Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 12. Ο Καραμανλής στην εξουσία

Ο αναγνώστης αυτής της σειράς κειμένων περί της ενεργειακής πολιτικής της χώρας ενδέχεται να έχει κουραστεί από την μακρηγορία. Όμως, απαιτείται ανάλυση του πολιτικού περιβλήματος αν θέλουμε να κατανοήσουμε στην ουσία της ακολουθούμενης πολιτικής. Άλλωστε, η περίοδος που εξετάζουμε είναι γεμάτη με γεγονότα τα οποία δεν μπορούμε να παραβλέψουμε. Πάντως, για την οικονομία του λόγου, ας περάσουμε επί τροχάδην μια σειρά σημαντικώτατων γεγονότων της περιόδου 1954-1956, όπως η ταχύτατη φθορά του Συναγερμού, ο θάνατος του στρατάρχη Παπάγου και η ανάρρηση στην εξουσία -με τις ευλογίες των αμερικανών και του παλατιού- ενός σχετικά άγνωστου βορειοελλαδίτη βουλευτή και υπουργού δημοσίου έργων, του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Ο Καρμανλής, ο οποίος επιζητεί την νομιμοποίησή του στην εξουσία, μαγειρεύει έναν εκλογικό νόμο απολύτως στα μέτρα του και, αφού διαλύει τον Ελληνικό Συναγερμό ιδρύοντας στην θέση του την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση (ΕΡΕ), οδηγεί την χώρα στις εκλογές της 29ης Φεβρουαρίου 1956. Σ' αυτές τις εκλογές η ΕΡΕ συγκεντρωσε 25.895 ψήφους λιγότερες από την Δημοκρατική ¨Ενωση (συνεργασία Κέντρου και Αριστεράς) αλλά, χάρη στον καλομαγειρεμένο εκλογικό νόμο του Καραμανλή, συγκέντρωσε 165 έδρες έναντι 135 όλων των άλλων κομμάτων. Η λαϊκή βούληση έχει βιασθεί κατάφωρα αλλά ο Καραμανλής έχει την απαιτούμενη πλειοψηφία για να εφαρμόσει το πρόγραμμά του.

Η κυβέρνηση της ΕΡΕ δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη των προκατόχων της και αναλώνεται σε αντιπληθωριστικά μέτρα, τα οποία συρρικνώνουν όλο και περισσότερο το λαϊκό εισόδημα. Στις 28 Σεπτεμβρίου, η ΑΔΕΔΥ κυρήσσει πανελλαδική απεργία διαρκείας για την 18η Οκτωβρίου, ζητώντας τιμαριθμική αναπροσαρμογή των βασικών μισθών, καθορισμό κατώτατων αμοιβών, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για τους υπαλλήλους και τα μέλη των οικογενειών τους, υποχρεωτική συνταξιοδότηση μετά από 35 χρόνια δουλειάς κλπ. Ο υπουργός οικονομικών Χρήστος Θηβαίος αρνείται να ακούσει τα αιτήματα της ΑΔΕΔΥ, σπεύδει να χαρακτηρίσει (ποια δικαιοσύνη τώρα;) την απεργία ως παράνομη και να απειλήσει τους απεργούς με ποινικές κυρώσεις. Τελικά, τα ξημερώματα της 18ης Οκτωβρίου, η ΑΔΕΔΥ κάμπτεται και αναστέλλει τις απεργιακές κινητοποιήσεις. Όμως, ύστερα από λίγες μέρες, ξεσπά μεγάλη αποχή των φοιτητών, οι οποίοι ζητούν μείωση των διδάκτρων. Η αποχή κρατάει ένα μήνα και κλυδωνίζει την κυβέρνηση.

Η επιλογή Καραμανλή είναι σαφής: τα εισοδήματα των εργαζομένων πρέπει να συρρικνωθούν όσο γίνεται περισσότερο, ώστε να διατηρηθεί η νομισματική σταθερότητα και ο έλεγχος του πληθωρισμού. Για να πετύχει τον έλεγχο των τιμών, η κυβέρνηση αφήνει σχεδόν ανεξέλεγκτες τις εισαγωγές. Έτσι εξακοντίζονται σε δυσθεώρητα ύψη τόσο το εμπορικό έλλειμμα όσο και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Για να καλυφθούν τα ελλείμματα, χρησιμοποιούνται οι πόροι της αμερικανικής βοήθειας, η οποία πάντως έχει ήδη μειωθεί σημαντικά.

Στα εγκαίνια της Διεθνούς Εκθέσεως Θεσσαλονίκης, ο Καραμανλής δηλώνει ότι "το κεντρικόν πρόβλημα της Ελλάδος συνίσταται εις την αύξησιν της παραγωγής και της απασχολήσεως". Παρά ταύτα, εξακολουθεί να κρατάει κλειστή την κάνουλα των δημοσίων επενδύσεων. Έτσι ούτε οι επενδύσεις αυξάνονται ούτε η ανεργία μειώνεται. Αντιθέτως, η μετανάστευση διογκώνεται όλο και περισσότερο αφού ο απλός λαός δεν μπορεί να βρει μεροκάματο. Οι προβλέψεις που είχε κάνει ο Δημήτρης Μπάτσης πριν 9 χρόνια, στο βιβλίο του "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα" επαληθεύονται απολύτως: ερήμην και εις βάρος του λαού δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη.

Το βασικό πρόβλημα της διακυβέρνησης Καραμανλή είναι ότι δεν μπορεί να αυξήσει την συμμετοχή της μεταποίησης στο εθνικό εισόδημα. Η βιομηχανική ανάπτυξη εξαντλείται στην αύξηση της παραγωγής του τομέα των καταναλωτικών αγαθών. Το σημαντικώτερο βήμα για τον εκσυγχρονισμό της χώρας γίνεται από την ΔΕΗ, η οποία εξαγοράζει όλες τις μικρές ηλεκτρικές επιχειρήσεις της επαρχίας. Αν και το ξένο κεφάλαιο εξακολουθεί να ελέγχει τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της χώρας, η ΔΕΗ δειλά-δειλά ξεμυτίζει και βάζει τα θεμέλια του κεντρικού ρόλου που πρόκειται να παίξει τα επόμενα χρόνια στην ανάπτυξη του τόπου.

Το 1956 κλείνει με μια εξαιρετικά σημαντική απεργία των υπαλλήλων των οργανισμών κοινής ωφελείας, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και των τραπεζών. Η απεργία τσακίζει την κυβερνητική αναλγησία και σημειώνει απόλυτη επιτυχία, αφού η κυβέρνηση υποχρεώνεται να κάνει δεκτά τα αιτήματα των απεργών για αναθεώρηση του νόμου περί συλλογικών συμβάσεων και για αποδέσμευση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 11. Η διείσδυση του γερμανικού κεφαλαίου

Η "τυπική" επίσκεψη του Παπάγου στην Γερμανία κράτησε έξι ημέρες. Οι υπουργοί εξωτερικών και συντονισμού (Στ. Στεφανόπουλος και Θ. Καψάλης) με τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Καψάλη, οι οποίοι των συνόδευαν, έκαναν ό,τι μπορούσαν για να προσελκύσουν γερμανικά κεφάλαια στην Ελλάδα. Το βασικότερο, βέβαια, ήταν αυτό που δεν έκαναν: δεν είπαν λέξη ούτε για τις πολεμικές αποζημιώσεις της Γερμανίας προς της Ελλάδα ούτε για το "μαϊμού" δάνειο, το οποίο είχε πάρει "νταηλίκι" το χιτλερικό καθεστώς από την ταλαίπωρη κατεχόμενη χώρα.

Αξίζει να σημειώσουμε εδώ ότι, κατά την επίσκεψή του στην Ελλάδα, ο Αντενάουερ είχε δηλώσει ευθέως στον Παπάγο ότι η κυβέρνηση της Γερμανίας και οι γερμανοί επιχειρηματίες ενδιαφέρονταν να διεισδύσουν στην Μέση Ανατολή και στην Αφρική, χρησιμοποιώντας ως όχημα ελληνικές επιχειρήσεις.

Τελικά, συμφωνείται να αναλάβει το έργο της Πτολεμαΐδας η κοινοπραξία της γερμανικής εταιρείας Κρουπ με την εταιρεία του Μποδοσάκη, χρησιμοποιώντας τις γερμανικές πιστώσεις που είχε εξασφαλίσει ο Μαρκεζίνης. Επίσης, για την κατασκευή του διυλιστηρίου θα γινόταν διαγωνισμός ανάμεσα σε γερμανικούς οίκους. Τέλος, συμφωνήθηκε να αναλάβουν γερμανικές εταιρείες την κατασκευή του εργοστασίου αζώτου, αμέσως μόλις ολοκληρώνονταν οι απαραίτητες για την κατασκευή μελέτες.

Όλα αυτά ενίσχυσαν την εντύπωση ότι το γερμανικό κεφάλαιο έπαιρνε κυρίαρχη θέση στην ελληνική οικονομία. Φυσικά, αυτή η γερμανική διείσδυση προκάλεσε έντονες αντιδράσεις από τους άλλους "γαϊδάρους" που ενδιαφέρονταν για τον ελληνικό "αχυρώνα". Η Daily Telegraph, μάλιστα, δεν δίστασε να καλέσει ανοιχτά την αγγλική κυβέρνηση να πάρει μέτρα. Παράλληλα, ενδιαφέρον για έργα στην Ελλάδα εκδηλώνει και το γαλλικό κεφάλαιο, με την "Όμνιουμ Λυονναί" να αναλαμβάνει την κατασκευή τόσο του φράγματος όσο και του υδροηλεκτρικού εργοστασίου του Μέγδοβα στην Θεσσαλία.

Κάπου εκεί ξεσπάει ένα "σκάνδαλο Ζήμενς", το οποίο είχε σοβαρές πολιτικές προεκτάσεις, αφού οδήγησε σε ταχεία φθορά τον πανίσχυρο -ως εκείνη την ώρα- Συναγερμό. Συγκεκριμένα, στις 10 Νοεμβρίου 1954, το υπουργείο προεδρίας δημοσιεύει δηλώσεις Παπάγου, σύμφωνα με τις οποίες ο Μαρκεζίνης είχε δεσμεύσει κρυφά την Ελλάδα, υπογράφοντας συμφωνία με δυο μεγάλες γερμανικές εταιρείες, δίχως ο πρωθυπουργός να έχει ιδέα. Οι εταιρείες αυτές ήσαν η Ζήμενς και η Τελεφούνκεν.

Ο Μαρκεζίνης γίνεται έξαλλος και κατηγορεί τον Παπάγο ως ψεύτη! Ισχυρίζεται ότι το έγγραφο της συμφωνίας, στο οποίο αναφέρθηκε ο πρωθυπουργός, ήταν εκείνο που του έστειλε ο Παπάγος για υπογραφή και όχι εκείνο το οποίο υπεγράφη τελικά. Δίνει στην δημοσιότητα, λοιπόν, δυο έγγραφα: το ένα είναι εκείνο στο οποίο αναφέρθηκε ο Παπάγος και στο οποίο ο Μαρκεζίνης επέφερε αλλαγές με το μολύβι του, επιστρέφοντάς το στον πρωθυπουργό για έγκριση, ενώ το δεύτερο ήταν εκείνο το οποίο υπεγράφη εν τέλει. Παράλληλα, δίνει στην δημοσιότητα όλη την αλληλογραφία με τις γερμανικές εταιρείες, από την οποία προέκυπτε σαφώς ότι ο Παπάγος ήταν απολύτως ενήμερος για το κείμενο της συμφωνίας.

Μετά από όλα αυτά, ο Μαρκεζίνης αποχωρεί από τον Συναγερμό και ιδρύει δικό του κόμμα, καταφέροντας βαρύτατο πολιτικό πλήγμα στον Παπάγο. Ακόμη και σήμερα παραμένει αδιευκρίνιστος ο λόγος για τον οποίο ο πανίσχυρος στρατάρχης συγκρούσθηκε με το πρωτοπαλλήκαρό του, χάρη στις προσπάθειες του οποίου κέρδισε την εξουσία. Το πιθανότερο είναι ότι έπεσε θύμα κατασκευασμένης ίντριγκας, αφού ποτέ δεν μελετούσε τον κανονικό φάκελλο οποιουδήποτε θέματος αλλά περιοριζόταν σε προσωπικές ενημερώσεις και φωτοαντίγραφα εγγράφων. Πάντως, το ζήτημα είναι ότι δέκα χρόνια μετά την αποχώρησή τους από την Ελλάδα, οι γερμανοί επιστρέφουν για να μείνουν περισσότερο.

"Χωρίς αίμα"

Από τούτη τη γωνιά, έχουμε ήδη κάνει την γνωριμία μας με τον Αντρέα Καμιλλέρι και τον Αντόνιο Ταμπούκκι. Σήμερα θα γνωρίσουμε έναν άλλο σημαντικό εκπρόσωπο της νέας ιταλικής λογοτεχνίας, τον Αλεσσάντρο Μπαρίκκο (Alessandro Baricco), μέσα από το εξαιρετικό "Χωρίς αίμα".

Ο Μπαρίκκο ανήκει στους συγγραφείς οι οποίοι ακούνε καλά λόγια και από το κοινό και από τους κριτικούς. Εκτός από μυθιστορήματα, έχει γράψει νουβέλες, δοκίμια και θέατρο. Επίσης, έχει γράψει το σενάριο για δυο κινηματογραφικές ταινίες, από τις οποίες σκηνοθέτησε μόνος του την μία. Το πρώτο του μυθιστόρημα, "Όνειρα από γυαλί", τιμήθηκε με το βραβείο Campiello στην Ιταλία και το Prix Médicis Etranger στη Γαλλία, ο "Ωκεανός" πήρε τα βραβεία Viareggio και Palazzo al Bosco στην Ιταλία, το "Μετάξι" μεταφράστηκε σε περισσότερες από τριάντα γλώσσες αλλά και το επόμενο, το "City", γνώρισε επίσης παγκόσμια επιτυχία.

Το "Χωρίς Αίμα" αρχίζει με κινηματογραφικό τρόπο. Μόλις έχει τελειώσει ένας τετραετής πόλεμος και τέσσερις άντρες φτάνουν στην απομακρυσμένη φάρμα του γιατρού Μανουέλ Ρόκκα, κάπου στην Ισπανία (σημ.: αν ο Ταμπούκκι αγάπησε την Πορτογαλία με πάθος που επηρέασε την συγγραφή του, ο Μπαρίκκο έχει αγαπήσει το ίδιο την Ισπανία). Η συνάντηση θα καταλήξει σε ένα λουτρό αίματος, καθώς οι αναπάντεχοι επισκέπτες θα σκοτώσουν τον γιατρό και τον μικρό γιο του. Δεν θα μάθουμε πολλά πράγματα γι’ αυτή τη δολοφονία. Όπως φαίνεται, πρόκειται για ένα ξεκαθάρισμα παλιών λογαριασμών. Η μικρή Νίνα, κρυμμένη, θα παρακολουθήσει την δολοφονία του πατέρα της και του αδερφού της. Ο νεαρότερος από τους δολοφόνους, ο Τίτο, την ανακαλύπτει αλλά της χαρίζει την ζωή.

Πενήντα δύο χρόνια αργότερα, η Νίνα συναντά τον Τίτο σε κάποιο μπαρ. Η κουβέντα που ακολουθεί θα είναι καθοριστική και για το θύτη και για το θύμα. Διηγούνται την ζωή τους ο ένας στον άλλο και οι αμοιβαίες αποκαλύψεις τούς συγκλονίζουν. Ο Μπαρίκκο χτίζει με μαεστρία ένα κλίμα αμφιβολίας, το οποίο συνεπαίρνει τον αναγνώστη: θα συγχωρήσει η Νίνα τον δολοφόνο ή θα τον σκοτώσει; Το ερώτημα απαντάται, λυτρώνοντας τον αναγνώστη, μόλις στην τελευταία σελίδα.

Αν η περίληψη της υπόθεσης σας απωθεί επειδή, ίσως, σας φέρνει στο μυαλό κάποια ανόητα γουέστερν ή κάποια φτηνιάρικα αστυνομικά μυθιστορήματα, επιτρέψτε μου να αντιγράψω (και να προσυπογράψω) ένα απόσπασμα από την κριτική της εφημερίδας "The Observer": 

"Τα μυθιστορήματα του Αλεσσάντρο Μπαρίκκο κατοικούν σε μια χώρα μεταξύ του μύθου και του σουρρεαλισμού, σημαδεμένα από μια υποβόσκουσα ποίηση και ένα υπαρξιακό μαύρο χιούμορ. Παρά τη διεθνή επιτυχία του με το "Μετάξι", ο Μπαρίκκο έχει διατηρήσει το καλτ ύφος του. Το "Χωρίς αίμα" σηματοδοτεί μια επιστροφή στην συντομία και την απλότητα της μορφής, στοιχεία που έκαναν το "Μετάξι" τόσο γοητευτικό και εκθαμβωτικά όμορφο..."

Το "Χωρίς αίμα" δύσκολα θα το χαρακτήριζε κανείς μυθιστόρημα, αφού ολοκληρώνεται σε λιγότερες από 90 αραιογραμμένες σελίδες, αλλά ποιος νοιάζεται για χαρακτηρισμούς; Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πατάκη" και κοστίζει λιγότερο από όσο κοστίζουν δυο κυριακάτικες εφημερίδες με βλακώδεις "προσφορές". Αν και η μετάφραση της Άννας Παπασταύρου είναι υπερβολικά "επαγγελματική" και η έκδοση θα μπορούσε να είναι λίγο πιο προσεγμένη (π.χ. η παραπάνω κριτική του Observer παρατίθεται στο οπισθόφυλλο χαρακτηριστικά κακομεταφρασμένη), τα 8 ευρώ που θα διαθέσετε αξίζουν και την τελευταία τους δεκάρα.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 10. Η πολιτική Παπάγου και η έξαρση της φτώχειας

Το 1953 ήταν μια καλή χρονιά για τους αριθμούς της ελληνικής οικονομίας. Τα μέτρα του Μαρκεζίνη από τη μια (κυρίως η υποτίμηση της δραχμής κατά 50% έναντι του δολλαρίου) και οι συγκυρίες από την άλλη (εξαιρετική σοδειά, πτώση του χρυσού, άνοιγμα των ανατολικών αγορών κλπ) βόηθησαν στην αύξηση του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος κατά 13,1% και της βιομηχανικής παραγωγής κατά 12,6% ενώ έντονη κάμψη σημείωσαν τα ελλείμματα του εμπορικού ισοζυγίου και των τρεχουσών συναλλαγών.

