Φούμαρα οι "ελεύθεροι ανταγωνισμοί"

Το ξέρω ότι κινδυνεύω να γίνω μονότονος με την επιμονή μου να υποστηρίζω ότι όλα τα μέτρα, τα οποία λαμβάνονται παγκοσμίως, δεν αποσκοπούν παρά στην μείωση του κόστους εργασίας. Όμως, παρά αυτόν τον κίνδυνο, δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω ότι όλα όσα υποστηρίζουν οι "μεγάλοι εγκέφαλοι" περί "υγιούς και ελεύθερου ανταγωνισμού" δεν είναι παρά φούμαρα και σοβάδες που έχουν μόνο στόχο να ωραιοποιήσουν την κατάσταση, να γλυκάνουν το χάπι για να το καταπιούν οι εργαζόμενοι δίχως να επαναστατήσουν. Δεν θα βαρεθώ να γράφω και να ξαναγράφω ότι όλοι αυτοί οι "σοβατζήδες" γράφουν στα παλαιότερα των υποδημάτων τους (για να μη πω ότι γράφουν στα παπάρια τους) τους εργαζόμενους και νοιάζονται μονάχα για τα κέρδη του κεφαλαίου.

Στην επιμονή μου αυτή βρίσκω "συμμάχους" όπου και να κοιτάξω. Για παράδειγμα, δείτε μιαν απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, με ημερομηνία 29/12/2010, η οποία αναφέρει ότι, μεταξύ 1989 και 2004, το αμερικανικό υπουργείο αμύνης και η NASA επιδότησαν την "Boeing" με 16 δισ. δολλάρια και χαρακτηρίζει αυτές τις επιδοτήσεις ως παράνομες. Αυτός ο κολοσσός της αεροναυπηγικής έλαβε ακόμη φοροαπαλλαγές από τις αμερικανικές πολιτείες του Κάνσας, της Ουάσιγκτων και του Ιλλινόι, καθώς και οικονομική βοήθεια αρκετών δισ. δολλαρίων. 

Με αυτή την απόφαση του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου προστίθεται ένα ακόμη επεισόδιο στον πόλεμο μεταξύ της αμερικανικής "Boeing" και της ευρωπαϊκής "Airbus", οι οποίες αλληλοκατηγορούνται για παραβίαση των κανόνων του "ελεύθερου ανταγωνισμού". Η διαμάχη μεταξύ των δύο αεροναυπηγικών βιομηχανιών ανέδειξε μια ακόμη πλευρά του έντονου ανταγωνισμού μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένων Πολιτειών. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο τζίρος της παγκόσμιας αγοράς επιβατικών αεροσκαφών υπολογίζεται σε 1,7 τρισεκατομμύρια δολλάρια.

Εξ άλλου, πριν μερικούς μήνες, ο Π.Ο.Ε. είχε διαπιστώσει ότι και η "Airbus" λάμβανε παράνομη οικονομική βοήθεια από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Οι ευρωπαίοι υπέβαλαν έφεση κατά της απόφασης αυτής και η νέα απόφαση του Π.Ο.Ε. αναμένεται να ανακοινωθεί αργότερα. Μήπως όλη αυτή η ιστορία πρέπει να μας θυμίσει κάτι από όσα είχαν γίνει και στον τόπο μας με την Ολυμπιακή;

Λοιπόν; Πόσο άδικο έχω όταν επιμένω να γίνομαι μονότονος; Ας σκεφτούμε πόσα εκατομμύρια εργαζόμενοι έχασαν τη δουλειά τους πόσοι άλλοι σπρώχτηκαν κάτω από το όριο της φτώχειας αλλά και πόσοι ακόμη υποχρεώνονται να δουλεύουν σε ένα μεσαιωνικό εργασιακό καθεστώς, στο όνομα του "ελεύθερου ανταγωνισμού" και της "ανταγωνιστικότητας" και θα δούμε αν έχει βάση η μονοτονία μου ή όχι.

Κι όλα αυτά συμβαίνουν την ώρα που κάποιοι όχι μόνο βρίσκουν δισεκατομμύρια για να "ενισχύσουν" βιομήχανους και τραπεζίτες αλλά έχουν και το απύθμενο θράσος να μας εγκαλούν ότι "μαζί τα φάγαμε" και να μας αποκαλούν "κοπρίτες" και "τεμπέληδες".

Επί τέλους, ας τους δώσουμε να καταπιούν την γλώσσα τους! Ως πότε θα τους ανεχόμαστε;

Η ομολογία της συμμωρίας

'Οσοι επιμένουν να πιστεύουν ότι η κυβέρνηση "πονάει" για τα σκληρά μέτρα που κάποιοι "κακοί" τροϊκανοί την αναγκάζουν να παίρνει αλλά και όσοι εξακολουθούν να ελπίζουν ότι θα πρυτανεύσει τελικά το "φιλολαϊκό" ΠΑΣΟΚ και θα βελτιωθούν τα πράγματα για τον απλό λαό, ας ρίξουν μια ματιά στο παρακάτω απάνθισμα των όσων έχουν κατά καιρούς πει οι κυβερνώντες και θα πειστούν ότι πλανώνται πλάνην οικτράν (σημ.:οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου):

- "Ακόμα και με μηδενικό χρέος, η Ελλάδα έπρεπε να προχωρήσει στις μεταρρυθμίσεις που ήδη γίνονται" (από δήλωση του πρωθυπουργού στο Νταβός, 28/1/2011).

 

- "Πολλοί μας κατηγόρησαν ότι πολλά από αυτά που κάναμε δεν ήταν σοσιαλιστικά. Όμως, η συντριπτική πλειοψηφία όσων κάναμε ήταν στο προεκλογικό πρόγραμμά μας. Ποτέ δεν υποσχεθήκαμε στους πολίτες ότι θα μείνουν όλα ίδια, είπαμε ότι θα τα αλλάξουμε όλα" (από την ομιλία του πρωθυπουργού στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ, 26/1/2011).

 

- "Όσα έχουμε πλέον μπροστά μας δεν είναι ως επί το πλείστον επιταγές καμίας σύμβασης ή κανενός μνημονίου... Χρειαζόμαστε βαθύτερες και μεγάλες αλλαγές, αυτές που είχαμε αυτούσιες βάλει στο προεκλογικό μας πρόγραμμα" (από ομιλία του πρωθυπουργού στο υπουργικό συμβούλιο, 12/1/2011).

 

- "Νομίζω ότι πολλά από αυτά που συμβαίνουν είναι γραμμένα στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ... Όλα αυτά είναι στο εκλογικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ. Όλα. Είμαστε δεσμευμένοι, μάλιστα, πάνω σε αυτά. Έχει δεσμευτεί επανειλημμένα και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ και όλοι εμείς στην προεκλογική μας εκστρατεία" (από συνέντευξη του Θόδωρου Πάγκαλου στον τηλεοπτικό ΣΚΑΪ, 17/1/2011).

 

- "Το μνημόνιο περιλαμβάνει το πρόγραμμα οικονομικής πολιτικής με το οποίο σφραγίσαμε μια δανειακή σύμβαση και ένα δάνειο 110 δισεκατομμυρίων ευρώ, που είχε μεγάλη ανάγκη η χώρα για να αποφύγει την οικονομική κατάρρευση. Το πρόγραμμα αυτό, εκτός από μέτρα που αναγκαστήκαμε να εφαρμόσουμε για να συγκρατήσουμε τον οικονομικό εκτροχιασμό του κράτους, περιλαμβάνει και πολλά διαρθρωτικά μέτρα που είναι μέρος και του προεκλογικού και του κυβερνητικού προγράμματος του ΠΑΣΟΚ" (από συνέντευξη του Γιώργου Παπακωνσταντίνου στην εφημερίδα "Ισοτιμία", 8/8/2010).

 

- "Η υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων προχώρησε όπως την είχε εξαγγείλει στο κυβερνητικό του πρόγραμμα το ΠΑΣΟΚ το 2007 και το 2009" (από το κείμενο απολογισμού της κυβέρνησης για τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης, Οκτώβριος 2010).

 

- "Οι μεγάλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις δεν είναι επιβολή ούτε της τρόικας ούτε κάποιας ανώτερης δύναμης. Είναι ακριβώς πεποίθηση, είναι ιδεολογία μας ότι πρέπει να γίνουν" (από δήλωση του Γιώργου Πεταλωτή, 2/2/2011).

 

- "Η πολιτική της κυβέρνησης πιστεύω ότι είναι ούτως ή άλλως σχεδιασμένη πέρα από το μνημόνιο και, όπως σωστά κατά καιρούς ο ίδιος ο πρωθυπουργός έχει τονίσει, μια σειρά από θεωρούμενα μέτρα του μνημονίου υπήρξαν θεμελιώδεις τοποθετήσεις του ΠΑΣΟΚ, ήδη από το πρόγραμμα που καταθέσαμε το Μάρτιο του 2007... Το ασφαλιστικό ήταν ήδη από το 2007 ως προτεραιότητα. Ο,τιδήποτε περιελήφθη στο ασφαλιστικό είχε προδιαγραφεί ως δέσμευσή μας εκ των προτέρων" (από ραδιοφωνική συνέντευξη του Πέτρου Ευθυμίου, 25/8/2010).

 

- "Στο μνημόνιο -που ήταν μία σύμβαση που έγινε πάνω στην ανάγκη μας να δανειστούμε- περιέχονται πολλές μεγάλες αποφάσεις οι οποίες είναι και επιλογή μας κυβερνητική και έχουν σχέση και με το πρόγραμμά μας. Δεν είναι κάποιοι όροι δανεισμού απλώς, έχει μέσα και πολιτικά ζητήματα τα οποία τα θέσαμε εμείς... Άρα, δεν πρόκειται να αποκλίνουμε από την τήρησή του" (από ραδιοφωνική συνέντευξη του Γιώργου Πεταλωτή, 18/8/2010).

 

- "Χωρίς να το ζητήσουν οι εταίροι μας, εμείς αυτές τις αλλαγές θα τις κάνουμε, ούτως ή άλλως, γιατί όντως και έσοδα παραπάνω θέλουμε να έχουμε, αλλά και γιατί βάζουμε και τα θεμέλια ώστε μετά το ξεπέρασμα της κρίσης να μπορούμε να μιλάμε για μια διαφορετική χώρα, απαλλαγμένη από πολλές παθογένειες" (από δήλωση του Γιώργου Πεταλωτή, σχετικά με τα πρόσθετα μέτρα του επικαιροποιημένου μνημονίου για την περίοδο 2012-2013, 10/12/2010).

 

Είμαι σίγουρος ότι τώρα πλέον τα καταλάβαμε όλα πολύ καλά. Όλα έγιναν -και γίνονται- βάσει προδιαγεγραμμένου σχεδίου. Ο Παπανδρέου και η περί αυτόν συμμωρία (συν+μωρία) τα είχαν προγραμματίσει όλα από το 2007: την κατακρεούργηση των εργασιακών δικαιωμάτων, την πρόσδεση της χώρας στο άρμα του διεθνούς κεφαλαίου, την κατεδάφιση του κοινωνικού κράτους, το ξεπούλημα όλων όσων αποκτήθηκαν με το αίμα και τον ιδρώτα του εργαζόμενου λαού κλπ. Όπως ομολογούν με κυνικό τρόπο όλοι τους, η τρόικα δεν επέβαλε αλλά, απλώς, βόηθησε την κυβέρνηση στον εξανδραποδισμό ενός ολόκληρου λαού.

