίας), Ευγένιος Σάους (υπ. εξωτερικών Λουξεμβούργου) και Χανς Ρουντολφ φαν Χούτεν (υφυπ. εξωτερικών Ολλανδίας). Τότε η ΕΟΚ είχε 6 χώρες-μέλη.

Σαββατιάτικα (133) - του Πολυτεχνείου

*** Ψωμί - Παιδεία - Ελευθερία *** Ποτάμι: "Η εξέγερση των φοιτητών το ’73 ήταν μια ηρωική πράξη, κόντρα στους κομματικούς μηχανισμούς της εποχής." *** Πάει, απογίνανε αυτοί... *** Βρε σεις, κομματικοί μηχανισμοί επί χούντας; *** Πόσο γίδια; *** Σταύραξ: "Ψωμί-παιδεία-ελευθερία ήταν τότε... Δουλειές-παιδεία-αξιοκρατία σήμερα." *** Ότι έχεις καταλάβει το νόημα του Πολυτεχνείου, Σταύρακα; *** Γιατί εμένα κάτι μου λέει πως, αν ήσουν 10 χρόνια μεγαλύτερος το 1973, δεν θα πλησίαζες στο Πολυτεχνείο κοντύτερα από την Γλυφάδα; *** Επί τέλους, τα κατάφερε ο Κυριάκουλας και πήγε στο Αγιονόρι. *** Αλλά κι εσύ, βρε Κούλη μου, ανήμερα Πολυτεχνείου βρήκες να πας; *** Να λέει ο κόσμος ότι το έκανες επίτηδες; *** Ολόκληρος πολιτικός κρατούμενος, τέτοια μέρα σε μοναστήρι; *** Ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος λαός *** Κούλης: "Ζητάμε την ευλογία και

Και πού νά 'ξερες τι μεγαλεία σε περιμένουν, αγόρι μου...

στήριξη της Παναγίας για την πατρίδα." *** Ωχχχ... *** Και νομίζαμε ότι είχε πρόγραμμα το μαλακιστήρι... *** Aυτό που αν δείτε γυναίκα με εσώρουχα και κάλτσες αντιδράτε εντελώς διαφορετικά από ότι αν δείτε άντρα με εσώρουχα και κάλτσες, δεν το καταλαβαίνω. *** Καταγγελία Ν.Δ.: "Ο κ. Παππάς προσπαθεί να ελέγξει το διαδίκτυο." *** Ντροπή του, ο αλήτης! *** Αλλά... πώς θα το έλέγξει, ρε παιδιά; *** Θα του βάλει καπίστρι; *** Ελλάς ελλήνων φυλακισμένων *** Έχουμε κανένα νέο για την υγεία τού Θανούλη; *** Μη μου πείτε ότι δεν έχετε συγκλονιστεί, ε; *** Αλήθεια, σ' αυτή την σκληρή μάχη που δίνει ένα μικρόβιο με έναν φασίστα, εσείς με ποιόν είσαστε; *** Πάντως, είναι αμαρτία να χαθεί έτσι άδικα το παιδί. *** Ας γιατρευτεί, με το καλό... κι ύστερα κάποιος θα βρεθεί να του ανοίξει το κεφάλι μ' ένα καδρόνι. *** Την χαρά να καθαρίζεις έναν φασίστα δεν πρέπει να την αφήνουμε στα μικρόβια. *** Ελπίζω ότι δεν περιμένατε να πω "περαστικά" σε κάποιον που, ως λύση στο μεταναστευτικό, πρότεινε να σκοτώνουμε τους μετανάστες. *** Μητσοντόρα: "Έχει δίκιο ο λαός μας που είναι θυμωμένος με τους πολιτικούς μας." *** Αχ, βρε Θοδώρα, δεν καταλαβαίνεις. *** Με την πολιτική σας θυμώνουμε, όχι με σας. *** Με σας απλώς διασκεδάζουμε, βλέποντας την βλακεία σας και το θράσος σας. *** Λαϊκή ενότητα, λαϊκή κυριαρχία *** Αληθεύει ότι χώρισαν τελικά ο Χατζηγιάννης με την Μακρυπούλια; *** Όχι, ρε γαμώτο, κι ακόμη δεν έχω χωνέψει τον χωρισμό Γιώργου-Φαίης! *** Πόσα πλήγματα μαζεμένα ν' αντέξει ένας άνθρωπος; *** Μήπως διαβάσατε το άρθρο τού Θεοδωρόπουλου στην Καθημερινή "Γιατί γιορτάζουμε το Πολυτεχνείο"; *** Αν ναι, σίγουρα θα καταλάβατε γιατί οι περισσότεροι δεν τον φωνάζουν "Τάκη" αλλά "αρχίδι". *** Ζαχαρέα: "Οι αναρχικοί ξεφτιλίζουν την σημαία." *** Σώπασε, κυρα-Μάρα μου, μη πάθεις και τίποτε! *** Σκούζαμε εμείς όταν ο άντρας σου με την παρέα του ξεφτίλιζαν την δημοκρατία; *** Λύσσαξες με