Παρά ταύτα, όπως σημειώνει ο Ιωάννης Ζίγδης, η ακολουθούμενη πολιτική "μετέθετε όλον το βάρος της περιστολής της καταναλώσεως εις τους μικροτέρων εισοδημάτων πολίτας, διά της καθηλώσεως μισθών και ημερομισθίων εν συνδυασμώ με την αύξησιν των εμμέσων φόρων, ενώ άφηνε πλήρη ελευθερίαν διαθέσεως του εισοδήματος εις τας άλλας τάξεις". Αλλά και ο Ξενοφών Ζολώτας παρατηρεί ότι η φορολογική πολιτική του Συναγερμού προκάλεσε "ουσιώδη αύξησιν της επιβαρύνσεως των κατωτέρων εισοδηματιών τάξεων" και "επέτεινε την φορολογικήν ανισότητα". Στην πραγματικότητα, δηλαδή, κατά το "καλό" 1953 συντελέσθηκε μια νέα ανακατανομή του εισοδήματος εις βάρος των λαϊκών τάξεων.

Την εποχή αυτή σκληραίνει η στάση του καθεστώτος απέναντι στην αριστερά για δυο λόγους. Ο ένας είναι η ανασύσταση των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ. Ο δεύτερος είναι ότι η πολιτική της αριστεράς βρίσκει όλο και μεγαλύτερη απήχηση στον λαό. Παρά την "ευημερία των αριθμών", το βιοτικό επίπεδο των εργαζομένων χειροτερεύει και ο αριθμός των ανέργων δεν λέει να μειωθεί. Αλλά και κατά το 1954 βελτιώνονται οι επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας και χειροτερεύει η κατάσταση για τα φτωχά λαϊκά στρώματα. Ενδεικτικό της φτώχειας είναι το γεγονός ότι οι φυματικοί του ΙΚΑ φτάνουν τον τρομακτικό αριθμό του μισού εκατομμυρίου.

Η λαϊκή δυσαρέσκεια ανοίγει τις πρώτες συζητήσεις για διαρθρωτικές αλλαγές και για την ανάγκη επιτάχυνσης των βασικών έργων τα οποία απαιτεί η εκβιομηχάνιση της χώρας. Οι ελπίδες που έχει στηρίξει η κυβέρνηση στην προσέλκυση ξένων κεφαλαίων δεν έχουν ακόμη επαληθευτεί, αφού οι ξένοι κεφαλαιούχοι αδιαφορούν. Ο Μαρκεζίνης εξακολουθεί να "παίζει" με την δραχμή αλλά είναι σαφές ότι με τα μονεταριστικά παιχνίδια δεν βρίσκεται διέξοδος στα προβλήματα. Η Διεθνής Τράπεζα εξακολουθεί να απαιτεί ρύθμιση των παλαιών χρεών για να συγκατατεθεί στην χορήγηση νέου δανείου. Μπροστά στο έντονο πρόβλημα ρευστότητας, η κυβέρνηση προσφεύγει σε ομολογιακό δάνειο εσωτερικού τριακοσίων εκατομμυρίων νέων δραχμών (από την πρωτομαγιά του 1954 έχουν κοπεί τα τρία μηδενικά και κάθε "νέα" δραχμή ισούται πλέον προς 1000 παλιές). Για την επιτυχία της έκδοσης απευθύνει εκκλήσεις όχι μόνο η κυβέρνηση αλλά και το παλάτι. Τελικά, ο στόχος επιτυγχάνεται, μόνο που κερδισμένοι (ως συνήθως) θα βγουν όσοι έχουν λεφτά για να αγοράσουν ομολογίες.

Μέσα στο 1954 τελειώνει το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο Λούρου και αρχίζουν οι εργασίες για τα φράγματα Αχελώου, Αξιού και Αλιάκμονα. Παράλληλα, η κυβέρνηση ανακοινώνει την πρόθεσή της να κατασκευάσει κρατικό διυλιστήριο πετρελαίου αλλά και να αξιοποιήσει την Υλίκη για την ύδρευση της πρωτεύουσας. Παρ' όλα αυτά, η αξιοποίηση των ενεργειακών δυνατοτήτων του τόπου προχωράει με ρυθμό χελώνας, αφού η χώρα παραμένει δέσμια των αποικιοκρατικών συμβάσεων που έχουν υπογράψει οι κυβερνήσεις της όλα τα προηγούμενα χρόνια.

Έχει μισάσει πια το 1954 και ο Παπάγος φεύγει για την Βόννη, προκειμένου να ανταποδώσει την προηγηθείσα επίσκεψη Αντενάουερ. Βρισκόμαστε σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: από τη μια θέλουμε να επενδυθούν γερμανικά κεφάλαια στον τόπο κι από την άλλη υπάρχει το ζήτημα των πολεμικών αποζημιώσεων και του κατοχικού "δανείου". Αλλά μ' αυτό το θέμα θα ασχοληθούμε στο επόμενο σημείωμα.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 9. Η εξουσία στον Παπάγο και το σκάνδαλο της Κωπαΐδας

Ο Πλαστήρας προσπαθεί να σώσει την παρτίδα, έστω και την τελευταία στιγμή. Ενεργοποιεί μια πρωτοβουλία του Σβώλου για ασφάλιση των αγροτών αλλά, κάτω από αφόρητες παρασκηνιακές πιέσεις των αμερικανών, η συζήτηση στην βουλή αναβάλλεται (και θα αναβάλλεται για δέκα χρόνια ακόμη). Προχωρεί σε μερικές απαλλοτριώσεις γης υπέρ των ακτημόνων αγροτών και ανταλλάσσει αστικά ακίνητα με εκκλησιαστική περιουσία (150.000 στρέμματα αγρών και 600.000 στρέμματα βοσκοτόπων), την οποία παραχωρεί κι αυτή στους αγρότες. Τέλος, προσπαθεί να προωθήσει ένα τετραετές ενεργειακό πρόγραμμα, στο οποίο εντάσσει, μεταξύ άλλων, το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο του Αχελώου και το θερμικό της Πτολεμαΐδας. Οι αμερικανοί πολεμούν λυσσαλέα αυτό το πρόγραμμα και επιμένουν σε αντιπληθωριστική πολιτική.

Παράλληλα, ο Πιουριφόυ κινεί τα νήματα για αλλαγή του εκλογικού νόμου, προς το συμφέρον της δεξιάς. Πράγματι, η χώρα πάει στις εκλογές της 16ης Νοεμβρίου 1952 με έναν νόμο-έκτρωμα. Μέσα σε ένα όργιο βίας εις βάρος της αριστεράς (αλλά εν μέρει και του κέντρου), ο Ελληνικός Συναγερμός του στρατάρχη Παπάγου μαζεύει το 49,22% των ψήφων και κερδίζει το 80% των εδρών (240 στις 300). Μια σύντομη αναφορά στο πρόγραμμα της νέας κυβέρνησης είχαμε κάνει σε τούτο το ιστολόγιο στο κείμενο "Σαν να μη πέρασε μια μέρα" της 6ης Οκτωβρίου 2010, όπου αξίζει να ρίξει κανείς άλλη μια ματιά.

Ο Μαρκεζίνης κάνει ό,τι μπορεί για να προσελκύσει ξένα κεφάλαια στην Ελλάδα. Στις 12 Ιουλίου 1953 φεύγει για Λονδίνο, όπου έχει επαφές με κυβενρητικά πρόσωπα και οικονομικούς παράγοντες. Εκεί συζητά με άγγλους ομολογιούχους και το θέμα του παλαιού χρέους της χώρας, την ρύθμιση του οποίου έχει ζητήσει η Διεθνής Τράπεζα ως όρο για να μας χορηγήσει νέο δάνειο. Τελικά, το ταξίδι του Μαρκεζίνη δεν φέρνει κανένα αποτέλεσμα και ο υπουργός συντονισμού επιστρέφει στην Ελλάδα με άδεια χέρια.

Στις 31 Ιουλίου 1953, η κυβέρνηση Παπάγου υπογράφει σύμβαση με την αγγλική Ανώνυμη Εταιρεία Κωπαΐδας για εξαγορά του κτήματος Κωπαΐδας (μαζί με τις εγκαταστάσεις) από το δημόσιο. Ως τίμημα καταβάλλεται το θεότρελλο ποσό των 1.800.000 στερλινών. Οι άγγλοι τρίβουν τα χέρια τους και στους έλληνες αγρότες παραδίδονται κάπου 240.000 στρέμματα εύφορης γης προς καλλιέργεια.

Η Κωπαΐδα συνιστά ένα ακόμη σκάνδαλο στην ιστορία της νεώτερης Ελλάδας. Με Βασιλικό Διάταγμα της 15/9/1887, οι άγγλοι ανέλαβαν να τελειώσουν τα έργα αποξήρανσης τα οποία είχε αρχίσει γαλλική εταιρεία. Σύμφωνα με τους αποικιοκρατικούς όρους της σύμβασης, μετά την αποξήρανση, οι άγγλοι έγιναν ιδιοκτήτες της περιοχής, μεταβάλλοντας τους έλληνες αγρότες των 50 χωριών της περιοχής σε δουλοπάροικους. Το θέμα ήρθε πολλές φορές στη βουλή (μάλιστα, το 1930 ξέσπασε μια μεγάλη αγροτική απεργία, η οποία κράτησε 9 μήνες) αλλά καμμιά ελληνική κυβέρνηση δεν τόλμησε να καταγγείλει την σύμβαση για να μη δυσαρεστήσει την αγγλική κυβέρνηση.

Το 1952, τελικά, η κυβέρνηση του Κέντρου ψήφισε Νομοθετικό Διάταγμα για την εξαγορά της Κωπαΐδας και την διανομή των εδαφών της σε ακτήμονες. Όμως, η αγγλική εταιρεία προσέβαλε το Διάταγμα στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Η κυβέρνηση του Συναγερμού προτίμησε να έλθει σε συμβιβασμό με τους άγγλους κεφαλαιούχους και τον Απρίλιο του 1953 μονογραφήθηκε η σχετική συμφωνία από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο και τον άγγλο πρέσβυ Τσαρλς Πηκ. Με το Ν.Δ. 2488/1953 συστήθηκε ο Οργανισμός Κωπαΐδας (σημειωτέον ότι ο Οργανισμός αυτός υπάρχει ακόμη και σήμερα!) και με το Ν.Δ. 2489/1953 μοιράστηκε η έκταση στους ακτήμονες.

Το θετικότερο από όσα συνέβησαν αυτήν την περίοδο ήταν τα εγκαίνια του θερμοηλεκτρικού εργοστασίου του Αλιβερίου, τα οποία πραγματοποιήθηκαν την 1η Αυγούστου 1953. Ήταν ένα από τα τέσσερα μεγάλα εργοστάσια παραγωγής ρεύματος που είχε σχεδιάσει η προηγούμενη κυβέρνηση.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 8. Η κατάρρευση του Κέντρου

Ο Πλαστήρας κάνει ό,τι μπορεί για να παραμείνει στην εξουσία αλλά ο φιλοδυτικός προσανατολισμός της κυβέρνησής του δεν αρκεί για να την σώσει. Η μικρή της πλειοψηφία, τα πλήγματα που δέχεται από την δεξιά, οι εσωτερικές έριδες και, κυρίως, η απόφαση των αμερικανών να προωθήσουν τον Ελληνικό Συναγερμό του Παπάγου έχουν προδιαγράψει το τέλος της. Οι συγκρούσεις των υπουργών με την αμερικανική Αποστολή, για θέματα σχετικά με τις συμβάσεις των δημοσίων έργων, συνεχώς εντείνονται. Στα μέσα Μαρτίου 1951, ο υπουργός δημοσίων έργων, στρατηγός Θ. Χαβίνης, υποβάλλει την παραίτησή του αρνούμενος να υπογράψει την σύμβαση με την Ελληνική Εταιρεία Υδάτων, την οποία θεωρεί ασύμφορη για το ελληνικό κράτος.

Η οργή των αμερικανών θεριεύει από την προσπάθεια ορισμένων παραγόντων της κυβέρνησης (με αριστερές καταβολές) να αντικαταστήσουν το πλειοψηφικό εκλογικό σύστημα με την απλή αναλογική. Ο υπουργός συντονισμού Γεώργιος Καρτάληςπροσπαθεί να συμβιβάσει τα διεστώτα ώστε να αποκαταστήσει την ισορροπία στα οικονομικά της χώρας. Οι αμερικανοί πιέζουν για εντονώτερη αντιπληθωριστική πολιτική (δηλαδή, περαιτέρω συμπίεση των μισθών) και δεν επιτρέπουν καμμία μείωση των δαπανών για την άμυνα. Ο υπαρχηγός του Οργανισμού Αμοιβαίας Ασφαλείας του σχεδίου Μάρσαλ, ο Τζων Κέννυ, τονίζει σε συνέντευξή του ότι "περίπτωσις να εγκριθή νέον παραγωγικόν έργον μη έχον σχέσιν με την άμυναν της χώρας δεν υπάρχει".

Οι αμερικανοί έχουν βάλει τροχοπέδη σε κάθε προσπάθεια ανάπτυξης της χώρας ενώ ταυτόχρονα κάνουν ό,τι μπορούν για να σαμποτάρουν την κυβέρνηση Πλαστήρα προς όφελος της δεξιάς. Ο αρχηγός της αμερικανικής Αποστολής, σε δηλώσεις του από την Καλαμάτα,  δεν διστάζει να κατηγορήσει υην κυβέρνηση ότι "δεν κάνει αυτό που πρέπει να κάνη". Αυτές τις ημέρες φτάνουν στην Αθήνα ο αρχηγός του Οργανισμού Αμοιβαίας Ασφαλείας Πωλ Πόρτερ και άλλοι αμερικανοί αξιωματούχοι για να συντονίσουν τις αμερικανικές ενέργειες, οι οποίες σχετίζονται με το σχέδιο Μάρσαλ. Ο Πόρτερ είχε έλθει στην Αθήνα και το 1947, οπότε και συνέταξε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση. Σ΄ αυτήν την περίφημη "έκθεση Πόρτερ" έχουμε αναφερθεί στο παρελθόν σε τούτο το ιστολόγιο και ο αναγνώστης αξίζει να κάνει μια σχετική αναδρομή.

Με όλον αυτόν τον πόλεμο εις βάρος της, η κυβέρνηση Πλαστήρα βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης. Βλέποντας τον κίνδυνο της δεξιάς επί θύραις, οι -ανεξάρτητοι και όχι ανήκοντες στο ΚΚΕ- βουλευτές της αριστεράς Μιχάλης Κύρκος και Λεωνίδας Καραμαούνας προσχωρούν στην ΕΠΕΚ. Το γεγονός εξοργίζει τον Πιουριφόυ, ο οποίος δηλώνει: "Κατά την γνώμην μου, ο αριθμός των βουλευτών της ΕΔΑ εις την ελληνικήν βουλήν παραμένει ο αυτός. Δέκα βουλευταί εξελέγησαν τον παρελθόντα Σεπτέμβριον με κομμουνιστικάς ψήφους. Αι ψήφοι των δέκα αυτών βουλευτών θα πρέπη να θεωρηθή ότι ανήκουν εις την αντιπολίτευσιν. Εις την Αμερικήν έχομεν μίαν παροιμίαν, ότι η λεοπάρδαλις δεν αλλάζη ποτέ τα στίγματα του δέρματός της".

Το μέλλον της κυβέρνησης Πλαστήρα είναι πλέον προδιαγεγραμμένο. Ο -ήδη άρρωστος- πρωθυπουργός δεν μπορεί να αντέξει περισσότερο. Δεν είναι μόνο ότι το -έτσι κι αλλιώς, ανεπαρκές-  πρόγραμμά του για ανόρθωση της χώρας έχει σαμποταριστεί τόσο από ντόπιους όσο και από αμερικανικούς κύκλους. Είναι ότι η αδυναμία του να βελτιώσει την τραγική οικονομική κατάσταση της χώρας έχει στρέψει την κοινή γνώμη εις βάρος του. Το Κέντρο καταρρέει. Ο Ελληνικός Συναγερμός, με την αμέριστη αμερικανική στήριξη, επελαύνει. Η ώρα που ο στρατάρχης Παπάγος θα αναλάβει την πρωθυπουργία πλησιάζει ταχύτατα.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 7. Η εποχή Πλαστήρα

Οι εκλογές της 9ης Σεπτεμβρίου 1951 εξελίσσονται σε θρίλλερ. Ο "Ελληνικός Συναγερμός" του στρατάρχη Παπάγου κερδίζει την πρωτιά με 36,53% και 114 έδρες, αλλά η ΕΠΕΚ του Πλαστήρα (23,49% και 74 έδρες) με τους Φιλελεύθερους του Σοφοκλή Βενιζέλου (19,04% και 57 έδρες) συγκεντρώνουν μια μικρή αλλά αναμφισβήτητη πλειοψηφία στην βουλή (131 έδρες έναντι 127 όλων των άλλων κομμάτων). Οι αμερικανοί θέλουν τον κεντρώο Πλαστήρα, επειδή πιστεύουν ότι μια κυβέρνηση κέντρου θα βοηθήσει στον κατευνασμό του μετεμφυλιοπολεμικού κλίματος. Το παλάτι κωλυσιεργεί αλλά η θέληση των αμερικανών κερδίζει και, τελικά, την 1η Νοεμβρίου η κυβέρνηση Πλαστήρα-Βενιζέλου παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης.