Όλα τα άλλα είναι φούμαρα. Μια σκέτη κοροϊδία, σαν εκείνο το κακό θέατρο που παίχτηκε πριν λίγο καιρό, σχετικά με τις αποκρατικοποιήσεις και τα ξεπουλήματα των 50 δισ. Κι αφού ο λαός βλέπει ότι το σύστημα τον κοροϊδεύει, πρέπει να πάψει να ελπίζει ότι αυτό το σύστημα μπορεί να βελτιώσει την κατάσταση. Και να συνειδητοποιήσει ότι μόνο μία διέξοδος υπάρχει απέναντι σε ένα σύστημα που δεν μπορεί να βελτιωθεί: η ανατροπή του!

Τα ελλείμματα και τα χρέη των αγάδων

Χτες είδαμε το παραμύθι της φουκαριάρας της κυβέρνησης, η οποία δήθεν αναγκάζεται από τους "κακούς" να πάρει μέτρα και, μάλιστα, τα παίρνει με...πόνο ψυχής. Σήμερα θα δούμε ένα άλλο παραμύθι. Ότι, δηλαδή, αυτά τα μέτρα είναι αναγκαία για να αντιμετωπιστούν χρεή κι ελλείμματα. Κι ότι, αν δεν τα πάρουμε, θα φαληρίσει η οικονομία μας και, κατ' επέκταση, θα φαληρίσει και ο λαός.

Πρώτα-πρώτα, αυτά τα δυο παραμύθια είναι αλληλοσυγκρουόμενα και αυτοαναιρούμενα. Πώς είναι δυνατόν να αναγκάζεται κάποιος να πάρει μέτρα που είναι αναγκαία; Πώς είναι δυνατόν να πονάει η ψυχή του όταν σώζει μια οικονομία από το φαλημέντο; Έχετε ακούσει ποτέ χειρουργό να ισχυρίζεται ότι τον υποχρεώνουν να σκίσει την σάρκα του ασθενούς τον οποίο χειρουργεί ενώ αυτός δεν θέλει να κάνει κάτι τέτοιο; Έχετε δει ποτέ μητέρα να οδύρεται επειδή κλαίει το παιδί της την ώρα που του κάνει εμβόλιο ή ένεση; Πόσο μαλάκας πρέπει να είσαι για να πιστέψεις τέτοια παραμύθια; Ας είναι. Πάμε παρακάτω.

Η αλήθεια είναι ότι τα βάρβαρα και αντιλαϊκά μέτρα δεν έχουν σχέση με τα ελλείμματα και τα χρέη. Τα ελλείμματα οφείλονται στις παροχές και τις φοροαπαλλαγές του μεγάλου κεφαλαίου. Οφείλονται, δηλαδή, στο κόστος ενσωμάτωσης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στις διεθνείς αγορές. Μια ενσωμάτωση η οποία συνοδεύεται από την συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής (θυμηθείτε, για παράδειγμα, τα τρία εργοστάσια ζάχαρης που αναγκαστήκαμε να κλείσουμε, με συνέπεια να κάνουμε πλέον εισαγωγή ζάχαρης), την στασιμότητα της αγροτικής παραγωγής (όπως ορίζει η ευρωπαϊκή Κοινή Αγροτική Πολιτική), την μεταφορά κεφαλαίων στις εξωτερικές αγορές κλπ. Οφείλονται, γενικώτερα, στις συνέπειες της απελευθέρωσης της αγοράς και στον καφαλαιικό ανταγωνισμό.

Αν θέλαμε να μιλήσουμε ειδικώτερα για τις αιτίες παραγωγής ελλειμμάτων, θα μπορούσαμε να αναφερθούμε στις στρατιωτικές δαπάνες οι οποίες αναλαμβάνονται από τις κυβερνήσεις μας στα πλαίσια των συμφωνιών τους με τα ξένα ιμπεριαλιστικά κέντρα (π.χ. 100.000 ευρώ ημερησίως κοστίζει η ελληνική δύναμη στο Αφγανιστάν και πάνω από 1.000.000 ευρώ ημερησίως η συμμετοχή μας στις επιχειρήσεις κατά της Λιβύης), χωρίς ο λαός να απολαμβάνει το παραμικρό όφελος. Θα μπορούσαμε, επίσης, να αναφερθούμε στο κόστος των Ολυμπιακών Αγώνων, από τους οποίους ωφελήθηκαν μόνο οι επιχειρηματικοί όμιλοι. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε χίλια δυο πράγματα, για τα οποία το κράτος συνάπτει δάνεια προκειμένου να τα πληρώσει. Επομένως, είναι μεγάλο ψέμα ότι τα μέτρα θα αντιμετωπίσουν το χρέος που δημιούργησαν οι κυβερνήσεις του κεφαλαίου, εφ' όσον συνεχίζουν τις πρακτικές οι οποίες γιγάντωσαν αυτό το χρέος.

Εν πάση περιπτώσει, δεκάρα τσακιστή δε θα μπει στα κρατικά ταμεία από τις αντεργατικές αναδιαρθρώσεις. Για παράδειγμα, τί κερδίζουν τα κρατικά ταμεία από τη μείωση των μισθών στον ιδιωτικό τομέα; Ίσα-ίσα που η συρρίκνωση των μισθών και οι εισφοροαπαλλαγές των εργοδοτών μειώνουν τα έσοδα των ασφαλιστικών ταμείων. Για να μην αναφερθούμε στην δήθεν ωφέλεια που θα προκύψει από το ξεπούλημα της κρατικής περιουσίας (δηλαδή, της περιουσίας που χτίστηκε με τον ιδρώτα του εργαζόμενου λαού), το οποίο ευφημιστικά αποκαλείται "αποκρατικοποίηση". Είναι σαν να επαινούμε τον κάθε ακαμάτη, ο οποίος ξεκοκκαλίζει την πατρική του κληρονομιά, όντας ανίκανος να κάνει στη ζωή του κάτι ωφέλιμο.

Η αλήθεια είναι ότι όλα τα αντεργατικά και αντιλαϊκά μέτρα έχουν σχέση με τη διαχείριση της βαθιάς οικονομικής κρίσης του κεφαλαίου και την έξοδο της καπιταλιστικής οικονομίας απ' αυτήν σε βάρος της εργατικής τάξης. Η ουσία των μέτρων είναι ότι καλείται ο απλός λαός να πλήρώσει το μάρμαρο. Τί κάνουν τα μέτρα; Μειώνουν την τιμή της εργατικής δύναμης. Οι εργάτες φτηναίνουν για το κεφάλαιο, το οποίο τους πληρώνει αρκετά λιγότερο απ' αυτό που χρειάζεται η εργατική οικογένεια για να καλύψει τις ανάγκες της. Επιδίωξη των μέτρων είναι να αυξάνεται η εκμετάλλευση της εργασίας ώστε να αυξάνεται η ανταγωνιστικότητα και η κερδοφορία του κεφαλαίου. Δεν είναι τυχαίο ότι στην ερχόμενη Σύνοδο Κορυφής της Εωραπαϊκής Ένωσης ετοιμάζεται το λεγόμενο Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας.

Αυτό το τελευταίο πρέπει να το καταλάβουμε καλά. Θα μαζευτούν όλα τα μεγάλα κεφάλια της Ευρώπης για να πάρουν μέτρα υπέρ της ανταγωνιστικότητας. Όχι υπέρ των λαών. Καημός και πόνος τους είναι να βοηθήσουν το χειμαζόμενο κεφάλαιο, όχι τους εργαζόμενους που υποφέρουν από την φτώχεια και την ανεργία. 

Και κάτι τελευταίο, για όσους επιμένουν να υποστηρίζουν πως πρέπει να βοηθηθούν οι κεφαλαιούχοι ώστε να αυξήσουν τις επενδύσεις τους κι έτσι να βρίσκουν δουλειές οι εργάτες. Αυτή η άποψη είναι τόσο πρόστυχη όσο κι εκείνο το "σφάξε με αγά μου ν' αγιάσω". Η εποχή που ζητάγαμε από τον αγά να μας σφάξει για ν' αγιάσουμε έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Τώρα ανατέλλει η εποχή που θα σφάξουμε εμείς τον αγά για ν' αγιάσει. Οπότε...ας προσέχουν οι αγάδες τα χρέη και τα ελλείμματά τους!

Το παραμύθι της φουκαριάρας της κυβέρνησης

Ρε σεις, ως πού θα πάει τούτο το παραμύθι, ότι -τάχατες- η δόλια η κυβέρνηση δεν φταίει για τίποτε; Της άφησε, λέει, ένα ανείπωτο χάλι η νεοδημοκρατική διακυβέρνηση του χοντρού και μετά ήρθαν οι πιστωτές και της έβαλαν την θηλειά στον λαιμό. Κι ενώ αυτή η καημένη κάνει ό,τι μπορεί για να μετριάσει τα αυστηρά μέτρα που υπαγορεύει η τρόικα των πιστωτών, εμείς οι αγνώμονες την πετροβολούμε. "Πονάμε κι εμείς για τα μέτρα αλλά δεν γίνεται αλλοιώς..." και νά το δάκρυ, κορόμηλο.

Ωραίο το παραμύθι αλλά...παραμύθι. Είναι προφανές ότι υπηρετεί μια ενορχηστρωμένη προπαγανδιστική προσπάθεια της κυβέρνησης να αποσείσει τις ευθύνες της και να εμφανιστεί ότι σχεδόν βρίσκεται κι αυτή στη θέση του θύματος και όχι του θύτη. Και ακόμη περισσότερο: ότι στην κυβέρνηση έλαχε ο κλήρος να πάρει σκληρές αλλά αναγκαίες αποφάσεις. Δηλαδή, αν καταλαβαίνω σωστά, η κυβέρνηση όχι μόνο δεν είναι υπεύθυνη για την πολιτική και τα μέτρα που αποφασίστηκαν, αλλά είναι και ο από μηχανής θεός, ο οποίος αναλαμβάνει να δώσει τη λύση στο ελληνικό δράμα και να σώσει τη χώρα! Ωραίο ως ανέκδοτο αλλά δεν βγάζει γέλιο.

Η προπαγάνδα αυτή δεν περιορίζεται μόνο στην άμεση πολιτική σκοπιμότητα να βγάλει λάδι την κυβέρνηση. Πηγαίνει ακόμα πιο βαθιά. Επιχειρεί να αποκρύψει τον πραγματικό και ταξικό χαρακτήρα των μέτρων. Να μη δοθούν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως γιατί επιβάλλονται αυτά τα μέτρα και ποιους εξυπηρετούν. Γιατί η απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα θα οδηγούσε τους εργαζόμενους σε τελείως διαφορετικά συμπεράσματα απ' αυτά που βολεύουν την κυβέρνηση και όσους την στηρίζουν.

Κάθε λογικός άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι το μνημόνιο δεν επιβλήθηκε για να σωθεί η χώρα αλλά για να πληρωθούν οι δανειστές και για να ξελασπώσει το βαλτωμένο κεφάλαιο. Αντιλαμβάνεται, επίσης, ότι η κυβέρνηση, για να μην βουλιάξουν ή για να μην καταγράψουν απώλειες στα χαρτοφυλάκιά τους μια χούφτα τραπεζίτες και μονοπώλια, επέλεξε να βυθίσει τους εργαζόμενους και τα λαϊκά στρώματα στη φτώχεια και στην ανέχεια. Το γεγονός μάλιστα ότι η χώρα θα παραμείνει σιδηροδέσμια των δανειστών της και μετά την αποπληρωμή του σημερινού χρέους, είναι μια ακόμη απόδειξη ότι το χρέος ήταν μόνο το πρόσχημα.

