Μάγκας από μικράκι

Μιας και σήμερα δεν είναι μόνο Παρασκευή αλλά και η τελευταία μέρα του μήνα, λέω ν' αφήσω κατά μέρος τις αναλύσεις και τις γκρίνιες και να το πάμε πιο χαλαρά. Σκέφτηκα, ας πούμε, να ξεφυλλίσω λίγο μαζί σας την ιστορία τού ρεμπέτικου τραγουδιού μας. Χρειάστηκε κάμποση ώρα για να διαλέξω θέμα, ώσπου τελικά το μάτι μου κόλλησε στην παρακάτω φωτογραφία, η οποία τραβήχτηκε το 1948 και δείχνει τον Μιχάλη Γενίτσαρη με την Σωτηρία Μπέλλου. Τί θα λέγατε αν σήμερα αφήναμε κατά μέρος την Μπέλλου κι ασχολούμασταν με τον Γενίτσαρη; Κόκκινη κλωστή δεμένη, λοιπόν και... πάμε!

Μιχάλης Γενίτσαρης, Σωτηρία Μπέλλου (1948)

Ο Μιχάλης γεννήθηκε στην αγια-Σοφιά του Πειραιά ως Γεννήτσαρης, στις 15 Ιουνίου 1917. Η τύχη τό 'φερε κι απέναντι από το ουζερί τού πατέρα του είχε τον καφενέ του ο μεγάλος Γιώργος Μπάτης. Έτσι, ο Μιχάλης, αλάνι από γεννησιμιού του, γοητεύθηκε νωρίς-νωρίς από το μπουζούκι τού Μπάτη και βάλθηκε να μάθει να παίζει κι αυτός, χρησιμοποιώντας ένα σκεβρωμένο μπαγλαμαδάκι του πατέρα του, που το βρήκε σε μια παλιά κασέλα.

Πριν καλά-καλά βγάλει τα κοντά παντελονάκια, ο Μιχάλης έπιασε δουλειά ως βοηθός κουρέα, σε αλατάδικο, σε τακουνάδικο, σε πεταλωτήριο, σε μανάβικο, σε χυτήριο, σε κλειδαράδικο, σε λεβητοποιείο, στους ταρσανάδες... όπου νά 'ναι, αφού το ουζερί δεν έφτανε για να ζήσει η οικογένεια. Δεν έπαψε, όμως, να γρατζουνάει τον μπαγλαμά και παράλληλα να μαθαίνει μπουζούκι. Γρατζούνισμα το γρατζούνισμα, ο νεαρός Γεννήτσαρης σκάρωσε ένα χοντροκομμένο λογοτεχνικά τραγούδι: "Εγώ μάγκας φαινόμουνα θα γίνω από μικράκι, κατάλαβα τα έξυπνα κι έμαθα μπουζουκάκι". Χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια ώσπου να τον πείσει ένας φίλος του να δείξει το κομμάτι στον Παναγιώτη Τούντα κι εκείνος να το πάρει για γραμμοφώνηση στην "Κολούβια" (όπως έλεγε μια ζωή την Columbia ο Μιχάλης). Το κομμάτι έγινε επιτυχία και ο Μιχάλης βρέθηκε ξαφνικά, από το πουθενά, να παίζει σε πάλκο, ανάμεσα σε θρυλικά ονόματα, όπως τον Κηρομύτη, τον Δελιά, τον Παγιουμτζή... Στο μεταξύ, μιας και η μόρφωση δεν περισσεύει σε κανέναν απ' όλους αυτούς, το επώνυμό του απλοποιείται σε Γενίτσαρης.

Ύστερα ήρθε η δικτατορία του Μεταξά. Ο Μιχάλης, που φαίνεται πως γεννήθηκε με μια έμφυτη
αντιπάθεια προς τους μπάτσους, δεν αργεί να βρεθεί στην φυλακή:

Χειρόγραφο του Μιχάλη Γενίτσαρη

Μας σταματάει ξαφνικά στον δρόμο ένας αστυφύλακας και μας ρωτάει: "Για πού πάτε παιδιά; Αυτό που κρατάς εσύ τι είναι είναι;", λέει σ' εμένα. Του λέω, "μπουζούκι". Χωρίς όμως να το προσέξω, έχει πλησιάσει κοντά και δίνει μια κλωτσιά, όπως το βαστάω και μου το σπάει. "Γιατί", του λέω, "κύριε πόλισμαν το έσπασες;". "Δεν ξέρεις", μου λέει, "ότι το όργανο αυτό είναι χασικλίδικο; Πήγαινε φύγε", λέει, "για να μην σας πάω όλους μέσα". Το αποτέλεσμα το λέω τώρα, τον έσπασα στο ξύλο μέχρι του θανατά, τον έστειλα για καιρό στο νοσοκομείο, εγώ δικάστηκα, την πλήρωσα άσχημα και άστα. (*)

Ο Γενίτσαρης κλείνεται για έξι μήνες στις φυλακές Αβέρωφ. Δεν προλαβαίνει να βγει και ξαναμπλέκει σε καβγά με κάτι σουγιάδες για τα μάτια μιας κοπέλλας, οπότε εκτοπίζεται στην Ίο, με την ταμπέλα "δημόσιος κίνδυνος". Μα ούτε εκεί ήταν γραφτό να γίνει "καλό παιδί". Ο μεγάλος ρεμπέτης στιχουργός Νίκος Μάθεσης είναι αποκαλυπτικός καθώς μιλάει για τον Γενίτσαρη:

Μανούριασε και πλάκωσε κάτι χωροφύλακες και τον βάλανε στο μάτι. Αλλά τι τους έκανε! Πήρε μετά έναν χωροφύλακα, τον έδειρε και του πήρε το πιστόλι. Ναι! Και πάει στο τμήμα της χωροφυλακής στη Νιό και τους πλακώνει στο μπινελίκι. Μπαίνει μέσα και με το πιστόλι στο χέρι απειλούσε τον διοικητή και τους άλλους χωροφύλακες, ώστε να αφήσουνε ήσυχους τους εξόριστους που τους φερνόντουσαν άσχημα. Κλαρίνο είχανε κάτσει όλοι τους. Μετά απ' αυτό ησυχάσανε τα πράγματα και τους φερόντουσαν πιο ωραία, πιο ανθρώπινα. Γενίτσαρης ήτανε αυτός. Όχι παίζουμε! (**)

Καθώς η κατοχή πλακώνει τον τόπο, ο Γενίτσαρης αρχίζει να αλλάζει. Όχι από χαρακτήρα, δεν κόβει τον τσαμπουκά. Αλλά, βήμα-βήμα, πολιτικοποιείται και περνάει στην αριστερά και στην αντίσταση. "Πολέμησα τους γερμανούς με τους σαλταδόρους", λέει ο ίδιος με καμάρι. Τα τραγούδια που γράφει, αποτυπώνουν όχι μόνο αυτή την αλλαγή αλλά και ολόκληρη την εποχή:

Οι Μαυραγορίτες
Μικροί-μεγάλοι γίνανε μαυραγορίτες όλοι
κι αφήσαν όλο το ντουνιά με δίχως πορτοφόλι.
Ακόμα κι οι γυναίκες τους τη μαύρη κυνηγάνε,
τσάντες, τσουβάλια κουβαλούν, κανέναν δεν ψηφάνε.
Μέρα και νύχτα τριγυρνούν στους δρόμους σαν κοράκια,
πελάτες ψάχνουν για να βρουν, να γδάρουνε κορμάκια.
Πουλήσαμε τα σπίτια μας και τα υπάρχοντά μας,
για δυό ελιές κι ένα ψωμί, να φάνε τα παιδιά μας.
 
Οι λαδάδες
Όσοι πουλάν μαύρη αγορά, οι παλιομασκαράδες,
θα τους κρεμάσουνε κι αυτούς, όπως τους δυο λαδάδες,
που τους κρεμάσαν και τους δυο ψηλά σε μια κολώνα
κι όσοι πέρναγαν από κει τους έφτυναν το πτώμα.
Προσέχτε οι υπόλοιποι, μην το περνάτ’ αστεία,
γιατί θα σας κρεμάσουνε στην ίδια την πλατεία.

Ο σαλταδόρος
 Ζηλεύουνε δε θέλουνε ντυμένο να με δούνε,
μπατίρη θέλουν να με δούν για να φχαριστηθούνε.

Θα σαλτάρω θα σαλτάρω τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Μα εγώ πάντα βολεύομαι γιατί τήνε σαλτάρω
σε κανα αμάξι Γερμανού και πάντα τη ρεφάρω.

Θα σαλτάρω θα σαλτάρω τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Μπεντζίνες και πετρέλαια εμείς τα κυνηγάμε
γιατί έχουνε πολλά λεφτά και μόρτικα γλεντάμε.

Σάλτα ρίξε τη ρεζέρβα γίνε ντου και σήκω φεύγα.

Οι Γερμανοί μας κυνηγούν μα εμείς δεν τους ακούμε.
Εμείς θα τη σαλτάρουμε ώσπου να σκοτωθούμε.

Θα σαλτάρω θα σαλτάρω τη ρεζέρβα να τους πάρω.

Στέλιος Κηρομύτης, Μιχάλης Γενίτσαρης, Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας), Σπύρος Καλφόπουλος

Ένας από τους αγωνιστές τής κατοχής, ο οποίος συγκίνησε τον Γενίτσαρη, ήταν ο Στέλιος Σπανός, γνωστός με το παρανόμι "Καρδάρας". Ο Καρδάρας ξεκίνησε από πιτσιρικάς ως σαλταδόρος και σύντομα πέρασε στον ΕΛΑΣ, όπου αξιοποίησε τις σαλταδόρικες ικανότητές του για να κλέβει όπλα από τους γερμανούς. Σύμφωνα με τον -όχι απολύτως αξιόπιστο- Ιάσονα Χανδρινό (***), ο Καρδάρας εντάχθηκε στην ΟΠΛΑ αλλά το σίγουρο είναι ότι εξελίχθηκε σε ικανώτατο σαμποτέρ. Δυστυχώς, συνελήφθη από τους ταγματασφαλίτες στο Μπλόκο της Κοκκινιάς και εκτελέστηκε στις 18 Αυγούστου 1944. Ο ίδιος ο Γενίτσαρης αφηγείται: "Πολλά κατορθώματα έκανε αυτό το παιδί, που έχουνε μείνει στο μυαλό όλων. Ακόμα το κουβεντιάζει ο κόσμος. Το όνομα αυτουνού του παιδιού είχε γίνει ύμνος, είπαμε, στον Πειραιά και όλοι κλάψανε που χάθηκε. Μεγάλος πατριώτης, ψυχή που δε λέγεται, από προδοτικές σφαίρες πήγε". Τότε έγραψε το παρακάτω κομμάτι στην μνήμη του, για το οποίο σημειώνει: "Μόλις έβαλα μουσική και τό 'παιξα λίγες φορές, το μάθανε παντού. Το μάθανε όλοι οι σαμποτέρ, οι αγωνιστές οι άλλοι, οι αντάρτες, όλοι. Το μάθανε και ήρθανε και με πήρανε Εαμίτες και αντάρτες και με πήγανε στην πλατεία, στην Κοκκινιά. Πέντε χιλιάδες κόσμος και παραπάνω μαζεύτηκε, εκεί που ήταν η μεγάλη κεντρική πλατεία. Και τότες, με κάτι παλιά μεγάφωνα που φέρανε, με βάλανε και τό 'παιξα και το τραγούδησα. Πριν αρχίσω, κρατήσανε ένα λεπτό σιγή για τη μνήμη του παλληκαριού. Όταν το τραγουδούσα, όλος ο κόσμος έκλαιγε".

Πενθοφορεί η Αγιά Σοφιά, Παλιά και Νέα Κοκκινιά,
κλάψε κι εσύ τώρα ντουνιά, πιάσαν τον Στέλιο τα σκυλιά.
Τον πιάσαν γερμανόφιλοι και ταγματασφαλίτες
τον Στέλιο τον Καρδάρα μας, στο Ρέντη, οι αλήτες.
Δεμένο τον επήγανε προς τον Άγιο Διονύση,
δέκα ντουφέκια τού 'ριχναν, ώσπου να ξεψυχήσει.
Θεέ μου, ας προλάβαινες νά 'κανες άλλη κρίση,
πού 'χε μανούλα κι αδελφές και έπρεπε να ζήσει.
Άδικα τον σκοτώσανε, λες κι ήτανε κατάρα,
γιατ' ήταν στην Αντίσταση, τον Στέλιο τον Καρδάρα.

Ο Μιχάλης Γενίτσαρης συνέχισε να γράφει τραγούδια μέχρι τον θάνατό του, στις 11 Μαΐου 2005. Λέγεται ότι έγραψε πάνω από 700 κομμάτια, τα οποία κατά καιρούς τραγούδησαν πολλές μεγάλες φωνές (Καζαντζίδης, Μπιθικώτσης, Γαβαλάς, Παγιουμτζής, Μητσιάς, Βιτάλη, Διονυσίου, Αλεξίου, Νταλάρας, Γκρέυ κλπ). Ο ίδιος ξαναμπήκε φυλακή και, όταν βγήκε, άνοιξε ένα μπουζουκομάγαζο στην Αίγινα. Γρήγορα φαλίρησε και επέστρεψε στο Πειραιά, όπου έπιασε δουλειά στην λαχαναγορά. Μετά την μεταπολίτευση, τα τραγούδια του ανασύρθηκαν κι έγιναν της μόδας, οπότε ήρθε κι η δική του ώρα να γίνει ευρύτερα γνωστός. Το 1996 διοργανώθηκε προς τιμή του μια συναυλία στον Λυκαβηττό, στην διάρκεια της οποίας ανακοίνωσε την οριστική του απόσυρση από τα πάλκα.

Φωτογραφία του 1953. Από αριστερά: Θόδωρος Δακτυλίδης ("Παναγιωτάκι"), Νίκος Γιουλάκης,
Μιχάλης Γενίτσαρης, Νίτσα Γκρέζη, Γιώργος Κοινούσης, Αργύρης Βαμβακάρης (αδελφός τού Στέλιου).

Σημείωση: Το χειρόγραφο του Μιχάλη Γενίτσαρη και ορισμένα στοιχεία για την ζωή του αντλήθηκαν από την αυτοβιογραφία του με τίτλο "Μάγκας από μικράκι" (εκδόσεις "Νεφέλη", εξαντλημένο).

----------------------------------------------
(*) Κώστας Χατζηδουλής, "Ρεμπέτικη Ιστορία - 1", εκδόσεις Νεφέλη.
(**) Γιάννης Παπαϊωάννου, "Ντόμπρα και σταράτα", εκδόσεις Κάκτος, 1996.
(***) Ιάσονας Χανδρινός, "Το τιμωρό χέρι του λαού", εκδόσεις Θεμέλιο, 2012.

Η συνέντευξη ενός κινέζου

Δεν ξέρω τι συμπέρασμα βγάλατε από την προχτεσινή συνέντευξη Σημίτη στον Σκάι αλλά εγώ οφείλω να ομολογήσω ότι, αν ήμουν στην θέση του, θα την είχα διακόψει και θα είχα φύγει. Εντάξει, ήξερα ότι ο Παύλος Τσίμας και η Σία Κοσιώνη είναι σκληρά καρύδια ως δημοσιογράφοι και δεν χαρίζονται στους συνομιλητές τους αλλά τέτοιο στρίμωγμα (και, μάλιστα, σε πρώην πρωθυπουργό!) δεν είχε ξαναγίνει. Αυτό δεν ήταν συνέντευξη. Ανάκριση πρώτου βαθμού ήταν.