Στς προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησής του, ο Πλαστήρας δεν ξεφεύγει από την πεπατημένη όλων των κυβερνήσεων και δίνει υποσχέσεις για σταθερότητα των τιμών, επέκταση των διανομών με δελτίο, αύξηση των εξαγωγών, περιορισμό των κρατικών δαπανών, φορολογική διακιοσύνη, πάταξη της φοροδιαφυγής, ενιαία κοινωνική ασφάλιση των εργαζομένων, εκσυγχρονισμό της παιδείας κλπ. Παράλληλα, τονίζει τα έργα για την ανασυγκρότηση της χώρας και αναφέρεται στα εγγειοβελτιωτικά έργα, στην συνέχιση του εξηλεκτρισμού, στον μηχανικό εξοπλισμό της γεωργίας κλπ. Όμως δεν λέει κουβέντα για σιδηροβιομηχανία, υψικαμίνους και εργοστάσια ενέργειας , υπακούοντας στην θέληση των αμερικανών, οι οποίοι δεν θέλουν με τίποτε την βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας μιας και θέλουν να έχουν αυτοί τον έλεγχο.

Η διακυβέρνηση Πλαστήρα χωλαίνει τόσο στις σχέσεις της κυβέρνησης με τους αμερικανούς όσο και στην επίλυση των οικονομικών προβλημάτων του τόπου. Η βιομηχανική παραγωγή αυξάνεται αλλά η επιβαλλόμενη από τους αμερικανούς αντιπληθωριστική πολιτική εμφανίζει τις πρώτες συνέπειες. Ο πληθωρισμός, ο οποίος οφείλεται στις υπέρμετρες κρατικές δαπάνες (κυρίως λόγω της συμμετοχής μας στον πόλεμο της Κορέας), εξανεμίζει το εισόδημα των ασθενέστερων λαϊκών στρωμάτων, την ώρα που οι αμερικανοί απαγορεύουν αυστηρά την χορήγηση οποιασδήποτε αύξησης στους μισθούς των εργαζομένων.

Ο Πλαστήρας καλεί στην Ελλάδα τον διακεκριμμένο οικονομολόγο Κυριάκο Βαρβαρέσσο ως σύμβουλο της κυβέρνησης, για να μελετήσει την οικονομική κατάσταση της χώρας. Στην περίφημη έκθεσή του, η οποία καλύπτεται από μεγάλη μυστικότητα (το εμπιστευτικό της τμήμα δόθηκε στην δημοσιότητα μόλις τον Απρίλιο του 1953!), ο Βαρβαρέσσος γράφει ότι, ενώ το εθνικό εισόδημα ανέβηκε 50% κατά την τριετία 1950-1952, οι πραγματικοί μισθοί και τα ημερομίσθια παρέμειναν καθηλωμένα. Και καταλήγει ο Βαρβαρέσσος: "Εκ τούτων, μόνον εν συμπέρασμα είναι δυνατόν. Ότι έχη επέλθει σημαντική ανακατανομή του εθνικού εισοδήματος εις όφελος των επιχειρηματιών και των οπωσδήποτε εξαρτωμένων εκ της τάξεως αυτής προσώπων".

Υπό τέτοιες συνθήκες, είναι φυσικό να ξεσπούν απεργιακοί αγώνες αλλά οι αμερικανοί παραμένουν ανένδοτοι στην αντιπληθωριστική πολιτική και απαγορεύουν αυξήσεις μισθών και ημερομισθίων. Παράλληλα δε, εξακολουθούν να αντιτίθενται σε κάθε εκτέλεση μεγάλου έργου για την εκβιομηχάνιση της χώρας. Η στάση τους αυτή δημιουργεί τριβές με την κυβέρνηση, με αποτέλεσμα η αμερικανική Αποστολή να αρνηθεί την χορήγηση πιστώσεων από το σχέδιο Μάρσαλ (παρά το ότι αυτός ακριβώς ήταν ο στόχος αυτού του σχεδίου) για να αρχίσει το υδροηλεκτρικό έργο του Αχελώου. Σε επιστολή του προς τον Βενιζέλο, ο αρχηγός της Αποστολής ισχυρίζεται ότι τα χρήματα θα δοθούν όταν το έργο σχεδιαστεί με μεγαλύτερη προσοχή και πιο οργανωμένα. Λίγες μέρες αργότερα, οι αμερικανοί απαγορεύουν στην κυβέρνηση να συμπεριλάβει στο πρόγραμμα ανασυγκροτήσεως την ίδρυση βιομηχανιών φωσφορικών λιπασμάτων και καυστικής σόδας.

Ενδεικτική της αμερικανικής θρασύτητας είναι η παρέμβαση του αμερικανού πρέσβυ, του διαβόητου Πιουριφόυ, σε ομιλία που εκφώνησε στις 19 Οκτωβρίου στο "Προπέλλερ Κλαμπ". Σ' αυτή την ομιλία, ο Πιουριφόυ καθόρισε την ενδεδειγμένη οικονομική πολιτική της ελληνικής κυβερνήσεως: αιματηρές οικονομίες, έλεγχος των τιμών, ενίσχυση του προγράμματος διανομών, επιτάχυνση του νομοθετικού έργου που απαιτούσαν οι αμερικανικές επενδύσεις στα πλαίσια των διμερών συμβάσεων (Κούπερ κλπ). Και τόνισε, προκλητικώτατα: "η κυβέρνησις οφείλει να εφαρμόση επειγόντως αντιδημοτικά μέτρα".

Το αμερικανικό σχέδιο είναι σαφές. Ο Πλαστήρας επελέγη για να ξεθυμάνει την μετεμφυλιακή ένταση. Μετά απ' αυτό, έπρεπε να απομακρυνθεί για να δοθεί η εξουσία στον στρατάρχη Παπάγο και στην δεξιά. Έτσι, η κυβέρνηση του Κέντρου έπρεπε να πάρει όλα τα -απαραίτητα για τους αμερικανούς- αντιλαϊκά μέτρα ώστε να φθαρεί όσο το δυνατόν συντομώτερα. Οι αμερικανοί, λοιπόν, για να πετύχουν τον σκοπό τους, δεν δίστασαν να οδηγήσουν τις λαϊκές τάξεις στην εξαθλίωση και να εμποδίσουν κάθε προσπάθεια εκβιομηχάνισης της χώρας. Και με την αριστερά στο περιθώριο, στις φυλακές και στις εξορίες, το σχέδιό τους θα εφαρμοζόταν εύκολα και άνετα.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 6. Η σύμβαση Φίλη

Πριν καλά-καλά ξεθυμάνει ο απόηχος της δίκης για το σκάνδαλο Χατζηπάνου, ένα καινούργιο σκάνδαλο έρχεται να δημιουργήσει έντονες ενδοκυβερνητικές αντιπαραθέσεις στον κυβερνητικό συνασπισμό των Φιλελευθέρων του Σοφοκλή Βενιζέλου με το κόμμα του Γεωργίου Παπανδρέου. Όχι πως έλειπαν οι λόγοι για τέτοιες αντιπαραθέσεις (όπως, για παράδειγμα, όταν η συνέλευση των μετόχων της Εθνικής Τράπεζας ψήφισε για υποδιοικητή τον φιλελεύθερο Μαντέα αντί για τον παπανδρεϊκό Πορφυρογέννη), αλλά τούτη την φορά ο καυγάς ξέσπασε για τους λιγνίτες της Πτολεμαΐδας.

Ο Παπανδρέου, ως υπουργός συντονισμού, είχε διαπραγματευτεί με την εταιρεία Φίλη την παραχώρηση των λιγνιτών της Πτολεμαΐδας για εκμετάλλευση. Για να "στρώσει" το έδαφος, ο Παπανδρέου προώθησε σχετικό νομοσχέδιο. Το πρόβλημα ήταν ότι και το νομοσχέδιο αλλά και η σύμβαση προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις τόσο μέσα στην ίδια την κυβέρνηση όσο και στην πλευρά των αμερικανών.

Η σύμβαση Φίλη έχει μια ενδιαφέρουσα προϊστορία. Το 1939, ο γερμανός Χαίγκελ, ο οποίος έκανε έρευνες στην περιοχή, διαπίστωσε ότι στην Πτολεμαΐδα υπήρχαν αποθέματα εκλεκτής ποιότητας λιγνίτη πάνω από 6 δισεκατομμύρια τόννους. Το 1940, η δικτατορική κυβέρνηση Μεταξά καλεί από το Μπάφφαλο των ΗΠΑ τον ελληνοαμερικανό δικηγόρο Γεώργιο Φίλη και υπογράφει μαζί του σύμβαση με την οποία του παραχωρεί το δικαίωμα εκμετάλλευσης αυτών των λιγνιτών. Η εταιρεία του Φίλη, όμως, δεν εκπληρώνει τους όρους της σύμβασης και κηρύσσεται έκπτωτη. Το 1946 βρίσκεται στην εξουσία το Λαϊκό Κόμμα του Κων/νου Τσαλδάρη. Με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου, ανακαλείται η έκπτωση και παρέχεται στον Φίλη προθεσμία ως τα τέλη του 1950 για να εκπληρώσει την σύμβαση. Μια μέρα πριν εκπνεύσει και αυτή η προσθεσμία, στις 30 Δεκεμβρίου 1950, η εταιρεία του Φίλη καταβάλλει 400.000 δολλάρια, ποσό που προβλεπόταν από την σύμβαση ως εταιρική συμμετοχή στα έξοδα εγκατάστασης.

Η συμβαση, την οποία υπογράφει ο Παπανδρέου, χαρακτηρίζεται από τους αναλυτές ως περισσότερο επιζήμια και επαχθής για την ελληνική πλευρά σε σχέση με εκείνη την οποία είχε υπογράψει η κυβέρνηση Μεταξά. Με την καινούργια σύμβαση, όχι μόνο δίνονταν περισσότερα προνόμια στον ανάδοχο αλλά απαγορευόταν η ίδρυση άλλου παρόμοιου εργοστάσιου στην περιοχή, γεγονός που άφηνε αναξιοποίητη μια τεράστια πλουτοφόρα έκταση. Επίσης, αυτή η σύμβαση εξασφάλιζε στην εταιρεία του Φίλη πλήρη συναλλαγματική, φορολογική και δασμολογική ασυδοσία. Χαρακτηριστικά, οι εφημερίδες της εποχής αποκαλούν τα εκχωρούμενα δικαιώματα ως πρωτοφανή και οι αναλυτές σημειώνουν ότι μπροστά τους ωχριούν τα δικαιώματα που είχαν παραχωρηθεί στην "Πάουερ" (την ηλεκτρική εταιρεία της εποχής). Στις 17 Μαρτίου, το φιλοκυβερνητικό "Βήμα" καλεί την κυβέρνηση "να μην επιτρέψη την εγκαθίδρυσιν εις την χώραν μας μίας νέας εταιρείας, η οποία θα λυμαίνεται όχι πλέον μίαν περιοχήν της Ελλάδος αλλ' ολόκληρον την χώραν".

Η αλήθεια είναι ότι τότε ο Λαμπράκης είχε σοβαρή κόντρα με τον Γεώργιο Παπανδρέου(*), αλλά στο "ξεμπρόστιασμα" της επονείδιστης σύμβασης πρωτοστατεί η κομμουνιστική Αριστερά. Την εποχή εκείνη, ο Δημήτρης Μπάτσης εκδίδει το κομμουνιστικό περιοδικό "Ανταίος", στο τεύχος Νο 3/1951 του οποίου αποκαλύπτει τις λεπτομέρειες της σύμβασης: παραχώρηση στον Οίκο Φίλη της εκμετάλλευσης του λιγνίτη για 35 χρόνια, ίδρυση από τον ίδιο ανάδοχο εργοστασίου παραγωγής ενέργειας, δικαίωμα για ίδρυση μεταλλουργικών και άλλων βιομηχανιών, προνομιακή διάθεση των προϊόντων όλων αυτών των βιομηχανιών στους ελληνικούς σιδηρόδρομους κλπ. Και το περιοδικό καταλήγει: "η σύμβαση Φίλη αποτελεί υπόδειγμα μονοπωλιακής παράδοσης του πολυτιμότερου ενεργειακού πλούτου της χώρας μας σε χέρια ιδιώτη".

Παράλληλα, στον Παπανδρέου βγαίνουν κόντρα και οι αμερικανοί, για τους δικούς τους λόγους. Ο αρχηγός της Οικονομικής Αποστολής στέλνει αυστηρό έγγραφο στην κυβέρνηση ζητώντας την απόσυρση του σχετικού νομοσχεδίου και κατηγορώντας τον Παπανδρέου ότι αγνοεί τις υποδείξεις των αρμοδίων αμερικανών. Ο Παπανδρέου απειλεί με παραίτηση και προκαλείται νέα κυβερνητική κρίση. Τελικά, μετά από απανωτές συνεννοήσεις και συσκέψεις με τους αμερικανούς, το νομοσχέδιο ψηφίζεται στις 30 Μαρτίου από την βουλή.

Ο Παπανδρέου, δίνοντας εξηγήσεις, τόνισε ότι οι αμερικανοί αντέδρασαν στην σύμβαση επειδή ήθελαν να μείνουν αναξιοποίητοι οι λιγνίτες, ώστε να μείνουν αχρησιμοποίητα τα 12 εκατομμύρια δολλάρια που προβλέπονταν ως ειδική βοήθεια για την αξιοποίηση της Πτολεμαΐδας. Δεν δίστασε δε να κατηγορήσει ως "εθνικούς μειοδότες" όσους αντέδρασαν στην σύμβαση Φίλη. Όμως, δεν εξήγησε ποτέ γιατί δεν δόθηκε η δουλειά στην ΔΕΗ, το νομοσχέδιο για την ίδρυση της οποίας είχε ψηφιστεί στην βουλή από τον Ιούλιο του 1950.

Κλείνουμε την αναφορά μας στην Σύμβαση Φίλη με την παρατήρηση ότι πρόκειται για μια σύμβαση η οποία ξεκίνησε από μια δικτατορία, αναβίωσε από μια δεξιά κυβέρνηση και ολοκληρώθηκε με την υπογραφή του "γέρου της δημοκρατίας". Χωρίς άλλο σχόλιο.


(*) Αμέσως μετά την απελευθέρωση, οι εφημερίδες του Λαμπράκη "Αθηναϊκά Νέα" και "Ελεύθερον Βήμα" κατηγορήθηκαν για φιλογερμανική και δοσιλογική στάση και το δικαστήριο απαγόρευσε την περαιτέρω κυκλοφορία τους. Ο Λαμπράκης απλοποίησε τους τίτλους των εφημερίδων του και τις ξανακυκλοφόρησε, την μεν πρώτη ως "Τα Νέα", την δε δεύτερη ως "Το Βήμα". Φυσικά, δεν ξεπέρασε ποτέ το μίσος του για τον Γεώργιο Παπανδρέου, ένα μίσος που τον οδήγησε 20 χρόνια αργότερα να στηρίξει τους αποστάτες της Ένωσης Κέντρου.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 5. Το σκάνδαλο Χατζηπάνου

Στο μεταξύ, η "εθνικόφρων" παράταξη, η οποία "γλίτωσε τον τόπο από τον κομμουνισμό", πρόλαβε να προβεί στο πρώτο μεγάλο μετεμφυλιακό σκάνδαλο, το οποίο συγκλόνισε την χώρα και έμεινε στην ιστορία ως "υπόθεσις των καυσίμων" ή "σκάνδαλο Χατζηπάνου". Ο Παναγιώτης Χατζηπάνος ήταν επί σειρά ετών βουλευτής Ευβοίας και υπουργός μεταφορών στις διαδοχικές κυβερνήσεις συνεργασίας των Φιλελευθέρων και Λαϊκού Κόμματος από τις 20 Ιανουαρίου 1949 ως τις 5 Ιανουαρίου 1950, οπότε και παραιτήθηκε όλη η κυβέρνηση.

Η κυβέρνηση είχε αναθέσει, μετά την απελευθέρωση από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, στην Κοινοπραξία Εταιρειών Πετρελαιοειδών (κοινοπραξία όλων των εταιρειών πετρελαιοειδών της Ελλάδας) την εισαγωγή και διανομή πετρελαίου στη χώρα. Όμως, τον Ιανουάριο του 1949, αποφασίστηκε από το υπουργείο μεταφορών, ως πιο συμφέρουσα λύση, να διακοπεί η συνεργασία και να ανατεθεί η διανομή του πετρελαίου σε ιδιώτες μετά από μειοδοτικό διαγωνισμό. Αφού διενεργήθηκαν οι διαγωνισμοί και αναδείχθηκαν οι μειοδότες, ο Χατζηπάνος αρνήθηκε να επικυρώσει τις συμβάσεις με τους μειοδότες και, παρά τις συστάσεις υψηλόβαθμων στελεχών του υπουργείου, προτίμησε να αναθέσει τη διανομή απ’ ευθείας σε μια εταιρεία, στην οποία εταίρος ήταν και μια "οικοκυρά" γνωστή του υπουργού και φίλη της συζύγου του Κ. Τσαλδάρη, η Όλγα Κυριαζοπούλου. Στην ίδια εταιρεία συμμετείχαν ο συνταξιούχος του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου Βασίλειος Σκόπας και ένας αυτοκινητιστής!

Η Βουλή συνέστησε προανακριτική επιτροπή για να διερευνήσει τις κατηγορίες κατά του Χατζηπάνου και τελικά, με απόφασή της στις 21 Ιουλίου 1950, τον παρέπεμψε στο Ειδικό Δικαστήριο (Υπουργοδικείο), με την κατηγορία της απιστίας κατά του Δημοσίου και με το σκεπτικό ότι από την απευθείας ανάθεση ζημιώθηκε το Δημόσιο, του οποίου το συμφέρον είχε ταχθεί να προασπίζει ο υπουργός, επειδή πλήρωνε υψηλότερο τίμημα για τη μεταφορά του πετρελαίου.

Στις 11 Ιανουαρίου 1951, άρχισε η δίκη του Χατζηπάνου και άλλων τεσσάρων συγκατηγορουμένων του. Η δίκη κράτησε 35 ημέρες και συγκλόνισε την χώρα. Μάλιστα, τις πρώτες ημέρες δημιουργήθηκε πολιτικό θέμα από μια φράση του προέδρου του δικαστηρίου, το οποίο προκάλεσε κυβερνητική παρέμβαση.