Το ουσιαστικό ζήτημα είναι η αύξηση της ανταγωνιστικότητας που απαιτεί πάμφθηνη εργατική δύναμη. Γι' αυτό και οι αντεργατικές αναδιαρθρώσεις, όπως δραστική μείωση μισθών και συντάξεων, η αύξηση των ηλικιακών ορίων συνταξιοδότησης, η πλήρης εμπορευματοποίηση της υγείας, η συνεχής επέκταση των ελαστικών μορφών εργασίας, η αύξηση του απλήρωτου χρόνου δουλειάς, οι αυξήσεις ΦΠΑ και έμμεσων φόρων, το ξεπούλημα των συγκοινωνιών και των έργων υποδομής κλπ.

Το χρέος ήταν η ευκαιρία που αναζητούσε το κεφάλαιο για να περάσει διά πυρός και σιδήρου την εργατική τάξη, τους φτωχούς αγρότες, τους ελεύθερους επαγγελματίες κλπ και όλα τα δικαιώματά τους. Γιατί η διαχωριστική γραμμή δεν βρίσκεται ανάμεσα στην Ελλάδα και στους ξένους, στους μέσα και στους έξω, στην καλή κυβέρνηση και στους κακούς ξένους που πιέζουν. Βρίσκεται ανάμεσα στα συμφέροντα του κεφαλαίου και τα δικαιώματα του λαού. Αυτή την διαχωριστική γραμμή επιχειρούν να σβήσουν όσοι παράγουν και αναπαράγουν τον ισχυρισμό της επιβολής των μέτρων από την τρόικα.

Άλλωστε, ένα-ένα τα μέτρα και όλα μαζί δεν θίγουν γενικά και αφηρημένα την χώρα, όπως ισχυρίζονται οι κονδυλοφόροι του μνημονίου. Επιβάλλονται σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων και ταυτόχρονα αποτελούν μέτρα υπέρ των κεφαλαιοκρατών. Για παράδειγμα, το Ασφαλιστικό δεν θίγει τις επιχειρήσεις, αλλά τους ασφαλισμένους. Δεν στερεί τη σύνταξη από τους βιομηχάνους, οι επιχειρήσεις των οποίων σε ποσοστό 25% δεν πληρώνουν ούτε τις εισφορές που παρακρατούν. Των εργαζομένων η σύνταξη είναι που πετσοκόβεται. Επίσης, οι ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις, η κατάργηση των συμβάσεων, η μείωση των μισθών, η επέκταση της ευελιξίας είναι μέτρα κατά των εργαζομένων και υπέρ της μεγαλοεργοδοσίας.

Κι όλα αυτά επεβλήθησαν από την κυβέρνηση με την βοήθεια της τρόικας. Μαζί τα συνέταξαν, μαζί τα αποφάσισαν, από κοινού τα επιβάλλουν. Είναι μέτρα εν πολλοίς προαποφασισμένα. Περιέχονται στο ίδιο το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ, όπως είχε το θράσος να ομολογήσει προχτές ο ίδιος ο πρωθυπουργός. Έχουν την ληξιαρχική πράξη γεννήσεώς τους στο Μάαστριχτ, στην Λισσαβώνα, στην στρατηγική "Ευρωπαϊκή Ένωση 2020", σε όλα τα ντοκουμέντα και τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι μέτρα που συνιστούν το περίφημο "σύμφωνο ανταγωνιστικότητας", στο οποίο φαίνεται πως συμφωνούν σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις των ευρωπαϊκών χωρών μετά από προτροπή της Γερμανίας. Μιας Γερμανίας που καυχιέται πως συγκράτησε τα τελευταία 10 χρόνια το εργατικό κόστος επιβάλλοντας τις ίδιες αντεργατικές ρυθμίσεις χωρίς μνημόνιο και τρόικα και χωρίς να έχει προβλήματα χρεών και ελλειμμάτων.

Έτσι έχει το πράγμα με το παραμύθι τής φουκαριάρας τής κυβέρνησης. Καμμία λύπηση δεν χρειάζονται όλοι αυτοί που μυξοκλαίνε επειδή τάχα μας λυπούνται. Φταίνε και θα πληρώσουν όταν θα 'ρθει η ώρα, όπως πληρώνουμε τώρα εμείς για το φταίξιμό μας να τους στείλουμε να μας κυβερνήσουν.

"Στο λαβύρινθο της Ανατολής"

Είναι αλήθεια ότι το σύγχρονο αστυνομικό μυθιστόρημα δεν έχει πολλά κοινά σημεία με όσα είχαμε μάθει από τον Ντάσιελ Χάμετ, τον Ζωρζ Σιμενόν ή την Άγκαθα Κρίστι. Οι πρωταγωνιστές των σύγχρονων αστυνομικών μυθιστορημάτων μοιάζουν από ελάχιστα έως καθόλου με τον επιθεωρητή Μαιγκρέ ή τον Ηρακλή Πουαρώ. Σήμερα το αστυνομικό μυθιστόρημα είναι περισσότερο κοινωνικό και λιγότερο αστυνομικό. Κι απ' αυτή την άποψη παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον ακόμη και για τους αναγνώστες οι οποίοι δεν είναι λάτρεις της αστυνομικής λογοτεχνίας.

Κλασσικό δείγμα του είδους αποτελεί και το βιβλίο στο οποίο αναφερόμαστε σε τούτο το σημείωμα. Πρόκειται για το δημιούργημα του Ζεράρ Ομπερλέ "Στο λαβύρινθο της Ανατολής", το οποίο πρωτοκυκλοφόρησε το 2000. Στο προηγούμενο μυθιστόρημά του ("Ο κόκκινος Νείλος"), ο Ομπερλέ μάς είχε ταξιδέψει στην Αίγυπτο, από τα ραχατλίδικα ξενοδοχεία του Ασσουάν μέχρι την εξωτική όαση της Σίβας. Με τούτο, ο αυθεντικός τίτλος του οποίου είναι "Pera Palas" (πρόκειται για ιστορικό ξενοδοχείο στην συνοικία Πέραν της Πόλης), μας ξεναγεί στην Κωνσταντινούπολη.

Φυσικά, η ξενάγηση που μας επιφυλάσσει στην Πόλη ο Ομπερλέ, έχει ελάχιστη σχέση με τις ξεναγήσεις των τουριστικών γραφείων. Μπορεί να έχουμε ως έδρα ένα ξενοδοχείο που θυμίζει 19ο αιώνα, το Πέρα Παλάς, αλλά κανένας ξεναγός δεν θα μας έπαιρνε μαζί του σε μια φυλακή ή σε ένα χαμάμ όπου οι περιπτύξεις γυμνών ανδρών είναι ζητούμενο κι όχι εξαίρεση.

Η ατμόσφαιρα του βιβλίου είναι υποβλητική και τίποτε δεν φαντάζει φτιαχτό ή δήθεν. Όλα δείχνουν φυσιολογικά, όπως η ειρήνη πριν από τον πόλεμο. Σ' αυτό το -οικείο στους έλληνες- περιβάλλον, ο βουλιμικός πρωταγωνιστής της ιστορίας, ο Σασινιέ, έρχεται από την Γαλλία για να παραλάβει ένα σπάνιο βιβλίο από έναν αρωματοποιό φίλο του, τον Κερασόφ. Ο φόνος του Κερασόφ αποκαλύπτει ότι υπάρχει ειδικό ενδιαφέρον για το σπάνιο αυτό βιβλίο. Ο Σασινιέ προσπαθεί να ξεδιαλύνει την ιστορία, με συμμάχους μια ελληνίδα της Πόλης και έναν επιτήδειο Κούρδο.

Πέρα από το -απαραίτητο- αστυνομικό υπόβαθρο, το μυθιστόρημα διαθέτει δυο μοναδικά χαρακτηριστικά, τα οποία το κάνουν να ξεχωρίζει. Από την μια, αναδίδει έντονα το άρωμα της Ανατολής, ένα βαρύ άρωμα που σχεδόν υπνωτίζει τον αναγνώστη. Κι από την άλλη, στο πρόσωπο του Σασινιέ, αναδεικνύει την δυσκολία ενός Δυτικού (δηλαδή, ενός ανθρώπου φορτωμένου με ορθολογισμό και φορτισμένου από τα μορμολύκειά του) να καταλάβει και -πολύ περισσότερο- να προσαρμοστεί σ' έναν κόσμο με τέτοιο άρωμα.

Το θαυμάσιο αυτό αστυνομικό μυθιστόρημα διαβάζεται άνετα και γρήγορα, αφού δεν ξεπερνάει σε έκταση τις 160 αραιογραμμένες σελίδες. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Μίνωας" σε εξευτελιστική τιμή (το βρήκα να πωλείται στο διαδίκτυο αντί 2,72 ευρώ!!) και αποτελεί εξαιρετική επιλογή για ένα χαλαρό κυριακάτικο πρωινό.

Οίκοι αξιολόγησης ή ωμοί εκβιαστές;

Όταν πριν λίγες μέρες αναφέρθηκα στους οίκους αξιολόγησης ("Ο σκοτεινός ρόλος των οίκων αξιολόγησης"), δεν περίμενα ότι το κείμενό μου θα είχε τόσο ενδιαφέρον για τους φίλους αυτού του ιστολογίου. Σήμερα, λοιπόν, αισθάνομαι ότι οφείλω να προσθέσω κάτι που παρέλειψα σ' εκείνο το σημείωμα. Και αναφέρομαι σε μια κοινή πρακτική αυτών των οίκων: τον εκβιασμό.

Οι οίκοι αξιολόγησης δουλεύουν με συνδρομητές. Αυτό το χαρακτηριστικό αποτελεί από μόνο του στοιχείο αρκετά σοβαρό για να αμφισβητείται ευθέως η ειλικρίνεια και αμεροληψία των εκτιμήσεων στις οποίες προβαίνουν αυτοί οι οίκοι. Για να καταλάβουμε καλύτερα το τι συμβαίνει, ας δούμε μερικά παραδείγματα, αρχίζοντας από την Moody's.

Η Moody's έχει ιστορία 100 χρόνων. Ήταν η υλοποίηση μιας ιδέας του Τζων Μούντυ, ο οποίος σκέφτηκε να επενδύσει στην ενημέρωση των επενδυτών. Το 1909, λοιπόν, ο Μούντυ κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο όπου αξιολογούσε τον βαθμό επικινδυνότητας μιας επένδυσης σε μετοχές και ομόλογα σιδηροδρομικών εταιρειών. Η ιδέα άρεσε στους επενδυτές, ο Μούντυ επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς και έτσι γεννήθηκε η Moody's. Σήμερα η φίρμα αξιολογεί πάνω από 150.000 τίτλους.

Στις αρχές του αιώνα, η Moody's πλησίασε την γερμανική ασφαλιστική εταιρεία Hannover Re για να της προσφέρει δοκιμαστικά δωρεάν αξιολόγηση. Στόχος της Moody's ήταν να πείσει την γερμανική εταιρεία να γίνει συνδρομήτρια. Οι γερμανοί, όμως, ήσαν ήδη συνδρομητές στους δυο άλλους μεγάλους οίκους αξιολόγησης κι έτσι αδιαφόρησαν για την πρόταση συνεργασίας της Moody's. Τότε, η Moody's άρχισε να μειώνει σταδιακά την πιστοληπτική αξία της Hannover Re.