Φυσικά, κάτω από τέτοιες απαράδεκτες συνθήκες εξοντωτικής πίεσης, ο -υπερογδοντάχρονος πλέον- γκουρού τής πολιτικής αναγκάστηκε να ομολογήσει και να παραδεχτεί πολλά και ενδιαφέροντα. Για παράδειγμα, είπε, μεταξύ άλλων:

- "Η διαφάνεια είναι απολύτως αναγκαία και κάθε τι πρέπει να ερευνάται" αλλά η σημερινή κυβέρνηση "εκτοξεύει καταγγελίες και δημιουργεί διαδικασίες για να αναδειχτεί η διαφθορά των άλλων, χωρίς να υπάρχουν τα συγκεκριμένα στοιχεία".

- "Όταν οι συνθήκες είναι κακές και υπάρχουν όλες αυτές οι δυσκολίες δεν είναι καθόλου εύκολο να πεις τι θα γίνει αύριο. Και πρέπει να προσέχεις μη συμβεί η καταστροφή. Σχέδιο δεν πιστεύω να υπάρχει".

- "Οι ξένοι δεν μπορούν να ανακατεύονται στην πολιτική των κομμάτων, τα κόμματα είναι ελεύθερα να υποστηρίζουν το οτιδήποτε πιστεύουν και οι ξένοι θα πρέπει να αναλάβουν ανάλογα τα ρίσκα, τις ευθύνες κλπ. Αλίμονο τώρα, εάν έρχονται και οδηγίες από τις Βρυξέλλες, από τον οποιονδήποτε στο κάθε κόμμα της αντιπολίτευσης, θα είναι και αστείο και απαράδεκτο σε σχέση με τη λειτουργία της Δημοκρατίας".

- "Είναι μία έκτακτη κατάσταση, η οποία χρειάζεται μία λύση με προσφυγή στις εκλογές. Το πιστεύω, διότι οι αντιθέσεις είναι τόσο μεγάλες, το κυβερνητικό κόμμα έχει χάσει τόσο πολύ την αποδοχή του κοινού και υπάρχει μία αδυναμία να γίνει μία πολιτική που θα οδηγήσει την Ελλάδα μπροστά".

- "Το 2006 συνήλθε η επιτροπή του Eurostat η οποία εξετάζει αυτές τις περιπτώσεις και είπε ότι η κυβέρνηση μου έκανε σωστά τις εγγραφές στις στατιστικές της αγοράς των όπλων, η αγορά των όπλων δεν υπολογίζεται όπως λέει η κυβέρνηση Καραμανλή κατά την στιγμή της αγοράς, αλλά κατά την στιγμή της παράδοσης. Και κατόπιν τούτου τα στατιστικά στοιχεία έδειξαν ότι η Ελλάδα κατά πολύ λίγο, το όριο ήταν 3% το έλλειμμα της Ελλάδας όταν μπήκε ήταν 3,2 - 3,3 με την εκδοχή αυτή την οποία είπε η ευρωπαϊκή στατιστική υπηρεσία που έλεγξε και όλα τα άλλα στοιχεία".

 - "Λόγω της παγκοσμιοποίησης όλα είναι και πιο συνδεδεμένα. Η Ελλάδα θα είχε δικό της νόμισμα. Τι έχουμε δει με το δικό μας νόμισμα. Την προηγούμενη περίοδο είχε υποτιμηθεί το νόμισμα δύο φορές. Στην Ελλάδα υπήρχε ένας πληθωρισμός για 20 και πλέον χρόνια 20%. Υπάρχει τώρα τέτοιος πληθωρισμός; Ή υπήρχε από την ένταξη και μετά τέτοιος πληθωρισμός; Τέτοιος πληθωρισμός δεν επιτρέπει καταθέσεις. Δεν επιτρέπει τα κεφάλαια να αποδώσουν. Άρα και η Ελλάδα πρέπει να συμμετέχει στο σύστημα με όποιες δυσκολίες υπάρχουν ή ανισότητες ή κακές ρυθμίσεις στο σύστημα γιατί έξω από το σύστημα δεν θα έχει δυνατότητα ομαλής επιβίωσης. Αυτό πιστεύω εγώ και αυτό δείχνει η εμπειρία".

- "Από το 2000 η ανάπτυξη ήταν 4,1% και συνέχισε να είναι υψηλή μέχρι το 2004. Το 2005 κατέρρευσε και μετά από το 2006 κατέρρευσε οριστικά. Το 2009 που έφυγε η κυβέρνηση Καραμανλή δεν είχαμε ανάπτυξη αλλά είχαμε ύφεση -4% (...) Σύμφωνα με στοιχεία της ευρωπαϊκής ένωσης, το χρέος ανέβηκε από το 2008 μέχρι το 2009. Στα 4 χρόνια της διακυβέρνησής μας το έλλειμμα είχε αυξηθεί μόνο 17 δισ. Στα 4 χρόνια 17 δισ, στον ένα χρόνο 36 δισ. Αυτή είναι η διαφορά".

 18/1/1996: Ο εκσυγχρονισμός καθ' οδόν. Ο Κώστας Σημίτης έχει μόλις εκλεγεί πρωθυπουργός και οι "σημιτοφύλακες" Θόδωρος Τσουκάτος, Γιώργος Πανταγιάς, Νίκος Θέμελης και Τάσος Μαντέλης κατευθύνονται στο Μέγαρο Μαξίμου.

Με δυο λόγια, ο κύριος Σημίτης αναγκάστηκε να παραδεχτεί ότι καλώς έκανε και μας έβαλε στο ευρώ, ότι δεν μας έβαλε με "μαγειρεμένα" στοιχεία, ότι πρέπει να μείνουμε στο ευρώ επειδή έξω θα είμαστε χειρότερα, ότι δεν υπάρχουν στοιχεία για διαφθορά επί των ημερών του, ότι το χρέος δεν το διόγκωσε αυτός αλλά ο Καραμανλής και ότι πρέπει να γίνουν εκλογές το συντομώτερο δυνατόν. Και όλες αυτές οι παραδοχές και οι ομολογίες έγιναν μόνο και μόνο επειδή οι δυο δημοσιογράφοι ήσαν απηνείς και δεν του χαρίστηκαν.

Βέβαια, για να είμαστε ειλικρινείς, Τσίμας και Κοσιώνη θα μπορούσαν να γίνουν ακόμη πιο σκληροί αλλά φαίνεται πως λυπήθηκαν τον γεράκο που είχαν μπροστά τους. Προφανώς, φοβήθηκαν μήπως τους έμενε στα χέρια αν τον πίεζαν περισσότερο. Έτσι, δυστυχώς, δεν ακούσαμε λέξη από τον πρώην πρωθυπουργό για:

- την επί πρωθυπουργίας του συστηματικά ασκούμενη συστημική προπαγάνδα, η οποία έπεισε τον κάθε φουκαρά να παίξει τις οικονομίες του στη χρηματιστηριακή φούσκα του '99. Εντάξει, κι εμείς δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών αλλά εκείνο το χαμόγελο επιτυχίας τού Γιάννου θα μας μείνει αξέχαστο. Όπως θα μας μείνει αξέχαστη εκείνη η αφίσσα τού ΠαΣοΚ με το σύνθημα "1.000.000 έλληνες επενδυτές ΞΕΡΟΥΝ ότι οι μετοχές έχουν αξία". Με το "ΞΕΡΟΥΝ" να ξεχωρίζει, λες και είχαμε διδαχτεί χρηματιστήριο στο δημοτικό σχολείο.

- το επί πρωθυπουργίας του τζογάρισμα των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων στο χρηματιστήριο. Εντάξει, βολεύει πολλούς η ιστορία με τους "κουμπάρους" επί πρωθυπουργίας Καραμανλή αλλά το πατιρντί με τα δομημένα είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα.

- τα επί πρωθυπουργίας ανθίσαντα αυθεντικά πασοκικά φυντάνια (τύπου Άκη, Νεονάκη, Τσουκάτου, Μαντέλη, Γιάννου, Πανταγιά κλπ) και τα λοιπά σαπρόφυτα που ευδοκίμησαν μέσα και γύρω από την πράσινη αυλή. Όσο για τις αποδείξεις και τα "συγκεκριμένα στοιχεία" που τάχα δεν υπάρχουν, ακόμα ψάχνουμε πού πήγαν εκείνα τα λεφτά που πήρε ο Τσουκάτος από την Ζήμενς.

- το επί πρωθυπουργίας του πάρτυ που στήθηκε με τους ολυμπιακούς αγώνες τού 2004. Είχαμε -λέει- μείνει πίσω στην εκτέλεση των έργων, οπότε κάναμε απ' ευθείας αναθέσεις επειδή δεν προλαβαίναμε να κάνουμε διαγωνισμούς. Εντάξει, την ευθύνη την είχε ο "Αθήνα 2004" της Γιάννας, το ξέρουμε. Όμως, θες η Γιάννα - θες η μαντζουράνα, ακόμα δεν μάθαμε πόσο κόστισε εκείνο το "ευκαριστούμε Ατήνα, ευκαριστούμε Ελλάντα". Κι όχι τίποτ' άλλο, αλλά αυτό το φραγκολεβαντίνικο του Ζακ Ρογκ όχι απλώς μας θυμίζει το "καλό κουράϊο", που μας είπε στις 1/3/2010 ο επίτροπος Όλλι Ρεν, αλλά γεννάει και στο μυαλό μας την σιγουριά ότι συνδέονται.

- την επί πρωθυπουργίας του "αγορά του αιώνα" αλλά και κάτι άλλες αγορές για C4I (προφέρεται συ-φορ-ά[ι]) κλπ, που τα φορτώσαμε όλα στον φουκαρά τον Άκη, λες και δεν υπήρχε ΚΥΣΕΑ, δεν υπήρχε υπουργικό συμβούλιο και δεν υπήρχε πρωθυπουργός στον τόπο. Και παπά που τον κάναμε τον Άκη, μέχρι 5-6 θάψαμε. Οι υπόλοιποι βρομίσανε και μας έπνιξε η ζέχνα αλλά ο Σημίτης δεν έχει πάρει μυρουδιά.

- το επί πρωθυπουργίας του ξεσάλωμα των τραπεζών, με τα διάφορα διακοποδάνεια, μετοχοδάνεια, τουριστοδάνεια, μπουζουκοδάνεια, φοιτητοδάνεια, γαμοδάνεια και κάθε λογής γαμωδανειοδάνεια, για τα οποία ούτε αυτός ο πολυπράγμων "λογιστής" πήρε ποτέ χαμπάρι ούτε -πολύ περισσότερο- το φιλαράκι του ο Παπαδήμος, ο οποίος - υποτίθεται πως- είχε την εποπτεία τού συστήματος.

- το επί πρωθυπουργίας του αλισβερίσι τού κράτους με την Γκόλντμαν Σακς, χάρη στο οποίο τα στατιστικά στοιχεία έδειξαν έλλειμμα 3% (άντε 3,2 - 3,3, ας μη τσακωθούμε για πενταροδεκάρες). Αν δεν πληρώσαμε την Γκόλντμαν Σακς για να μας κάνει τον μάγειρο, γιατί στον διάβολο την πληρώσαμε;

Πρωτοχρονιά 2002: Οι πρωτεργάτες της εισόδου της χώρας στην ευρωζώνη βγάζουν περιχαρείς ευρώ από ΑΤΜ.

Εν κατακλείδι, αυτά που είπε στην συνέντευξή του ο Κώστας Σημίτης, απευθύνονται σε όσους έχουν συνηθίσει το κουτόχορτο και δεν μπορούν να το αποβάλουν από την διατροφή τους. Οι υπόλοιποι περιμένουμε πότε θα μιλήσει για όσα δεν είπε. Δεκαοκτώ βιβλία με ανοησίες έχει εκδώσει, ένα που να αξίζει τον κόπο να διαβάσουμε δεν θα γράψει ποτέ; Δεν θα πάψει ποτέ να παριστάνει τον κινέζο;

Το ανθρωπάκι

Μια φορά κι έναν καιρό, τότε που ο γερο-Καραμανλής δεν είχε γίνει ακόμη "Εθνάρχης", η κοινότητα του Κεφαλαριού νοίκιασε το 100 τετραγωνικών μέτρων κτήριο που υπήρχε μέσα στο πάρκο. Σ' αυτό το κτήριο επρόκειτο να λειτουργήσει η "Αλάσκα", ένα από τα πλέον ιστορικά ζαχαροπλαστεία τής χώρας, όπου γυρίστηκαν αμέτρητες σκηνές ταινιών τού παλιού ελληνικού κινηματογράφου.

Τα χρόνια πέρασαν και η "Αλάσκα" άλλαξε κάμποσες φορές χέρια αλλά παρέμενε στην θέση της. Ώσπου στα μέσα της δεκαετίας τού '90 ήρθε ο δήμαρχος Κηφισιάς και αποφάσισε να ανακαινίσει το κτήριο, το οποίο έδειχνε σαφή σημάδια φθοράς. Μόνο που η ανακαίνιση συνδυάστηκε με επέκταση κι έτσι στην θέση του παλιού κτηρίου φύτρωσε ένα νέο, σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερο: τα 100 τετραγωνικά έγιναν 380 και, μάλιστα, δίχως καμμιά άδεια. Αυθαίρετο μεν αλλά ο δήμαρχος "είχε τις άκρες του", κατά το κοινώς λεγόμενον. Τί διάβολο; Από τα 22 του στο πολιτικό κουρμπέτι ως ιδιαίτερος γραμματέας τού Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα και θα κώλωνε σε μια άδεια;

Σκηνές από τις ταινίες Η γυναίκα μου τρελλάθηκε, Δεσποινίς διευθυντής, Μερικοί το προτιμούν κρύο
και Κορίτσια για φίλημα. Όλες γυρισμένες στην "Αλάσκα" του Κεφαλαριού την δεκαετία τού '60.

Δήμαρχος είμαι, ό,τι θέλω κάνω; Μάλλον κάπως έτσι πρέπει να σκεφτόταν ο δήμαρχος. Πώς αλλιώς να εξηγήσουμε το γεγονός ότι νοίκιασε το νέο κτήριο των 380 τετραγωνικών προς 1.350.000 δραχμές τον μήνα, ενώ το παλιό των 100 τετραγωνικών πλήρωνε νοίκι 3.788.000 μηνιαίως; Βέβαια, ο δήμαρχος μηνύθηκε για την οικονομική ζημιά που προκάλεσε στον δήμο αλλά δεν επρόκειτο να δικαστεί ποτέ, μιας και στις εκλογές τού 2000 βγήκε βουλευτής με την Νέα Δημοκρατία και γλίτωσε λόγω ασυλίας.

Η εκλογή του ως βουλευτού γλίτωσε τον δήμαρχο κι από άλλα τραβήγματα. Το χειρότερο τράβηγμα ήταν μια καταγγελία κάποιου εργολάβου ότι, σε τετ-α-τετ συνάντησή τους, ο δήμαρχος ζήτησε 70 εκατομμύρια δραχμές ώστε να ανακαλέσει μια απόφαση η οποία απαγόρευε ανέγερση εμπορικού κέντρου σε κάποιον συγκεκριμένο χώρο. Όταν η βουλή αρνήθηκε να άρει την ασυλία τού πρώην δημάρχου, εκείνος κατέθεσε μήνυση εναντίον τού εργολάβου για ψευδή καταμήνυση. Κάπως έτσι η δικαιοσύνη κατόρθωσε το ακατόρθωτο: καταδίκασε τον εργολάβο για μια καταμήνυση που θεωρήθηκε ψευδής δίχως να εκδικαστεί ποτέ! Ο εργολάβος προσέφυγε στο ευρωπαϊκό δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι εκείνο το 2006 καταδίκασε την Ελλάδα για την άρνηση άρσης της βουλευτικής ασυλίας του πρώην δημάρχου.