-Ρε, πού πήγα κι έμπλεξα, ο μαλάκας...
- Ρε, για κοίτα τι μαλάκας θα με διαδεχτεί...

 το κάψιμο της σημαίας αλλά το ότι στην Χίο οι φασίστες πήγαν να κάψουν πρόσφυγες, στο μουτζό σου, ε;  *** Λινάτσα. *** Αυτό με τα κανάλια, που τέτοια μέρα κάθε χρόνο ανακαλύπτουν "πρωτοφανή επεισόδια", πώς το σχολιάζετε; *** Το Μega αντιγράφουν όλα: δείχνουν επαναλήψεις. *** Εργάτη πεινάς γιατί τους προσκυνάς *** Κοντά στα βιβλία που αγοράζω, το να μου χαρίζει κι ένα η βιβλιοπώλις μου δεν είναι περίεργο. *** Το ότι στην τελευταία μου επίσκεψη μου χάρισε το "Η αρπαγή τής Ευρώπης" του Γιάνη είναι που με προβληματίζει. *** Ακόμα δεν έχω καταλάβει τι προσπαθούσε να μου πει. *** Εκτός αν είχε βάλει στοίχημα πως θα με κάνει να διαβάσω Βαρουφάκη, ντε και σώνει. *** Σώυμπλε: "Η Ελλάδα ζη ακόμη πέρα από τις δυνατότητές της." *** Σωστός ο Βόλφγκαγκ. *** Τόσους συνταξιούχους ταΐζουμε κι ακόμη δεν έχουμε εφαρμόσει μια "τελική λύση" α λα Χίτλερ για δαύτους. *** Αν αντικαθιστούσαμε τα ΚΑΠΗ με φούρνους; *** Έξι χρόνια είν' αρκετά, δεν θα γίνουνε εφτά *** Πώς σας φάνηκε η σκιώδης κυβέρνηση του Κούλη; *** Άδωνις στο αμύνης, Παπακώστα στο υγείας, Βορίδης στο εσωτερικών, Κεραμέως στο παιδείας... *** Άμα έχεις περίσσευμα αρίστων... *** Αλλά σκιώδη κυβέρνηση με 51 υπουργούς, ρε Κούλη; *** Δηλαδή,

Τί μας κρύβουν, οι αλήτες;

μια κανονική πόσους πρέπει να έχει; *** Τζανακόπουλος, κυβερνητικός εκπρόσωπος: "Παγκόσμιας σημασίας η επίσκεψη Ομπάμα." *** Μη το συζητάς, Νίκο μου! *** Πρώτη είδηση στα κανάλια τού Μπαγκλαντές, της Ζανζιβάρης και της Αϊτής, λέμε! *** Δημοκρατία, ελευθερία, ισότητα, κοινωνική δικαιοσύνη, ελευθερία... *** Ιδέα μου είναι ή πράγματι ο Ομπάμα ακούστηκε πιο κομμουνιστής από τον Κατρούγκαλο; *** Έξω τώρα οι αμερικάνοι *** Πείτε μου ότι δεν είμαι ο μόνος που παραξενεύτηκε βλέποντας τον Ομπάμα να αποκαλεί τον πρωθύ μας σκέτο Alexis κι εκείνος να του απαντάει στον ενικό. *** Πώς εξηγείτε τόση οικειότητα; *** Ούτε δυο χρόνια δεν είναι πρωθύ ο Αλέξης... πότε πρόλαβαν και τακιμιάσανε; *** Τι διάολο, γνωρίζονται από τον στρατό; *** Μιλάτε μου στον πληθυντικό, θα με υποχρεώσετε. *** Τό 'χε όνειρο, λέει ο Ομπάμα, να επισκεφθεί την Ακρόπολη. *** Τέτοιου είδους όνειρα κάνω κι εγώ τώρα που μεγάλωσα. *** Όταν ήμουν 20, το όνειρό μου ήταν να πηδήξω την Σίντυ Κρώφορντ. *** Ρε συ Μπαράκ, γαμώ το στανιό μου, τόσοι και τόσοι καθαροί έλληνες και βρήκες για παράδειγμα τον αράπη τον Αντετοκούνμπο; *** Πάλι καλά που δεν μας είπες και για τον Σχορτσιανίτη. *** Ε, καλά κάνει ο Κασίδης και σου τα χώνει. *** Δεν σε θέλει ο λαός, πάρ' τον πίθηκο και μπρος *** Ποιός σκοτεινός