Οι γερμανοί, βέβαια, κατάλαβαν τον εκβιασμό αλλά αποφάσισαν να μην υποκύψουν. Πίστευαν ότι οι πλάτες των δυο οίκων, με τους οποίους συνεργάζονταν, θα αρκούσαν για να συγκρατήσουν την αξία των επενδύσεών τους. Όμως, η Moody's συνέχισε τις υποβαθμίσεις, μέχρι που κατέταξε τους τίτλους της Hannover Re στην κατηγορία των "σκουπιδιών". Τελικά, η εμπλοκή της Moody's κόστισε στην Hannover Re 175 εκατομμύρια δολλάρια! Όλη η ιστορία υπάρχει αναλυτικά στην ιστοσελίδα της γερμανικής εταιρείας.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Χένρυ Πουρ έκανε κάτι παρόμοιο με τον Τζων Μούντυ: εξέδωσε ένα βιβλίο για την ιστορία των σιδηροδρόμων, όπου περιέλαβε χρήσιμες πληροφορίες για όσους ενδιαφέρονταν να επενδύσουν σε μετοχές σιδηροδρομικών εταιρειών. Αν σας φαίνεται παράξενο το ότι Μούντυ και Πουρ ξεκίνησαν με τον σιδηρόδρομο, πρέπει να πούμε ότι, εκείνη την εποχή, οι σιδηρόδρομοι αποτελούσαν την αιχμή της τεχνολογίας (κάτι σαν τα σημερινά κομπιούτερ). Εν πάση περιπτώσει, από αυτό το βιβλιαράκι μπήκαν τα θεμέλια της Standard & Poor's.

Πριν δέκα περίπου χρόνια, ένας εκπαιδευτικός όμιλος των ΗΠΑ αποφάσισε να προχωρήσει σε περικοπές δαπανών. Από τις πρώτες δαπάνες που σκέφτηκαν οι διοικούντες να περικόψουν, ήταν και η συνδρομή σε έναν από τους δυο οίκους αξιολόγησης με τους οποίους συνεργαζόταν η εταιρεία. Επειδή, λοιπόν, η συνδρομή της Moody's ήταν φτηνότερη, αποφασίστηκε να διακοπεί η συνδρομή στην Standard & Poor's.

Τότε, η Standard & Poor's απαίτησε μια "αποζημίωση" πέντε χιλιάδων δολλαρίων (φτωχομπινέδες του κερατά!), αλλιώς θα ακύρωνε τις αξιολογήσεις της στα ομόλογα τα οποία μόλις είχε εκδώσει η εταιρεία. Αμέσως σήμανε συναγερμός και ο εκπαιδευτικός όμιλος ζήτησε την συμπαράσταση της τράπεζας, η οποία ήταν ανάδοχος της έκδοσης των ομολόγων. Η τράπεζα εκτίμησε ότι ήταν προς το συμφέρον της εταιρείας να μη διακόψει την συνδρομή στην Standard & Poor's, επειδή ο οίκος αξιολόγησης θα μπορούσε να επιφέρει καταστροφικό πλήγμα στους τίτλους της εταιρείας. Τελικά, η συνδρομή παρέμεινε και αντ' αυτής περικόπηκαν τα δωρεάν βιβλία που δίνονταν στους μαθητές.

Το 1913, ο Τζων Φιτς μιμήθηκε τους Μούντυ και Πουρ κι έστησε το δικό του μαγαζί, την σημερινή Fitch. Σήμερα, η Fitch συνεχίζει να εδρεύει στην Νέα Υόρκη, αν και έχει αγοραστεί από την γαλλική εταιρεία επενδύσεων Fimalac. Παρ' ότι είναι μικρότερη από τους άλλους δυο οίκους, ο ρόλος της είναι καταλυτικός στις περιπτώσεις όπου παρουσιάζεται διάσταση απόψεων μεταξύ Moody's και Standard & Poor's.

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η Simon Property Group (η μεγαλύτερη εταιρεία εμπορικών κέντρων στις ΗΠΑ) αποφάσισε να διακόψει την συνδρομή της στην Fitch. Χωρίς να ιδρώσει το αφτί της, η Fitch συνέχισε να αξιολογεί τους τίτλους των πρώην πελατών της, "ξεχνώντας" να αναφέρει στις εκθέσεις της ότι κανείς δεν της είχε ζητήσει να κάνει κάτι τέτοιο. Εννοείται ότι οι δωρεάν "αξιολογήσεις" της Fitch δεν ευχαριστούσαν καθόλου την αξιολογούμενη εταιρεία, η οποία προσέφυγε στην δικαιοσύνη, ζητώντας να σταματήσουν οι αξιολογήσεις. Η απάντηση της Fitch ήταν προκλητική: "η ικανοποίηση αυτής της απαίτησης θα αποτελούσε ανάρμοστη παρεμβολή στην διαδικασία κρίσης από τους οίκους αξιολόγησης".

Αν και από τότε έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία, η Simon Property Group εξακολουθεί να πληρώνει την κόντρα της με την Fitch. Πέρυσι, η εταιρεία συνήψε δάνειο 141 εκατ. δολλαρίων για να φτιάξει ένα καινούργιο εμπορικό κέντρο. Όπως έγραψε η Washington Business Journal στις 12/5/2010, η Fitch δημοσίευσε ότι ζήτησε την γνώμη πρόσθετου αναλυτή περί "επικείμενης μη αποπληρωμής" αυτού του δανείου. Θα μου πείτε ότι δεν είναι κακό να ζητείται μια γνώμη παραπάνω. Για σκεφτείτε, όμως, πώς θα αισθανόσασταν ως επενδυτής διαβάζοντας αυτό το δημοσίευμα...

Αυτός είναι ο κόσμος του κεφαλαίου. Όμορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος...

Giorgio Gaber

Ο Giorgio Gaber (25/1/1939-1/1/2003) αποτελεί μια ιδιαίτερη περίπτωση της σύγχρονης ιταλικής τέχνης και διανόησης. Ως τραγουδοποιός, τραγουδιστής, ηθοποιός και θεατρικός συγγραφέας, τάραξε πολλές φορές τα λιμνάζοντα ύδατα της καθημερινότητας. Το ταλέντο του στην κιθάρα ήταν μοναδικό και η συμμετοχή του σε ροκ μπάντες άφησε ανεξίτηλα σημάδια. Μάλιστα, το τραγούδι του "Ciao ti dirò" (1958) θεωρείται ως το πρώτο ιταλικό ροκ μουσικό κομμάτι. Επίσης, θεωρείται πρωτοπόρος στο μουσικό είδος που έγινε ευρύτερα γνωστό ως "θεατρικό τραγούδι".

Αποτελεί αναγνώριση της αξίας του το γεγονός ότι η νέα υπόγεια θεατρική αίθουσα στον πύργο Pirelli του Μιλάνου φέρει το όνομά του.

Σήμερα, μέρα αργίας, αντί για κείμενο, διάλεξα ένα απόσπασμα από μια παρλάτα τού Giorgio Gaber. Το κομμάτι μαγνητοσκοπήθηκε για την ιταλόφωνη ελβετική τηλεόραση το 1994 και έχει αναρτηθεί στο διαδίκτυο με τον τίτλο "Qualcuno era comunista...(Κάποιος ήταν κομμουνιστής...)". Απολαύστε έναν ανεπανάληπτο Giorgio Gaber. Αν στο τέλος αισθανθείτε την ανάγκη να χειροκροτήσετε...υποκύψτε ελεύθερα!

Πραγματική επιτυχία ή..."επιτυχία";

Έγινε πολύς λόγος και χύθηκε πολύ μελάνι για την "επιτυχία" της ελληνικής κυβέρνησης κατά την σύνοδο κορυφής της 11ης τρέχοντος. Ειπώθηκε πως αποτελούν επιβράβευση τόσο η μείωση του επιτοκίου δανεισμού μας κατά μία μονάδα όσο και η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής του δανείου μας. Με άλλα λόγια, όμως, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η κυβέρνηση και η "διεθνής των τοκογλύφων", αφού εξάντλησαν όλη τους την ενέργεια στην λήψη μέτρων για την καταλήστευση των λαϊκών εισοδημάτων στη χώρα μας, ανακάλυψαν ένα χρόνο μετά ότι κάτι πρέπει να γίνει και για τη μείωση των τόκων και των χρεωλυσίων που καταβάλλει κάθε χρόνο το ελληνικό δημόσιο.

Στο πλαίσιο του σύγχρονου καπιταλισμού έχουν εξαπλωθεί ιδιαίτερα οι πρακτικές της "χρηματιστικοποίησης" (financialization) της οικονομίας. Ειδικότερα, δε, σε σχέση με τη χώρα μας οι μεγαλομέτοχοι των ξένων και ελληνικών τραπεζών και οι λοιποί "ραντιέρηδες" διασφαλίζουν τεράστια ποσά υπεραξίας από την τοκογλυφία εις βάρος του υπερχρεωμένου ελληνικού δημοσίου, χωρίς να ρισκάρουν ιδιαίτερα. Κι αυτό γίνεται μέσω της δανειοδότησης των ξένων και ελληνικών τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με επιτόκιο 1% και την εν συνεχεία αγορά εκ μέρους των εν λόγω τραπεζών ελληνικών κρατικών ομολόγων με απόδοση επιτοκίου τουλάχιστον 5%. Έτσι, σύμφωνα με στοιχεία του ΔΝΤ, η χώρα μας θα καταβάλει στην "διεθνή των τοκογλύφων" στο διάστημα 2010-2014,  συνολικά 83,7 δις ευρώ μόνο για τόκους!

Σύμφωνα με την παραπάνω έκθεση του ΔΝΤ, πριν την υπογραφή του μνημονίου, το ελληνικό δημόσιο χρέος είχε ανέλθει στα 329 δις ευρώ. Μάλιστα, διάφορες ξένες τράπεζες (κυρίως γαλλικές και γερμανικές) κατείχαν κρατικά ομόλογα ύψους 150 δις ευρώ. Ταυτόχρονα, οι ελληνικές τράπεζες έχουν ήδη καταθέσει ως ενέχυρο για την περαιτέρω δανειοδότησή τους από την ΕΚΤ ελληνικά κρατικά ομόλογα ύψους τουλάχιστον 90 δις ευρώ. Επομένως, τα εν λόγω ομόλογα δεν βρίσκονται στην κατοχή των ελληνικών τραπεζών και φυσικά δεν κυκλοφορούν πλέον στη δευτερογενή αγορά. Μάλιστα, είναι ζητούμενο εάν και πότε οι ελληνικές τράπεζες θα μπορέσουν να τα ανακτήσουν εξοφλώντας τα δάνειά τους προς την ΕΚΤ.

Ταυτόχρονα, σύμφωνα με δημοσιεύματα, η ΕΚΤ έχει αγοράσει από τη δευτερογενή αγορά ελληνικά ομόλογα αξίας τουλάχιστον 60 δις ευρώ και μάλιστα "κουρεμένα" κατά 20%-30%. Επομένως, η ΕΚΤ ελέγχει, άμεσα ή έμμεσα, σημαντικότατο μέρος του ελληνικού δημόσιου χρέους αξίας τουλάχιστον 150 δις ευρώ.