Τα χρόνια συνέχισαν να περνούν ώσπου φτάνουμε στις παραμονές τής πρωτοχρονιάς τού 2013 και ο ασυλούχος βουλευτής βγαίνει στην τηλεόραση του Σκάι για να υπερασπιστεί τις περικοπές αποδοχών και επιδομάτων που κάνει η κυβέρνηση Σαμαρά. Στο ερώτημα γιατί όλα αυτά γίνονται τώρα και όχι πριν από χρόνια, ο βουλευτής δεν διστάζει να κατακεραυνώσει ακόμη και τον εαυτό του: "Αυτά που έλεγα ότι δεν παλεύονται τρία χρόνια πριν, δεν καταδέχομαι πια να μη τα παλεύω και να κολακεύω (...) Αποφάσισα να αντιμετωπίσω όσα εκ πρώτης όψης δεν παλεύονται, γι' αυτό αποφάσισα να μην είμαι ανθρωπάκι πια κι ας είμαι αντιπαθής".

Φαίνεται πως ο Σαμαράς εκτίμησε δεόντως το γεγονός ότι ο βουλευτής του επέλεξε να πάψει να είναι ανθρωπάκι και τον Ιούνιο του 2013 του πρότεινε να γίνει υφυπουργός παιδείας. Όμως, ο βουλευτής είχε ήδη διατελέσει υφυπουργός (εθνικής άμυνας, το 2007), οπότε τώρα θα έπρεπε να πάει λίγο πιο ψηλά. Έτσι, απέρριψε ευγενικά την πρόταση: "Ευχαριστώ κύριε Πρόεδρε αλλά πιστεύω ότι μπορώ να αποδώσω κάπου αλλού καλύτερα". Τί να κάνει κι ο Σαμαράς; Τον βόλεψε προσωρινά ως πρόεδρο του "Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής" και έναν χρόνο αργότερα τον έκανε υπουργό πολιτισμού. Τόσοι και τόσοι φελλοί έχουν περάσει από το υπουργείο όπου κάποτε θήτευσε η Μελίνα... ένας πάνω, ένας κάτω δεν θα πείραζε.

Έχει κι άλλες ομορφιές ο βίος και η πολιτεία τού εν λόγω δημάρχου-βουλευτή-υπουργού αλλά ας πάμε κατ' ευθείαν στο χτεσινό του κατόρθωμα, το οποίο άλλωστε έγινε αφορμή να θυμηθώ όλα όσα παρέθεσα πιο πάνω. Χτες, λοιπόν, ο νυν βουλευτής Ιωαννίνων κ. Κωνσταντίνος Τασούλας (ναι, περί αυτού μιλάμε τόση ώρα) είπε το εξής αμίμητο από βήματος της βουλής:

Έχει ακουστεί εδώ ότι ο Μπελογιάννης αγωνίστηκε για τη δημοκρατία. Διαφωνώ. Ο θάνατος του Μπελογιάννη ήταν σκληρότατος . Η θανατική ποινή είναι μια σκληρότατη πράξη. Αλλά δεν μπορεί εν ονόματι μιας σκληρότατης πράξης που μπορεί κανείς να την κρίνει, αν ήταν άδικη ή δίκαιη, να θεωρούμε ότι η επιδίωξη επιβολής κομμουνιστικής δικτατορίας συνιστά πράξη υπέρ της δημοκρατίας.

Διαφωνεί, λοιπόν, ο κ. Τασούλας με την άποψη ότι ο Μπελογιάννης αγωνίστηκε για την δημοκρατία. Σε τελική ανάλυση, συμφωνώ προς τον κ. Τασούλα με μια μικρή διευκρίνηση: ο Μπελογιάννης δεν αγωνίστηκε για την δημοκρατία τού κ. Τασούλα. Για να το πω ωμά, ο Μπελογιάννης είχε χεσμένη την δημοκρατία τού κ. Τασούλα και των ομοίων του, ακριβώς όπως η δημοκρατία τού κ. Τασούλα έχει χεσμένη την πραγματική δημοκρατία. Ο Μπελογιάννης αγωνίστηκε για άλλα πράγματα, όπως είπε ο ίδιος στην απολογία του (υπογραμμίζω, προς διευκόλυνση του κ. Τασούλα):

Γουδή, Κυριακή, 30 Μαρτίου 1952, λίγο πριν το ξημέρωμα... λίγο πριν την εκτέλεση.
Από αρίστερά: Δημήτρης Μπάτσης, Νίκος Μπελογιάννης, Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος.

Οι κομμουνιστές δεν είναι όργανα των ξένων. Ο κομμουνισμός είναι πανανθρώπινο ιδανικό και παγκόσμιο κίνημα (…). Μπορεί ποτέ όργανα των ξένων να δημιουργήσουν ένα τέτοιο μεγαλειώδες κίνημα; Ποιος ξένος πράκτορας δίνει με τέτοια απλοχεριά τη ζωή του, όπως τη δίνουν χιλιάδες κομμουνιστές; Οι θυσίες αυτές μόνο με τις θυσίες των πρώτων χριστιανών μπορεί να συγκριθούν. Αλλά και πάλι υπάρχει μια διαφορά, ότι ενώ οι χριστιανοί δέχονταν το μαρτύριο και το θάνατο, ελπίζοντας να κληρονομήσουν τη βασιλεία των ουρανών, οι κομμουνιστές δίνουν τη ζωή τους μην ελπίζοντας σε τίποτα. Τη δίνουν για ν’ ανατείλει στην ανθρωπότητα ένα καλύτερο, ευτυχισμένο αύριο, που αυτοί δε θα το ζήσουν. Ποιο όργανο των ξένων μπορεί να προσφέρει τη ζωή του σ’ έναν τέτοιο μεγάλο σκοπό;
(...)
Αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από τους κατηγόρους μας. Το δείξαμε όταν εκινδύνευε η ελευθερία, η ανεξαρτησία και η ακεραιότητά της και, ακριβώς, αγωνιζόμαστε για να ξημερώσουν στη χώρα μας καλύτερες μέρες χωρίς πείνα και πόλεμο. Για το σκοπό αυτό αγωνιζόμαστε και όταν χρειαστεί θυσιάζουμε και τη ζωή μας. Πιστεύω ότι δικάζοντάς μας σήμερα, δικάζετε τον αγώνα για την ειρήνη, δικάζετε την Ελλάδα.

Μιλώντας στον Σκάι, ο κ. Τασούλας ισχυρίστηκε ότι αποφάσισε να πάψει να είναι ανθρωπάκι. Ο ίδιος πιστεύει ότι τα κατάφερε. Διαφωνώ. Συγκρινόμενος με Ανθρώπους όπως ο Μπελογιάννης, παραμένει χαμερπές ανθρωπάκι, μακρυά από θυσίες και κρυμμένο στην ασυλία του. Και έτσι θα μείνει.


ΥΓ: Το ξέρω ότι οι φωτογραφίες από τις παλιές ελληνικές ταινίες δεν πολυκολλάνε με το κείμενο αλλά τι να έβαζα; Τον Τασούλα;

Από το Δόγμα Τρούμαν στο Σχέδιο Containment

Χτες, είδαμε αυτούσιο το διάγγελμα του Τρούμαν με το περίφημο Δόγμα του, δίχως σχόλια. Μόνη σημείωσή μας ήταν ότι, σύμφωνα με την πλειοψηφία των ιστορικών, αυτό το διάγγελμα απετέλεσε την απαρχή τού Ψυχρού Πολέμου. Νομίζω, όμως, πως η δουλειά μας θα μείνει μισή αν δεν προσθέσουμε μερικές ιστορικές πληροφορίες και δυο-τρία σχόλια.

Ας θυμηθούμε ότι το Δόγμα εξαγγέλθηκε στις 12 Μαρτίου 1947. Στις πολιτικές κουίντες των ΗΠΑ επικρατεί αναβρασμός και ανησυχία γιατί τα μηνύματα που έρχονται απ' έξω δεν είναι καθόλου καλά. Η Ευρώπη έχει μόλις βγει από έναν ιδιαίτερα βαρύ χειμώνα, τον βαρύτερο από τις αρχές τού αιώνα, γεγονός που προμηνούσε αυξημένη πείνα σε μια καθημαγμένη ήπειρο, η οποία ήδη πεινούσε λόγω του καταστροφικού πολέμου που είχε βιώσει. Κι επειδή "το στομάχι είναι η φωνή των λαών", η Ουάσιγκτον φοβάται ότι οι πεινασμένοι ευρωπαίοι θα κάνουν καμμιά κουτουράδα, την οποία και θα εκμεταλλευτούν αλλά και θα υποθάλψουν οι σοβιετικοί. Ήδη, οι πρώτες μεταπολεμικές εκλογές στις ευρωπαϊκές χώρες (κυρίως σε Γαλλία και Ιταλία) δείχνουν έντονη ενίσχυση των κομμουνιστικών κομμάτων.

Σύσκεψη στον Λευκό Οίκο υπό τον Χάρρυ Τρούμαν (αριστερά). Δεύτερος από δεξιά ο Τζωρτζ Κένναν (1947). (*)

Οι πολιτειακοί σπεύδουν να χαράξουν σχέδιο αντίδρασης στην διαφαινόμενη σοβιετική απειλή. Το βάρος πέφτει στις πλάτες τού έμπειρου διπλωμάτη Τζωρτζ Κένναν, διευθυντή πολιτικού σχεδιασμού στο υπουργείο εξωτερικών. Τον Φεβρουάριο του 1946, όταν υπηρετούσε ακόμη στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Μόσχα, ο Κένναν έστειλε στην Ουάσιγκτον το περίφημο "Μακρύ Τηλεγράφημά" του, όπου έκανε για πρώτη φορά λόγο περί ενός σχεδίου περιορισμού τής σοβιετικής επιρροής. Τώρα ο Κένναν αναπτύσσει αυτό το σχέδιο, το οποίο παίρνει την ονομασία Containment (= Περιορισμός). Σύμφωνα με τα στοιχεία που συλλέγει και μελετά ο Κένναν, τον μεγαλύτερο κίνδυνο διάβρωσης από τον κομμουνισμό διατρέχουν οι χώρες τής κεντρικής Ευρώπης και η Μεγάλη Βρεττανία. Έτσι, το σχέδιο Containment καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι ΗΠΑ έπρεπε να συνδράμουν όσο το δυνατόν συντομώτερα τις κυβερνήσεις αυτών των χωρών, βοηθώντας τις οικονομίες τους να ανακάμψουν γρήγορα ώστε να αποκρούσουν το φάσμα τής πείνας και της εξαθλίωσης που πλανιόταν πάνω από τους λαούς τους.

Παράλληλα, στο Στέιτ Ντηπάρτμεντ φτάνουν άλλα δυο ανησυχητικά μηνύματα. Και τα δυο στις 21 Φεβρουαρίου 1947. Το πρώτο προέρχεται από το Φόρεϊν Όφφις και ενημερώνει την Ουάσιγκτον ότι στις 31 Μαρτίου η Μεγάλη Βρεττανία θα διακόψει κάθε βοήθεια προς την Ελλάδα, λόγω της δεινής οικονομικής κατάστασης στην οποία έχει βρεθεί η ίδια. Η αλήθεια είναι ότι οι βρεττανοί πάλευαν από καιρό να μοιραστούν με τους πολιτειακούς τις δουλειές στην ανατολική Μεσόγειο αλλά τα γεράκια δεν βιάζονταν να βοηθήσουν τον λέοντα που ξεψυχούσε: γιατί να συνεταιριστούν αφού ήταν ζήτημα χρόνου να τα κληρονομήσουν όλα;

Το δεύτερο μήνυμα έχει ως αποστολέα τον Λόυ Χέντερσον, διευθυντή του Γραφείου Υποθέσεων Εγγύς Ανατολής. Πρόκειται για μια έκθεση τόσο σοβαρή ώστε ο υφυπουργός εξωτερικών Ντην Άτσεσον σπεύδει να την παραδώσει ο ίδιος στον υπουργό Τζωρτζ Μάρσαλ κι εκείνος την πάει γραμμή στον πρόεδρο Τρούμαν. Ο Χέντερσον είχε καιρό που ανησυχούσε για την κατάσταση στην Ελλάδα, εκτιμώντας ότι "στην Ελλάδα γίνεται ένα πείραμα που παρατηρούν όλοι οι λαοί του κόσμου, για να βεβαιωθούν κατά πόσο η αποφασιστικότητα των δυτικών δυνάμεων να αντισταθούν στην επίθεση είναι ανάλογη με την αποφασιστικότητα του διεθνούς κομμουνισμού να κατακτήσει νέα εδάφη και νέες βάσεις για παραπέρα επίθεση". Σε τούτη την έκθεση, όμως, είναι κατηγορηματικός: αν η Ελλάδα δεν έπαιρνε αμέσως βοήθεια, η κυβέρνηση θα ανατρεπόταν από τους κομμουνιστές και οι ΗΠΑ θα αντιμετώπιζαν σοβαρό κίνδυνο να χάσουν την επιρροή τους σε όλη την ανατολική Μεσόγειο.

Με αυτά τα δεδομένα, η εξαγγελία τού "Δόγματος Τρούμαν" ήταν ζήτημα χρόνου. Όμως, παρ' ότι ο Τρούμαν έκανε λόγο μόνο για την Ελλάδα και την Τουρκία, σύντομα το πλάνο άνοιξε και στον στόχο τής "ανοικοδόμησης" και "ανασυγκρότησης" μπήκαν όλες οι μη κομμουνιστικές ευρωπαϊκές χώρες. Η ροή χρήματος συνεχίστηκε απρόσκοπτα ως τα τέλη Ιουνίου 1950, όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Κορέα και οι ΗΠΑ άρχισαν να κόβουν κονδύλια για να ενισχύσουν τις δικές τους στρατιωτικές δαπάνες. Φυσικά, οι περικοπές αυξήθηκαν όταν κατά τον Νοέμβριο μπήκε και η Κίνα στον πόλεμο.

Στο μεταξύ, οι σοβιετικοί συνεχίζουν την προσπάθειά τους να αποκτήσουν πρόσβαση στην Μεσόγειο και στα πετρέλαια της Μέσης Ανατολής ενώ δεν κρύβουν την επιδίωξή τους να αλλάξει το καθεστώς των Δαρδανελλίων. Στα πλαίσια αυτά, η σοβιετική διπλωματία ενισχύει τις αποσχιστικές τάσεις των αζέρων και των κούρδων ενώ στο Ιράν βοηθάει το κομμουνιστικό κόμμα Τουντέχ, που παρουσιάζει αξιοθαύμαστη άνοδο και έντονη δραστηριότητα μετά την αποχώρηση των βρεττανών. Όλα αυτά προκαλούν εξαιρετική ανησυχία και εκνευρισμό στις ΗΠΑ. Έτσι, η Ουάσιγκτον σπεύδει να εντάξει την Ελλάδα και την Τουρκία στο Γραφείο Υποθέσεων Μέσης Ανατολής, στο οποίο υπάγεται ήδη το Ιράν και να δρομολογήσει την οικονομική βοήθεια του Σχεδίου Μάρσαλ και στις τρεις χώρες.