Ευτυχισμένα χρόνια

δάκτυλος απέκλεισε τον Λεβέντη από το δείπνο τού Ομπάμα; *** Κουφάλες, τρέματε μη ψήσει ο κυρ-Βασίλης τον Μπαράκ για οικουμενική, ε; *** Δείπνο με 118 νοματαίους, ρε παιδιά; *** Γάμο είχατε; *** Μη μου πείτε πως δεν σας άρεσε το πόσο αεράτα κατέβαινε τις σκάλες του αεροπλάνου ο Ομπάμα. *** Άντε τώρα να το κάνει αυτό ο Πάκης και να μη φάει σαβούρδα. *** Πάντως, αν είχε λίγο χιούμορ ο πλανητάρχης, θα έκανε νεύμα σε μια αεροσυνοδό να τον ακολουθήσει. *** Απόψε πεθαίνει ο φασισμός *** Επειδή πολλών η μνήμη έχει αδυνατίσει, το ιστολόγιο τους θυμίζει σήμερα μερικά από τα πραγματικά συνθήματα του Πολυτεχνείου. *** Ίσως η λεζάντα της τελευταίας φωτογραφίας θα έπρεπε να είναι "Ηρωικά χρόνια". *** Την διάλεξα για να δουν κάποιοι ποια είναι η πραγματική γενιά του Πολυτεχνείου. *** Αν δεν μπορέσατε να αναγνωρίσετε το φαφούτικο αγοράκι τής πρώτης φωτογραφίας, τότε καλά σας έκαναν και σας απέκλεισαν από την μισή Αθήνα τις προάλλες που είχε έρθει επίσκεψη για να δει την Ακρόπολη από κοντά. *** Τουλάχιστον, όπως είδα, ο Ομπάμα δεν έχει άσχημο μουσικό γούστο. *** Με ένα από τα αγαπημένα τραγούδια του προέδρου, το οποίο άρεσε και σε μας εκείνα τα χρόνια του Πολυτεχνείου, λέω να κλείσω για σήμερα. *** Σας εύχομαι καλό σαββατοκύριακο, λοιπόν, καθώς η μεγάλη Αρήθα Φράνκλιν τραγουδάει Rock Steady. *** Να περάσετε όμορφα και να θυμάστε: *** Θάνατος στον φασισμό *** ... σοβαρό και μη. ***

Εκεί ψηλά στον Υμηττό...

Τις προάλλες, σε μια από τις συνηθισμένες ραδιοφωνικές κουβεντούλες του με τον Άρη Πορτοσάλτε, ο πολύς Μπάμπης Παπαδημητρίου εκμυστηρεύθηκε στον συνομιλητή του ότι έψαξε την λέξη "μνημόνιο" στο λεξικό τού Μπαμπινιώτη και ανακάλυψε ότι η λέξη αυτή είναι σχετική με την λέξη μνήμη και προέρχεται από το ρήμα μιμνήσκω, που σημαίνει "σου θυμίζω". Έτσι, λοιπόν, ο κ. Μπάμπης συμπέρανε πως "όταν λέμε μνημόνιο, λέμε ότι είναι κάτι το οποίο το έχουμε για να μας θυμίζει τι υποχρεώσεις αναλάβαμε, τι δεν κάναμε καλά, τι σχέδια κάναμε και τι στόχους βάλαμε.  Άρα, αυτή είναι η έννοια του μνημονίου. Έχει να κάνει με τη μνήμη. Ακριβώς αυτό που δεν θέλουνε όσοι τα έχουνε κάνει μαντάρα. Άσε καλύτερα, μήπως και τα ξεχάσει κανείς. Έλα όμως που δεν ξεχνιώνται, διότι η μνήμη είναι παρούσα και θα σου θυμίζω συνεχώς τι πρέπει να κάνεις μη τυχόν και βγούμε απ' αυτή την κατάσταση. Άσε που όλα αυτά είναι και αξιομνημόνευτα".