Μετά το μνημόνιο, στο δημόσιο χρέος αναμένεται να προστεθεί και το γνωστό δάνειο των 110 δις ευρώ, εκ των οποίων 30 δις από το ΔΝΤ, 57,7 δις ευρώ από τις χώρες της Ευρωζώνης, πλην Γερμανίας, και 22,3 δις ευρώ από την κρατική γερμανική τράπεζα KfW. Επομένως, μετά το 2013 η χώρα μας θα οφείλει το μεγαλύτερο μέρος του δημόσιου χρέους σε διεθνείς οργανισμούς, σε ευρωπαϊκά κράτη, στην ΕΚΤ και στην KfW.

Μέχρι το μνημόνιο, η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού δημόσιου χρέους υπαγόταν, από πλευράς εφαρμοστέου δικαίου, στο ελληνικό δίκαιο. Ταυτόχρονα, αρμόδια δικαστήρια για την επίλυση οποιασδήποτε σχετικής διαφοράς ήταν τα ελληνικά δικαστήρια. Με τη δανειακή σύμβαση Ελλάδας-κρατών Ευρωζώνης-KfW, ύψους 80 δις ευρώ, για το εν λόγω ποσό του δημόσιου χρέους εφαρμοστέο δίκαιο είναι πλέον το αγγλικό, ενώ οι ενδεχόμενες διαφορές που θα προκύψουν θα επιλυθούν δικαστικά από το Δικαστήριο της ΕΕ, πλην της περίπτωσης ενδεχόμενων διαφορών με την KfW, που θα επιλυθούν από τα αγγλικά ή τα γερμανικά δικαστήρια.

Το ζήτημα της επαναγοράς του δημόσιου χρέους θα μπορούσε να έχει θετικά αποτελέσματα μόνο στο βαθμό που δεν θα αποτελέσει αφορμή για παραπέρα τοκογλυφική υπερχρέωση της χώρας και στόχο διάσωσης των διαφόρων τραπεζών που κατέχουν ελληνικά κρατικά ομόλογα.

Σύμφωνα με το σενάριο της "διεθνούς των τοκογλύφων", το οποίο ανέλυσε ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) θα χορηγήσει (με το αζημίωτο, βέβαια) δάνειο στη χώρα μας προκειμένου να επαναγοράσει η Ελλάδα το ελληνικό δημόσιο χρέος που κατέχουν διάφοροι θεσμικοί επενδυτές. Μια τέτοια εξέλιξη υποτίθεται ότι θα βοηθήσει την ελληνική πλευρά, αφού το επιτόκιο δανεισμού της Ελλάδας από το EFSF θα είναι χαμηλότερο από το επιτόκιο των δανείων που τρέχουν.

Επίσης, ο δανεισμός από το EFSF θα πρέπει -κατά Σόιμπλε- να συνοδευτεί και με ένα αυστηρότερο δημοσιονομικό πρόγραμμα λιτότητας. Με τον τρόπο αυτό, η "διεθνής των τοκογλύφων" (κυρίως, οι γαλλογερμανικές τράπεζες) θα απαλλαγούν από τα ελληνικά κρατικά ομόλογα κι έτσι η Ελλάδα θα χάσει ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί έναντι του γαλλογερμανικού άξονα, ενώ το EFSF θα μετατραπεί σε τοποτηρητή των γερμανικών συμφερόντων εν Ελλάδι.

Ταυτόχρονα, θα επιβληθεί μνημόνιο και πέραν του 2024, με άγρια πολιτική λιτότητας. Μάλιστα, στην περίπτωση αυτή, το νέο ελληνικό δημόσιο χρέος προς το EFSF θα διέπεται από το αγγλικό δίκαιο, ενώ αρμόδια δικαστήρια για την επίλυση των σχετικών διαφορών μεταξύ Ελλάδας και EFSF θα είναι τα δικαστήρια του Δουκάτου του Λουξεμβούργου. Αυτά, τουλάχιστον, προβλέπονται από το πρόσφατα επικαιροποιημένο μνημόνιο.

Η επαναγορά του ελληνικού δημόσιου χρέους θε έπρεπε να στηρίζεται σε καθαρές λύσεις και να εξυπηρετεί τη χώρα μας. Υπ' αυτή και μόνη την προϋπόθεση θα έπρεπε να συζητηθεί κάτι τέτοιο. Δυστυχώς, ακόμη κι εδώ επελέγησαν φτηνές λύσεις προς λαϊκή κατανάλωση.

Αν υπήρχε αγαθή προαίρεση, η ΕΚΤ θα μπορούσε να δανειοδοτήσει το ελληνικό δημόσιο με επιτόκιο αντίστοιχο με αυτό που χρεώνει στις ιδιωτικές τράπεζες (σήμερα 1%), προκειμένου η Ελλάδα να αγοράσει τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ και, μάλιστα, με έκπτωση 20%-25%. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε να αρχίσει να μειώνεται σταδιακά το ελληνικό δημόσιο χρέος χωρίς ταυτόχρονη τοκογλυφική επιβάρυνση της χώρας μας.

Τέλος, ας προσέξουμε κάτι το οποίο δεν διευκρινίζεται αρκετά: το μειωμένο κατά μία μονάδα επιτόκιο θα ισχύσει μόνο για τα 80 δις ευρωζώνης-KfW. Τα 30 δις του ΔΝΤ και τα υπόλοιπα δανεικά θα εξυπηρετηθούν με το ισχύον συμφωνημένο επιτόκιο. Καταλάβαμε την διαφορά; Μπράβο.

Αυτές οι σκέψεις είναι που μας κάνουν να αμφισβητούμε έντονα την τελευταία "επιτυχία" του πρωθυπουργού για επιμήκυνση και για μείωση του επιτοκίου κατά μία μονάδα και να την θεωρούμε ως αναμφισβήτητη εμπορική επιτυχία της "διεθνούς των τοκογλύφων".


(Σημείωση: Τον επιτυχημένο όρο "διεθνής των τοκογλύφων" δανείστηκα -άτοκα- από τον καθηγητή Νότη Μαριά.)

Πήρε "παράταση" για να "ξεπουλήσει"

Πρώτα κατασκεύασαν το σκηνικό της πλήρους...καταστροφής: Η χώρα χρεοκοπεί, ξαναγυρίζουμε στη δραχμή... Επί εβδομάδες οι μηχανισμοί προπαγάνδας της κυβέρνησης διαμόρφωναν ένα «σκοτεινό τοπίο» μέσα στο οποίο πρόβαλλε ως «φωτεινή κηλίδα» ο πρωθυπουργός, που ήταν αποφασισμένος να δώσει την «εθνική μάχη» για τη σωτηρία της πατρίδας... Η 25η Μαρτίου, άλλωστε, θα εμπνέει πάντα...

Αφού τελείωσε η έκτακτη Σύνοδος της 11ης Μαρτίου, το σκηνικό της προπαγάνδας προσαρμόστηκε αυτόματα: Ο πρωθυπουργικός «θρίαμβος» επικεντρώθηκε στην (ανεπαρκή) παράταση των 3,5 ετών πληρωμής του χρέους και στην (ορια κή) μείωση του επιτοκίου δανεισμού κατά 1%... Τα 50 δις ευρώ από το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας και τους επαχθέστατους όρους που επιβάλλει το «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας» τους «κατάπιε» το σκοτάδι, ώστε να μην «σκιαστεί» ο πρωθυπουργικός θρίαμβος...

Η κυρία Ά. Μέρκελ το ξεκαθάρισε από την αρχή: Είναι μια διαδικασία «δούναι και λαβείν». Γι’ αυτό και μας αντιμετώπισαν με τη μέθοδο του «καρότου και του μαστιγίου». Μόνο που το «καρότο» που μας προσέφεραν είναι ισχνό και μαραμένο, ενώ το «μαστίγιο» είναι συρμάτινο και αγκάθινο και θα μας πληγώνει για πολλά πολλά χρόνια.

Μια ψύχραιμη και αντικειμενική αποτίμηση των αποφάσεων που ελήφθησαν την 11η Μαρτίου –και οι οποίες θα ολοκληρωθούν και θα συγκεκριμενοποιηθούν την 25η Μαρτίου– επιβάλλει τη βασική διάκριση ανάμεσα σε διευκολύνσεις που αποβλέπουν στη στοιχειώδη διαχείριση του τεράστιου χρέους –επιμήκυνση, μείωση επιτοκίου– και στους μονεταριστικούς μηχανισμούς, που έχουν δομική ισχύ και μακροπρόθεσμη λειτουργία –«Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας»– και οι οποίοι οδηγούν στην εξαθλίωση της ελληνικής κοινωνίας αλλά και ευρύτερα των ασθενέστερων οικονομιών της ευρωπαϊκής περιφέρειας.

Η επιμήκυνση και η μείωση του επιτοκίου δεν αποτελούν παρά ένα ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΑΝΤΙΔΩΡΟ, ΕΝΑ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΔΕΚΑΝΙΚΙ, το οποίο παρέχουν στον Γιώργο Παπανδρέου η κυρία Μέρκελ και οι ηγεμονικοί κύκλοι της Ευρωζώνης. Με τον τρόπο αυτό, ο Έλληνας πρωθυπουργός μπορεί να εμφανιστεί ως «ικανός διαπραγματευτής» ενώπιον του ελληνικού λαού, ώστε στη συνέχεια να προχωρήσει στην εκποίηση των 50 δις ευρώ και στην επιβολή νέων σκληρών μέτρων που θα ισοπεδώσουν τους εργαζόμενους και θα διαλύσουν την παραγωγική μας δομή. ΔΕΝ ΠΗΡΑΜΕ ΠΑΡΑΤΑΣΗ ΓΙΑ ΝΑ ΟΔΗΓΗΘΟΥΜΕ ΣΕ ΜΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ, ΑΛΛΑ ΓΙΑ ΝΑ ΞΕΠΟΥΛΗΣΟΥΜΕ ΣΕ ΤΙΜΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΜΑΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ.

Με κάθε καλή διάθεση, με κάθε καλοπιστία, θα δεχτούμε ότι από τις διευκολύνσεις μπορούμε να κερδίσουμε το ποσόν των 6 δις ευρώ, όπως επιμένει ο κύριος πρωθυπουργός. Μπορεί όμως να μας απαντήσει ο ίδιος πόσα θα χάσουμε, όταν και το Μνημόνιο αλλά και το «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας» αποτελούν μηχανισμούς παραγωγής νέων, πρόσθετων χρεών και ελλειμμάτων; Πώς θα ξεπληρώσουμε το χρέος –που αυξάνεται με γεωμετρική πρόοδο–, όταν το ΑΕΠ μειώνεται με ρυθμούς -5% ετησίως;

Ποια παραγωγικότητα και ποια ανταγωνιστικότητα μπορεί να παρουσιάσει μια οικονομία που βυθίζεται, μήνα με το μήνα, σε βαθιά ύφεση, που αποδιοργανώνεται από την καλπάζουσα ανεργία και τη συνεχή μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών;

Η εντολή που έλαβε ο κ. Γιώργος Παπανδρέου είναι μία και μόνη: ΠΟΥΛΗΣΕ ΓΙΑ ΝΑ ΕΞΟΦΛΗΣΕΙΣ ΤΟ ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΝΑ ΣΕ ΣΤΗΡΙΞΟΥΜΕ ΠΟΛΙΤΙΚΑ.