Κατ' αυτόν τον τρόπο, με βάση το Δόγμα Τρούμαν και όχημα το Σχέδιο Μάρσαλ, υλοποιήθηκε το σχέδιο Containment του Τζωρτζ Κένναν. Τώρα, πλέον, ένα ανασχετικό τής σοβιετικής επέκτασης δίχτυ είναι απλωμένο από το Ιράν μέχρι την Δυτική Γερμανία, καλύπτοντας ολόκληρη την ανατολική Μεσόγειο. Η "καραντίνα" που ήθελε να επιβάλει ο Ρούζβελτ το 1937 σε Γερμανία και Ιαπωνία, εν τέλει επιβλήθηκε από τον Τρούμαν στην Σοβιετική Ένωση.

Μόσχα, 10/11/1986: Αναμνηστική φωτογραφία αρχηγών κρατών από συνεδρίαση της CoMEcon. (**)

Επίλογος. Τα εκατομμύρια δολλαρίων τού Σχεδίου Μάρσαλ έμοιαζαν με μάννα εξ ουρανού για τους εξουθενωμένους από τον πόλεμο ευρωπαίους. Μάλιστα δε, στην πρώτη συνεδρίαση της Επιτροπής για την Ευρωπαϊκή Οικονομική Συνεργασία (OEEC), η οποία διαχειριζόταν το Σχέδιο, εκδήλωσαν ενδιαφέρον να παραστούν και η Πολωνία με την Τσεχοσλοβακία αλλά επενέβησαν οι σοβιετικοί και τις απέτρεψαν. Τον Ιανουάριο του 1949, ως απάντηση στο Σχέδιο Μάρσαλ και την OEEC, με πρωτοβουλία τής ΕΣΣΔ ιδρύθηκε το Συμβούλιο Αμοιβαίας Οικονομικής Βοήθειας (СЭВ αλλά γνωστό ως CoMEcon) για τις σοσιαλιστικές χώρες.

-------------------------------------------------------
(*) Μεταξύ Τρούμαν και Κένναν κάθεται ο Ρόμπερτ Αμπερκρόμπη Λόβετ, υφυπουργός εξωτερικών και κατοπινός υπουργός άμυνας, ο οποίος θεωρείται από τους πρωτεργάτες τής ίδρυσης του ΝΑΤΟ. Άκρη δεξιά ο Τσαρλς "Τσιπ" Μπόλεν, συνεργάτης του Κένναν στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Μόσχα και κατοπινός πρέσβυς στην ΕΣΣΔ. Η φωτογραφία δημοσιεύθηκε στους Τάιμς της Νέας Υόρκης, αλλά με το μεσαίο αρχικό του Λόβετ να αναγράφεται εσφαλμένα ως "Μ." (Ο Ρόμπερτ Μορς Λόβετ ήταν ο πρώην κυβερνήτης των Παρθένων Νήσων που το 1943 κατηγορήθηκε ως φιλοκομμουνιστής αλλά αθωώθηκε μετά από τριετείς δικαστικούς αγώνες).

(**) Από αριστερά: Γιάνος Κάνταρ (Ουγγαρία), Νικολάε Τσαουσέσκου (Ρουμανία), Έριχ Χόνεκερ (Γερμανική ΛΔ), Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (ΕΣΣΔ), Τρούονγκ Τσινχ (Βιετνάμ), Βόιτσεκ Γιαρουζέλσκι (Πολωνία), Φιντέλ Κάστρο (Κούβα), Τοντόρ Ζίβκοβ (Βουλγαρία), Γκούσταβ Χούζακ (Τσεχοσλοβακία), Τζάμπυν Μπάτμουνχ (Μογγολία).

Το Δόγμα Τρούμαν

[Πριν δυο εβδομάδες συμπληρώθηκαν 70 χρόνια από την 12/3/1947, ημέρα κατά την οποία ο 33ος πρόεδρος των ΗΠΑ Χάρρυ Σ. Τρούμαν εκφώνησε το παρακάτω διάγγελμα στο κονγκρέσσο. Πρόκειται για το διάγγελμα με το οποίο εξαγγέλθηκε το περίφημο "Δόγμα Τρούμαν (Truman Doctrine)" και γι' αυτό η 12/3/1947 θεωρείται από τους περισσότερους ιστορικούς ως η απαρχή τού Ψυχρού Πολέμου. Το καταγράφω εδώ ώστε να υπάρχει ως ενιαίο κείμενο για μελέτη. Η απόδοση στα ελληνικά από το πρωτότυπο και οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.]
 

Ο Χάρρυ Τρούμαν εκφωνεί το περίφημο διάγγελμα στο κονγκρέσσο των ΗΠΑ (12/3/1947).

Κύριε πρόεδρε,
κύριε γραμματέα,
μέλη του κονγκρέσσου των Ηνωμένων Πολιτειών,

Η σοβαρότητα της κατάστασης, την οποία αντιμετωπίζει σήμερα ο κόσμος, καθιστά απαραίτητη την εμφάνισή μου ενώπιον της κοινής συνεδρίασης του κονγκρέσσου (ενν.: κοινή συνεδρίαση γερουσίας και βουλής των αντιπροσώπων). Η εξωτερική πολιτική και η εθνική ασφάλεια αυτής της χώρας εμπλέκονται. Μια σύνοψη της παρούσας κατάστασης, την οποία θέλω να σας παρουσιάσω αυτή την στιγμή ώστε να την μελετήσετε και να πάρετε αποφάσεις, αναφέρεται στην Ελλάδα και την Τουρκία.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης επείγουσα έκκληση για οικονομική βοήθεια. Οι πρώτες πληροφορίες εκ μέρους της αμερικανικής οικονομικής αποστολής, η οποία βρίσκεται ήδη στην Ελλάδα, καθώς και οι πληροφορίες του εν Ελλάδι πρεσβευτού, ενισχύουν την δήλωση της ελληνικής κυβέρνησης ότι η βοήθεια είναι επιτακτική, αν η Ελλάδα θέλει να επιζήσει ως ελεύθερο έθνος.

Δεν πιστεύω ότι ο αμερικανικός λαός και το κονγκρέσσο θέλουν να κωφεύσουν στην έκκληση της ελληνικής κυβέρνησης. Η Ελλάδα δεν είναι πλούσια χώρα. Η έλλειψη επαρκών φυσικών πόρων εξανάγκαζε ανέκαθεν τον ελληνικό λαό να εργάζεται σκληρά για να κατορθώνει μετά βίας να εξασφαλίζει την διαβίωσή του. Από το 1940, η φιλόπονη και φιλειρηνική αυτή χώρα υπέστη εισβολή και τετραετή κατοχή εκ μέρους ενός θηριώδους εχθρού, καθώς και οξείες εσωτερικές αντιθέσεις. Όταν οι απελευθερωτικές δυνάμεις μπήκαν στην Ελλάδα, διαπίστωσαν ότι οι αποχωρούντες γερμανοί είχαν τελείως καταστρέψει όλες τις σιδηροδρομικές γραμμές, τους δρόμους, τα λιμάνια, τις συγκοινωνίες και τον εμπορικό της στόλο. Περισσότερα από χίλια χωριά πυρπολήθηκαν. Το 85% των παιδιών είναι φυματικά. Η κτηνοτροφία, η ορνιθοτροφία και τα οικόσιτα ζώα έχουν σχεδόν εξαφανισθεί. Ο πληθωρισμός εξανέμισε ουσιαστικά όλες τις οικονομίες του λαού.

Ως αποτέλεσμα των τραγικών αυτών συνθηκών, μια μαχητική μειοψηφία, εκμεταλλευόμενη τις ανάγκες και την αθλιότητα των ανθρώπων, μπόρεσε να δημιουργήσει πολιτικό χάος, το οποίο καθιστά μέχρι σήμερα αδύνατη την οικονομική ανάρρωση της χώρας.

Η Ελλάδα είναι σήμερα χωρίς κεφάλαια προς χρηματοδότηση της εισαγωγής των ειδών εκείνων, τα οποία είναι απαραίτητα για τη στοιχειώδη συντήρηση της. Υπό τις συνθήκες αυτές, ο ελληνικός λαός δεν μπορεί να σημειώσει πρόοδο στην επίλυση των προβλημάτων της ανοικοδόμησης. Η Ελλάδα βρίσκεται σε αδήριτη ανάγκη οικονομικής βοήθειας, για να μπορέσει να προβεί σε αγορές τροφίμων, ιματισμού, καυσίμων υλών και σπόρων. Αυτά είναι απαραίτητα για την ύπαρξη του λαού της και η προμήθεια τους είναι δυνατή μόνο από το εξωτερικό. Η Ελλάδα πρέπει να τύχει βοήθειας για να εισαγάγει είδη αναγκαία για την αποκατάσταση της εσωτερικής τάξης και ασφάλειας, η οποία αποτελεί ουσιώδη προϋπόθεση της οικονομικής και πολιτικής ανόρθωσης.

Η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε επίσης την βοήθεια αμερικανών οικονομολόγων, τεχνικών και διοικητικών, οι οποίοι θα εξασφαλίσουν ώστε η οικονομική και λοιπή βοήθεια που θα δοθεί στην Ελλάδα, θα χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά για τη δημιουργία σταθερής και αυθύπαρκτης οικονομίας αλλά και για τη βελτίωση της διοίκησης.

Σήμερα, η υπόσταση του ελληνικού κράτους απειλείται από την τρομοκρατική δράση χιλιάδων ενόπλων, ελεγχομένων από κομμουνιστές, οι οποίοι αψηφούν την εξουσία τής κυβέρνησης σε ορισμένα σημεία της χώρας και ιδιαίτερα κατά μήκος των βορείων συνόρων της. Μια επιτροπή, που όρισε το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, εξετάζει τις ανώμαλες συνθήκες στην βόρεια Ελλάδα και τις καταγγελθείσες συνοριακές παραβιάσεις κατά μήκος των συνόρων τής Ελλάδας με την Αλβανία, την Βουλγαρία και την Γιουγκοσλαβία. Στο μεταξύ, η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Ο ελληνικός στρατός είναι ολιγάριθμος και πενιχρά εξοπλισμένος. Χρειάζεται εφόδια και εξοπλισμό για να αποκαταστήσει την εξουσία της κυβέρνησης στο ελληνικό έδαφος. Η Ελλάδα πρέπει να βοηθηθεί για να μπορέσει να γίνει αυτοδύναμη  δημοκρατία που θα την σέβονται.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να παράσχουν τη βοήθεια αυτή. Παρείχαμε μέχρι σήμερα στην Ελλάδα κάποιας μορφής φροντίδα και οικονομική αρωγή αλλά όλα αυτά είναι ανεπαρκή. Δεν υπάρχει άλλη χώρα προς την οποία να μπορεί να στραφεί η δημοκρατική Ελλάδα. Δεν υπάρχει άλλο έθνος που να θέλει και να μπορεί να βοηθήσει μια δημοκρατική ελληνική κυβέρνηση. Η βρεττανική κυβέρνηση, η οποία ενίσχυσε την Ελλάδα, δεν μπορεί να συνεχίσει την παροχή βοήθειας μετά την 31η Μαρτίου. Η Μεγάλη Βρεττανία βρίσκεται στην ανάγκη να ελαττώσει ή να διακόψει πλήρως την εμπλοκή της σε κάποια σημεία του κόσμου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Εξετάσαμε το ζήτημα της βοήθειας από τα Ηνωμένα Έθνη κατά την κρίση αυτή. Όμως η κατάσταση είναι επείγουσα και απαιτεί άμεση δράση, την οποία τα Ηνωμένα Έθνη και οι συγγενείς οργανισμοί δεν είναι σε θέση να προσφέρουν.

Πρέπει να σημειωθεί ότι η ελληνική κυβέρνηση ζήτησε τη συμβολή μας και στη αποτελεσματική χρησιμοποίηση της οικονομικής και λοιπής βοήθειας που θα παράσχουμε, ώστε να βελτιώσει την δημόσια διοίκησή της. Έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι θα εποπτεύουμε την χρησιμοποίηση όλων των κεφαλαίων, τα οποία θα διαθέσουμε στην Ελλάδα, ώστε κάθε δολλάριο που θα δαπανηθεί, να συντελεί στο να καταστεί η Ελλάδα αυτάρκης και να βοηθήσει στη συγκρότηση μιας οικονομίας, στην οποία να μπορεί να ανθίσει μια υγιής δημοκρατία.

Καμμιά κυβέρνηση δεν είναι τέλεια. Όμως μια από τις πολλές αρετές μιας δημοκρατίας είναι ότι τα ελαττώματα είναι πάντοτε ευδιάκριτα και μπορούν να υποδειχθούν και να διορθωθούν με δημοκρατικές μεθόδους. Η ελληνική κυβέρνηση δεν είναι τέλεια. Όμως αντιπροσωπεύει το 85% των μελών του ελληνικού κοινοβουλίου, τα οποία εξελέγησαν πέρυσι. Ξένοι παρατηρητές, μεταξύ των οποίων 692 αμερικανοί, χαρακτήρισαν τις εκλογές αυτές ως γνήσια εκδήλωση των απόψεων του ελληνικού λαού. Η ελληνική κυβέρνηση κινήθηκε σε μια ατμόσφαιρα χάους και ακροτήτων. Έκανε λάθη. Η παροχή βοήθειας εκ μέρους μας δεν σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες συγχωρούν ό,τι έκανε ή θα κάνει η ελληνική κυβέρνηση. Καταδικάσαμε και καταδικάζουμε τις ακρότητες είτε της δεξιάς είτε της αριστεράς. Κατά το παρελθόν συστήσαμε πνεύμα ανοχής, συνιστούμε ανοχή και πάλι.

Ο Χάρρυ Τρούμαν συγχαίρει τον υπουργό εξωτερικών Τζωρτζ Μάρσαλ για το "σχέδιο ευρωπαϊκής ανοικοδόμησης".

Η γείτονας της Ελλάδας, η Τουρκία, αξίζει επίσης της προσοχής μας. Το μέλλον τής Τουρκίας ως ανεξάρτητου και υγιούς κράτους δεν είναι λιγώτερο ενδιαφέρον για τους φιλελεύθερους λαούς του κόσμου από το μέλλον της Ελλάδας. Οι περιστάσεις στις οποίες βρίσκεται η Τουρκία σήμερα είναι σημαντικά διαφορετικές από της Ελλάδας. Η Τουρκία απέφυγε τις καταστροφές, οι οποίες συσσωρεύθηκαν στην Ελλάδα, ενώ κατά την διάρκεια του πολέμου Ηνωμένες Πολιτείες και Μεγάλη Βρεττανία τής πρόσφεραν υλική βοήθεια. Η Τουρκία χρειάζεται τώρα την στήριξή μας.

Από την λήξη του πολέμου η Τουρκία ζήτησε οικονομική βοήθεια από την Βρεττανία και τις ΗΠΑ ώστε να επιτύχει τον εκσυγχρονισμό που είναι απαραίτητος για την διατήρηση της εθνικής της ακεραιότητας. Η ακεραιότητα αυτή είναι κρίσιμη για την προστασία της τάξης στη Μέση Ανατολή. Η βρεττανική κυβέρνηση μας πληροφόρησε ότι λόγω των δικών της δυσχερειών δεν μπορεί πλέον να παράσχει οικονομική βοήθεια προς την Τουρκία. Όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, αν η Τουρκία χρειάζεται βοήθεια, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι που πρέπει να της τη δώσουν. Είμαστε η μόνη χώρα που μπορεί να προσφέρει αυτή την βοήθεια.