ΦΕΚ Γ' 258/4-12-1989 (άσχετο με το θέμα αλλά, έτσι, για να γνωριζόμαστε καλύτερα): Όταν ο κ. Μπάμπης, ήδη
διευθυντής ΜΜΕ της Εμπορικής Τράπεζας, ενίσχυε το εισόδημά του ως "ειδικός συνεργάτης" του πρωθυπουργού.

Οι λεξιλογικές ανησυχίες και οι λεξικολογικές αναζητήσεις τού κ. Μπάμπη πυροδότησαν στο μυαλό μου μια σειρά συνειρμών. Ήξερα πως συχνά η γλώσσα χρησιμοποιεί τις λέξεις προσδίνοντάς τους νέο περιεχόμενο, αλλοιώνοντας την σχέση σημαίνοντος και σημαινόμενου. Απλό παράδειγμα ο ευφημισμός, ο οποίος δεν διστάζει να καταστήσει συνώνυμα το ξίδι με το γλυκάδι ή να χαρακτηρίσει ως Ειρηνικό και Εύξεινο δυο θάλασσες οι οποίες έχουν καταπιεί αμέτρητα πλοία. Όμως, το σχόλιο του κ. Μπάμπη κάπου μου θύμιζε πως υπάρχουν πολλές περιπτώσεις όπου η ρίζα μιας λέξης, το έτυμό της μπερδεύεται στον νου, ο οποίος πρόθυμα της δίνει άλλες διαστάσεις. Και κάπου εκεί, δίχως να το θέλω, ο νους μου ταξίδεψε εκεί ψηλά στον Υμηττό.

Η λέξη Υμηττός είναι σύνθετη. Το πρώτο συνθετικό έχει σχέση με το ρήμα ύω, που θα πει βρέχω, μουσκεύω, υγραίνω (εξ ου και υετός, η βροχή). Το δεύτερο συνθετικό έχει σχέση με την γνωστή μας ήττα, που σημαίνει έλλειψη, αδυναμία, ανεπάρκεια (γνωστές και οι εκφράσεις ουχ' ήττον, που θα πει όχι λιγώτερο και κατά το μάλλον ή ήττον, την οποία αποδίδουμε ως λίγο-πολύ). Στην σύνθεσή του, λοιπόν, ο Υμηττός είναι ένας τόπος που έχει λίγη υγρασία, που δεν δέχεται πολλές βροχές, δεν έχει πολλά νερά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο νότιος Υμηττός αποκαλείται ακόμη και σήμερα Άνυδρος. Όσο για το παρανόμι "Τρελός", αυτό κατά το μάλλον ή ήττον οφείλεται στην παμπάλαιη παρατήρηση ότι η περιοχή του είναι περισσότερο ευμετάβλητη στις καιρικές συνθήκες απ' όσο η υπόλοιπη περιοχή τού λεκανοπεδίου.

Όλα αυτά που αναφέραμε στην προηγούμενη παράγραφο προέρχονται από τα λεξικά και συνιστούν την επικρατέστερη -και πλέον επιστημονική- ερμηνεία και προέλευση των λέξεων Υμηττός και Τρελός. Όμως, ομολογώ ότι όταν τα πρωτοδιάβασα, κάτι έσπασε μέσα μου. Καταλάβαινα πως αυτά ήσαν τα σωστά αλλά στενοχωριόμουν γιατί μου γκρέμιζαν μιαν άλλη "ετυμολογία" που ήξερα από παιδάκι και πολύ μου άρεσε γιατί έμοιαζε με παραμύθι...

Τα πολύ παλιά χρόνια -λέει- αυτό το βουνό ονομαζόταν Τήλορος, από το τηλέ, που θα πει μακρυά (τηλέ-φωνο, τηλε-όραση κλπ). Και τό έλεγαν έτσι γιατί βρίσκοταν σε τέτοια θέση που φαινόταν σχεδόν από κάθε απομακρυσμένο σημείο τής αττικής γης. Με τα χρόνια, το Τήλορος έγινε Μακρυνόρος, που σήμαινε το ίδιο πράγμα αλλά απέδιδε και το "μακρύ" σχήμα τού βουνού.