Συγκεκριμένα, κατά την συνήθεια της εποχής, ένας από τους συνηγόρους υπεράσπισης άφησε υπαινιγμούς ότι ορισμένοι από τους μειοδότες του διαγωνισμού ήσαν κομμουνιστές, οπότε καλά έκανε ο Χατζηπάνος και δεν τους έδωσε την δουλειά. Μάλιστα, ζήτησε να προσκομισθούν από την Ασφάλεια τα πιστοποιητικά των κοινωνικών τους φρονημάτων. Ο πρόεδρος του δικαστηρίου απάντησε ότι δεν πρόκειται να ζητήσει τίποτε από την Ασφάλεια επειδή δεν της είχε καμμιά εμπιστοσύνη! Δεν δίστασε δε να αναφέρει παραδείγματα γνωστών του "υπεράγαν εθνικιστών", οι οποίοι εφέροντο από την Ασφάλεια ως κομμουνιστές. Και δήλωσε χαρακτηριστικά: "Από την Ασφάλειαν, οι κομμουνισταί βγαίνουν εθνικισταί και οι εθνικισταί κομμουνισταί. Δεν ξεύρω πότε θα βγω και εγώ κομμουνιστής, διότι ο χαρακτηρισμός της Ασφαλείας στηρίζεται εις την γνώμην του οποιουδήποτε αστυφύλακος ή χωροφύλακος".

Επακολούθησε πολιτικός σεισμός Οι υπουργοί δικαιοσύνης Λαγάκος και δημοσίας τάξεως Θεολογίτης ζητούν τα ακριβή πρακτικά του δικαστηρίου. Ο πρόεδρος σπεύδει να διευκρινίσει ότι η έννοια αυτών που είπε ήταν πως "ενίοτε τα πιστοποιητικά των κατωτέρων οργάνων της Ασφαλείας είναι ατελή και δεν δυνάμεθα να έχωμεν πάντοτε εμπιστοσύνην, δι' αυτό δε δεν ευθύνεται ο διευθυντής της Ασφαλείας".

Τελικά, η απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου εκδόθηκε στις 15 Φεβρουαρίου. Ο Χατζηπάνος κηρύχθηκε ένοχος απιστίας αλλά του αναγνωρίστηκε ότι δεν προσπορίστηκε προσωπικό όφελος, οπότε καταδικάστηκε σε μόλις δυο μήνες φυλάκιση με τριετή αναστολή. Αντίστοιχα ελαφρές ήσαν και οι ποινές των συγκατηγορουμένων του, αφού η Κυριαζοπούλου καταδικάστηκε σε δίμηνη φυλάκιση και ο Σκόπας σε μηνιαία, αμφότεροι δε με τριετή αναστολή.

Ας κλείσουμε αυτό το σημείωμα με λίγο...ιστορικό κουτσομπολιό. Το 1945, στην "δίκη των δοσιλόγων", ανάμεσα στους κατηγορουμένους βρέθηκε και ο Νικόλαος Χριστοφοράκος, γνωστός ως ο "Έλληνας Μένγκελε" και πατέρας του γνωστού μας (από την υπόθεση Siemens) Μιχάλη Χριστοφοράκου. Η κατηγορία που αντιμετώπιζε ήταν ότι συνεργαζόταν με τις γερμανικές αρχές κατοχής και κατέδιδε όσους διοχέτευαν φαρμακευτικό υλικό σε αριστερούς ή αντάρτες. Αν και αναγνωρίστηκε από πολλούς μάρτυρες, αθωώθηκε. Η αθώωσή του βασίστηκε στην μαρτυρία του πολιτικού Παναγιώτη Χατζηπάνου...

"Λουί Λαμπέρ"

Όταν, πριν χρόνια, ένας νεαρός ρώτησε τον Βασίλη Ραφαηλίδη ποιους συγγραφείς θα του σύστηνε να διαβάσει, εισέπραξε την εξής απάντηση: "επειδή η ζωή είναι πολύ μικρή για να την αναλίσκουμε σε μετριότητες, διάβαζε κλασσικούς". Σήμερα, λοιπόν, το ιστολόγιο ρίχνει μια ματιά στο παρελθόν και προσηλώνει το βλέμμα του σε έναν συγγραφέα από τους κλασσικότερους των κλασσικών: στον Ονορέ ντε Μπαλζάκ και στο βιβλίο του "Λουί Λαμπέρ".

Όσοι έχουν γνωρίσει τον Μπαλζάκ από τα μεγάλα του μυθιστορήματα ("Ευγενία Γκραντέ", "Μπαρμπα-Γκοριό" κλπ), θα ξαφνιαστούν με το "Λουί Λαμπέρ", ένα πολύ παράξενο και πολύ ερεθιστικό (κατά τον Αναστάσιο Βιστωνίτη) βιβλίο. Όμως, το "Λουί Λαμπέρ" αποδεικνύει ότι ο Μπαλζάκ υπήρξε ο κορυφαίος των ρεαλιστών συγγραφέων επειδή ακριβώς δεν ήταν απλώς ρεαλιστής.

Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε το 1832 και προκάλεσε αντιδράσεις αλλά συν τω χρόνω επέδρασε καταλυτικά στο έργο πολλών λογοτεχνών, ειδικά κατά τον εικοστό αιώνα. Ο Χένρυ Μίλλερ το περιλαμβάνει στον κατάλογο των 100 πιο αγαπημένων του βιβλίων. Μάλιστα, ο συγκεκριμένος κατάλογος περιλαμβάνει μόνο δυο βιβλία από όλο το έργο του Μπαλζάκ και το δεύτερο, η "Σεραφίτα", θεωρείται τρόπον τινά προέκταση του "Λουί Λαμπέρ".

Ο πρωταγωνιστής του βιβλίου δεν είναι παρά ένα φτωχόπαιδο, το οποίο γίνεται δεκτό στο κολλέγιο της Βαντόμ, με την χορηγία της βαρώνης συγγραφέως Μαντάμ Ντε Στάελ. Εκεί γνωρίζει τον "Ποιητή" (όπως τον αποκαλούν οι συμμαθητές τους), ένα παιδί που γίνεται ο στενώτερος φίλος του, συμμερίζεται τις ανησυχίες του και τον ακολουθεί στις αναζητήσεις του, οι οποίες αντιτίθενται στις κατεστημένες θεωρίες της εποχής. Τα δυο παιδιά χλευάζονται από τους συμμαθητές τους και τιμωρούνται από τους καθηγητές τους αλλά συνεχίζουν απτόητα τις μελέτες τους για τις θεωρίες του Σβάντεμποργκ, το πνεύμα, την ύλη, το άπειρο. Κάποια στιγμή, οι δυο φίλοι χωρίζουν κι όταν ξανασυναντιούνται ο Λαμπέρ έχει καταντήσει ένα περιθωριοποιημένο ψυχικό ράκος. Ευτυχώς, έχουν διασωθεί οι επιστολές προς την αγαπημένη του και οι σημειώσεις του, μέσα από τα οποία αναδύονται λαμπεροί κι αναλλοίωτοι οι φιλοσοφικοί του στοχασμοί. 

"Ο Λαμπέρ πέθανε σε ηλικία είκοσι οκτώ χρόνων (...) μέσα στην αγκαλιά της φίλης του. Τον έθαψε σε μια νησίδα του πάρκου του Βιλενουά. Ο τάφος του αποτελείται από έναν απλό πέτρινο σταυρό, χωρίς όνομα και χωρίς ημερομηνία. Σαν ένα λουλούδι που άνθισε στο χείλος της αβύσσου, έπρεπε και να πέσει εκεί μέσα, άγνωστο, με άγνωστα τα χρώματα και τις μυρωδιές του... Το Βιλενουά είναι ερείπιο πλέον. Η γυναίκα του Λαμπέρ δεν κατοικεί εκεί, ίσως για να βλέπει καλύτερα πώς ήταν άλλοτε. Την είχαν ακούσει να λέει κάποτε: 
- Είχα την καρδιά του. Ο Θεός το πνεύμα του."

Το αριστούργημα αυτό του Μπαλζάκ διαβάζεται με απόλαυση και ταχύτητα, αφού ολοκληρώνεται μέσα σε λιγότερες από 150 σελίδες. Κυκλοφορεί από την "Σύγχρονη Εποχή" και στοιχίζει μόλις 9 ευρώ (ίσως και λιγότερο). Αν είσαστε τυχεροί, μπορεί να βρείτε την έκδοση που έκανε πριν λίγο καιρό η εφημερίδα "Το Βήμα" και στοιχίζει μόνο 5,5 ευρώ. Μη διστάσετε!

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 4. Η επιστολή Γκραίηντυ

Ας έρθουμε τώρα στην ταραγμένη μετεμφυλιοπολεμική περίοδο. Το προπολεμικά πανίσχυρο Λαϊκό Κόμμα έχει πλέον φθαρεί ανεπανόρθωτα και στις 6 Ιανουαρίου του 1950 η κυβέρνηση συνασπισμού του Αλέξανδρου Διομήδη παραιτείται. Χρέη υπηρεσιακού πρωθυπουργού αναλαμβάνει ο -προερχόμενος από το Λαϊκό Κόμμα- Ιωάννης Θεοτόκης. Τα αποτελέσματα των εκλογών της 5ης Μαρτίου προκαλούν πανζουρλισμό: Λαϊκό Κόμμα (Τσαλδάρης) 18,8% & 62 έδρες, Κόμμα Φιλελευθέρων (Σοφοκλής Βενιζέλος) 17,24% & 56 έδρες, ΕΠΕΚ (Πλάστήρας) 16,44% & 45 έδρες, Δημοκρατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα (Γεώργιος Παπανδρέου) 10,67% & 35 έδρες, Δημοκρατική Παράταξη (Σβώλος κλπ) 9,70% & 18 έδρες, Πολιτική Ανεξάρτητη Παράταξη (Μανιαδάκης κλπ τεταρτοαυγουστιανοί) 8,15% & 16 έδρες, Μέτωπο Εθνικής Αναδημιουργίας (Κανελλόπουλος) 5,27 & 7 έδρες κλπ.

Ο κατακερματισμός των αστών πολιτικών ευνοεί τα παρασκηνιακά παιχνίδια, τόσο από τα ίδια τα κόμματα όσο και από το παλάτι. Τελικά, στις 23 Μαρτίου, ο Σοφοκλής Βενιζέλος σχηματίζει κυβέρνηση, η οποία παίρνει ψήφο εμπιστοσύνης στην συνεδρίαση της 30ης Μαρτίου. Δυστυχώς γι' αυτόν, όμως, οι αμερικανοί έχουν αποφασίσει ότι καταλληλότερος για την επίτευξη των σκοπών τους είναι ο Πλαστήρας. Έτσι, την επόμενη ακριβώς ημέρα, ο χοντρούλης αμερικανός πρεσβευτής Χένρυ (Χάρρυ) Γκραίηντυ στέλνει στον πρωθυπουργό μια επιστολή, η οποία αποτελεί ευθεία παρέμβαση στα πολιτικά μας πράγματα. Σ' αυτή την επιστολή, ο Γκραίηντυ ερμηνεύει το αποτέλεσμα των εκλογών ως έκφραση της επιθυμίας του ελληνικού λαού να βελτιωθεί η οικονομική κατάσταση(!) και συνεχίζει:

"...οι αμερικανοί αντιπρόσωποι απέσχον πάσης αποπείρας να επηρεάσουν είτε το αποτέλεσμα των εκλογών είτε τον σχηματισμόν νέας κυβερνήσεως... Ο αμερικανικός λαός εν τούτοις δικαιούται να αναμένη, και πράγματι αναμένει, ότι οιαδήποτε ελληνική κυβέρνησις, η οποία ελπίζει να εξακολουθήσει να λαμβάνει την γενναιοδώρως παρεχομένην βοήθειάν του, θα αξιοποιήση την βοήθειαν αυτήν εις τον μέγιστον δυνατόν βαθμόν. Κατά την γνώμην μου, μόνο μία σταθερά και ικανή κυβέρνησις χαίρουσα της υποστηρίξεως του λαού και της βουλής, θα δύναται να ενεργήση με το θάρρος και την σταθερότητα μακροπνόου πολιτικής, άτινα είναι απαραίτητα δια την συνετήν χρησιμοποίησιν της βοηθείας την οποίαν παρέχει ο αμερικανικός λαός. Ανευθυνολογίαι περί διακοπής των εργασιών της βουλής ή περί προσφυγής εις νέας εκλογάς, πριν ακόμη δοθή εις την νέαν βουλήν η ευκαιρία να αρθή εις το ύψος των ευθυνών της, μόνον ατμόσφαιραν πολιτικής και οικονομικής αβεβαιότητος είναι ικαναί να δημιουργήσουν, ατμόσφαιραν η οποία δύναται να παραβλάψη το μέλλον της χώρας..."

Στη συνέχεια, για να γίνει σαφέστερος, ο Γκραίηντυ απαριθμεί τα μεγάλα εγγειοβελτιωτικά και ηλεκτροπαραγωγικά έργα, τα οποία προβλέπονταν απο την σύμβαση Κούπερ, καθώς και τις αποφάσεις τόσο για αυστηρές οικονομίες όσο και για την μείωση των υπηρετούντων στις ένοπλες δυνάμεις, υπογραμμίζοντας:

"...Εν τούτοις, τοιαύται αποφάσεις δεν είναι εύκολον να ληφθούν και μόνον από μίαν κυβέρνησιν ικανήν να εξασφαλίση και να διατηρήση την εμπιστοσύνην της κοινής γνώμης, διά της τόλμης της και της προσηλώσεώς της εις το κοινόν συμφέρον, δύναταί τις να αναμένη ότι θα κατορθώση να φέρη εις πέρας το έργον της ανασυγκροτήσεως εν τω πλαισίω της όλης ελληνικής ανορθώσεως. Ο αρχηγός της εν Ελλάδι Αποστολής της Διοικήσεως Οικονομικής Συνεργασίας και εγώ, έχοντες επίγνωσιν των υποχρεώσεών μας έναντι του Κογκρέσσου των ΗΠΑ, συμφωνούμεν απολύτως επί του ότι δεν είναι δυνατόν να εγκρίνωμεν με ήσυχον την συνείδησιν την διάθεσιν αμερικανικών πιστώσεων διά την εκτέλεσιν των σχεδιαζομένων έργων, μέχρις ότου η ελληνική κυβέρνησις λάβη βασικάς και δεσμευτικάς αποφάσεις, αίτινες θα εξασφαλίσουν την επιτυχίαν του σκοπού χάριν του οποίου οι πιστώσεις αυταί διατίθενται..."

Αφού παραθέτει αναλυτικά τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, ώστε να εξυπηρετηθεί απολύτως η κατασκευή των προγραμματισμένων εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, ο Γκραίηντυ καταλήγει: 

"...Τα ανωτέρω μέτρα, τα οποία θεωρούμεν ως ουσιώδη διά την εξασφάλισιν της επιτυχίας ενός ευρέος προγράμματος εκτελέσεως παραγωγικών έργων, δέον, κατά την γνώμην μου, να εισηγηθή η ελληνική κυβέρνησις προς την βουλήν το ταχύτερον. Η βουλή δύναται βεβαίως να τροποποιήση, να εγκρίνη ή και να απορρίψη τα προτεινόμενα εις αυτήν μέτρα, συμφώνως προς ό,τι, κατά την αντίληψιν των βουλευτών, ανταποκρίνεται προς την θέλησιν του λαού. Ημείς πάντως οι ανήκοντες εις τας Αποστολάς θεωρούμεν την κοινοβουλευτικήν έγκρισιν των μείζονος σημασίας μέτρων ανασυγκροτήσεως ως ουσιώδη, όχι μόνον ως αποτελούσαν επιβράβευσιν των ισχυουσών δημοκρατικών μεθόδων διακυβερνήσεως, αλλά και ως απόδειξιν ότι το βαρύ έργον της ανασυγκροτήσεως απολαύει της εκθύμου υποστηρίξεως του κυριάρχου ελληνικού λαού. Εις την ελληνική κυβέρνησιν και εις την ελληνικήν βουλήν εναπόκειται να αποφασίσουν κατά πόσον επιθυμούν να συνεχισθή η παροχή της αμερικανικής βοηθείας και συνεπώς εάν αναλαμβάνουν τας ευθύνας, αι οποίαι αποτελούν την προϋπόθεσιν διά την επιτυχίαν του επιδιωκομένου σκοπού...."

Και για να μη μείνει οποιαδήποτε αμφιβολία για τις προθέσεις του, ο Γκραίηντυ ολοκληρώνει την επιστολή του με την εξής προκλητικώτατη φράση: 

"Ελπίζω ότι η σαφής αύτη δήλωσις, ότι η ελληνική ανόρθωσις απασχολεί σοβαρώς τας Ηνωμένας Πολιτείας, θα τύχη της δεούσης προσοχής εκ μέρους του ελληνικού λαού και των εκπροσώπων του και θα ληφθούν το ταχύτερον δυνατόν υπό της νέας βουλής αποφάσεις διά την θαρραλέαν ανάληψιν μεγαλοπνόου προσπαθείας διά την ανοικοδόμησιν."

Ο Βενιζέλος κατάλαβε ότι οι αμερικανοί δεν τον συμπεριλάμβαναν στα σχέδιά τους. Παρά την προσπάθειά του να κερδίσει χρόνο, δυο εβδομάδες αργότερα, στις 15 Απριλίου, υπέβαλε την παραίτησή του. Είχε φτάσει η ώρα του Πλαστήρα. Ο "Μαύρος Καβαλλάρης" είχε επιλεγεί από τους "προστάτες" μας ως εκείνος που θα φρόντιζε να εξυπηρετηθούν άριστα τα αμερικανικά συμφέροντα. Δεν είναι τυχαίο ότι αμέσως ιδρύθηκε και η "Δημοσία Επιχείρησις Ηλεκτρισμού", η γνωστή μας ΔΕΗ.