Είμαι πλήρως ενημερωμένος για τις συνέπειες που θα επιφέρει η εκ μέρους των ΗΠΑ παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα και την Τουρκία και αυτές θα συζητήσω τώρα μαζί σας.

Ένας από τους πρωταρχικούς, αντικειμενικούς σκοπούς της εξωτερικής πολιτικής των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η δημιουργία συνθηκών, υπό τις οποίες εμείς και άλλα έθνη θα μπορούμε να δημιουργήσουμε έναν τρόπο ζωής χωρίς καταναγκασμούς. Αυτό ήταν ένα θεμελιώδες αίτημα κατά τον πόλεμο με την Γερμανία και την Ιαπωνία. Η νίκη μας επετεύχθη εναντίον χωρών, οι οποίες ήθελαν να επιβάλουν τον τρόπο ζωής τους επί των άλλων εθνών.

Για να εξασφαλίσουν την ειρηνική ανάπτυξη των εθνών χωρίς καταναγκασμούς, οι Ηνωμένες Πολιτείες ανέλαβαν υπεύθυνο ρόλο κατά την ίδρυση του ΟΗΕ. Τα Ηνωμένα Έθνη έχουν σκοπό την διατήρηση της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας για όλα τα μέλη τους. Παρά ταύτα, δεν θα έχουμε κατανοήσει τον αντικειμενικό μας σκοπό, αν δεν θελήσουμε να βοηθήσουμε τους ελεύθερους λαούς να διατηρήσουν τους ελεύθερους θεσμούς τους και την εθνική τους ακεραιότητα εναντίον των επιθετικών κινημάτων, τα οποία ζητούν να επιβάλουν επ' αυτών ολοκληρωτικά καθεστώτα. Αυτό αποτελεί ειλικρινή αναγνώριση του γεγονότος ότι ολοκληρωτικά καθεστώτα που επιβάλλονται σε ελεύθερους λαούς, με άμεση ή έμμεση επίθεση, υπονομεύουν τις βάσεις της διεθνούς ειρήνης, άρα την ασφάλεια των Ηνωμένων Πολιτειών.

Οι λαοί ορισμένων χωρών του κόσμου απέκτησαν πρόσφατα ολοκληρωτικά καθεστώτα, που τους επιβλήθηκαν παρά τη θέλησή τους. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ προέβη σε επανειλημμένες διαμαρτυρίες κατά των καταπιέσεων και της τρομοκρατίας, που ασκούνται κατά παράβαση της συμφωνίας της Γιάλτας, σε Πολωνία, Ρουμανία και Βουλγαρία. Πρέπει ακόμη να δηλώσω ότι και σε ορισμένες άλλες χώρες υπήρξαν παρόμοιες εξελίξεις.

Στην παρούσα στιγμή τής παγκόσμιας ιστορίας, σχεδόν κάθε έθνος οφείλει να επιλέξει ανάμεσα σε εναλλακτικούς τρόπους ζωής. Η επιλογή συχνά δεν είναι ελεύθερη. Ο ένας τρόπος ζωής βασίζεται στη θέληση της πλειοψηφίας και χαρακτηρίζεται από ελεύθερους θεσμούς, αντιπροσωπευτική κυβέρνηση, ελεύθερες εκλογές και  εγγυήσεις για ατομική ελευθερία, ελευθερία λόγου και θρησκείας και ελευθερία από κάθε πολιτική καταπίεση. Ο δεύτερος τρόπος ζωής βασίζεται στη θέληση μιας μειοψηφίας, που επιβλήθηκε δια της βίας επί της πλειοψηφίας. Ο τρόπος αυτός στηρίζεται στην τρομοκρατία και την καταπίεση, στον έλεγχο του τύπου και του ραδιοφώνου, στο προκαθορισμένο αποτέλεσμα των εκλογών και στην καταπίεση της ατομικής ελευθερίας.

Πιστεύω ότι η πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών οφείλει να υποστηρίξει τους ελεύθερους λαούς, οι οποίοι αντιστέκονται στην επιχειρούμενη υποδούλωσή τους είτε εκ μέρους ένοπλων μειοψηφιών είτε μέσω εξωτερικών πιέσεων. Πιστεύω ότι έχουμε χρέος να βοηθήσουμε τους ελεύθερους λαούς να καθορίσουν την μοίρα τους κατά τον δικό τους τρόπο. Πιστεύω ότι η βοήθειά μας πρέπει πρωτίστως να είναι οικονομική, κάτι απολύτως αναγκαίο για την επίτευξη οικονομικής σταθερότητας και ομαλών πολιτικών εξελίξεων.

Ο κόσμος δεν είναι στατικός και το υφιστάμενο καθεστώς (πρωτότυπο: status quo) δεν είναι κάτι ιερό. Αλλά δεν μπορούμε να επιτρέψουμε αλλαγή τού υφιστάμενου καθεστώτος κατά παράβαση του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ με μεθόδους όπως είναι ο εξαναγκασμός ή με τεχνάσματα όπως είναι η πολιτική διείσδυση. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, βοηθώντας τα ελεύθερα και ανεξάρτητα έθνη στη διατήρηση της ελευθερίας τους, θα δίνουν νόημα στις αρχές τού καταστατικού χάρτη τού ΟΗΕ.

Χρειάζεται μόνο μια απλή ματιά στον χάρτη ώστε να γίνει αντιληπτό ότι η επιβίωση και η ακεραιότητα του ελληνικού κράτους είναι μεγάλης σημασίας για μια σοβαρώτερη κατάσταση. Αν η Ελλάδα βρεθεί υπό τον έλεγχο μιας ένοπλης μειοψηφίας, οι επιπτώσεις στην γειτονική Τουρκία θα είναι άμεσες και σοβαρές. Η σύγχυση και η ανωμαλία θα διαχυθούν σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή. Ακόμη περισσότερο, η εξαφάνιση της Ελλάδας ως ανεξάρτητου κράτους θα ασκήσει βαθιά επίδραση σε όλες τις χώρες της Ευρώπης, οι λαοί των οποίων αγωνίζονται να διατηρήσουν την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους ενώ επουλώνουν τις πληγές του πολέμου. Θα ήταν απερίγραπτη τραγωδία αν οι χώρες αυτές, που αγωνίστηκαν επί τόσα χρόνια εναντίον τόσο συντριπτικώς υπέρτερων αντιπάλων, χάσουν τη νίκη για την οποία θυσίασαν τα πάντα. Η κατάρρευση των ελεύθερων θεσμών θα είναι καταστροφική όχι μόνο γι' αυτές τις χώρες αλλά και για ολόκληρο τον κόσμο. Η τύχη των γειτονικών λαών, που αγωνίζονται για την ελευθερία και την ανεξαρτησία τους, σύντομα θα ήταν η αποθάρρυνση και πιθανώς η αποτυχία. Αν δεν βοηθήσουμε την Ελλάδα και την Τουρκία κατά τη μοιραία αυτή ώρα, το αποτέλεσμα θα είναι καταλυτικό, τόσο για τη Δύση όσο και για την Ανατολή. Έχουμε χρέος να αναλάβουμε άμεση και αποφασιστική δράση.

Το "Δόγμα Τρούμαν" και ο "κόκκινος κίνδυνος" στα πρωτοσέλιδα της επόμενης μέρας

Επομένως, παρακαλώ το κονγκρέσσο να δώσει εξουσιοδότηση για την παροχή βοήθειας προς την Ελλάδα και την Τουρκία, για το ποσό των τετρακοσίων εκατ. δολλαρίων, για την περίοδο που λήγει στις 30 Ιουνίου 1948. Ζητώντας τα ποσά αυτά, έχω λάβει υπ' όψιν το ανώτατο όριο του ποσού που θα δοθεί ως βοήθεια στην Ελλάδα εκ των τριακοσίων πενήντα εκατ. δολλαρίων, τα οποία πρόσφατα ζήτησα από το κογκρέσσο να εγκρίνει για την πρόληψη του λιμού και της δυστυχίας στις χώρες, οι οποίες υπέστησαν καταστροφές από τον πόλεμο.

Επί πλέον αυτών των ποσών, παρακαλώ το κογκρέσσο να εγκρίνει την αποστολή αμερικανικού πολιτικού και στρατιωτικού προσωπικού στην Ελλάδα και την Τουρκία, ύστερα από αίτηση των χωρών αυτών, για να βοηθήσει στο έργο της ανασυγκρότησης και για να εποπτεύσει την χρησιμοποίηση της οικονομικής και υλικής βοήθειας, η οποία είναι ενδεχόμενο να χορηγηθεί. Συνιστώ, επίσης, να δοθεί εξουσιοδότηση για την εκπαίδευση και άσκηση ελληνικού και τουρκικού προσωπικού κατόπιν επιλογής. Εν τέλει, παρακαλώ το κογκρέσσο να παράσχει εξουσιοδότηση, η οποία να επιτρέψει την ταχύτατη και αποτελεσματική χρησιμοποίηση των αναγκαίων ειδών, εφοδίων και προμηθειών αλλά και των κεφαλαίων, η χορήγηση των οποίων ενδεχομένως εγκριθεί. Αν χρειαστούν νέα κεφάλαια ή νέες εξουσιοδοτήσεις για τους σκοπούς που αναφέρονται στο διάγγελμα αυτό, δεν θα διστάσω να φέρω το ζήτημα ενώπιον του κογκρέσσου. Επί του θέματος αυτού, ο εκτελεστικός και νομοθετικός κλάδος της εξουσίας πρέπει να συνεργάζονται.

Η πορεία που πρόκειται να χαράξουμε, είναι σοβαρή. Δεν θα την συνιστούσα, αν η κατεύθυνση την οποία θα έπρεπε να επιλέξουμε εναλλακτικά, δεν ήταν πολύ σοβαρότερη. Οι ΗΠΑ συνεισέφεραν 341 δισ. δολλάρια για να κερδηθεί ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Τα χρήματα αυτά υπήρξαν μια επένδυση για χάρη της ελευθερίας και της ειρήνης του κόσμου. Η βοήθεια την οποία συνιστώ για την Ελλάδα και την Τουρκία, αντιπροσωπεύει λίγο περισσότερο του ενός χιλιοστού της επένδυσης αυτής. Η κοινή λογική απαιτεί να προστατεύσουμε την επένδυση εκείνη και να εξασφαλίσουμε ότι δεν έγινε άσκοπα.

Τα σπέρματα των ολοκληρωτικών καθεστώτων καλλιεργούνται με αθλιότητα και στερήσεις. Σπέρνονται και βλαστάνουν στο κακό έδαφος της φτώχειας και της διχόνοιας. Φθάνουν στην πλήρη ανάπτυξη τους, όταν εκλείψει η ελπίδα για καλύτερη ζωή. Πρέπει να διατηρήσουμε ζωντανή την ελπίδα αυτή. Οι ελεύθεροι λαοί του κόσμου προσβλέπουν σε μας για υποστήριξη στην διατήρηση των ελευθεριών τους. Αν διστάσουμε ν' αναλάβουμε την ηγεσία, είναι ενδεχόμενο να θέσουμε σε κίνδυνο την ειρήνη του κόσμου και ασφαλώς θα θέσουμε σε κίνδυνο την ευημερία του ίδιου μας του έθνους. Είναι μεγάλες οι ευθύνες που μας ανατέθηκαν από αυτή την εξέλιξη των γεγονότων. Είμαι σίγουρος ότι το κογκρέσσο θα τις αντιμετωπίσει όπως πρέπει.

Ένα, δύο, τρία... πολλά Βατοπέδια!

Τόσες μέρες ήμουν μπλεγμένος με την Ισλανδία και δεν μπορούσα να πω πόσο απόλαυσα το φινάλε τής ιστορίας με την Βιστωνίδα και το Βατοπέδι. Ποιος Σπήλμπεργκ και ποιος Κιούμπρικ μου λέτε τώρα; Ποιος θα έκανε καλύτερα αυτό που κατάφερε να φέρει εις πέρας η δικαιοσύνη; Διότι περί κατορθώματος πρόκειται να ερευνάς επί δέκα χρόνια ένα έγκλημα και στο τέλος να μη καταδικάζεις ούτε έναν από τους δεκάδες εμπλεκόμενους! Κάποιοι δεν δικάστηκαν ποτέ λόγω παραγραφής, κάποιοι απαλλάχθηκαν με βούλευμα και οι υπόλοιποι αθωώθηκαν επειδή ενήργησαν χωρίς δόλο.

Παρένθεση. Το τι μπορεί να περάσει απ' αυτό το παραθυράκι τού "δόλου" είναι εντυπωσιακό. Πριν 30-35 χρόνια, η Τροχαία έστειλε στο δικαστήριο έναν πολύ καλό μου φίλο επειδή τον έπιασε να κινείται στην εθνική οδό Κορίνθου-Αθηνών με 190 χιλιόμετρα την ώρα. Το δικαστήριο τον αθώωσε, κάνοντας δεκτό ότι, ναι μεν παραβίασε το όριο ταχύτητας, πλην όμως "άνευ δόλου". Λεπτομέρεια: ο πεθερός του ήταν πρόεδρος των εν Πάτραις Πρωτοδικών. Κλείνει η παρένθεση.

Σύμφωνα με την δικαιοσύνη, η λίμνη Βιστωνίδα και οι παραλίμνιες εκτάσεις ανήκαν και ανήκουν στο κράτος αλλά ο Εφραίμ με τον Αρσένιο παρερμήνευσαν τα χρυσόβουλα της μονής και όντως πίστευαν ότι ανήκαν στην μονή. Όμως, το θέμα είναι ότι το κράτος έδωσε στην μονή έναν σκασμό ακίνητα ως αντάλλαγμα για να αποκτήσει κάτι που ήταν δικό του. Δολίως ή μη, τα ακίνητα δόθηκαν και δόθηκαν κακώς. Ποιός φταίει για το λάθος και ποιός πρέπει να το πληρώσει; Η αδέκαστη με την ζυγαριά είναι σαφής: κανένας!

Βιστωνίδα, λιμνοθάλασσα Πόρτο Λάγος. Η μονή Αγίου Νικολάου με το παρεκκλήσι της Παντάνασσας,
σαφείς αποδείξεις ότι ο χώρος είναι ιερός και ανήκει στην εκκλησία.