Εάν το ένα «δώρο» που μας προσκόμισε ο κ. Παπανδρέου είναι το ΞΕΠΟΥΛΗΜΑ, το άλλο, εξίσου επαχθές, είναι το «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας»: Πλήρης κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων, περαιτέρω μείωση των μισθών του ιδιωτικού τομέα, εξομοίωση των μισθών του δημοσίου τομέα προς εκείνους του ιδιωτικού, με απόλυτο κριτήριο την «παραγωγικότητα», αύξηση του ορίου ηλικίας προς συνταξιοδότηση στα 67 χρόνια κ.λπ., κ.λπ.

Όλα αυτά θα ενσωματωθούν στα δικαιικά - συνταγματικά συστήματα των κρατών-μελών, ενώ τα κριτήρια των βασικών οικονομικών λειτουργιών –εργασία, σύνταξη, φορολογία– θα καθορίζονται και θα συντονίζονται από τη γερμανική ηγεμονική εξουσία.

«Μνημόνιο» και «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας» αποτελούν δύο «μυλόπετρες», οι οποίες, με τις ευλογίες του κ. Γιώργου Παπανδρέου, διαλύουν συστηματικά την παραγωγική και κοινωνική μας δομή. Ποτέ άλλοτε οι τόσοι «θρίαμβοι» ενός πρωθυπουργού και μιας κυβέρνησης δεν συνεπάγονταν τόσες πολλές και μεγάλες καταστροφές για τη χώρα τους... 

[Άρθρο του καθηγητή Μενέλαου Γκίβαλου στο τεύχος Νο 74 του περιοδικού "Επίκαιρα"]

Ποιος την γαμεί την δημοκρατία;

Επί τέλους, αποκαθίσταται η διεθνής νομιμότης! Οι ισχυροί της γης, απηυδισμένοι από την συμπεριφορά του παρανοϊκού δικτάτορα Μουαμάρ Καντάφι, έκαναν την καρδιά τους πέτρα κι αποφάσισαν να επέμβουν στην Λιβύη. Ο διεθνής εσμός της ιμπεριαλιστικής δημοκρατίας χτύπησε την γροθιά στο τραπέζι, αναφώνησε με αγανάκτηση "ως εδώ και μη παρέκει" και εξαπέλυσε το δημοκρατικό του οπλοστάσιο κατά του ίσαμε χτες αγαπητού φίλου και από σήμερα μισητού εχθρού.

Μπροστά ο Σαρκοζύ. Αυτό το παλληκάρι, όσο μπόι του λείπει τόση μαγκιά του περισσεύει. Εδώ, τσάκισε τους πιτσιρικάδες των παριζιάνικων προαστίων και εξαπέλυσε πογκρόμ κατά των ρομά της χώρας του. Θα λυπηθεί τους λίβυους τώρα; Αναρωτιέμαι, όμως: αν οι δημοσκοπήσεις δεν τον έφερναν τρίτο και καταϊδρωμένο στην κούρσα για την επόμενη προεδρία της Γαλλίας, θα έκανε το ίδιο; Ποια δημοκρατία και παπάρια τώρα; Όταν μιλάμε για πολιτικές σκοπιμότητες, ποιος την γαμεί την δημοκρατία;

Από δίπλα του κι ο Κάμερον, κλασσικό φυντανάκι του βρεττανικού τυχοδιωκτισμού. Μάλιστα, ο βρεττανός πρωθυπουργός δεν είχε κανένα πρόβλημα να παραδεχτεί δημοσίως ότι η επέμβασή του στην Λιβύη υπαγορεύθηκε από τα συμφέροντα της χώρας του! Ποια δημοκρατία και παπάρια τώρα; Όταν μιλάμε για πετρέλαια, ποιος την γαμεί την δημοκρατία;

Πίσω κι από τους δυο αυτούς, ο -τιμημένος με Νόμπελ Ειρήνης- Ομπάμα. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δήλωσε, με περισσή ξετσιπωσιά, ότι η χώρα του δεν θα παίξει πρωτεύοντα ρόλο στην επίθεση κατά της Λιβύης αλλά, απλώς, θα προσφέρει τεχνική υποστήριξη. Εμ, βέβαια! Σιγά μην αφήσει άγγλους και γάλλους να διαφημίζουν μονάχοι την αποτελεσματικότητα των οπλικών τους συστημάτων! Τι διάολο; Κοτζάμ αμερικανός πρόεδρος επιτρέπεται να μην εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για ένα promotion των awacs και των φάντομ που παράγει η χώρα του; Ποια δημοκρατία και παπάρια τώρα; Όταν μιλάμε για μπίζνες, ποιος την γαμεί την δημοκρατία;

Ξοπίσω τους κι άλλοι δημοκράτες. Σαν τον δικό μας, τον Παπανδρέου, ας πούμε. Βέβαια, η Ελλάδα είναι φιλειρηνική χώρα και δεν ανακατεύεται σε πολέμους. Απλώς, στέλνει 2-3 αεροπλανάκια να κρατάνε το σεγόντο κι ανοίγει τα αεροδρόμιά της για να ανεφοδιάζονται τα μη φιλειρηνικά αεροπλάνα των απανταχού προστατών της δημοκρατίας, όσο κι αν μας κοστίζει αυτη η επιλογή. Άλλο αν ταυτόχρονα ξεχνάει ότι η Λιβύη αποτελεί τον βασικό μας πετρελαιικό προμηθευτή (και εξαιρετικής ποιότητας πετρέλαιο σε καλή τιμή παίρνουμε και μεταφορικά γλιτώνουμε, αφού η Λιβύη είναι δίπλα μας), ώστε το εθνικό μας συμφέρον υποδεικνύει να τα έχουμε καλά μαζί της. Το κακό με τον Παπανδρέου είναι ότι δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι η ελληνική εμπλοκή αποτελεί συμμαχική υποχρέωση στα πλαίσια του ΝΑΤΟ, αφού -επίσημα, τουλάχιστον- η επίθεση στην Λιβύη δεν έγινε από το ΝΑΤΟ αλλά από μεμονωμένες χώρες. Έλα, όμως, που η κυβέρνηση θέλει να δείξει στον διεθνή ιμπεριαλισμό ότι είμαστε "καλά παιδιά"! Ποια δημοκρατία και παπάρια τώρα; Όταν μιλάμε για πιστοποιητικά νομιμοφροσύνης, ποιος την γαμεί την δημοκρατία;

Να μη ξεχάσουμε και τον Κι-Μουν, τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ. Υποτίθεται ότι ο ΟΗΕ ιδρύθηκε για να προασπίζει την ειρήνη απανατχού της υφηλίου και, συνεπώς, δεν θα έπρεπε ποτέ να δίνει την συγκατάθεσή του σε πολεμικές επιχειρήσεις. Έλα, όμως, που μόνο αυτό δεν συμβαίνει. Παλιότερα, είχαμε τον Ανάν, εκείνο το κουτσούνι που ευλόγησε τον διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας και την εισβολή στο Ιράκ. Τώρα έχουμε τον Κι-Μουν να ευλογεί την επίθεση κατά της Λιβύης. Αλλά τι περιμένουμε να κάνει ο άνθρωπος; Να προασπίσει την δημοκρατία και την ειρήνη και μην εξυπηρετήσει το διεθνές κατεστημένο, το οποίο τον προώθησε στην θέση που κατέχει; Αφού γι' αυτό τον προώθησαν εκεί! Ποια δημοκρατία και παπάρια τώρα; Όταν μιλάμε για αλλαξοκωλιές υψηλού επιπέδου, ποιος την γαμεί την δημοκρατία;

Τελικά, ο μακαρίτης ο Ροβεσπιέρος θα παραμένει πάντοτε επίκαιρος: "Δημοκρατία! Πόσα εγκλήματα γίνονται στο όνομά σου..."

Ο σκοτεινός ρόλος των οίκων αξιολόγησης

Και ξαφνικά, μπήκαν στην ζωή μας κάτι περίεργα ονόματα εταιρειών, όπως Moody's, Fitch και Standard & Poor's. Ο λόγος για τους περίφημους "κακούς" οίκους αξιολόγησης, που υποβαθμίζουν αλλεπάλληλα την αξία των ελληνικών ομολόγων και "υποσκάπτουν την προσπάθεια της κυβέρνησης να βγάλει την χώρα από το αδιέξοδο" (σύμφωνα με την κυβερνητική ρητορεία). Ας ρίξουμε μια προσεκτικότερη ματιά σ' αυτούς τους οίκους, μπας και καταλάβουμε καλύτερα τι παίζεται.

Δουλειά των οίκων αξιολόγησης είναι να εκτιμούν τις πιθανότητες αποπληρωμής μίας υποχρέωσης. Αξιολογώντας τις επιδόσεις εταιρειών ή κρατών, βαθμολογούν την πιθανότητα να προκύψει θέμα στάσης πληρωμών. Ο βαθμός αυτός ποσοτικοποιεί το ρίσκο που συνδέεται με ένα δάνειο και, επομένως, καθορίζει το επιτόκιό του με βάση την αρχή "μεγαλύτερο ρίσκο = υψηλότερο επιτόκιο". Προφανώς η εκτίμηση των πιθανοτήτων υπόκειται σε υποκειμενικούς παράγοντες, όπως για παράδειγμα οι προβλέψεις σχετικά με την πορεία ενός μακροοικονομικού μεγέθους το επόμενο διάστημα.

(Για παράδειγμα, μέχρι και τις αρχές του 2008 οι τρεις μεγάλοι οίκοι, που προαναφέραμε, υπέθεταν ότι οι τιμές των ακινήτων στις ΗΠΑ δεν πρόκειται να υποχωρήσουν πάνω από 5%, παρουσιάζοντας μια ψεύτικη ρόδινη εικόνα, ενώ η φούσκα...παραφούσκωνε. Βέβαια, αν δεν υπήρχε η χαλαρή νομισματική πολιτική της Ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ κατά το πρώτο μισό της δεκαετίας, η φούσκα δεν θα είχε καν δημιουργηθεί. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Ενδεικτικό είναι ότι, μετά από 15 χρόνια αδιάκοπης ανόδου, οι τιμές των ακινήτων άρχισαν να υποχωρούν το καλοκαίρι του 2006. Τότε η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ προχώρησε στην πρώτη αύξηση επιτοκίων μετά από έξι χρόνια χαλάρωσης.)

Φυσικά, αν υπήρχε η κατάλληλη πολιτική βούληση (δηλαδή, αν οι κυβερνήσεις δεν το είχαν επιτρέψει), οι οίκοι αξιολόγησης δεν θα είχαν τη δυνατότητα να ελέγχουν τον κρατικό δανεισμό σε τέτοιο σημείο ώστε να μπορούν να οδηγούν ολόκληρα κράτη σε χρεοκοπία. Ας θυμηθούμε εδώ ότι η υποβάθμιση της Ελλάδας από τη Moody's, λίγες ημέρες πριν από τα Χριστούγεννα του 2009, υπήρξε ο καταλύτης για την πανευρωπαϊκή κρίση χρέους.