Αλλά θα συνεχίσουμε.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 3. Κριτική των ξένων επενδύσεων

Στο προηγούμενο σημείωμά μας, είδαμε τις λεπτομέρειες της περίφημης "σύμβασης Κούπερ", όπως τις κατέγραψε και τις σχολίασε το 1947 ο Δημήτρης Μπάτσης, στο βιβλίο του "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα". Για να είναι ολοκληρωμένη η εικόνα, πρέπει να συμπληρώσουμε την κριτική και τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει ο συγγραφέας-μελετητής:


Τους αποικιοκρατικούς αυτούς όρους της σύμβασης Κούπερ εκτός από τους αντιδραστικούς κεφαλαιοκρατικούς κύκλους πολλοί και "σοσιαλισταί" ακόμα θεωρούν απόλυτα "φυσικούς" και "ανεκτούς" αφού κατά τη γνώμη τους "έτσι δίνεται η δυνατότητα ν' αναπτυχθεί πλουτοπαραγωγικά ο τόπος". Την άποψη αυτή προσπαθούν να μεταγγίσουν και σε μερικούς καλόπιστους τεχνικούς επιστήμονες που τους αρκεί η διαβεβαίωση ότι θα πραγματοποιηθεί μια σειρά τεχνικών έργων από το ξένο κεφάλαιο, για να παραδεχτούν αμέσως την "ευεργετικότητα" και τον "προοδευτικό" του χαρακτήρα.

Εδώ πρέπει να τονίσουμε ξανά προς αυτούς τους τεχνικούς και οικονομολόγους, ότι όσο απαραίτητο είναι για τη χώρα μας να αξιοποιηθεί ο πλούτος της, άλλο τόσο καταστροφικό είναι η εκτέλεση της αξιοποίησης να γίνει από τους διεθνείς οργανισμούς του μονοπωλιακού κεφαλαίου. Η αιτία είναι ολοφάνερη αν σταθούμε στη διαλεκτική τοποθέτηση του ζητήματος: σκοπός στρατηγικός της αξιοποίησης είναι να αποδεσμευθούν οι παραγωγικές δυνάμεις από τα δεσμά του ξένου κεφαλαίου που χρησιμοποιεί τον τόπο μας για πεδίο ιμπεριαλιστικής δράσης και να ανασυντεθούν σε μια ανώτερη μορφή παραγωγικής δράσης που είναι αναντίρρητα η σοσιαλιστική. Όταν λοιπόν φέρουμε το ξένο κεφάλαιο να εκμεταλλευθεί τις δυνάμεις αυτές είναι σαν να μεταχειριζόμαστε ένα τακτικό μέσο που βρίσκεται σε αντίθεση με το στρατηγικό μας σκοπό. Διαφορετικά η κατασκευή "των έργων για τα έργα" μέσα στα ίδια πλαίσια και τις ίδιες μέθοδες κοινωνικής εκμετάλλευσης δε θα είχε από κοινωνική άποψη παρά απόλυτα αρνητική έννοια.

Ακόμα χειρότερη παρωδία της πραγματικής σοσιαλιστικής θέσης θα ήταν να δεχόμαστε αυτό που υποστηρίζουν διάφοροι κάθε λογής ψευτοαριστεροί ή "υπεραριστεροί σοσιαλιστές" που θυμίζουν σύγχρονους μενσεβίκους, λέγοντας πως "η πραγματοποίηση των έργων από την αστική τάξη ωφελεί γιατί ωριμάζει τις συνθήκες για τη σοσιαλιστική μεταβολή". Έτσι στην πράξη καταντούν ουραγοί της χρεωκοπημένης αστικής τάξης στην αστικοδημοκρατική μετατροπή που δε θα μπορέσει πια αυτή να πραγματοποιήσει ποτέ.

Η ρίζα του λάθους τους βρίσκεται στην αντιμαρξιστική-δογματική άποψη ότι το ξένο κεφάλαιο είναι παράγων ισόμετρης θετικής ομαλής ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων ενώ, όπως τονίσαμε και πιο πάνω, η δράση του ξένου κεφαλαίου για μια εξαρτημένη χώρα γίνεται συντελεστής δέσμευσης των παραγωγικών δυνάμεων σε μορφές μονόπλευρης εκμετάλλευσης.


Εξήντα τόσα χρόνια έχουν περάσει από τότε που γράφτηκαν τα παραπάνω και μπορούμε πλέον να μιλάμε για απόλυτη δικαίωση του Δημήτρη Μπάτση. Πρώτα-πρώτα, άγγλοι και αμερικανοί δεν δίστασαν να αιματοκυλίσουν τον τόπο, σπρώχνοντάς τον σε έναν αχρείαστο εμφύλιο πόλεμο και, στην συνέχεια, να υποδουλώσουν απολύτως το πολιτικό κατεστημένο (με αποκορύφωμα την δικτατορία των συνταγματαρχών), προκειμένου να εξασφαλίσουν τα οφέλη τους από την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας (χωρίς να παραβλέπουμε τον έλεγχό τους στον ζωτικό γεωγραφικό χώρο όπου βρίσκεται ο τόπος).

Παράλληλα και παρά την υλοποίηση των επενδύσεων εκ μέρους του ξένου κεφαλαίου, η βελτίωση των συνθηκών ζωής των λαϊκών στρωμάτων δεν ήταν η αναμενόμενη. Με απλά λόγια: ο απλός κόσμος δεν απόλαυσε ισόμετρα την αύξηση του ΑΕΠ, η οποία προήλθε από αυτές τις επενδύσεις. Για παράδειγμα, τριάντα χρόνια μετά την υπογραφή της σύμβασης Κούπερ, το ηλεκτρικό ρεύμα δεν είχε φτάσει σε πολλές περιοχές της χώρας. Ταυτόχρονα, οι μεγάλες βιομηχανίες απολάμβαναν (κι απολαμβάνουν ίσαμε σήμερα) σκανδαλωδώς προνομιακά χαμηλή τιμή ηλεκτρικού ρεύματος, την ώρα που τα φτωχότερα νοικοκυριά αδυνατούν ή δυσκολεύονται να πληρώσουν τους λογαριασμούς της ΔΕΗ.

Αν ο αναγνώστης αντιμετωπίζει με δισταγμό ή και με σκεπτικισμό τα παραπάνω συμπεράσματα και σχόλια, ας αναρωτηθεί πόσο έχουν ωφεληθεί οι λαοί της Αφρικής ή της λατινικής Αμερικής από τις αμέτρητες επενδύσεις των ξένων κεφαλαίων. Γιατί αυτοί οι λαοί, παρά τον αστείρευτο πλούτο των χωρών τους, εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες φτώχειας και εξαθλίωσης; Και για να μείνουμε στα δικά μας: σε μια εποχή που "έτρεχαν" οι ενισχύσεις του σχεδίου Μάρσαλ και οι επενδύσεις της σύμβασης Κούπερ, πώς εξηγείται η ογκώδης μετανάστευση των ελλήνων;

Θα συνεχίσουμε.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 2. Η σύμβαση Κούπερ

Το 1940, η μεταξική δικτατορία κύρωσε με τον αναγκαστικό νόμο 2220 την επαίσχυντη και αποικιοκρατική "σύμβαση Κούπερ". Αντιγράφω σχετικά από το βιβλίο του Δημήτρη Μπότση "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα" (σελίδες 92-94), τηρώντας την στίξη και την ορθογραφία του πρωτοτύπου:


Η σύμβαση αυτή...συνομολογήθηκε για διάρκεια 70 ετών ως το 2010 μ.Χ. (σημ.: να μη παραξενευόμαστε, λοιπόν, όταν ακούμε ότι το τωρινό μνημόνιο μπορεί να κρατήσει ως το 2050)! Δίνει αποκλειστικό δικαίωμα εκμετάλλευσης της δύναμης των νερών του ποταμού Αχελώου στις θέσεις Κρεμαστά, Πρεβέντζα, Κριεκούκι, και των παραποτάμων Μέγδοβα, Αγραφιώτικου, Ασπροπόταμου, δικαίωμα ίδρυσης υδροηλεκτρικών εγκαταστάσεων για παραγωγή ηλεκτρενέργειας και εγκαταστάσεων μεταφοράς ενέργειας στα κέντρα κατανάλωσης, δικαίωμα χρησιμοποίησης της ενέργειας που θα παραχθεί για τις ηλεκτροχημικές και ηλεκτρομεταλλουργικές βιομηχανίες που θα ιδρύσει η ανάδοχος εταιρεία. Τέλος δικαίωμα μεταφοράς και χρησιμοποίησης της ηλεκτρενέργειας για φωτισμό και κίνηση σε άλλες περιοχές(...)

Προβλέπεται η αναγκαστική απαλλοτρίωση των εδαφών που είναι απαραίτητα για την εκτέλεση της σύμβασης, η σύσταση δουλειών, η χρησιμοποίηση δωρεάν δημόσιων κτημάτων, η προμήθεια δωρεάν οικοδομικών υλικών και κοιτασμάτων από λατομεία κρατικά(...), ατέλειες και αφορολόγητο για εισαγωγή των υλικών της, εκτός από εισαγωγικό δασμό όχι πάνω από 2,5% αξίας(...), προστασία τιμών των προϊόντων της κ.ά. Ακόμα προβλέπεται δικαίοωμα ειδοποίησης της εταιρείας στην περίπτωση που το κράτος θα αποφάσιζε την εκμετάλλευση των ποταμών Αλιάκμονα, Μόρνου, Φίδαρη οπότε η εταιρεία θα έχει το δικαίωμα να υποβάλει και γι'αυτούς τους ποταμούς μελέτες και προτάσεις.

Προβλέπεται(...) ότι τα έργα που θα κατασκευαστούν θα πρέπει να δώσουν ηλεκτρενέργεια τουλάχιστον...(σημ.: παρατίθενται ποσά για κάθε θέση). Τα ποσά αυτά όμως κάθε άλλο παρά ανταποκρίνονται προς τη μέση δυνατή παροχή των θέσεων αυτών του Αχελώου(...). Τα  εκατομ. ΩΧΒ που υποχρεούται ο ανάδοχος να παράγει το χρόνο σαν ελάχιστο όριο αποτελεί ένα αυθαίρετο δικαίωμα που του δίνεται να μην ολοκληρώσει, εφόσον αυτό θα τον συμφέρει, την εκμετάλλευση των υδραυλικών δυνάμεων μιας από τις πιο σημαντικές πηγές όπως είναι ο Αχελώος. Ο καθορισμός όμως από την άλλη ενός τόσο χαμηλού ποσού ηλεκτρενέργειας κρύβει από τα μάτια μας και τα τεράστια περιθώρια κέρδους που θα έχει ο "ανάδοχος" από τη δυνατότητα εμπορικής χρησιμοποίησης 1.300 εκτομ. ΩΧΒ το χρόνο και όχι 410 εκατομ. ΩΧΒ, όπως λέει η σύμβαση, αν θελήσει να εκμεταλλευθεί ολοκληρωτικά τις παραχωρούμενες υδραυλικές δυνάμεις...

(...)Δίνεται στον "ανάδοχο" μέγιστη προθεσμία...(σημ.: από 12 ως 23 έτη, ανάλογα την θέση). Στο μεταξύ μπορεί να παραιτηθεί από την κατασκευή των έργων στις θέσεις Πρεβέντζα και Κριεκούκι... Αυτά σημαίνουν ότι ενώ η ξένη εταιρεία παίρνει το προνόμιο αποκλειστικής εκμεττάλευσης μιας τέτοιας σημαντικής πηγής ενέργειας, μπορεί αν τη συμφέρει να προχωρήσει με τόσο αργό ρυθμό ώστε στην ουσία να αφήσει αναξιοποίητες τις πτώσεις της επί δεκάδες χρόνων κρατώντας συμβατικά δεσμευμένο το δημόσιο. Μπορεί ακόμα χωρίς να υποχρεώνεται σε αποζημίωση να εγκαταλείψει μερικά ή ολικά τη συνέχιση των έργων. Έτσι η εταιρεία είναι ασύδοτη να κατακομματιάσει την εκτέλεση ενός μεγάλης κλίμακας τεχνικού έργου σε εκτελέσεις μικρής κλίμακας έργων ανάλογα κάθε φορά με τα κερδοσκοπικά της συμφέροντα.

Ο "ανάδοχος" υποχρεώνεται να συστήσει "ελληνική εταιρεία" μετά την κατασκευή του έργου των Κρεμαστών. Η "ελληνική" εταιρεία...μπορεί να εκδίδει ομολογίες σε δολλάρια και να "υπολογίζεται" το κεφάλαιο και οι μετοχές της στο ίδιο νόμισμα. Από αυτό και μόνο φαίνεται η ελληνικότητα της εταιρείας! Η λήξη της σύμβασης για τα υδροηλεκτρικά έργα ορίζεται στις 31-12-2010 μ.Χ. αλλά αν θέλει το δημόσιο ή δεν απαντήσει αρνητικά στην εταιρεία μπορεί να παραταθεί για 25 χρόνια ακόα. Σε περίπτωση λήξης της σύμβασης(...), το δημόσιο "υποκαθίσταται μεν" στα δικαιώματα του "αναδόχου", υποχρεώνεται όμως να πληρώσει σ' αυτόν τις μη αποσβεσθείσες δαπάνες! Δε φτάνει δηλ. ότι η ξένη επιχείρηση θα έχει πραγματοποιήσει στο μεταξύ αμύθητα κέρδη, αλλά θα ζητάει και...απόσβεση των εγκαταστάσεών της από την εθνική οικονομία.

Η εταιρεία μπορεί να διατηρεί ξένο τεχνικό προσωπικό και ειδικευμένους εργάτες(...) σε ποσοστό 10% του συνολικού προσωπικού και εργάτες απλούς σε ποσοστό 3%. Έχει δικαίωμα ακόμα(...) να διατηρεί αστυνομικό προσωπικό από επόπτες κλπ που θα φέρουν "διακριτικόν σήμα" και θα εξομοιώνονται με τα όργανα της χωροφυλακής κλπ "θεωρούμενοι ως πρόσθετοι αστυνομικοί υπάλληλοι" (σημ.: οι υπογραμμίσεις είναι του συγγραφέα)!

Το δημόσιο παρουσιάζεται και με μερικά "δικαιώματα ελέγχου" (έκπτωσης αναδόχου) που είναι ολότελα σκιώδη με τον τρόπο που ορίζεται η άσκησή τους. Αξίζει να λέχθεί ότι το δημόσιο μπορεί ακόμα να "εξαγοράσει" από το 1990 μ.Χ. και έπειτα τις εγκαταστάσεις κλπ. Υποχρεώνεται όμως τότε να καταβάλει για είκοσι χρόνια ποσό ίσο κάθε χρόνο προς τα καθαρά κέρδη του "αναδόχου" για το διάστημα αυτό(...). Έτσι η "επιχείρησις" απαλλάσσεται από τον κόπο να εισπράττει από τους πελάτες τα καθαρά κέρδη αφού θα τα παίρνει μαζεμένα από το δημόσιο που σ' αυτή την περίπτωση δεν παίζει παρά το ρόλο εισπράκτορα της εταιρείας "Hydroelectric κλπ" (σημ.: η υπογράμμιση είναι του συγγραφέα)!


Σταματώ εδώ για να μη κουράσω περισσότερο τον αναγνώστη. Θα ολοκληρώσουμε αύριο τα της σύμβασης Κούπερ, παραθέτοντας τον εύστοχο σχολιασμό του Δημήτρη Μπότση.

Η ενεργειακή πολιτική της σύγχρονης Ελλάδας - 1. "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα"

Τα ξημερώματα της Κυριακής 30 Μαρτίου 1952, εκτελέστηκαν στο στρατόπεδο του Γουδή ο Νίκος Μπελογιάννης, ο Ηλίας Αργυριάδης, ο Νίκος Καλούμενος και ο Δημήτρης Μπάτσης. Κι αν για τους τρεις πρώτους μπορούμε να πούμε ότι πλήρωσαν με τη ζωή τους το "έγκλημά" τους να είναι μαχητικοί κομμουνιστές, δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο τέταρτος εκτελέστηκε για ένα...βιβλίο!

Πράγματι, η καταδίκη του Δημήτρη Μπάτση σε θάνατο απετέλεσε έκπληξη πρώτου μεγέθους. Γόνος πλούσιας μεγαλοαστικής οικογενείας (ο πατέρας του Αντώνης ήταν ναύαρχος!) είχε σπουδάσει νομικά, οικονομικά και κοινωνιολογία. Το κακό ήταν ότι ασχολήθηκε και με την μαρξιστική θεωρία. Το ακόμη χειρότερο ήταν ότι, υπό το πρίσμα αυτής ακριβώς της θεωρίας, τόλμησε το 1947 να γράψει ένα πολύκροτο βιβλίο με τίτλο "Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα". Μέσα από τις σελίδες εκείνου του βιβλίου κατέδειξε, με εξαιρετική σαφήνεια και απλότητα, τις δυνατότητες της βιομηχανικής ανάπτυξης της χώρας. Φυσικά, μέσα από την εμπεριστατωμένη ανάλυση του Μπάτση, προέκυπταν αβίαστα συμπεράσματα κατά της ακολουθούμενης πολιτικής του ξεπουλήματος των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας στο ξένο κεφάλαιο.

Πράγματι, τόσο το κατεστημένο της εποχής όσο και οι εκπρόσωποι του -εγχωρίου και ξένου- κεφαλαίου, ταράχτηκαν όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο του Μπάτση. Έτσι, όχι μόνο δεν έσκυψαν πάνω του για να αντλήσουν χρήσιμα συμπεράσματα αλλά έκαναν ό,τι μπορούσαν για να εμποδίσουν την κυκλοφορία του. Εύλογα, λοιπόν, ανάμεσα στα μέτρα που πήραν ήταν και η δολοφονία του συγγραφέα ώστε να του κλείσουν το στόμα μια για πάντα. Το βιβλίο του Μπάτση εξαφανίστηκε για 30 ολόκληρα χρόνια, ώσπου ο "Κέδρος" το ξανακυκλοφόρησε το 1977, σε συνεργασία με την κόρη του συγγραφέα, Ελένη Μπάτση-Λυκιαρδοπούλου.