Τελικά, αν κάποιοι έμειναν παραπονεμένοι από την εξέλιξη της υπόθεσης, αυτοί είναι ο Εφραίμ και ο Αρσένιος, που έχασαν και την λίμνη και τα ανταλλάγματα. Το αδηφάγο κράτος τούς τα πήρε όλα! Διότι, ως γνωστόν, το κράτος εχθρεύεται την εκκλησία και δεν σέβεται την νομική προστασία που απολαμβάνει η περιουσία της. Ιδού τα ατράνταχτα επιχειρήματα με τα οποία τεκμηριώνει αυτή την νομική προστασία η ίδια η Ιερά Σύνοδος σε εγκύκλιό της που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της "Προς το λαό" (τεύχος 23, Απρίλιος 1999):

       Η κινητή και η ακίνητη περιουσία της Εκκλησίας ανέκαθεν απελάμβανε ένα καθεστώς πού είχε το στοιχείο του αναπαλλοτρίωτου. Οι Αποστολικές Διαταγές (Β' 24), οι Αποστολικοί κανόνες (ΛΗ', ΟΗ'), πολλοί κανόνες ιερών Συνόδων (ΙΕ' Άγκυρας, ΚΔ', ΚΕ' Αντιοχείας, ΚΣΤ', ΛΓ' Καρθαγένης, ΚΔ' Χαλκηδόνος, ΜΘ' Τρούλλου, Γ' Πρωτοδευτέρας κ.ά.) θεμελιώνουν το αναπαλλοτρίωτο της εκκλησιαστικής περιουσίας "εις το διηνεκές", διότι την χαρακτηρίζουν πράγμα ιερό πού ανήκει στον Θεό. Καθόλη τη διάρκεια της ένδοξης Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ήδη από τους χρόνους του Ιουστινιανού (6ος αιώνας), απαγορευόταν η εκποίηση ακινήτων της Εκκλησίας, ιδίως των ευαγών ιδρυμάτων και των μονών της, καθώς και κάθε πράξη πού θα είχε ως αποτέλεσμα να μειωθεί η αξία της ιδιοκτησίας αυτής, εκτός αν γινόταν για προφανές όφελος της, η από αδήριτη ανάγκη. Τα ανήκοντα στην Εκκλησία κινητά και ακίνητα χαρακτηρίζονταν "πράγματα αφιερωθέντα τω Θεώ", άρα "αναπόσπαστα", "αναφαίρετα", "αμείωτα". Αρχή πού, εκτός σπανίων εξαιρέσεων, έγινε σεβαστή και στη διάρκεια της οθωμανικής κυριαρχίας.

Όμως, το αμαρτωλό ελληνικό κράτος δεν σέβεται ούτε αποστολικές διαταγές, ούτε ιερούς κανόνες, ούτε αρχές που σέβονταν ακόμη και οι τούρκοι. Παρ' όλα αυτά, η εκκλησία επιμένει να προσφέρει με ευχαρίστηση την περιουσία της για να το βοηθήσει. Αντιγράφω από την ίδια εγκύκλιο:

       Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα κοινωνικής προσφοράς, όχι και το μοναδικό, αποτελεί η Ιερά Μονή Ασωμάτων Πετράκη (Αθήνα). Έχοντας στην κατοχή της σημαντική περιουσία πού την απέκτησε κατά τον 17ο και 18ο αιώνα με αγορές των ηγουμένων της (σώζονται στο αρχείο της τα σχετικά έγγραφα), αναδείχθηκε ο μεγαλύτερος κοινωνικός ευεργέτης των Αθηνών. Σε δωρηθέντα ακίνητά της έχουν ανεγερθεί: η Ριζάρειος Σχολή, η Ακαδημία Αθηνών, το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, το Μετσόβιο Πολυτεχνείο, το Σκοπευτήριο, το Πτωχοκομείο, η Μαράσλειος Ακαδημία, το Θεραπευτήριο "Ευαγγελισμός", το Αρεταίειο Νοσοκομείο, η Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή, οι Αστυνομικές Σχολές στην οδό Μεσογείων, το Νοσοκομείο Παίδων, το Νοσοκομείο Συγγρού, το Λαϊκό Νοσοκομείο, η "Σωτηρία", το Ασκληπιείο Βούλας, η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, το Ορφανοτροφείο Βουλιαγμένης, το ΠΙΚΠΑ Βούλας, 142 Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια της Αττικής και πολλά άλλα. Το δε Δημόσιο έχει γίνει πολλές φορές αποδέκτης εκτάσεων μεγάλης αξίας, τις οποίες παρεχώρησε η Εκκλησία, προκειμένου να λειτουργήσουν κατασκηνώσεις, να ανεγερθούν σχολεία, ιδρύματα, γυμναστήρια, στρατόπεδα, ή να δημιουργηθούν κοινόχρηστοι χώροι για την αναψυχή του λαού.

Απορία εν παρενθέσει, για να μη σκάσω. Απέκτησε περιουσία η μονή Πετράκη με αγορές των ηγουμένων της κατά τον 17ο και τον 18ο αιώνα; Επί τουρκοκρατίας, δηλαδή; Μάλιστα. Παναπεί, οι τούρκοι από την μια μεριά έσφαζαν τους χριστιανούς και παίρναν τα παιδιά τους με το ζόρι για να τα κάνουν γενίτσαρους κι από την άλλη πούλαγαν την περιουσία τους στους ρασοφόρους... Τι δεν καταλαβαίνω; Η απορία μένει αναπάντητη αλλά πρέπει να κλείσει η παρένθεση.

Είδατε πόσες εκτάσεις χάρισε η μονή Πετράκη; Η μισή τέως διοίκηση πρωτευούσης είναι χτισμένη σε χαρισμένα χωράφια που είχαν αγοραστεί από τους ηγουμένους της. Παγκουέ (παρακαλώ πολύ!) και υπάρχουν έγγραφα γι' αυτές τις αγορές. Κι επειδή εκκλησία δεν είναι μόνο η μονή Πετράκη, έρχεται ο σημερινός αρχιεπίσκοπος (τότε επίσκοπος Θηβών και Λεβαδείας), με άρθρο του στο Βήμα ("Χωρισμός Εκκλησίας και Κράτους;", 11/12/2005), να θυμίσει ότι η Αμερικανική και η Ρωσική Αρχαιολογική Σχολή, όλη η έκταση της Σχολής Χωροφυλακής, τα Ιατρικά Εργαστήρια Πανεπιστημίου, η Πυριτιδαποθήκη, όλη η έκταση από το άγαλμα του Βενιζέλου ως και την πρεσβεία των ΗΠΑ (συμπεριλαμβανομένου του Μεγάρου Μουσικής), η έκταση του στρατού στου Γουδή, το Σανατόριο Πάρνηθας, το νοσοκομείο Αγία Ελένη "και τόσα άλλα κτίστηκαν σε οικόπεδα της Εκκλησίας που δωρήθηκαν από αυτήν ή αρπάχτηκαν βιαίως ή ληστρικώ τω τρόπω".

Κι αφού ο κ. Ιερώνυμος σημειώνει ότι "δεν θα υπήρχαν σήμερα αλσύλλια, πλατείες και λίγο πράσινο στην πόλη της Αθήνας αν δεν χρησιμοποιούνταν τα μοναστηριακά και εκκλησιαστικά κτήματα", συμπληρώνει:

       Ο Λυκαβηττός, το Κεφαλάρι Κηφισιάς, το άλσος Συγγρού, το άλσος Παγκρατίου, η πλατεία προ του Ευαγγελισμού, η πλατεία Μαβίλη, οι πλατείες του Αγίου Θωμά, του Αγίου Δημητρίου Αμπελοκήπων, του Αγίου Ανδρέα Ιπποκρατείου, η πλατεία προ του Νοσοκομείου Παίδων και δεκάδες άλλες περιπτώσεις που εξυπηρέτησαν άλλες ανθρώπινες και εθνικές ανάγκες είναι εκκλησιαστική περιουσία.
       Θα γίνει άλλη φορά λόγος για τις συμπαγείς εκτάσεις είτε στην Αττική, όπως είναι ο Γέρακας, η Βραώνα, ο Βουρβάς, τα Λεγραινά, το Πάτημα, ο Σκαραμαγκάς, είτε σε άλλα μέρη της πατρίδας μας, όπου τεράστιες εκτάσεις μεγάλων μοναστηριών διανεμήθηκαν σε γηγενείς κατοίκους ή ταλαιπωρημένους πρόσφυγες και εξυπηρέτησαν γενικότερους κοινωφελείς εθνικούς σκοπούς.

Χάρτης όπου σημειώνονται οι διάφορες εκτάσεις (συνολικά 7.500 στρέμματα) σε Ποικίλο Όρος,
Πετρούπολη, Περιστέρι και Χαϊδάρι, την κυριότητα των οποίων διεκδικεί η μητρόπολη Φθιώτιδος.

Και να ήσαν μόνον αυτά; Μιλώντας στο Βήμα ("Ζάπλουτη αλλά και ρακένδυτη η Εκκλησία", 20/2/2005), ο γενικός διευθυντής οικονομικών και τεχνικών υπηρεσιών της Εκκλησίας της Ελλάδος και πρώην βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Κώστας Πυλαρινός εκφράζει το παράπονό του:

       Από τα 257 στρέμματα που έχουμε στη Βουλιαγμένη, τα 238 είναι δεσμευμένα από τον δήμο και δεν μπορούν να αξιοποιηθούν. Ολόκληρη η Βουλιαγμένη ανήκε κάποτε στην Εκκλησία. Ο,τι έχει πολεοδομηθεί έγινε με παραχώρηση δικών μας εκκλησιαστικών περιουσιακών στοιχείων. Δρόμοι, πλατείες, παιδικές χαρές και δεν είναι μόνο αυτά. Το Πανεπιστήμιο, η Ακαδημία, η Βιβλιοθήκη, το Οφθαλμιατρείο, ο Ευαγγελισμός, το Νίμιτς είναι μερικά από τα δημόσια κτίρια που παραχωρήθηκαν από την Εκκλησία. Ολόκληρες περιοχές, όπως το Γουδί, το Πέραμα, η Καισαριανή, ήταν της Εκκλησίας, το μισό Κολωνάκι που καταπατήθηκε, ο Καρέας που είναι δάσος και δεν μπορούμε να βάλουμε ούτε ένα παγκάκι.

Για να μη λέμε πολλά, το μέγεθος της ληστείας τού κράτους εις βάρος της εκκλησίας αποτυπώνεται σε κείμενο του πρώην αρχιεπισκόπου Αθηνών Χριστόδουλου με τίτλο Μαρτυρία (2005):

      Εδώ θα πρέπει να γίνει σαφές ότι η Εκκλησία είχε πάντοτε περιουσία και η μακρά προέλευσή της ανάγεται, κυρίως, σε δωρεές και κληρονομιές βυζαντινών αυτοκρατόρων, αξιωματούχων του Βυζαντίου, όπως επίσης σε δωρεές και κληρονομιές, μοναχών και λαϊκών ως και τις ημέρες μας (...) Για να μπορέσει ο αναγνώστης να προσεγγίσει το μέγεθος της συρρικνώσεως, αριθμοσχηματικά αναφέρουμε ότι από το ποσοστό του 100% της συνολικής περιουσίας το έτος 1830, το 2002 απέμεινε στην Εκκλησία της Ελλάδος μόνο το (4%) τέσσερα τοις εκατό!

Μόνο 4% είχε μείνει το 2005. Τώρα, χάθηκε και η Βιστωνίδα. Τα Βατοπέδια είναι πολλά και δεν αντέχουν στην πίεση ενός κράτους που δεν έχει τον θεό του. Πόσο ακόμη θα μείνει το καπάκι στην θέση του πριν εκραγεί το καζάνι που βράζει; Αν συνεχιστεί αυτό το χάλι, μην εκπλαγείτε αν Άνθιμος και Αμβρόσιος ζωστούν τα φυσεκλίκια και βγουν στα βουνά. Τους κομμουνιστές φοβόμασταν, από τους κληρικούς θα την πάθουμε. Να μου το θυμηθείτε.


ΥΓ: Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι οι αναγνώστες αυτού του ιστολογίου έχουν την ικανότητα να διακρίνουν την ειρωνεία από την σοβαρότητα.

Η περιπέτεια της Ισλανδίας (6)

Πριν ολοκληρώσουμε αυτό το μικρό αφιέρωμά μας, πρέπει να ξεκαθαρίσω μια λεπτομέρεια, την οποία κακώς άφησα απαρατήρητη. Είπαμε ότι η κυβέρνηση Σιγκουρδαντόττιρ έφερε τον νόμο περί αποζημίωσης των ξένων καταθετών και τον πέρασε από την βουλή με ψήφους 33-30 αλλά ο πρόεδρος Γκρίμσσον αρνήθηκε να τον υπογράψει και προκήρυξε δημοψήφισμα. Αυτή είναι η αλήθεια, μόνο που είναι μισή και οφείλουμε να την συμπληρώσουμε.

Όλα αυτά που μόλις αναφέραμε, συνέβησαν τον Δεκέμβριο του 2009. Όμως, στις 28 Αυγούστου η κυβέρνηση είχε φέρει έναν άλλο νόμο, βάσει του οποίου η Ισλανδία έπρεπε να καταβάλει σε βρεττανούς και ολλανδούς περίπου 5 δισ. δολλάρια ως αποζημιώσεις για τις χαμένες καταθέσεις τους. Εκείνος ο νόμος πέρασε με 34-15 ψήφους (14 αποχές) και ο Γκρίμσσον τον υπέγραψε στις 2 Σεπτεμβρίου.

Μέχρις εδώ όλα πήγαιναν μέλι-γάλα αλλά βρεττανοί και ολλανδοί ήθελαν το "κάτι παραπάνω". Ζήτησαν να μπει ορίζοντας εξόφλησης ως το 2026 και οι αποζημιώσεις να καταβληθούν έντοκα, με επιτόκιο 5,5%. Η εξόφληση θα επιβάρυνε κάθε ισλανδό πολίτη με 100 ευρώ μηνιαίως επί 15 χρόνια. Η κυβέρνηση δέχτηκε τις εν λόγω απαιτήσεις και τον Δεκέμβριο έφερε στην βουλή έναν καινούργιο νόμο, ο οποίος ουσιαστικά τροποποιούσε τον ήδη υφιστάμενο. Αυτός ο νέος νόμος είναι που προκάλεσε αντιδράσεις και αυτόν δεν υπέγραψε ο Γκρίμσσον.

"16% των ισλανδόπουλων ζουν σε φτώχεια ή κοντά στο όριο της φτώχειας" (icelandmag.visir.is)

Λέγαμε χτες ότι η οικονομία της Ισλανδίας κατάφερε και βγήκε σχετικά γρήγορα από την ύφεση, στην οποία βούλιαξε κατά την τριετία 2008-2010. Όπως σημειώσαμε, η ταχεία ανάκαμψη οφείλεται εν πολλοίς στο ότι η ισλανδική οικονομία στηρίζεται σε δυο πηγές αφειδώλευτης παραγωγής πλούτου: στην αλιεία και στην πάμφθηνη γεωθερμική ενέργεια. Προς τούτοις, σημαντικό ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι η χώρα αναγκάστηκε να επιβάλει ελέγχους στην κίνηση κεφαλαίων πριν ξεσπάσει η κρίση στην υπόλοιπη Ευρώπη και έτσι τα αποθεματικά της βρέθηκαν θωρακισμένα όταν οι υπόλοιποι ευρωπαίοι άρχισαν να τρέχουν.

Εκείνο που "ξεχνούν" να πουν οι διάφοροι αναλυτές και που, δυστυχώς, παραβλέπουμε συχνά κι εμείς, είναι ότι η ανάκαμψη μιας οικονομίας δεν συνεπάγεται απαραιτήτως ότι ανακάμπτουν και οι πολίτες. Πρόκειται για το συνηθέστατο φαινόμενο, το οποίο περιγράφεται με την λακωνική φράση "ευημερούν οι αριθμοί και δυστυχούν οι άνθρωποι". Αυτό είναι ο κανόνας και οι ισλανδοί δεν απετέλεσαν εξαίρεση.