Πέρασαν κι άλλα χρόνια, ώσπου φτάσαμε στον 13ο μ.Χ. αιώνα. Τότε στην Αθήνα έφτασαν οι φράγκοι και, σαν ρώτησαν τους ντόπιους πώς λέγεται αυτό το βουνό, πήραν την απάντηση Μακρυνόρος. Ήταν ένα βουνό που λεγόταν "μακρύ". Στην γλώσσα τους long (λον). Για την ακρίβεια, ήταν πολύ μακρύ: tres long (τρε λον). Κι επειδή η γλώσσα δεν διστάζει σε οποιαδήποτε υιοθεσία, οι ντόπιοι δεν άργησαν να ξαναβαφτίσουν το βουνό τους φράγκικα και να το πουν Τρελό.

Κάμποσα χρόνια αργότερα, έφτασαν στην Αθήνα και οι Ενετοί. Σαν ρώτησαν κι αυτοί με την σειρά τους πώς λέγεται τούτο το βουνό, τους είπαν πως λέγεται Τρελός. Παραξενεύτηκαν αλλά τι να κάνουν; Τρελοί οι έλληνες, τρελό και το βουνό τους. Μόνο που στην γλώσσα των νεοφερμένων ο τρελός λέγεται matto και με το άρθρο il matto. Ε, πια! Πόσο χρόνο να χρειαστούν οι ντόπιοι για να εξελληνίσουν και τούτο το όνομα σε... Υμηττό;

Άποψη (από ανατολικά) του Υμηττού, που πιστοποιεί ότι όντως είναι και "Υμηττός" και... "Tres Long"

Κατά βάθος, υποψιαζόμουν (έστω, αμυδρά) ότι όλα αυτά ήσαν ένα ωραίο παραμύθι, επειδή δεν μου εξηγούσαν το ύψιλον του Υμηττού. Σιγουρεύτηκα για το παραμύθι όταν, διαβάζοντας Παυσανία, διαπίστωσα πως ο Υμηττός είναι γνωστός μ' αυτό το όνομα από την αρχαιότητα: "όρη δε Αθηναίοις εστί Πεντελικόν ένθα λιθοτομίαι, και Πάρνης παρεχομένη θήραν συών αγρίων και άρκτων, και Υμηττός ος φύει νομάς μελίσσαις επιτηδειοτάτας πλην της Αλαζώνων (...) εν Υμηττώ δε άγαλμά εστιν Υμηττίου Διός..." (*). Κι όταν ήρθε η ώρα των λεξικών, ένιωσα απογοητευμένος, κάπως σαν τα παιδάκια όταν επιβεβαιώνεται η υποψία τους πως τα δώρα τα φέρνει ο μπαμπάς και δεν υπάρχει αηΒασίλης...

Κατά την ίδια έννοια, η λεξικογραφική παρέμβαση του κ. Μπάμπη ήρθε για να βγάλει από την πλάνη τους όσα παιδάκια εξακολουθούν να πιστεύουν ότι τα μνημόνια είναι κάτι σαν δώρα που μας έφερε κάποιος "θεσμικός" αηΒασίλης. Το λεξικό τού κ. Μπάμπη μάς αποκάλυψε πως τα μνημόνια δεν είναι "ευλογία για τον τόπο" (όπως μας έλεγε ο κ. Πάγκαλος) αλλά μια λίστα με υποχρεώσεις τις οποίες πρέπει να τηρήσουμε  "μη τυχόν (όχι σίγουρα) και βγούμε απ' αυτή την κατάσταση".

Συνελόντι ειπείν, τα παραμυθάκια είναι πολύ όμορφα για να είναι αληθινά. Αλλά αυτό το ξέρουμε ήδη. Δυστυχώς.


ΥΓ: Δεν καταλαβαίνω πώς ανακάτεψα σήμερα τον κ. Μπάμπη, τον Υμηττό, την ετυμολογία και τα παραμύθια. Ίσως φταίει που είναι Παρασκευή και κάνει κρύο, μια μέρα κατάλληλη για παραμύθια. Άλλωστε, Παρασκευή ήταν και τότε, πριν εξίμισυ χρόνια, που ο Γιώργος Παπανδρέου μάς αφηγήθηκε από το Καστελλόρριζο εκείνο το ωραίο παραμυθάκι που όλοι θυμόμαστε...

------------------------------------------------
(*) Παυσανίας, "Ελλάδος περιήγησις - Ι. Αττικά", κεφάλαιο 32, εδάφια 1 και 2 (εκδόσεις Κάκτος, 1992 - σειρά "Οι Έλληνες", τόμος 71)