"Η βαρειά βιομηχανία στην Ελλάδα" δεν είναι ένα εύκολο βιβλίο. Ο μεγάλος του όγκος (κάπου 600 σελίδες, μαζί με τα παραρτήματα), οι -απαραίτητοι- οικονομικοί και τεχνικοί όροι που περιλαμβάνει, η θεωρητική και τεχνική ανάλυση σε κάθε επί μέρους θέμα και το κόστος του (45 ευρώ), δεν το καθιστούν προσιτό στον οποιονδήποτε. Όμως, αποτελεί απαραίτητη πηγή για κάθε μελετητή της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, μιας και καταδεικνύει, σχεδόν προφητικά, την πορεία του τόπου από τότε μέχρι σήμερα. Απολύτως δικαιολογημένα, το βιβλίο του Μπάτση και η περίφημη "έκθεση Βαρβαρέσσου" συνιστούν τα δυο πολυτιμότερα κείμενα εκείνης της εποχής, όταν ο τόπος έβγαινε από το καμίνι της κατοχής και πάλευε να αναστηλώσει τα ερείπιά του.

Η αναφορά μας στο βιβλίο του Μπάτση δεν ανήκει στο πλαίσιο των βιβλιοπαρουσιάσεων, στις οποίες αρέσκεται τούτο το ιστολόγιο, αν και θα μπορούσε να εκληφθεί ως τέτοια. Γίνεται εν είδει προλόγου για μια σειρά κειμένων που θα ακολουθήσουν και θα έχουν ως γενικό θέμα την ακολουθούμενη κρατική πολιτική στο θέμα της ενέργειας. Βλέπετε, εκτιμώ ότι δεν μπορεί κανείς να μιλήσει για το υλοποιούμενο ξεπούλημα της ΔΕΗ, χωρίς να έχει υπ' όψη του την διαβόητη "σύμβαση Κούπερ" του 1940. Και ο πλέον αρμόδιος για να μας μιλήσει γι' αυτή την σύμβαση (αλλά και για πολλά άλλα) είναι ο μακαρίτης ο Μπάτσης, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου στο οποίο θα ανατρέξουμε κατ' επανάληψη.

(Αύριο: Η σύμβαση Κούπερ)

Μια σκέψη για την επέμβαση στην Λιβύη

Δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να καταλάβουμε ότι η επέμβαση των δυτικών στην Λιβύη δεν έχει καμία σχέση ούτε με τον ανθρωπισμό ούτε με τη δημοκρατία και την ελευθερία. Ο πόλεμος αυτός γίνεται για τα πετρέλαια, το φυσικό αέριο, άλλο ορυκτό πλούτο, αγωγούς μεταφοράς τους κλπ. Το κεφάλαιο βρίσκεται σε κρίση και στην Λιβύη πετυχαίνει δυο πράγματα: από τη μια καταστρέφει τμήμα του που δεν ανήκει στην Δύση κι από την άλλη αναζητεί τομείς επένδυσης του υπερσυσσωρευμένου τμήματός του που ανήκει στην Δύση. Εξ άλλου, η γεωγραφική θέση της Λιβύης προσφέρεται και για γενικότερη διείσδυση σε άλλες χώρες της Αφρικής, μιας και συνορεύει με Αίγυπτο, Τυνησία, Αλγερία, Τσαντ, Νίγηρα και Σουδάν. Π.χ. το Τσαντ είναι πλούσιο σε ουράνιο, το οποίο εκμεταλλεύεται η Γαλλία. Οι άλλες χώρες έχουν και πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Η Λιβύη είναι η μεγαλύτερη πετρελαιική οικονομία της Αφρικής, πιο μεγάλη ακόμη και από τη Νιγηρία και την Αλγερία. Διαθέτει αποδεδειγμένα αποθέματα πετρελαίου 46,5 δισ. βαρελιών (δεκαπλάσια από τα αιγυπτιακά), τα οποία αντιστοιχούν στο 3,5% των παγκόσμιων αποθεμάτων. Πριν ξεσπάσει ο πόλεμος, παρήγε 1,5 εκατ. βαρέλια ημερησίως, με στόχο να φτάσει στα διπλάσια. Το πετρέλαιό της είναι εξαιρετικής ποιότητας και πολύ χαμηλού κόστους παραγωγής (μόλις ένα δολλάριο το βαρέλι!) 

Οι άδειες έρευνας, εξόρυξης και εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων πετρελαίου δίνονται από την Κρατική Εταιρεία Πετρελαίων της Λιβύης, μέσω διεθνών διαγωνισμών. Οι αδειοδοτούμενες εταιρείες καλύπτουν το συνολικό κόστος των ερευνών, ενώ το κόστος ανάπτυξης πετρελαιικών κοιτασμάτων διανέμεται μεταξύ της εταιρείας που παίρνει την άδεια και της κρατικής εταιρείας της Λιβύης. Αυτό σημαίνει συμφωνία για το μοίρασμα των κερδών. Από το 2008 ξεκίνησαν νέοι διαγωνισμοί, με στόχο την αύξηση της παραγωγής σε υπό εκμετάλλευση κοιτάσματα με τη χρήση νέων τεχνολογιών.

Η λιβυκή κρατική εταιρεία επαναδιαπραγματευόταν υπάρχουσες συμφωνίες με μεγάλα διεθνή μονοπώλια πετρελαίου, τα οποία δραστηριοποιούνται στη χώρα. Ως το 2009 είχε καταλήξει σε συμφωνία με τις ΕΝΙ (Iταλία), Οccidental/OMV (ΗΠΑ/Αυστρία), Repsol/Τotal/OMV/Statoil/Hydro (Ισπανία/ Γαλλία/ Αυστρία/ Νορβηγία) και PetroCanada (Καναδάς). Κάθε μονοπώλιο για την ανανέωση της συμφωνίας φέρεται να έχει καταβάλει μπόνους 1 δισ. δολλάρια. Στις νέες συμφωνίες που έγιναν, μειώνεται το ποσοστό που θα παίρνουν οι ξένες εταιρείες από το πετρέλαιο που εξορύσσεται. Αλλα μονοπώλια που δρούν στη Λιβύη είναι οι Exxon Mobil και Chevron των ΗΠΑ καθώς και η κινεζική CNPC, η οποία απορροφά το 11% των λιβυκών εξαγωγών πετρελαίου.

Το 2007 δόθηκαν άδειες έρευνας και εκμετάλλευσης φυσικού αερίου στη Λιβύη. Τα μονοπώλια που πήραν άδειες ήταν η αγγλοολλανδικών συμφερόντων Shell, η ρωσική Gazprom, η αλγερινή Sonatrach και η πολωνική Polski. Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2008, η λιβυκή κρατική εταιρεία είχε υπογράψει συμβόλαια με την Occidental (ΗΠΑ), RWE (Γερμανία), Shel» (Ολλανδία/Μ. Βρετανία), Gazporm (Ρωσία), Sonatrach (Αλγερία) και PGNIG (Πολωνία). 

Από τα παραπάνω, φαίνεται ότι τα διεθνή μονοπώλια δεν ήταν και τόσο ελεύθερα στη δράση τους, αφού η κρατική εταιρεία της Λιβύης έβαζε όρους (π.χ. μείωση του ποσοστού που θα παίρνουν οι ξένες εταιρείες από το πετρέλαιο που εξορύσσεται). Ουσιαστικά, το κρατικό μονοπώλιο (δηλαδή η εταιρεία της Λιβύης) κάνει κουμάντο και τα άλλα μονοπώλια δεν το σηκώνουν αυτό. Κάτι έπρεπε να γίνει. Δηλαδή να τελειώνει το κρατικό μονοπώλιο και να γίνει πλήρης απελευθέρωση της ενέργειας. Αλλά με το καθεστώς Καντάφι κάτι τέτοιο είναι ανέφικτο.

Το πρόβλημα των δυτικών, δηλαδή, είναι να ξεμπερδεύουν με το σημερινό καθεστώς της Λιβύης για να κονομήσουν περισσότερα και στα παπάρια τους οι δημοκρατικές ελευθερίες. Έστησαν, λοιπόν, μια κατάσταση ενδοκαθεστωτικής όξυνσης, προσδοκώντας να της δώσουν λαϊκά χαρακτηριστικά, με δήθεν εξεγέρσεις στην ανατολική Λιβύη (δηλαδή, εκεί που υπάρχει το πολύ πετρέλαιο!) και επικεφαλής ανθρώπους του καθεστώτος πιο...βολικούς. Άλλωστε, έχει ήδη αποκαλυφθεί ότι στην χώρα δρούσαν από πριν στελέχη των μυστικών υπηρεσιών της Αγγλίας (πιάστηκαν κιόλας), ενώ τους λίγους τάχα εξεγερμένους προσπαθούν να τους εξοπλίσουν και να τους οργανώσουν αξιωματικοί δυτικών κρατών και τα όπλα μπαίνουν από την Αίγυπτο. Μη ξεχνάμε, ακόμη, ότι αρχηγοί των αντικαθεστωτικών είναι ο υπουργός δικαιοσύνης και ο υπουργός εσωτερικών του Καντάφι!

Τώρα πια καταλαβαίνουμε γιατί και άλλα κράτη (εκτός από τη Γαλλία και τη Βρετανία, που θέλουν την πρωτοκαθεδρία, αλλά και τις ΗΠΑ) είναι πρόθυμα να συμβάλλουν στον πόλεμο: Ιταλία (φαίνεται να είναι μετά τον πόλεμο σε δυσμενέστερη θέση), Καναδάς, Νορβηγία κλπ. Τέλος, δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι ο Καντάφι είχε πει, σε συνέντευξή του στην γερμανική τηλεόραση, ότι "τα πετρελαιικά μας συμβόλαια θα πάνε σε ρωσικές, κινεζικές και ινδικές εταιρείες..."  Αν αυτός δεν είναι λόγος για επέμβαση της "δημοκρατικής" δύσης, τι είναι;

Η "πάσχουσα" παιδεία

Κάποτε, λέγαμε ότι στις εξετάσεις έπεσε Ξενοφών, Λυσίας ή -αν ήμασταν τυχεροί- Ισοκράτης. Αργότερα, όταν τα αρχαία εξοβελίστηκαν από τα σχολεία, οι μαθητές έλεγαν ότι έπεσε Νιρβάνας, Μυριβήλης ή Σικελιανός. Τώρα, στο "νέο σχολείο" που ονειρεύονται ο Γιωργάκης με την Αννούλα, τα παιδιά μπορούν περήφανα να λένε ότι έπεσε...Μανδραβέλης! Άντε βρε και εις ανώτερα. Του χρόνου μπορεί να πέσει Καρακούσης ή Πρετεντέρης! Εμ, πώς; Τζάμπα θα πάνε τόσα λιβανιστήρια των εξωνημένων καθεστωτικών δημοσιογράφων των "έγκυρων" Μέσων Μαζικής Εξαπάτησης;

Κάποτε δίνονταν στους μαθητές αποσπάσματα από έργα αναγνωρισμένων -αρχαίων ή νεώτερων- συγγραφέων και το ζητούμενο ήταν η διερεύνηση του περιεχομένου όσων εκείνοι είχαν γράψει. Σήμερα, στο "νέο σχολείο" της Αννούλας και του Γιωργάκη, τα πράγματα άλλαξαν. Για την ακρίβεια, θυμίζουν την τακτική της χούντας: παίρνουμε ως δεδομένο το συμπέρασμα στο οποίο θέλουμε να καταλήξουν οι μαθητές και τους δίνουμε το κατάλληλο κείμενο για να προκύψει το ζητούμενο συμπέρασμα. Φυσικά, αν δεν μπορούμε να βρούμε τέτοιο κείμενο κάποιου καταξιωμένου συγγραφέα, μπορούμε άνετα να επιλέξουμε κείμενο οποιουδήποτε φελλού.

Επειδή, όμως, τούτο το ιστολόγιο δεν αρέσκεται στους αφορισμούς, ας δούμε προσεκτικώτερα το κείμενο του Μανδραβέλη, το οποίο μπήκε προχτές στις εξετάσεις. Ένα κείμενο, για το οποίο ο Βασίλης Ξυδιάς σημειώνει ότι, από γλωσσικής απόψεως, είναι τόσο κακό ώστε δύσκολα θα έπαιρνε πάνω από δώδεκα με δεκατρία (σημ.: ολόκληρο το θέμα των εξετάσεων εδώ).

Η κακή μέρα φάνηκε από την αρχή. Γράφει ο Πάσχος: "Είναι δεδομένο ότι το διαδίκτυο έφερε μια πιο ισότιμη πρόσβαση στη γνώση". Πρώτη παρατήρηση: εκείνο το αόριστο άρθρο "μια", τι παριστάνει; Η ηλίθια γλώσσα της τηλεόρασης μπαίνει στο σχολείο; Άντε τώρα να διδάξει ο δάσκαλος την χρήση του αόριστου άρθρου... Δεύτερη παρατήρηση: τι θα πει "πιο ισότιμη"; Όπως λέμε "ολίγον έγκυος", δηλαδή; Ή, μήπως, ζήλεψε ο Πάσχος το "μερικά ζώα είναι πιο ίσα από τα άλλα" του Όργουελ από την "Φάρμα των ζώων"; Πες μας και τα παραθετικά του επιθέτου, ρε Πάσχο: ισότιμος-ισοτιμότερος-ισοτιμότατος... Ε, ρε σανίδα που χάθηκε! Και τι σανίδα; Σανιδότατη!

Πάμε παρακάτω. Το γεγονός ότι στο διαδίκτυο "ο καθένας λειτουργεί σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητές του", κατά τον Μανδραβέλη "δημιουργεί έναν κατακερματισμό της εμπειρίας που τρομάζει πολλούς". Να 'το πάλι το αόριστο άρθρο ("έναν") να πετιέται σαν...άντε μη πω! Αλλά το ωραιότερο είναι αυτή η "δημιουργία κατακερματισμού". Ο δόλιος ο Πάσχος δεν έχει μάθει ότι το ρήμα "δημιουργώ" αναφέρεται σε κάτι θετικό: δημιουργεί ο γλύπτης, δημιουργεί ο επιστήμονας, δημιουργεί ο κατασκευαστής κλπ. Όταν αναφερόμαστε σε κάτι κακό, χρησιμοποιούμε άλλα ρήματα, όπως προξενώ, προκαλώ κλπ. Πας κατηγορούμενος για πρόκληση σωματικής βλάβης ή επειδή προξένησες ζημιές στην περιουσία του διπλανού σου κι όχι επειδή "δημιούργησες" βλάβες ή φθορές. Συμφωνείς, Πάσχο; Εκτός αν εννοείς ότι ο "κατακερματισμός της εμπειρίας" είναι κάτι θετικό και κακώς τρομάζουν οι πολλοί.

Ας μη συνεχίσουμε με την γλωσσική ημιμάθεια του συγγραφέα. Εν πάση περιπτώσει, αυτό είναι το επίπεδο του Μανδραβέλη, τι να κάνουμε τώρα; Να τον υποχρεώσουμε να ξαναπάει σχολείο; Το πρόβλημα έγκειται στην επιλογή αυτού του κειμένου. Μια αντιπαιδαγωγική επιλογή, η οποία καθιστά σαφή την διάθεση της καθεστηκυίας τάξης να επέμβει στην μάθηση, διαμορφώνοντας την κριτική σκέψη των μαθητών και οδηγώντας την στις ατραπούς που βολεύουν το σύστημα. Για παράδειγμα: από το περιβόητο κείμενο προκύπτει ότι κάθε κριτική, η οποία ασκείται στο διαδίκτυο, δεν είναι παρά γκρίνια. Αυτό δεν συζητείται κι ο μαθητής πρέπει, θέλοντας ή μη, να συμφωνήσει ότι όντως η κριτική είναι γκρίνια. Άρα, όποιος διαφωνεί με το σχέδιο του Γιωργάκη και της Αννούλας να αντικαταστήσουν τα βιβλία και τα τετράδια με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και μια σύνδεση στο διαδίκτυο, είναι απλώς...γκρινιάρης.

Από τον Δημοσθένη και τον Μένανδρο κι από τον Σεφέρη και τον Παπανούτσο στον Μανδραβέλη. Το "νέο σχολείο" είναι εδώ και ο ρόγχος της "πάσχουσας" παιδείας μάς ανατριχιάζει...


Υστερόγραφο: Για το επίπεδο του Μανδραβέλη και το ταλέντο του στην λογοκλοπή και στην αντιγραφή έχω αρκετά ράμματα. Ίσως, κάποτε επανέλθω σ' αυτόν. Σήμερα, όμως, δεν μου φταίει ο ίδιος ώστε να τα βάλω μαζί του. Μου φταίνε εκείνοι που τον επέλεξαν.

"Η αναλαμπή της αριστεράς"

Ο Γιάννης Παπαδημητρίου γεννήθηκε πριν 99 χρόνια στο Υψηλό Χωριό της Δωρίδας (Φωκίδα) και είναι ο μεγαλύτερος εν ζωή βουλευτής της πάλαι ποτέ μεγάλης ΕΔΑ, αφού πρωτοεκλέχτηκε βουλευτής το 1956. Επειδή πάντοτε ήταν αυτό που λέμε "μπροστάρης", δεν δίσταζε να ρισκάρει την σωματική του ακεραιότητα ή και την ζωή του. Όταν, το 1956, το κόμμα θεώρησε ότι θα μπορούσε να βοηθήσει τον αγώνα βάζοντας υποψηφιότητα για βουλευτής στην...Καβάλα(!), υπάκουσε και, παρ' ότι άγνωστος ανάμεσα σε αγνώστους, εκλέχτηκε. Από το 1958 μέχρι το 1967 εκλεγόταν βουλευτής στην Β' Πειραιά.