Καθώς έσκαγε η στεγαστική φούσκα και η κορώνα έχανε την μισή της αξία, η αξία των ακινήτων κατρακύλησε, με συνέπεια τα στεγαστικά δάνεια που χρωστούσαν οι πολίτες να υπερβαίνουν κατά πολύ την αξία των σπιτιών τους. Ταυτόχρονα, η απόσυρση των ξένων επιχειρήσεων από την χώρα (ως και η McDonald's έφυγε) εκτίναξε την ανεργία από το 2% στο 8,5%. Παράλληλα, η υποτίμηση του νομίσματος οδήγησε σε αύξηση των τιμών, με συνέπεια ο πληθωρισμός να υπερακοντιστεί από 2,5% στο ασύλληπτο 17,1%.

Παρένθεση. Η κατρακύλα που περιγράφεται στην προηγούμενη παράγραφο, άρχισε με την πτώση τής Lehman Brothers, στις 15/9/2008. Συνεπώς, ο νόμος που έφερε η κυβέρνηση τον Δεκέμβριο του 2009 και -υποτίθεται πως- έβγαλε τους "περήφανους ισλανδούς" στον δρόμο, δεν ήταν παρά η σταγόνα που έκανε το ποτήρι τής λαϊκής αγανάχτησης να ξεχειλίσει. Κλείνει η παρένθεση.

Μπροστά σ' αυτό το χάλι, η κυβέρνηση επιδόθηκε στο γνωστό κόλπο που λέγεται "διαχείριση της ακραίας φτώχειας". Για παράδειγμα, κατά την διετία 2009-2010 μείωσε την άμεση φορολογία στα πολύ χαμηλά εισοδήματα, μεταφέροντας τις απώλειες στα υψηλότερα. Επίσης, αύξησε την επιδότηση επιτοκίου (μέχρι και το 1/3) των στεγαστικών δανείων ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα κάθε νοικοκυριού, αρνούμενη το οριζόντιο κούρεμα. Τα μόνα στεγαστικά δάνεια που δέχτηκε να κουρέψει, ήσαν εκείνα των οποίων το κυμαινόμενο επιτόκιο ήταν συνδεδεμένο με τον πληθωρισμό. Ακόμη, σε συνεργασία με τις τράπεζες και τα εργατικά σωματεία, προώθησε μια σειρά προγραμμάτων ανακούφισης των πολιτών από τα υπόλοιπα χρέη (κάτι σαν τις δικές μας 100 δόσεις).

Σήμερα, η οικονομία της Ισλανδίας έχει όντως ανακάμψει: το ΔΝΤ αποτελεί παρελθόν εδώ και χρόνια, ο πληθωρισμός βρίσκεται στο 2%, το εξωτερικό ισοζύγιο είναι θετικό, η ανεργία έχει υποχωρήσει και το ΑΕΠ φλερτάρει με το ιστορικό υψηλό τού 2008. Όμως, καθώς η αξία της κορώνας έχει παγιωθεί στα 2/3 της αξίας που είχε προ κρίσης, το επίπεδο ζωής των κατοίκων εξακολουθεί να υστερεί αισθητά από το επίπεδο εκείνης της περιόδου. Φυσικά, η φορολογία που επιβλήθηκε "λόγω κρίσης" δεν λέει να υποχωρήσει (*). Με δυο λόγια: η παραγωγή πλούτου πήρε πάλι μπρος (έστω και αναιμικά) αλλά το trickle down παρουσιάζει πρόβλημα. Καπιταλισμός γαρ...

Άποψη του Ρέυκγιαβικ από το καμπαναριό τής Χαλλγκρίμσκιρκγια.

__________________

Παράρτημα. Προχτές, κάποιος αναγνώστης έθεσε υπ' όψη μου ένα παλιότερο κείμενο του Δημήτρη Καζάκη σχετικά με την Ισλανδία, ζητώντας μου να το σχολιάσω. Τί να σχολιάσω; Πρόκειται για κλασσικό κείμενο Καζάκη, γεμάτο με ανακρίβειες, λάθη και αυθαιρεσίες. Γράφει για παράδειγμα: "Η Βρετανία κυρίως, αλλά και η Γερμανία απειλούσαν την Ισλανδία..." (βέβαια, δεν υπάρχει καμμιά εμπλοκή τής Γερμανίας στο ζήτημα αλλά στην εποχή μας, όπως και να το κάνουμε, είναι πιασάρικο να της τα χώνεις). Εν πάση περιπτώσει, παραβλέπω τόσο τα καραμπινάτα ψεύδη (π.χ. η Κομμισσιόν μπορεί να έχει μυριάδες κακά αλλά μποϋκοτάζ κατά της Ισλανδίας δεν οργάνωσε ποτέ) όσο και τα φαιδρά "επιστημονικά" συμπεράσματα του κειμένου και παραδίδω στην κρίση σας τα εξής δυο αποσπάσματα:

(α) "... η απόφαση της Ισλανδίας να επιβάλει 39% φόρο στις εξαγωγές κεφαλαίου, δηλαδή σ' όλους όσοι θέλουν να βγάλουν τα χρήματά τους στο εξωτερικό". Αυτό κατάλαβε ο Καζάκης επειδή αυτό βολεύει την "ανάλυση" που κάνει παρακάτω. Το σωστό είναι ότι ο φόρος επιβλήθηκε μόνο στα κεφάλαια που θα αποσύρονταν από τις τρεις τράπεζες που πτώχευσαν και θα μεταφέρονταν στο εξωτερικό κατά παρέκκλιση των περιορισμών των capital control.

(β) "Ακολούθησε η άγρια επίθεση στο νόμισμα της Ισλανδίας. Από 90 Ισλανδικές κορόνες (ΙΣΚ) ανά ευρώ πριν το 2008, εκτινάχθηκε η ισοτιμία έως το 2009 στις 390 κορόνες ανά ευρώ. Πάνω από 430% υποτίμηση. Το ίδιο και με το δολάριο. Από 80 κορόνες ανά δολάριο πριν το 2008, έφτασε στις 138 κορόνες ανά δολάριο στις αρχές του 2009. Πάνω από 170% υποτίμηση". Στις 3/1/2008, η ισοτιμία ήταν ακριβώς 62,64 κορώνες ανά δολλάριο αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα (ξέρουμε ότι ο Καζάκης τό 'χει σε κακό να ξεστομίσει σωστό νούμερο). Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ένας "οικονομολόγος" τολμάει να γράφει ότι η κορώνα υποτιμήθηκε 170% έναντι ενός νομίσματος Α και 430% έναντι ενός νομίσματος Β, την ώρα που η σχέση των Α και Β παραμένει αδιατάρακτη. Η επιστημονικότητα στα καλύτερά της.

-------------------------------------------------
(*) Οι ισλανδοί καταβάλλουν στο κράτος φόρο εισοδήματος με συντελεστές από 22,86% έως 31,80% και επί πλέον τοπικούς φόρους 14,44%. Συνολικά, δηλαδή, η φορολογική επιβάρυνση φτάνει ως το 46,24% με την χώρα σε πλήρη ανάπτυξη, όταν στην καταματωμένη Ελλάδα των μνημονίων, των θυσιών και της ύφεσης φτάνει ως το 48% (μαζί με την εισφορά αλληλεγγύης). Συνυπολογίζοντας την διαφορά του ΦΠΑ (25,5% εκεί, 24% εδώ), ο λαός πληρώνει τα ίδια είτε σε ανάπτυξη είναι η χώρα είτε σε ύφεση.

Η περιπέτεια της Ισλανδίας (5)

Πριν συνεχίσουμε την αφήγησή μας και -κυρίως- πριν αρχίσουμε τις συγκρίσεις με την Ελλάδα, είναι απαραίτητο να σημειώσουμε μερικά δομικά στοιχεία τής ισλανδικής οικονομίας. Και, πρώτα-πρώτα, να υπογραμμίσουμε ότι ο σημαντικώτερος τομέας της είναι η αλιεία, η οποία συμμετέχει στο ΑΕΠ τής χώρας πάνω από 25% (2011: 27,1%) ενώ τα αλιευτικά προϊόντα συνιστούν πάνω από το 60% των ισλανδικών εξαγωγών. Περίπου 9.000 ισλανδοί ασχολούνται ευθέως με το ψάρεμα και άλλες 30-35.000 με επαγγέλματα που έχουν έμμεση σχέση με την αλιεία. Με δεδομένο ότι ο οικονομικά ενεργός πληθυσμός τής χώρας υπολογίζεται σε 180.000 άτομα περίπου, τα παραπάνω νούμερα σημαίνουν ότι σχεδόν ένας στους τέσσερις ισλανδούς ζη -άμεσα ή έμμεσα- από την αλιεία.

Εδώ οφείλεται η ισχυρή αντίθεση των ισλανδών πολιτών στην ένταξή τους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όταν η ζωή σου εξαρτάται από το ψάρεμα, δεν έχεις καμμιά διάθεση να βάλεις στο κεφάλι σου κεχαγιά από τις Βρυξέλλες, ο οποίος θα σου επιβάλλει πόσο μπακαλιάρο θα παστώνεις, πόσες ρέγγες θα καπνίζεις ή πόσες φάλαινες θα καμακώνεις (*).

"E.E. + Ισλανδία: Όχι ευχαριστώ!" (σύνθημα των συντηρητικών στις εκλογές τής 27/4/2013).

Ένα άλλο χαρακτηριστικό τής Ισλανδίας είναι η άφθονη και πάμφθηνη ενέργεια που παράγεται από γεωθερμικές και υδροηλεκτρικές πηγές. Το σχεδόν τζάμπα ρεύμα αποτελεί πόλο ελξης για τις ηλεκτροβόρες βιομηχανίες. Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ισλανδία έχουν εγκατασταθεί τρεις μεγάλες βιομηχανίες επεξεργασίας αλουμίνας, με συνολική ετήσια παραγωγή πάνω από 800.000 τόννους, ποσότητα που κατατάσσει την χώρα στην 10η θέση παγκοσμίως. Υπολογίζεται ότι τα δι' εντάσεως ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενα προϊόντα συνιστούν το 21% των ισλανδικών εξαγωγών.

Κοντά στα παραπάνω, πρέπει να προσθέσουμε ένα ακόμη στοιχείο που χαρακτηρίζει την οικονομία τής Ισλανδίας: οι αμυντικές της δαπάνες είναι ανύπαρκτες διότι δεν έχει τακτικό στρατό! Συνεπώς, δεν χρειάζεται να ξοδεύει χρήμα για αεροπλάνα και υποβρύχια ούτε είναι υποχρεωμένη να πληρώνει συνδρομές στο ΝΑΤΟ ή να φορτώνεται το κόστος στρατιωτικών αποστολών σε Αφγανιστάν, Λιβύη, Κόσσοβο κλπ.

Τα παραπάνω στοιχεία προσφέρουν μια πειστική απάντηση στην απορία πώς κατάφερε η Ισλανδία και ανέκαμψε τόσο σύντομα από την πτώχευση. Διότι όντως ανέκαμψε πολύ σύντομα, όπως δείχνει η εξέλιξη του ΑΕΠ (2006: 4,6% / 2007: 6% / 2008: 1,3% / 2009: -6,8% / 2010: -4,1% / 2011: 2,7% / 2012: 1,4% / 2013: 1,7%). Μόνο που εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο, διότι αφ' ενός μεν δεν έχουμε ούτε τόσο ισχυρό πρωτογενή τομέα ούτε τόσο άφθονη και φτηνή ενέργεια, αφ' ετέρου δε και μέλη του ΝΑΤΟ είμαστε και υψηλές αμυντικές δαπάνες έχουμε.


Πάμε παρακάτω. Λένε πολλοί ότι η Ισλανδία δεν ανακάτεψε το ΔΝΤ στο πρόβλημά της και δεν υπέγραψε μνημόνια αλλά στηρίχτηκε στις δικές της δυνάμεις για να ανακάμψει. Πρόκειται για ψέμα, για καραμπινάτο ψέμα! Όταν η Ισλανδία έπαιρνε δανεικά από το ΔΝΤ και αποδεχόταν σχέδιο διάσωσης, εμείς δεν ξέραμε καν τι είναι το ΔΝΤ! Ας ξαναπάρουμε τα πράγματα απ' την αρχή, λοιπόν, μπας και καταφέρουμε να τα βάλουμε σε μια σειρά.

Είπαμε στα προηγούμενα ότι οι ισλανδικές τράπεζες κατέρρευσαν στις αρχές φθινοπώρου τού 2009. Όμως, οι επικίνδυνοι κλυδωνισμοί στην ισλανδική οικονομία είχαν αρχίσει έναν χρόνο πρωτύτερα. Καθώς ο άμετρος τραπεζικός δανεισμός είχε διογκώσει υπερβολικά την στεγαστική φούσκα, αμέσως μόλις σωριάστηκε η Lehman Brothers (15/9/2008) η φούσκα έσκασε και στην Ισλανδία.

Τον Οκτώβριο του 2008, η κυβέρνηση του Γκέιρ Χάαρντε πήρε τα πρώτα μέτρα αντιμετώπισης της κρίσης και ταυτόχρονα ζήτησε βοήθεια από το ΔΝΤ (2,1 δισ. δολλ.), από τις Σκανδιναβικές χώρες (2,5 δισ. δολλ.) και από την Ρωσσία (στην αρχή αρνήθηκε αλλά, τελικά, έδωσε 200 εκατ. δολλ.). Το συνολικό πακέττο βοήθειας (Stand-by Arrangement) που έδωσε η "τρόικα" ανερχόταν στο 40% του ΑΕΠ, τον δε έλεγχο υλοποίησης της συμφωνίας ανέλαβε το ΔΝΤ, το οποίο είχε εκπονήσει και το σχετικό τριετές πρόγραμμα (εμείς θα το λέγαμε "μνημόνιο") τριών αξόνων:

Ο πρώτος άξονας περιλάμβανε ένα πρόγραμμα δημοσιονομικής σταθεροποίησης. Επειδή, ως έλληνες, γνωρίζουμε άριστα τι σημαίνει αυτό το πράγμα (δραστική μείωση των δημοσίων δαπανών, επιβολή νέων φόρων και αύξηση των ήδη υφισταμένων κλπ) δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Αρκεί μόνο να σημειώσουμε ότι ο ΦΠΑ έμεινε αμετάβλητος (πόσο να αυξηθεί, όταν ήδη ήταν 25,5%;) αλλά μέσα σε μια τριετία σχεδόν 100 διαφορετικοί φόροι είτε αυξήθηκαν είτε επιβλήθηκαν για πρώτη φορά.

Ο δεύτερος άξονας περιλάμβανε μια δέσμη μέτρων για την εξυγίανση του τραπεζικού συστήματος, όπως την περιγράψαμε στα προηγούμενα σημειώματα. Σημειωτέον ότι η επιλογή να μείνουν στις "κακές" τράπεζες οι καταθέσεις των αλλοδαπών ώστε να μην αποζημιωθούν, περιλαμβανόταν στα μέτρα που σχεδίασε το ΔΝΤ (!)

Ο τρίτος άξονας περιλάμβανε μέτρα περιορισμού στην κίνηση κεφαλαίων, ώστε να αποφευχθεί η πλήρης απαξίωση της κορώνας. Δηλαδή, η Ισλανδία επέβαλε αυτό που στα ελληνικά λέγεται capital control (!) πριν καν εμείς μάθουμε ότι υπάρχει τέτοιος όρος! Αν αναρωτιέστε πόσο διήρκεσε αυτός ο έλεγχος, τί θα λέγατε αν μαθαίνατε ότι η άρση του έγινε αφορμή για να γραφτούν αυτά τα κείμενα που διαβάζετε τώρα; Λοιπόν: τα capital control στην Ισλανδία επιβλήθηκαν το 2008 και, μετά από διαδοχικές χαλαρώσεις, ήρθησαν τελείως την περασμένη εβδομάδα, στις 14 Μαρτίου 2017.