Τότε, η Moody's έπαιζε το ρόλο του "καλού μπάτσου", ενώ οι άλλοι δύο "κακοί" οίκοι είχαν ήδη προχωρήσει σε υποβάθμιση. Μένοντας τελευταία, η Moody's κατάφερε να κρατά μόνη της τον πυροκροτητή της κρίσης και τον πάτησε όταν εκείνη έκρινε. Τώρα πάλι, πριν λίγες μέρες, ανέλαβε πρωτοβουλία πριν από την κρίσιμη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωζώνης, υποβαθμίζοντας την Ελλάδα και την Ισπανία. Ήταν η δική της σειρά να παραστήσει τον "κακό μπάτσο".

Σε ένα διεθνές σύστημα όπου η αξιολόγηση πιστοληπτικής ικανότητας καθορίζει το κόστος δανεισμού των κρατών, λογικό θα ήταν αυτή να γίνεται από κάποια ανεξάρτητη αρχή (π.χ. μία αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ ή των κεντρικών τραπεζών). Όμως, όχι μόνο δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο, αλλά οι τρεις οίκοι αξιολόγησης είναι κερδοσκοπικά ιδρύματα, με μετόχους, κοινή -αμερικανική- εθνική ταυτότητα και στενές σχέσεις με τις διοικήσεις των πολυεθνικών που αξιολογούν. Άλλωστε, σ' αυτές τις στενές σχέσεις αποδίδεται η καθυστερημένη αντίδραση των οίκων στην περίπτωση της Enron: μόλις τέσσερις ημέρες πριν χρεωκοπήσει η εταιρεία, οι οίκοι συνέχιζαν να αξιολογούν τους τίτλους της στην επενδυτική βαθμίδα! Να σημειωθεί ότι, στην πράξη, οι τιμές των τίτλων μιας εταιρείας υποχωρούν στην αγορά αρκετά πριν γίνει η πρώτη υποβάθμιση από κάποιον οίκο.

Αυτή η στάση των οίκων ερμηνεύεται εύκολα, αν αναλογιστεί κανείς ότι πελάτες τους είναι οι υπό αξιολόγηση εταιρείες και όχι οι επενδυτές. Δεν ισχύει, βέβαια, και το ίδιο για τη σχέση των οίκων με τις κυβερνήσεις. Μπορεί κι εδώ αυτές να έχουν το ρόλο του πελάτη, πλην όμως το διακύβευμα είναι συχνά πέραν των δυνάμεων μιας κυβέρνησης. 
 
Οι οίκοι αξιολόγησης αντλούν την ισχύ τους από την ολιγοπωλιακή θέση που κατέχουν στην αγορά. Προφανώς, δεν είναι δύσκολο να συντονίσουν τις κινήσεις τους τρεις εταιρείες. Διεθνώς υπάρχουν τουλάχιστον δέκα οίκοι αξιολόγησης, με αμερικανική, ιαπωνική ή ακόμα και κινέζικη καταγωγή (και κανένας ευρωπαϊκός!). Μάλιστα, ο κινεζικός οίκος Dagong πρόσφατα υποβάθμισε εκ νέου την αξιολόγηση των ΗΠΑ, προειδοποιώντας για περαιτέρω υποβαθμίσεις. Πλην των τριών μεγάλων οίκων, όμως, όλοι οι υπόλοιποι έχουν ελάχιστη ισχύ. Η μονοπωλιακή αυτή δύναμη των τριών προφανώς και θα δικαιολογούσε την κρατική παρέμβαση και τη δημιουργία δημοσίων φορέων για την επιτέλεση του έργου της αξιολόγησης. Αλλά και το ίδιο το σύστημα χρηματοδότησης των επιχειρήσεων, που γεννά την ανάγκη για τους οίκους, έχει χτυπητά προβλήματα, που όφειλαν να αντιμετωπίσουν με ρυθμιστική παρέμβαση οι κυβερνήσεις για ένα βασικό λόγο: όσο στις αγορές επικρατεί η εντύπωση ότι όλα πηγαίνουν καλά, οι οίκοι αδρανούν και δεν προειδοποιούν για τυχόν προβλήματα που συσσωρεύονται.

Όταν η αγορά αρχίσει να ανησυχεί, τότε οι οίκοι αντιδρούν μειώνοντας τις αξιολογήσεις, οδηγώντας στα ύψη τα επιτόκια και επιταχύνοντας έτσι την χρεωκοπία. Στην ακραία απρόσωπη διεθνή του εκδοχή, το τραπεζικό σύστημα διαφοροποιεί τόσο πολύ τα συμφέροντα δανειστή-δανειζόμενου ώστε, όταν προκύψει πρόβλημα, να αναδεικνύει τη σύγκρουση και να υπονομεύει τη συνεννόηση προς εξεύρεση λύσης.

Κλείνοντας το σημερινό σημείωμα, ας αναρωτηθούμε αν οι τρεις οίκοι είναι "κακοί" επειδή ανήκουν σε κάποιους άπληστους. Τυχόν κατηγορηματικά θετική απάντηση είναι αφελής. Ο σκοτεινός ρόλος των οίκων αυτών έγκειται σε κάτι περισσότερο από την απληστία κάποιων. Έγκειται στην ασυδοσία ενός καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο έχει στα κύτταρά του τις αντιφάσεις οι οποίες οδηγούν τις οικονομίες στην καταστροφή.

"Το πέμπτο παιδί"

Σήμερα θα κάνουμε την γνωριμία μας με μια ιδιαίτερη περίπτωση λογοτέχνιδας. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο γεγονός ότι πήρε το Νόμπελ το 2007, σε ηλικία...88 ετών! Φυσικά, μιλάμε για την βρεττανικής καταγωγής συγγραφέα Ντόρις Λέσινγκ, η οποία γεννήθηκε στο Ιράκ το 1919, τότε που το Ιράκ δεν λεγόταν Ιράκ αλλά Περσία. Κατά την τελετή απονομής του βραβείου, η Λέσινγκ χαρακτηρίστηκε ως "επική συγγραφέας της γυναικείας εμπειρίας, η οποία με σκεπτικισμό, πάθος και ιδεαλιστική δύναμη υπέβαλε έναν διχασμένο πολιτισμό σε εξονυχιστική έρευνα".

"Το πέμπτο παιδί" είναι, ίσως, ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσουμε την Λέσινγκ, μιας κι αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικώτερα έργα της. Η γραφή της είναι στιβαρή και καθαρή, δίχως στολίδια και περιττά καλολογικά στοιχεία, μεστή, ουσιώδης, δίχως σάλτσες, καίρια και αιχμηρή. Η αίσθηση της ρέουσας αφήγησης γίνεται εντονώτερη από το γεγονός ότι το βιβλίο δεν χωρίζεται σε ενότητες ή κεφάλαια. Έτσι, η συγγραφέας παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι και σχεδόν τον αναγκάζει να ακολουθήσει το ρυθμό της για να φτάσει στο τέλος, όπου θα κλείσει το βιβλίο παγωμένος και βουβός.

Ας πούμε δυο λόγια για την υπόθεση. Η Χάριετ και ο Ντέιβιντ, δυο ξεχωριστοί άνθρωποι για τις συνήθειες της δεκαετίας του ’60, ονειρεύονται την ευτυχία σ’ ένα μεγάλο σπίτι με πολλά παιδιά. Το όνειρό τους παίρνει σάρκα και οστά στο τεράστιο "σαν ξενοδοχείο" σπίτι, όπου συγκεντρώνεται όλο το σόι τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι. Όλα αυτά, μέχρι την έλευση του πέμπτου τους παιδιού, του Μπεν. Ο Μπεν είναι διαφορετικός, βίαιος και κακός. Η γαλήνη της οικογένειας ανατρέπεται και σταδιακά όλοι τούς εγκαταλείπουν. Τελικά, συγγενείς και φίλοι πείθουν το ζευγάρι να μπει ο Μπεν σ’ ένα ίδρυμα απ’ όπου δεν βγήκε ποτέ κανείς και όπου κανείς δεν αναζήτησε ποτέ κανέναν ("Όσοι παρατάνε εδώ τα παιδιά τους δεν έρχονται ύστερα να τα δουν").

Όμως η Χάριετ δεν αντέχει μακρυά του. Πηγαίνει και παίρνει πίσω τον Μπεν, βάζοντας οριστικά ταφόπλακα στην οικογενειακή της ευτυχία. Τα υπόλοιπα παιδιά εγκαταλείπουν σιγά-σιγά το σπίτι. Ως κι ο ίδιος ο Ντέιβιντ απομακρύνεται από την Χάριετ. Κι εκείνη, μόνη κι αβοήθητη, όσο κι αν μισούσε το πέμπτο της παιδί που την τυράννησε όσο κανένα ήδη απ’ την κύηση, όσο κι αν είχε ευχηθεί να το δει να πέφτει απ’ το παράθυρο, δεν μπορεί να το εγκαταλείψει. "Εντάξει, είπε νοερά στον αθέατο Ντέιβιντ, αλλά ξέρω πως θα ‘κανες κι εσύ το ίδιο, αν δεν το έκανα εγώ… Τέτοιοι άνθρωποι είμαστε και, καλώς ή κακώς, δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε".

"Το πέμπτο παιδί" βάζει σε πρώτο πλάνο τον σεβασμό στην διαφορετικότητα. Αλλά από πίσω υπάρχει κι ένα ακόμα άρρωστο παιδί, που πάσχει από σύνδρομο Ντάουν και το οποίο ωστόσο περιβάλλεται από αγάπη και φροντίδα, κάτι που δεν συμβαίνει με τον Μπεν. Η Λέσινγκ επικεντρώνεται στον Μπεν και καταφέρνει να τραβήξει τον αναγνώστη στην πλευρά της Χάριετ και του Μπεν, όχι μόνο επειδή αναφέρεται σε μια μάνα που δεν μπορεί να εγκαταλείψει το διαφορετικό παιδί της, αλλά γιατί μέσα από την Χάριετ αναδεικνύει τη χαμένη ανθρωπιά, ως ένα απύθμενο ψυχικό εργαλείο που δεν αδρανοποιείται ποτέ.

Παρ' ότι η ιστορία έχει αρχή, μέση και τέλος, η εμπνευσμένη γραφή της Λέσινγκ την κάνει σχεδόν διαδραστική. Όταν ο αναγνώστης ολοκληρώσει το διάβασμα και κλείσει το βιβλίο, θα συνεχίσει να αναρωτιέται τί θα έκανε αν βρισκόταν είτε στην θέση τής Χάριετ είτε στην θέση του Μπεν. Τελικά, νοιώθει την Λέσινγκ να του κλείνει πονηρά το μάτι και να τον ρωτάει "λοιπόν, εσύ τί θα έκανες;" Αυτή η αίσθηση αποτελεί σαφή απόδειξη ότι "Το πέμπτο παιδί" είναι συγγραφικό αριστούργημα.

Είναι εντυπωσιακό ότι το εκπληκτικό αυτό βιβλίο ολοκληρώνεται σε λιγότερες από 150 σελίδες! Κυκλοφορεί από τον "Καστανιώτη" και κοστίζει λιγότερο από 10 ευρώ. Η αληθινή τέχνη στην τιμή δυο κυριακάτικων σκουπιδοφυλλάδων... Επενδύστε!

Ο χαμένος κόσμος του κομμουνισμού: (ιγ) ο ξεπεσμός της Βουλγαρίας

Ευτυχώς που γλίτωσε από τα δεσμά του κομμουνισμού η Βουλγαρία κι έτσι μπορεί τώρα άνετα να...αποκαταστήσει την ιστορία!