Φυσικά, οι αγώνες του πήγαν πολύ μακρύτερα από ένα απλό βουλευτιλίκι. Το 1940 εκλέχτηκε πρόεδρος των εργαζομένων στον ηλεκτρικό σιδηρόδρομο, ανελίχθηκε σε ηγετικό στέλεχος του εργατικού ΕΑΜ και πρωτοστάτησε στον αντιστασιακό αγώνα των εργαζομένων. Για την αντιστασιακή του δράση καταδικάστηκε το 1947 σε θάνατο και παρέμεινε στις φυλακές μέχρι το 1954. Αργότερα, ανέλαβε ηγετικό πόστο στην ΕΔΑ και ήταν ο "υπεύθυνος έναντι του νόμου" της "Αυγής". Το 1967 συνελήφθη από την δικτατορία και για 5 ολόκληρα χρόνια "παραθέρισε" σε Γυάρο, Λέρο, Ωρωπό, Σαμοθράκη και Μπογιάτι.

Στο βιβλίο του "Η αναλαμπή της αριστεράς", ο Γιάννης Παπαδημητρίου παραδίδει στους νεώτερους "ενθυμήματα και ντοκουμέντα" από τις 8 εκλογικές αναμετρήσεις της πολιτικά φορτισμένης και ταραγμένης περιόδου 1950-1967. Επειδή ο συγγραφέας δεν διεκδικεί δάφνες λογοτέχνη, το ύφος του είναι εξαιρετικά απλό και η εξιστόρηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο. Η ανάγνωση κυλάει με ευχάριστο ρυθμό και δεν κουράζει, μιας και ο αφηγητής δεν αναλώνεται σε λεπτομέρειες που θα μπορούσαν είτε να μπερδέψουν τον αναγνώστη είτε να τον κάνουν να χάσει τον ειρμό.

Η αλήθεια είναι ότι έχω διαβάσει πάρα πολλά για την συγκεκριμένη περίοδο και ακόμη περισσότερα για την δράση των πρωταγωνιστών της πολιτικής ζωής του τόπου πριν και μετά τον εμφύλιο. Όμως, αν έπρεπε να διαλέξω ένα βιβλίο το οποίο να κατατοπίσει και να ενημερώσει ευσύνοπτα όποιον δεν διαθέτει πολλές γνώσεις αλλά θα ήθελε να μάθει περισσότερα για την πολιτική ιστορία του τόπου από τον εμφύλιο ως την χούντα, θα επέλεγα χωρίς πολλή σκέψη το συγκεκριμένο βιβλίο.

Σε 150 σελίδες, "Η αναλαμπή της αριστεράς" περιλαμβάνει αρκετό φωτογραφικό και άλλο ιστορικό υλικό, το οποίο βοηθάει στην καλύτερη πρόσληψη των όσων αφηγείται ο συγγραφέας. Ο Παπαδημητρίου, με την σοφία της ηλικίας του (κόντευε τα 90 όταν έγραψε αυτό το βιβλίο) αποφεύγει αφορισμούς, τσιτάτα και κραυγές, αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει μόνος του συμπεράσματα. "Η αναλαμπή της αριστεράς" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Φιλίστωρ", διαβάζεται ευχάριστα σαν μυθιστόρημα και αξίζει με το παραπάνω τα 11 περίπου ευρώ που θα δώσετε στον βιβλιοπώλη σας για να την αποκτήσετε.

Η διατεταγμένη υπηρεσία προχωρεί

Ο κόσμος το 'χει τούμπανο κι αυτοί κρυφό καμάρι. Ένα χρόνο τώρα, η συντριπτική πλειοψηφία των σοβαρών αναλυτών επαναλαμβάνει σε όλους τους τόνους ότι το μνημόνιο δεν βγαίνει, αλλά η κυβέρνηση δεν παίρνει χαμπάρι με τίποτε. Ο λαός βοά (και βογγά) αλλά ο Γιωργάκης στον κόσμο του: "η συντριπτική πλειοψηφία του κόσμου μάς καλεί να συνεχίσουμε το έργο μας..." κλπ.  Ήμαρτον, ρε συ! Δηλαδή, τί άλλο θες για να καταλάβεις ότι μπουχτήσαμε; Πώς πρέπει να στο πούμε ότι είμαστε ριζικά αντίθετοι στις μαλακίες που επιμένετε να αποκαλείτε "υπεύθυνη εθνική πολιτική"; Ως και το εξαπτέρυγό σου ο Καρατζαφέρης την έκανε με ελαφρά πηδηματάκια κι εσύ επιμένεις στον χαβά σου;

Δεν υπάρχει λόγος να επαναλαμβανόμαστε. Άλλωστε, "τι χρείαν έχομεν μαρτύρων"; Υπάρχει μεγαλύτερη παραδοχή ότι το διαβόητο μνημόνιο ήταν για τα μπάζα, από το γεγονός ότι ετοιμάζεται ήδη ο διάδοχός του; Πολύ θα ήθελα να μάθω τι σκατά περιμένουν τώρα με το καινούργιο μνημόνιο. Να πάνε καλύτερα οι εισπράξεις; Μα, με τέτοια αφραγκία, "ουκ αν λαβοις παρά του μη έχοντος". Να έρθει η ανάπτυξη; Μα, αν περιμένουμε ανάπτυξη δίχως ρευστό, "έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης". Να επιτευχθεί η περιβόητη εθνική ομοψυχία; Μα, με τα πάντα σε κατάσταση διαλύσεως, "ήρξαντο από μιάς παραιτήσθαι πάντες".

Πολύ στο αρχαιοελληνικό το έρριξα και όποιος κατάλαβε, κατάλαβε. Η ουσία είναι αυτό που προείπαμε: το μνημόνιο κατέληξε όπως ήταν μαθηματικά βέβαιο ότι θα κατέληγε, δηλαδή σε πλήρη αποτυχία. Το μόνο που καταφέραμε ως χώρα είναι ότι χρηματοδοτήσαμε τα παλιά δάνεια, που έτρεχαν με επιτόκια μέχρι 2,2% το πολύ-πολύ, παίρνοντας καινούργια δάνεια με 5-5,5%. Και, μάλιστα, για να πάρουμε τα ακριβότερα δάνεια, καταλύσαμε κάθε έννοια κοινωνικού κράτους και κοινωνικής δικαιοσύνης. Α, συγγνώμη! Καταφέραμε κάτι ακόμα: να μη χάσουν δεκαράκι οι κεφαλαιοκράτες και να φορτώσουμε το κόστος της κεφαλαιακής κρίσης στις πλάτες του λαού. Μπράβο!

Τελικά, άνθρακες ο θησαυρός για τα τζιμάνια των παραγώγων. Όπως εξηγούσαμε και προχτές, βιάστηκαν να ποντάρουν στην κατάρρευση της Ελλάδας. Όχι πως καταφέραμε να ορθοποδήσουμε, βέβαια. Απλώς, είναι φανερό ότι η διεθνής των τοκογλύφων έχει περισσότερα να κερδίσει από την μη κατάρρευσή μας. Τουλάχιστον για την ώρα.

Προφανώς, η διατεταγμένη υπηρεσία της κυβέρνησης δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Ακόμη δεν έχει ξεπουλήσει το Αιγαίο, οπότε τρέχει η δουλειά με τα πετρέλαια. Ακόμη δεν έχει ξεπουλήσει την εθνική (διάβαζε: λαϊκή) περιουσία, οπότε τρέχουν και οι δουλειές με το Ελληνικό, την ΔΕΗ, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια, τα σχολεία κλπ κλπ. Ακόμη δεν έχει φτηνύνει την αξία της εργασίας όσο πρέπει, οπότε τρέχουν οι υποχρεώσεις για πλήρη κατεδάφιση των συμβάσεων, για περαιτέρω μείωση μισθών και συντάξεων, για τελειωτική εξαθλίωση των συνθηκών εργασίας κλπ κλπ. Ακόμη δεν έχει καταλύσει ολοκληρωτικά τις κοινωνικές παροχές προς τα λαϊκά στρώματα, οπότε έχει ανοιχτά τα πλάνα για κλείσιμο των επικουρικών ταμείων, για κόψιμο μερικών χιλιάδων κλινών από τα δημόσια νοσοκομεία, για περαιτέρω ψαλίδισμα των ασφαλιστικών δικαιωμάτων, για κατάργηση επιδομάτων (μητρότητος, ανεργίας κλπ). Να συνεχίσω ή φτάνουν αυτά;

Το ότι -για την ώρα- παραμένουμε στην ευρωζώνη, δεν πάμε σε αναδιάρθρωση του χρέους και δεν οδηγούμαστε σε εκλογές, σημαίνει ότι έτσι πρέπει να γίνει προς το συμφέρον του κεφαλαίου. Κι όταν λέω "κεφάλαιο", εννοώ και το εγχώριο και το ξένο, μιας και το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα. Όσο για τους περισπούδαστους αναλυτές, οι οποίοι συγκρίνουν καταστάσεις και ισχυρίζονται πως έπρεπε τάχα να κάνουμε ότι οι Ισλανδοί ή οι Ιρλανδοί ή οι Πορτογάλοι, έχω να πω τούτο το μονολεκτικό: παπάρια! Προφανώς, αν το κεφάλαιο είχε συμφέρον να κάνουμε ότι οι Ισλανδοί ή οι Ιρλανδοί ή οι Πορτογάλοι ή οι Αρειανοί, να είσαστε σίγουροι ότι αυτό ακριβώς θα είχαμε κάνει. Τελεία και παύλα.

Ας μη διατηρούμε αυταπάτες, λοιπόν. Το σχέδιο είναι προδιαγεγραμμένο και η μέχρι σήμερα πορεία του καθιστά σαφέστατη την αυριανή εξέλιξή του. Μόνη ελπίδα για τον λαό είναι η συνέχιση του αγώνα για ανατροπή του συστήματος που διαφεντεύει τις τύχες του. Κι εκείνοι που ανατριχιάζουν στην ιδέα του τι μπορεί να συμβεί μετά απ'αυτή την ανατροπή, ας ηρεμήσουν: τίποτε δεν μπορεί να είναι χειρότερο απ'αυτό που βιώνουμε και -κυρίως- απ'αυτό που μας ετοιμάζουν.


** Υπόμνημα (για όσους δεν τα πάνε καλά με τα αρχαία)
- "τι χρείαν έχομεν μαρτύρων;": [τα πράγματα είναι ολοφάνερα, οπότε] τί χρειαζόμαστε τους μάρτυρες;
- "έσται η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης": θα είναι η τελευταία πλάνη χειρότερη από την πρώτη
- "ήρξαντο από μιάς παραιτήσθαι πάντες": άρχισαν αμέσως να παραιτούνται όλοι

Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη

Παρακολούθησα προχτές (ναι, δεν ήμουν η εξαίρεση!) το τηλεοπτικό τσαντίρι του Λάκη Λαζόπουλου. Η θέση του Λαζόπουλου είναι γνωστή και δεν με εκνευρίζει πλέον όποτε διατυπώνει την άποψη ότι η αριστερά δεν έχει όραμα, ότι δεν πιάνει τον σφυγμό της κοινωνίας, ότι οι θέσεις της είναι απαρχαιωμένες και εξωπραγματικές κλπ. Άλλωστε, αν επρόκειτο να εκνευρίζομαι κάθε φορά που ακούω κάτι παρόμοιο, θα έπρεπε τα γράδα μου να είναι μονίμως στο κόκκινο και τα νεύρα μου να έχουν γίνει τσατάλια.

Όμως, προχτές εκνευρίστηκα με το περιεχόμενο του θεατρικού, το οποίο έστησε ο -συμπαθής κατά τα άλλα- Λαζόπουλος με τον -συμπαθή κατά τα άλλα- Αντώνη Καφετζόπουλο. Για να αναμοχλεύσω την μνήμη των αναγνωστών, ο -συμπαθής κατά τα άλλα- Αντώνης διατύπωσε την άποψη ότι τα πράγματα μπορούν να καλυτερεύσουν αν μπουν στην Βουλή μερικοί απλοί, καθημερινοί άνθρωποι. Αν, δηλαδή, εκλεγούν καμμιά τριανταριά βουλευτές, οι οποίοι δεν θα είναι προσδεδεμένοι σε κανένα κόμμα και, ως εκ τούτου, θα ψηφίζουν κατά συνείδηση με γνώμονα μόνο το συμφέρον του τόπου. Και το κοινό χειροκρότησε θερμά.

Αυτή η ιδέα δεν είναι καινούργια. Ούτε αμιγώς ελληνική. Είναι πρόσφατη η περίπτωση Ομπάμα, στον οποίο πίστεψαν οι φτωχοί, οι λατινόφωνοι και οι έγχρωμοι των ΗΠΑ, ψηφίζοντάς τον σχεδόν μονοκούκι. Γρήγορα οι ελπίδες τους διαψεύσθηκαν. Κι εδώ, στον τόπο μας, ακούμε πολύ συχνά φληναφήματα του τύπου "νέοι άνθρωποι στην βουλή", "ψήφο στους ανεξάρτητους υποψήφιους δημάρχους" κλπ κλπ.

Δεν με ενοχλεί ιδιαίτερα το ότι ακούω τέτοιες μπούρδες. Κυρίως με ενοχλεί το ότι ο λαός είναι τόσο αμόρφωτος και τόσο απαίδευτος πολιτικά, ώστε παρασύρεται και χειροκροτεί αυτές τις μπούρδες. Λες και μπορεί να σταθεί πολιτική δίχως φιλοσοφία, δίχως ιδέες και δίχως συλλογική προσπάθεια. Λες και στην πολιτική μπορεί να φέρει ένας κούκος (άντε και μερικοί ακόμα) την άνοιξη. Λες και αρκούν οι καλές προθέσεις των ολίγων για να πάνε όλα καλά. Λες κι αρκεί μια τσεκουριά για να πέσει ένα γιγάντιο και βαθιά ριζωμένο δέντρο.

Παραδείγματα ικανών ανθρώπων με ανιδιοτέλεια και όραμα για τον τόπο υπάρχουν πολλά. Μόνο που κανένα δεν είχε την κατάληξη που ονειρεύονταν αυτοί οι άνθρωποι. Ο οραματιστής Καποδίστριας εξοντώθηκε πριν καλά-καλά προλάβει να κάνει ο,τιδήποτε. Ο ανιδιοτελέστατοι Κολοκοτρώνης και Μακρυγιάννης θυσίασαν τα πάντα κι έφτασαν ένα βήμα πριν την εκτέλεση αλλά, τελικά, άφησαν φεύγοντας μια τρύπα στο νερό και την μοναρχία αλώβητη. Ο Τρικούπης θάφτηκε με δημόσια δαπάνη, μη έχοντας φράγκο στην άκρη, αλλά η Ελλάδα βρέθηκε σε χειρότερη κατάσταση από ότι τότε που ανέλαβε τις τύχες της ως πρωθυπουργός. Ο Παπαναστασίου κήρυξε την αβασίλευτη δημοκρατία αλλά το όνειρο βάσταξε μόλις λίγους μήνες. Όλοι αυτοί απέτυχαν. Κι αυτά τα παραδείγματα είναι μόνο από την νεώτερη ιστορία μας.

Να δώσω άλλο ένα παράδειγμα; Πόσο μπορεί ένας εργαζόμενος να επηρεάσει την αντεργατική καταιγίδα μέτρων, με το να αντιστέκεται μόνος, να αρνείται μόνος αυτός να υπογράψει ατομική σύμβαση εργασίας ή να μη συναινεί, μόνος ανάμεσα στους συναδέλφους του, στην μείωση του ωραρίου και των αποδοχών του; Δεν μοιάζει δονκιχωτικός ο αγώνας του, όσο κι αν με την στάση του διατηρεί αλώνητη την αξιοπρέπειά του; Ποιος αρνείται ότι η οποιαδήποτε εργατική διεκδίκηση πρέπει να είναι μαζική για να έχει αποτέλεσμα;

Να τελειώνουμε μ' αυτό το παραμύθι, το οποίο ευνοεί μόνο την καθεστηκυία τάξη. Άλλωστε, αυτή η τάξη είναι που το σιγοντάρει, μιας και ξέρει ότι έτσι δεν κινδυνεύει. Όταν δέχεσαι οργανωμένες επιθέσεις, είναι βλακώδες να νομίζεις ότι αρκεί για να σε σώσει κάποιος Δελαπατρίδης που θα υψώσει το λάβαρο της ανιδιοτέλειας. Χρειάζεται συλλογική προσπάθεια και σωστή οργάνωση με υγιές θεωρητικό υπόβαθρο και σαφές σχέδιο για να έχει αποτέλεσμα η αντίσταση.

Ο λαός πρέπει να συνειδητοποιήσει ότι το οικοδόμημα είναι τόσο σαθρό ώστε δεν αρκεί ένα σοβάτισμα ή μια μόνωση στην ταράτσα για να το συμμαζέψει. Αλλάζοντας τον Γιώργο με τον Αντώνη ή τον Βαγγέλη με τον Θόδωρο, προκοπή δεν γίνεται. Το σύστημα δεν πρόκειται ποτέ να βελτιωθεί με αλλαγές προσώπων. Το μόνο που μπορεί και πρέπει να γίνει είναι να ξεσηκωθεί ο λαός, να το γκρεμίσει και να χτίσει καινούργιο, πάνω σε άλλα θεμέλια. Όσο ικανοποιούμαστε με τον κάθε -συμπαθή κατά τα άλλα- Αντώνη και τον κάθε -συμπαθή κατά τα άλλα- Λάκη να μας χαϊδεύουν τα αφτιά, οδηγώντας μας σε λάθος μονοπάτια, δεν έχουμε καμμιά ελπίδα.

Τετάρτη 11 Μαΐου...

...και, φυσικά, απεργούμε! Σήμερα, λοιπόν, δεν έχει κανονικό κείμενο. Αλλά ένα ψήγμα από Νερούντα δεν θα μας χαλάσει καθόλου, έτσι;



Ακόμα ακόμα δεν είχαν στεγνώσει οι σημαίες,
ακόμα δεν έπεσαν να κοιμηθούν οι στρατιώτες
όταν άλλαξε ρούχο η λευτεριά,
όταν μεταβλήθηκε σε τσιφλίκι:
απ' τα νιόσπαρτα χώματα
φύτρωσε μια κάστα, μια κλίκα
νεόπλουτων με οικόσημο,
με αστυνομία και με φυλακές.