Μαζί με όλα αυτά τα μέτρα και πάντοτε καθ' υπόδειξη του ΔΝΤ, στις 16/7/2009 η Ισλανδία υπέβαλε στις Βρυξέλλες αίτημα ένταξης της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν, παρά την δεδομένη ισχυρή αντίθεση του ισλανδικού λαού (σύμφωνα με το σύνταγμα, η ένταξη πρέπει να επικυρωθεί με δημοψήφισμα). Τελικά, στις 12/3/2015 η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι "η Ισλανδία δεν είναι πλέον μια υποψήφια χώρα και ζητεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση να ενεργεί σύμφωνα με αυτό από τώρα και στο εξής". Πάντως, όλο αυτό το σκηνικό ένταξης που στήθηκε, μάλλον βόηθησε την αξιοπιστία της χώρας και την επιστροφή της στις αγορές μετά την λήξη τού προγράμματος διάσωσης το καλοκαίρι τού 2011.

Ρέυκγιαβικ, 15/3/2015: Ισλανδοί "μενουμερώπηδες" διαμαρτύρονται για την απόσυρση του αιτήματος ένταξης.

Λογάριαζα να ολοκληρώσω σήμερα αυτό το μικρό αφιέρωμα στην ισλανδική κρίση. Όμως, κάτι που έχω μερικές σημειώσεις ακόμη και κάτι που με "κουρδίζουν" τα σχόλιά σας και τα μηνύματά σας, φοβάμαι ότι θα χρειαστεί να με ανεχτείτε και αύριο.

-------------------------------------------
(*) Το 2006, μετά από 20 χρόνια διακοπής, η Ισλανδία ξανάρχισε την φαλαινοθηρία, εκμεταλλευόμενη μια ύποπτη απόφαση που πήρε (με οριακή πλειοψηφία) η Διεθνής Επιτροπή Φαλαινοθηρίας, ότι η απαγόρευση δεν είναι πλέον απαραίτητη, παρ' ότι η πτεροφάλαινα θεωρείται ακόμη απειλούμενο είδος.

Η περιπέτεια της Ισλανδίας (4)

Λέγαμε χτες ότι ο ισχυρισμός πως η ισλανδική κυβέρνηση άφησε τις τράπεζες να καταρρεύσουν είναι ψευδής. Στην πραγματικότητα, έκανε κάτι παρόμοιο με αυτό που έκανε και η Ελλάδα: "έσπασε" κάθε τράπεζα σε δυο κομμάτια, ένα καλό κι ένα κακό. Η διαφορά είναι ότι οι ισλανδοί πέταξαν το κακό κομμάτι στα σκουπίδια επειδή μπορούσαν να το κάνουν ενώ εμείς το φορτωθήκαμε. Αλλά ας δούμε τις λεπτομέρειες, μέσα από τα αρχεία τής αρμόδιας εποπτικής αρχής τής χώρας, της FME.

Πρώτα-πρώτα, στις 9 Οκτωβρίου 2008, ιδρύθηκε η Νέα Landsbanki, με κεφάλαιο 200 δισ. κορώνες σε ρευστό και 2,3 τρισ. σε λοιπά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία προήλθαν από την παλιά τράπεζα. Κατόπιν, στις 15 Οκτωβρίου, ιδρύθηκε η Νέα Glitnir, με κεφάλαιο 110 δισ. κορώνες σε ρευστό και 1,2 τρισ. σε λοιπά περιουσιακά στοιχεία, ομοίως προερχόμενα από την παλιά Glitnir. Τέλος, στις 22 Οκτωβρίου, κατά τον ίδιο τρόπο ιδρύθηκε η Νέα Kaupthing, με κεφάλαιο 75 και 700 δισ. κορώνες αντίστοιχα. Το συνολικό ποσό των μετρητών 385 δισ. κορωνών (ουσιαστικά, δηλαδή, το ποσό που χρειάστηκε για να γίνει η ανακεφαλαιοποίηση, όπως θα λέγαμε στην γλώσσα μας) αντιστοιχούσε στο 30% του ισλανδικού ΑΕΠ και το κατέβαλε εξ ολοκλήρου το ισλανδικό δημόσιο.

Εδώ είναι η τρίτη μεγάλη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Ισλανδίας. Η Ισλανδία (επαναλαμβάνω: επειδή μπορούσε) μετέφερε στις τρεις νέες "καλές" τράπεζες όλες τις εγχώριες δραστηριότητες των παλαιών, τις καταθέσεις των ισλανδών αποταμιευτών και τις απαιτήσεις των ντόπιων επενδυτών. Όλες οι εξωχώριες δραστηριότητες και υποχρεώσεις παρέμειναν στις παλιές, "κακές" τράπεζες. Ο όγκος αυτού του "καλού" κομματιού ανερχόταν μόλις στο 16% της περιουσίας των παλιών τραπεζών, και ανακεφαλαιοποιήθηκε πλήρως από το κράτος ενώ το υπόλοιπο 84% αφέθηκε στην τύχη του. Στην Ελλάδα φορτωνόμαστε τα "κακά" κομμάτια των τραπεζών επειδή η συντριπτική πλειοψηφία των υποχρεώσεων του χρηματοπιστωτικού τομέα αφορά εμάς, τους ντόπιους.

Και το παιχνίδι συνεχίζεται. Από τις τρεις νέες τράπεζες, οι οποίες στήθηκαν με κρατικό χρήμα, οι δύο επέστρεψαν γρήγορα σε ιδιωτικά χέρια, καθαρές και υγιείς. Στις 20/11/2009 η Νέα Kaupthing μετονομάζεται σε Arion Banki και πενήντα μέρες αργότερα το 87% της μεταβιβάζεται στην Kaupskil, μια θυγατρική τής Kaupthing. Το υπόλοιπο 13% παραμένει στο κράτος αλλά η Kaupskil διατηρεί το δικαίωμα να αποκτήσει και αυτό σε μεταγενέστερο χρόνο. Κατά τον ίδιο τρόπο, η Νέα Glitnir γίνεται Islandsbanki και το 95% της μεταβιβάζεται στην ISB Holding, ένα γκρουπ πιστωτών τής παλιάς τράπεζας. Μόνο η Νέα Landsbanki έμεινε υπό κρατικό έλεγχο, άλλαξε το όνομά της σε Landbankinn και περιόρισε τις δραστηριότητές της, μειώνοντας ταυτόχρονα και τους εργαζομένους της από 2.770 σε 1.233 μέχρι τέλους του 2012.

Έγκερτ Μάγκνουσσον (αριστερά) και Μάγκνους Γκούντμουνδσσον (*)

Αφού είδαμε, λοιπόν, κατά πόσο αληθεύει ο ισχυρισμός ότι η Ισλανδία άφησε τις τράπεζές της να πτωχεύσουν, ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα άλλο "σημαιάκι" που ανεμίζουν όσοι μας συστήνουν να μιμηθούμε τους ισλανδούς. Κι αυτό δεν είναι άλλο από το ότι εκείνοι έβαλαν στην φυλακή τους τραπεζίτες και τους πολιτικούς που ήσαν υπεύθυνοι για την καταστροφή.

Κατ' αρχήν, να ξεκαθαρίσουμε ότι κανείς πολιτικός δεν πήγε φυλακή. Στο σκαμνί τού Ειδικού Δικαστηρίου κάθησε μόνο ο πρώην πρωθυπουργός Γκέιρ Χάαρντε, ο οποίος καταδικάστηκε για μία από τις τέσσερις κατηγορίες που τον βάραιναν. Το "έγκλημα" του Χάαρντε ήταν ότι έδειξε αμέλεια και δεν συγκάλεσε υπουργικά συμβούλια για να συζητήσουν την κρίση. Σημειωτέον ότι ουδεμία ποινή φυλάκισης επεβλήθη γι' αυτό το "έγκλημα" πέραν της επιπλήξεως. Ακόμη και γι' αυτήν, όμως, ο Χάαρντε έχει προσφύγει στο δικαστήριο του Στρασβούργου.

Πάμε τώρα να δούμε τι έγινε με τους τραπεζίτες. Κάπου στα δυτικά τής Ισλανδίας, στους πρόποδες του σβησμένου κρατήρα Σναεφέλλσγιοκουλ, μέσα στην μέση ενός παγωμένου πουθενά, βρίσκεται η φυλακή Κβιαμπρύγκγια. Πρόκειται, ίσως, για την μόνη φυλακή τού κόσμου που δεν έχει εξωτερικό τοίχο. Οι κρατούμενοι μπορούν ελεύθερα να κόβουν βόλτες στο απολύτως αφιλόξενο τοπίο, μιας και δεν μπορούν να πάνε πουθενά. Εκεί διαβιούν 24 κρατούμενοι για μη βίαια εγκλήματα, οι τέσσερις εξ αυτών πρώην τραπεζίτες τής Kaupthing: ο πρώην πρόεδρος Σίγουρδουρ Έιναρσσον (είδαμε χτες φωτογραφία από την βράβευσή του το 2007), ο πρώην διευθύνων σύμβουλος Χρέινταρ Μαρ Σίγουρδσσον,  ο πρώην διευθύνων σύμβουλος της θυγατρικής τής Kaupthing στο Λουξεμβούργο Μάγκνους Γκούντμουνδσσον και ο δεύτερος μεγαλύτερος μέτοχος της τράπεζας τον καιρό της κατάρρευσής της Όλαφουρ Όλαφσσον. Κανενός η ποινή δεν υπερβαίνει τα πέντε χρόνια και κανενός η περιουσία δεν δημεύτηκε.

Μαζί με τους παραπάνω, έχουν καταδικαστεί σε μικρότερες ποινές για ελαφρύτερα παραπτώματα (κυρίως για αμέλεια) 26 ακόμη χαμηλόβαθμα τραπεζικά στελέχη, ενώ ο ειδικός εισαγγελέας 'Ολαφουρ Χάουκσσον συνεχίζει το ψάξιμο. Κανείς απ' αυτούς τους 26 δεν βρίσκεται στην φυλακή.


Έχω την εντύπωση ότι τα παραπάνω γεγονότα δεν δικαιώνουν επ' ουδενί μεγαλοστομίες όπως π.χ. "στην Ισλανδία την κρίση την πλήρωσαν οι τραπεζίτες", "η Ισλανδία έβαλε στην φυλακή τούς διεφθαρμένους τραπεζίτες" κλπ. Η καταδίκη των τεσσάρων που προαναφέραμε, έγινε για παραβίαση τραπεζικής πίστης, υπεξαίρεση και χειραγώγηση, δηλαδή αφορά οικονομικά εγκλήματα που έχουν ελάχιστη σχέση με την κρίση. Δεν διαφωνώ, βεβαίως, ως προς το ότι όλοι αυτοί (και πολλοί άλλοι ακόμη) έπρεπε να τιμωρηθούν. Διαφωνώ ως προς το ότι αυτοί έχουν την ευθύνη για τα δεινά που βίωσε και εξακολουθεί να βιώνει ο ισλανδικός λαός.

Εν κατακλείδι, θα μπορούσα να πω ότι η καταδίκη μιας χούφτας μεγαλοτραπεζιτών συσκοτίζει την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα είναι ότι η ευθύνη τής καταστροφής βαραίνει ένα ολόκληρο σύστημα το οποίο λέγεται καπιταλισμός. Αυτό το σύστημα που επέτρεπε νομίμως στους τραπεζίτες να εμπορεύονται τοξικά ομόλογα, να τροφοδοτούν με δάνεια χαμηλής εξασφάλισης την στεγαστική φούσκα, να αποδίδουν βαρβάτα μπόνους στους εαυτούς τους και, γενικά, να προβαίνουν σε κάθε δυνατή ενέργεια ώστε να αυξάνουν βραχυπρόθεσμα τα κέρδη των τραπεζών τους. Στο κάτω-κάτω, αν δεχτούμε ότι ο Έιναρσσον ήταν εγκληματίας, ας μας εξηγήσουν τι είχαν κατά νου εκείνοι που τον βράβευσαν την πρωτοχρονιά τού 2007. Υπ' αυτή την έννοια, οι κρατούμενοι της Κβιαμπρύγκγια χρησιμοποιήθηκαν ως αποδιοπομπαίοι τράγοι για να ξεθυμάνει η λαϊκή αγανάκτηση.

Ισλανδία: Η φυλακή Κβιαμπρύγκγια. Στο βάθος ο μονίμως παγωμένος κρατήρας Σναεφέλλσγιοκουλ

Αύριο θα ολοκληρώσουμε την ματιά μας στην ισλανδική κρίση, με δυο λόγια για το πολυδιαφησμένο "οικονομικό θαύμα" μιας χώρας που "έφτυσε το ΔΝΤ" και σήμερα προκόβει. Στο μεταξύ, ας κλείσω για σήμερα με ένα ενδιαφέρον κερασάκι, που επίσης προβλήθηκε πολύ:

Την ώρα που οι μεγαλοτραπεζίτες πήγαιναν φυλακή, η ισλανδική κυβέρνηση εξήγγειλε ότι από την πώληση της Islandsbanki (της καθαρής και ανακεφαλαιοποιημένης με λεφτά τού ισλανδικού λαού Νέας Glitnir), θα απέδιδε σε κάθε ισλανδό μέρισμα 30.000 κορωνών (213 ευρώ). Σας θυμίζω ότι για να στηθεί η Νέα Glitnir το κράτος έβαλε σε ρευστό 110 δισ. κορώνες και σας αφήνω να κάνετε τις πράξεις για να βγάλετε μόνοι σας τα συμπεράσματά σας.

ΥΓ: Κάθε σύγκριση με την περίπτωση Λαυρεντιάδη και Proton Bank δεκτή. Κι εμείς βάλαμε τραπεζίτη στην φυλακή. 

-----------------------------------------------------
(*) Η φωτογραφία είναι από τις εξέδρες τού λονδρέζικου γηπέδου Άπτον Παρκ και από τον αγώνα Γουέστ Χαμ - Γουίγκαν στις 6/12/2006. Ο Έγκερτ Μάγκνουσσον (πρόεδρος της ποδοσφαιρικής ομοσπονδίας τής Ισλανδίας), εκπροσωπώντας ένα κονσόρτσιουμ ισλανδών επενδυτών (μεταξύ αυτών και ο Μάγκνους Γκούντμουνδσσον, διευθύνων σύμβουλος της θυγατρικής τής Kaupthing στο Λουξεμβούργο) έχει μόλις αποκτήσει το πλειοψηφικό πακέττο τής Γουέστ Χαμ. Χάρη στα χρήματα που έβαλαν (νά 'ναι καλά η Kaupthing), έγιναν μεταγραφές ποδοσφαιριστών μεγάλης αξίας (Τέβες, Μασεράνο). Με εφτά νίκες στους εννέα τελευταίους αγώνες, η καταδικασμένη ως τότε Γουεστ Χαμ απέφυγε εκείνη την χρονιά τον υποβιβασμό. Η αγγλική ποδοσφαιρική ομοσπονδία βρήκε παρατυπίες στις μεταγραφές των Τέβες-Μασεράνο και επέβαλε πρόστιμο-μαμμούθ 5,5 εκατ. στερλινών αλλά δεν αφαίρεσε βαθμούς από την ομάδα.