Πάμπλο Νερούντα, "Γενικό Άσμα (Canto General)",
ραψωδία V - Η προδομένη άμμο,
ωδή I - Οι ολιγάρχες

(Μετάφραση στα ελληνικά: Δανάη Στρατηγοπούλου)

Ο αντίπαλος είναι απέναντι

Όσοι εμπιστεύονται την ενημέρωσή τους στα τηλεοπτικά ψευτοδελτία ειδήσεων ή στις πουλημένες αστικές φυλλάδες, έχουν σχηματίσει την εντύπωση ότι για τα κακά αυτού του τόπου φταίνε τρία πράγματα: ο ξεχαρβαλωμένος δημόσιος τομέας, οι υπερβολικές αμοιβές κάποιων βολεμένων υπαλλήλων και η φοροδιαφυγή των αυτοαπασχολουμένων (εμπόρων και ελεύθερων επαγγελματιών). Φυσικά, η αλήθεια βρίσκεται πολύ μακρυά από το σημείο όπου θέλουν να εστιάζουν ο Πρετεντέρης, ο Παπαδημητρίου και ο Κύρτσος.

Η τακτική που ακολουθούν όλοι αυτοί, από την ώρα που ξαναβρέθηκε στην εξουσία το ΠΑΣΟΚ, ήταν μια καθ' όλα μεθοδευμένη και βρόμικη προπαγάνδα σε βάρος του συνόλου των εργαζομένων. Στόχος είναι να διαρραγεί ο κοινωνικός ιστός και να στραφούν η μία κατά της άλλης όλες οι κοινωνικές ομάδες, οι οποίες αποτελούν στο σύνολό τους θύματα της πολιτικής στήριξης του κεφαλαίου.

Στην αρχή, στοχοποιήθηκαν οι δημόσιοι υπάλληλοι. Παρουσιάστηκαν ως οι ιδιαίτερα ευνοημένοι μεταξύ των εργαζομένων και δέχτηκαν τόννους λάσπης από παντού. Ακούσαμε για την τεμπελιά τους, για τα μειωμένα τους ωράρια, για τις ανέσεις στους χώρους δουλειάς τους κλπ. Εν συνεχεία, επιχειρήθηκε η περαιτέρω διάσπασή τους, τόσο με το φαρμάκι που χύθηκε για διαφορές μεταξύ μονίμων και συμβασιούχων όσο και για τα υψηλά επιδόματα που κάποιοι απολαμβάνουν. Μετά,  μπήκε μπροστά το κόλπο με τους "προνομιούχους" των κλειστών επαγγελμάτων: οι μεταφορείς έγιναν εμπόδιο στους παραγωγούς, οι αγρότες έγιναν εχθροί των λιμενεργατών, οι φαρμακοποιοί έγιναν εχθροί των ασθενών, οι εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες αναδείχθηκαν σε μάστιγα του επιβατικού κοινού κλπ.

Με απλά λόγια, γίναμε μάρτυρες αλλεπάλληλων βομβαρδισμών κατασυκοφάντησης των εργαζομένων, μόνο και μόνο για να ευνοηθεί η πολιτική γενικευμένης μείωσης των αποδοχών τους και κατάλυσης κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους. Κανένας δεν μας είπε μερικές απλές αλήθειες, όπως για παράδειγμα:
-  Το κράτος έδινε τόσα χρόνια τα λογής-λογής επιδόματα, τα οποία σήμερα επιχειρεί να ισοπεδώσει, μόνο και μόνο για να αντισταθμίσει εν μέρει τις μισθολογικές αυξήσεις που δεν έδινε. Μήπως πρέπει να θυμηθούμε εδώ ότι η αλήστου μνήμης ΑΤΑ δινόταν μόνο στον βασικό μισθό κι όχι στα επιδόματα;
-  Το κράτος μείωνε τις ώρες εργασίας των εκπαιδευτικών, σε αντάλλαγμα των εξευτελιστικών μισθών που έδινε και συνεχίζει να δίνει. Δεν είναι μακρυά η εποχή που οι δάσκαλοι στα χωριά θεωρούνταν φουκαράδες και στήριζαν την επιβίωσή τους στην φιλανθρωπία του κόσμου. Η λαϊκή ρήση "πήρε το απολυτήριο με έναν τενεκέ λάδι" είναι χαρακτηριστική.
-  Το κράτος ευνόησε την ανάπτυξη των "κλειστών επαγγελμάτων", σε αντάλλαγμα για τις ευτελέστατες -έως ανύπαρκτες- παροχές του. Οι συντάξεις πείνας του ΤΕΒΕ, του ΤΣΑ ή του Ταμείου Εμπόρων (ΤΑΕ) έχουν μείνει παροιμιώδεις.

Πέρα, όμως, από όσα δεν ειπώθηκαν, είναι και τα ψέμματα τα οποία μας σέρβιραν. Για παράδειγμα, κοντέψαμε να παλαβώσουμε ακούγοντας τον Μανδραβέλη, τον Κώνστα και την Μακρή να μας μιλάνε για εργαζομένους του ΟΣΕ με ετήσιες αποδοχές 70-80.000 ευρώ. Αυτό, βέβαια, το οποίο απεδείχθη με την δημοσιοποίηση των ακριβών στοιχείων για την μισθοδοσία στο δημόσιο, ανατρέπει ολόκληρη τη φιλολογία των κυβερνώντων και των ενεργούμενών τους στα ΜουΜουΕ. Πράγματι, τα στοιχεία για τις αποδοχές των περίπου 760 χιλιάδων εργαζομένων στο δημόσιο είναι αποκαλυπτικά:  το 80% έχουν συνολικό μικτό εισόδημα μέχρι 2.078 ευρώ (απ' αυτούς, σχεδόν οι 3 στους 4 έχουν μικτό μηνιαίο εισόδημα κάτω από 1640 ευρώ), το 10% έχει μικτές αποδοχές μέχρι 2.418 ευρώ και μόνο το υπόλοιπο 10% έχει υψηλότερες αποδοχές!

Το γεγονός ότι αποκαλύπτονται ψεύδη για το επίπεδο των αμοιβών των εργαζομένων στο δημόσιο, καθόλου δεν εμποδίζει την κυβέρνηση να επιχειρεί νέα μείωση των αποδοχών τους. Προβάλλοντας αυτή την φορά ως πρόσχημα το μεγάλο δημόσιο χρέος και την ανάγκη συνέχισης των κανονικών πληρωμών προς τις τράπεζες για την αποπληρωμή του, έχουν ήδη έτοιμο το σχέδιο ισοπέδωσης των μισθών προς τα κάτω, με στόχο να μειωθεί ακόμα περισσότερο το συνολικό κονδύλι για μισθούς σε σχέση με το ΑΕΠ της χώρας. Αλλά κι εδώ οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ έχουν κάνει "θαύματα". Ορίστε ένα και μόνο στοιχείο για να καταλάβουμε πού πάει το πράγμα:

-  Το 1990, για τους μισθούς και τις συντάξεις των 633.522 εργαζομένων και συνταξιούχων του δημόσιου τομέα, η κοινωνία πλήρωνε το 14,1% του ΑΕΠ της χώρας.
-  Το 2000, με εργαζόμενους και συνταξιούχους να έχουν φτάσει τα 769.704 άτομα, οι μισθοί και οι συντάξεις τους είχαν περιοριστεί στο 10,1% του ΑΕΠ.
-  Το 2009, με το σύνολο των αμειβομένων από το δημόσιο να φτάνει στα 914.946 άτομα και το ΑΕΠ να παρουσιάζει κάμψη, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν όλο κι όλο γύρω στο 9%.

Θα μπορούσα να πω πολλά ακόμη αλλά δεν υπάρχει λόγος. Το γεγονός είναι ότι ο λαός πρέπει να είναι ενωμένος για να αντιμετωπίσει τις αλλεπάλληλες επιθέσεις τις οποίες δέχεται. Στον κακοπληρωμένο δημόσιο υπάλληλο δεν φταίει ο έμπορος που "κλέβει", στον εξαθλιωμένο ελεύθερο επαγγελματία δεν δημιουργεί βάρος ο αγρότης που "κονομάει" από τις επιδοτήσεις, στον έμπορο που παλεύει με νύχια και με δόντια να αποφύγει το λουκέτο δεν είναι αντίπαλος ο κακοπληρωμένος δάσκαλος που "κάθεται" 3 μήνες τον χρόνο και στον ιδιωτικό υπάλληλο της "ελαστικής εργασίας" δεν στέκεται εμπόδιο ο φορτηγατζής, ο φαρμακοποιός ή ο λιμενεργάτης. Ο εργάτης είναι πάντα εργάτης και ο αντίπαλός του δεν μπορεί να ανήκει στην τάξη του. Ο αντίπαλος είναι απέναντι.

Έναν χρόνο μετά...

Συμπληρώνεται σήμερα ένας χρόνος από την ημέρα που το "Cogito ergo sum" ξαναβγήκε στις ρύμες και τις αγυιές του διαδικτύου, μετά από 3 χρόνια σιωπής. Το νέο ξεκίνημα έγινε με δειλά βήματα και, όπως κάθε ημερολόγιο, δεν στόχευε σε τίποτε περισσότερο από το "ξεχαρμάνιασμα" του συντάκτη του, το οποίο άντε να μοιράζονταν μαζί του μερικοί φίλοι.

Δυστυχώς, οι φίλοι αβγάτισαν και ξεπέρασαν κάθε φαντασία μου. Οι λίγες επισκέψεις των πρώτων δυο μηνών αυξήθηκαν κατακόρυφα κι έχουν πλέον ξεπεράσει τις 100 ημερησίως, χώρια οι αναδημοσιεύσεις πολλών κειμένων σε αρκετά άλλα ιστολόγια. Και λέω "δυστυχώς" επειδή νιώθω πως όλες αυτές οι επισκέψεις βαραίνουν την πλάτη μου. Αυτό που ξεκίνησε ως προσωπικό "ξεχαρμάνιασμα" έχει εξελιχθεί σε κατάθεση σκέψεων κι απόψεων, οι οποίες παραδίδονται στην κρίση και την κριτική κάθε αναγνώστη. Έτσι, ενώ συνεχίζω να γράφω για όποιο ζήτημα θέλω, συχνά αναρωτιέμαι κατά πόσο μπορώ πια να γράφω ό,τι θέλω... Ας είναι.

Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα όσους αναπαράγουν και αναδημοσιεύουν τα κείμενα αυτού του ιστολογίου (Redfly Planet, Καράβι Κόκκινο, Voliotaki, Βαθύ Κόκκινο, Tasos, Καθημερινή Tρέλα και πολλοί άλλοι, από τους οποίους ζητώ συγγνώμη που δεν μπορώ τώρα να θυμηθώ). Παρ' ότι όλοι ανεξαιρέτως σημειώνουν την προέλευση των κειμένων, πρέπει να παρατηρήσω ότι δεν θεωρώ απαραίτητη αυτή την αναφορά. Οι σκέψεις και οι γνώμες δεν πρέπει να έχουν αποκλειστικότητα. Στην σκέψη δεν μπαίνει copyright και η γνώμη δεν παράγει πνευματικά δικαιώματα! Συνεπώς, όποιος θέλει να αναδημοσιεύσει ο,τιδήποτε από τούτο το ιστολόγιο, μπορεί να το κάνει ελεύθερα και χωρίς να είναι υποχρεωμένος να αναφέρει την προέλευση των κειμένων.

Όσοι έχουν συμπεριλάβει στα ιστολόγιά τους σύνδεσμο προς το "Cogito ergo sum", όσοι ξοδεύουν χρόνο είτε για να να σχολιάσουν κάποια κείμενα είτε για να στείλουν e-mail αλλά και όλοι οι αναγνώστες αξίζουν ένα ευχαριστώ, ο καθένας ξεχωριστά. Κατά κάποιον τρόπο, είναι όλοι υπεύθυνοι για την πορεία αυτού του ιστολογίου. Άλλωστε, για να είναι ωραίο ένα ταξίδι, δεν αρκεί ο καπετάνιος. Πάνω απ' όλα χρειάζονται καλοί συνταξιδιώτες.

Έτσι, λοιπόν, το "Cogito ergo sum" θα συνεχίσει να πορεύεται με τον ίδιο τρόπο: δίχως κραυγές κι αφορισμούς αλλά με απόλυτη ελευθερία λόγου, ανοιχτό σε κάθε παρέμβαση και σχόλιο αλλά δίχως να σχολιάζει τις οποιεσδήποτε απόψεις αναρτούν οι αναγνώστες (ποιος είμαι εγώ που θα σχολιάσω την γνώμη οποιουδήποτε;). Για πόσο ακόμη; Μα...για όσο αντέξουμε όλοι μας!

Συνεχίζουμε, λοιπόν! Καλό ταξίδι να 'χουμε!

Ο Der Spiegel και το μαντρί

Και "πριν αλέκτωρ φωνήσαι τρις", έγινε μόλογο! Δεν πρόλαβε να βγει στον αέρα το κείμενο της περασμένης Δευτέρας ("Το στημένο στοίχημα...") και το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel ("Ο Καθρέφτης") ξετσουτσούνισε, δημιουργώντας σάλο.

Δεν έχουν σημασία οι λεπτομέρειες. Για την ακρίβεια, οι λεπτομέρειες έχουν σημασία μόνο για τους "ενημερωτές" (διάβαζε "διαμορφωτές") της κοινής γνώμης. Η ουσία μετράει. Και την ουσία την έχουν πάρει χαμπάρι όλοι οι υγιώς σκεπτόμενοι πολίτες. Ο Der Spiegel έκανε την δουλειά του, ως "διαμορφωτής" κι αυτός της κοινής γνώμης και ως όργανο της διεθνούς των κερδοσκόπων.

Στο σημείωμα της περασμένης Δευτέρας, λοιπόν, γράφαμε επί λέξει: "Όπως φαίνεται από τα στοιχεία της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών, μέσα στον Μάιο λήγουν πολλά συμβόλαια παραγώγων τα οποία έχουν τοποθετηθεί υπέρ της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους. Με άλλα λόγια, υπάρχουν πολλοί τζογαδόροι οι οποίοι έχουν στοιχηματίσει τρελλά λεφτά ότι μέσα στον Μάιο η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να αναδιαρθρώσει τα χρέη της. Αυτό σημαίνει, βέβαια, ότι αν το ελληνικό χρέος δεν έχει αναδιαρθρωθεί μέσα στον τρέχοντα μήνα, όλοι αυτοί οι μάγκες θα χάσουν τα λεφτά τους. Έτσι, όσοι έχουν παίξει σε τέτοια παράγωγα, θα υποχρεωθούν -για να μην οριστικοποιήσουν την ζημιά- να "παρατείνουν" τα συμβόλαιά τους (δηλαδή, να μεταθέσουν το όριο της αναδιάρθρωσης από τον Μάιο σε κάποια μεταγενέστερη ημερομηνία, κάτι σαν "στοίχημα live"). Και, φυσικά, αυτή η "παράταση" θα γίνει κάθε άλλο παρά ανέξοδα...."

Όσοι καταλαβαίνουν, λοιπόν, δεν αιφνιδιάστηκαν από τις αντιδράσεις τύπου Der Spiegel. Οι φουκαράδες οι κερδοσκόποι νιώθουν έντονη την απειλή να χάσουν λεφτά κι είναι λογικό ότι δεν θα έμεναν με σταυρωμένα χέρια. Σε ένα στημένο παιχνίδι, άλλωστε, όλα τα κόλπα είναι στο κόλπο. Όσο για το χρονικό σημείο όπου εκδηλώθηκε ο Der Spiegel, υπάρχει και γι' αυτό η ερμηνεία: τα περισσότερα παράγωγα που έχουν παιχτεί πάνω στην πτώχευση της Ελλάδας και στην έξοδό της από το ευρώ, λήγουν στις 12 του μηνός! Ιδού, λοιπόν, προς τι η τόση κωλοπιλάλα. Ό,τι έχουν να κάνουν οι μάγκες, πρέπει να το έχουν κάνει μέχρι την Πέμπτη, αλλιώς την πάτησαν. Ας είμαστε, λοιπόν, προετοιμασμένοι για όσα θα ακούσουμε ακόμη μέχρι τότε.

Μέχρι τούτη τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, δεν έχει γίνει τίποτε. Και δεν είμαι μάντης για να προβλέψω αν τελικά η διεθνής των κερδοσκόπων τα καταφέρει. Το ερώτημα είναι απλό αλλά δεν θα μας το απαντήσει κανένας: έχουν καταφέρει οι "αγορές" να ξεφορτωθούν τα ελληνικά ομόλογα που είχαν στα χέρια τους ή όχι; Με άλλα λόγια: έχει καταφέρει ο Σόρος (και κάθε Σόρος) να σπρώξει τα ελληνικά ομόλογα σε κάποιες κεντρικές τράπεζες, σε κάποια ασφαλιστικά ταμεία (δηλαδή, στις πλάτες των λαών) κλπ; Αν δεν τα έχει καταφέρει, οποιαδήποτε αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους (λέγε με "πτώχευση") θα οδηγήσει σε χοντρό "κούρεμα" της αξίας των ομολόγων και ο κύριος Σόρος (και κάθε Σόρος) θα χάσει χοντρά λεφτά, οπότε θα προσπαθήσει να αποτρέψει την πτώχευσή μας, τουλάχιστον προσωρινά.

Επαναλαμβάνω ότι δεν είμαι μάντης. Μπορώ, όμως, να επαναλάβω κάτι που είχα πει παλιότερα: μας θέλουν μέσα στο μαντρί. Όσο τα πρόβατα μένουν μέσα στο μαντρί, τόσο το άρμεγμά τους παραμένει και ελεγχόμενο και εύκολο. Κι επειδή υπάρχει ακόμη πολύ γάλα για άρμεγμα (διευθετήσεις στο Αιγαίο, πώληση της εθνικής λαϊκής περιουσίας, εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων και του λοιπού ορυκτού πλούτου της περιοχής κλπ), εκτιμώ ότι θα μείνουμε πολύ καιρό ακόμη μαντρωμένοι. Δυστυχώς ή ευτυχώς. Το μέλλον θα δείξει κατά πόσο έχω δίκιο ή όχι.