Προφανώς, κάπως έτσι σκέφτηκε η "δημοκρατική" κυβέρνηση της γείτονος κι αποφάσισε να κηρύξει την 1η Φεβρουαρίου ως "ημέρα μνήμης για όλα τα θύματα του κομμουνιστικού καθεστώτος". Παράλληλα, η δημοτική αρχή της Σόφιας, αφού έλυσε όλα τα προβλήματα των πολιτών, σχεδιάζει την κατεδάφιση του Μνημείου των μαχητών του κόκκινου στρατού, με σκοπό να το μεταφέρει σε ένα "μουσείο τέχνης των απολυταρχικών καθεστώτων". Εύγε!

Γιατί επελέγη, όμως, η 1η Φεβρουαρίου ως "ημέρα μνήμης"; Εκείνη την ημέρα του 1945, ύστερα από απόφαση λαϊκού δικαστηρίου, εκτελέστηκαν πρώην πρωθυπουργοί, ανώτατοι αξιωματούχοι του βουλγαρικού τσαρικού καθεστώτος, υπουργοί και άλλοι οι οποίοι είχαν συνεργαστεί με τη ναζιστική Γερμανία. Ας μη ξεχνάμε ότι ο βουλγαρικός λαός βρισκόταν κάτω από την μπότα του φασισμού και δεν έμεινε απαθής μπροστά στη φασιστική κατοχή. Παρά την στάση των τοπικών κουίσλιγκ, η μεγάλη πλειοψηφία του λαού οργάνωσε αντιστασιακό, αντιφασιστικό και εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα. Αυτό το κίνημα, με την βοήθεια του προελαύνοντος Κόκκινου Στρατού, είναι που έσβησε τον φασισμό από την χώρα. Τον Σεπτέμβριο του 1944, η βουλγαρική αντίσταση πέτυχε εκεί όπου απέτυχε η ελληνική αντίσταση: έφερε τον λαό στην εξουσία. Όσο για το υπό κατεδάφιση μνημείο, στήθηκε το 1954 προς τιμή των μαχητών που σκοτώθηκαν για την απελευθέρωση της πόλης από τους ναζί και δεν αποτελεί παρά ένα σύμπλεγμα στρατιωτών, εργατών και αγροτών.

Με όλα αυτά τα τερτίπια, οι "δημοκρατικές" πολιτικές δυνάμεις της Βουλγαρίας προσπαθούν να καλύψουν με έναν "δημοκρατικό" και "εκσυγχρονιστικό" σοβά τις αντιλαϊκές μεταρρυθμίσεις που προωθούν. Ηδη, από τον περασμένο Μάη, η κυβέρνηση Μπορίσοφ έχει περικόψει τις κρατικές δαπάνες για συντάξεις, υγεία, εκπαίδευση κλπ κατά 20%. Παράλληλα, έχει μειώσει 10% τους μισθούς των δημόσιων υπαλλήλων, έκοψε το επίδομα Χριστουγέννων, πάγωσε από το 2011 έως και το 2013 τους μισθούς και ετοιμάζεται να απολύσει πάνω από το 10% των δημοσίων υπαλλήλων.

Ταυτόχρονα, αυξάνεται το όριο της ηλικίας συνταξιοδότησης, ύστερα από συμφωνία στην οποία κατέληξαν κυβέρνηση, εργοδοσία και οι ηγεσίες των συμβιβασμένων συνδικαλιστικών οργανώσεων. Σύμφωνα με την ασφαλιστική "μεταρρύθμιση", θα υπάρξει σταδιακή αύξηση των χρόνων εργασίας των εργαζομένων από το 2012, ώστε το 2020 οι γυναίκες να αναγκάζονται να δουλεύουν 37 χρόνια (από 34) και οι άνδρες 40 (από 37) για να λάβουν μια πλήρη μεν πετσοκομμένη δε σύνταξη. Σήμερα οι γυναίκες και οι άνδρες μπορούν να συνταξιοδοτούνται στα 60 και στα 63 έτη, αντίστοιχα, πράγμα που θα αλλάξει από το 2021, καθώς θα αυξηθεί το όριο σε 63 και 65.

Μαζί με όλα αυτά, βρίσκεται σε εξέλιξη μπαράζ νέων ιδιωτικοποιήσεων. Συνολικά 11 εταιρείες, στις οποίες το βουλγαρικό κράτος κατέχει τουλάχιστον το 50% του μετοχικού κεφαλαίου, βγαίνουν στο σφυρί με στόχο την ενίσχυση της κερδοφορίας του κεφαλαίου. Η κυβέρνηση πρόσφατα αποφάσισε να προχωρήσει στην πλήρη ιδιωτικοποίηση της αμυντικής βιομηχανίας "VMZ" στο Σόποτ της κεντρικής Βουλγαρίας, όπου εργάζονται 3.700 εργαζόμενοι. Το 2007, η Υπηρεσία Ιδιωτικοποιήσεων της Βουλγαρίας προχώρησε στην πώληση μέρους του ενεργητικού της, προκειμένου να καλύψει μέρος των χρεών της. Την ίδια διαδικασία επανέλαβε και το 2009. Το Φλεβάρη του 2010 προχώρησε σε απολύσεις των εργαζομένων που διαμαρτυρήθηκαν για την καθυστέρηση της καταβολής των μισθών τους. Στις αρχές του χρόνου, ο υπουργός Οικονομικών της χώρας, Σιμεόν Ντιάνκοφ, επανέλαβε τις προθέσεις της κυβέρνησης να προχωρήσει στην ιδιωτικοποίηση και της καπνοβιομηχανίας "Bulgartabac Holding AD" αλλά και στην πώληση των μειοψηφικών πακέτων που διαθέτει στους διανομείς ηλεκτρικής ενέργειας. Είχε προηγηθεί η πρόθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει στο ξεπούλημα της εταιρείας ύδρευσης "Σοφίσκα Βαντά" στο γαλλικό μονοπώλιο "Veolia Environment". Μάλιστα, η συγκεκριμένη εταιρεία, αφού πρώτα απείλησε να κόψει την παροχή νερού στους οφειλέτες, από την 1η Φεβρουαρίου (την ημέρα "μνήμης"!) προχώρησε σε αύξηση του τιμολογίου κατά 9,37%!

Παρ' ότι η Βουλγαρία απαλλάχτηκε από τον "επάρατο" κομμουνισμό, τίποτε δεν φαίνεται να πηγαίνει καλά για τα λαϊκά στρώματα, αφού ο αριθμός των φτωχών αυξάνεται ραγδαία. Σύμφωνα με έρευνα του "Ευρωβαρόμετρου" τον περασμένο Νοέμβριο, σχεδόν ένας στους δυο βούλγαρους (το 45%) -κυρίως νέοι και άνω των 65- βρίσκεται στα όρια της φτώχειας. Με βάση τα στοιχεία των συνδικαλιστικών οργανώσεων, ένας στους πέντε Βούλγαρους είναι αναγκασμένος να ζει κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας, ένα όριο που η άρχουσα τάξη υπολογίζει στα 95 δολλάρια τον μήνα.

Και κάτι ακόμη. Οι ανατροπές του σοσιαλιστικού συστήματος και η παλινόρθωση του καπιταλισμού είχε αρνητικές επιπτώσεις και στο προσδόκιμο όριο ζωής του λαού. Χαρακτηριστικό είναι πως στο διάστημα 1989-2009 το προσδόκιμο ζωής υποχώρησε κατά 2-3 χρόνια, οι γεννήσεις κατέρρευσαν στο 1,1 παιδιά για κάθε γυναίκα σε παραγωγική ηλικία, η παιδική θνησιμότητα στα παιδιά έως πέντε ετών ανέβηκε στα 32 στα 1.000!

Αν αυτά δεν είναι στοιχεία τα οποία σε κάνουν να αναπολείς τον "χαμένο κόσμο του κομμουνισμού", τότε τί είναι;

Ζούμε πάνω από τις δυνατότητές μας (και άλλα παραμύθια)

Πες-πες, κοντεύουμε να το πιστέψουμε κι εμείς. Ζούμε -λέει- πάνω από τις δυνατότητές μας, μάθαμε να την βγάζουμε με δανεικά και ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε. Επομένως, μας αξίζει ένα "σύμφωνο ανταγωνιστικότητας" κατακέφαλα, για να βάλουμε μυαλό.

Ποιος ξοδεύει, μωρέ, περισσότερα από όσα παράγει; Ο πατέρας μου, που δούλεψε σχεδόν 50 χρόνια (τα 20 απ' αυτά σε δυο δουλειές) κι όλη η καζάντια του είναι το τριαράκι στο οποίο βρίσκεται κλεισμένος στα 86 του; Οι εκατοντάδες άνεργοι της ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, που επιστρατεύουν τα ύστατα αποθέματα κουράγιου τους για να μην αυτοκτονήσουν; Οι χιλιάδες νέοι που εδώ και δεκαετίες βλέπουν τα όνειρά τους να συντρίβονται, κάνουν μασούρι τα πτυχία τους και προσπαθούν να επιβιώσουν με το χαρτζιλίκι του σερβιτόρου; Αυτοί είναι που ξοδεύουν; Ρε, άντεστε στον γεροδιάολο, όλοι εσείς οι σιχαμένοι που ψάχνετε άλλοθι για την ξετσιπωσιά σας στον απλό λαό και τολμάτε να του φτύνετε κατάμουτρα το δήθεν φταίξιμό του.

Όλη η σύγχρονη κυβερνητική πολιτική στα ίχνη του Μητσοτάκουλα, λοιπόν. Του εμπνευστή της ενοχοποίησης του απλού λαού. Μιας ενοχοποίησης που έχει σαφή στόχο να κάμψει το λαϊκό φρόνημα, να δεχθεί ότι "δεν γίνεται αλλιώς" και να υποταχθεί στις βουλήσεις των ισχυρών.

"Μαζί τα φάγαμε"! Ένας πρόστυχος ισχυρισμός, πέρα για πέρα κάλπικος και κατασκευασμένος, που θέλει να κρύψει το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία του λαού επιβίωνε και επιβιώνει χωρίς να καλύπτει βασικές ανάγκες του. Οι εργαζόμενοι, οι φτωχοί αγρότες, οι μικροί αυτοαπασχολούμενοι και επαγγελματίες έπαιρναν και παίρνουν ένα μικρό μέρος από τον πλούτο που παράγουν, σε αντίθεση με μια μικρή μειοψηφία που σφετερίζεται όλον αυτόν τον κοινωνικό πλούτο που παράγεται. Την μειοψηφία αυτή και την εξουσία της επιδιώκουν να στηρίξουν οι κυβερνήσεις και τα τσιράκια τους που πλασσάρουν αυτούς τους μύθους. Τα δανεικά που έπαιρνε το κράτος δεν τα έτρωγε ο λαός. Τα καρπώνονταν οι επιχειρηματίες για...επενδύσεις. Αυτοί ζούσαν και ζουν με δανεικά. Αυτοί και οι φοροαπαλλαγές τους δημιούργησαν το κρατικό χρέος.

Ξαναρωτάω. Ζουν πάνω από τις ανάγκες τους και επιβαρύνουν το κράτος και την κοινωνία οι 800.000 άνεργοι, οι εκατοντάδες χιλιάδες συνταξιούχοι των 500 ευρώ, οι χιλιάδες ανασφάλιστοι εργάτες (έλληνες και μετανάστες), οι χιλιάδες αγρότες που τρέφουν την κοινωνία αλλά το ψωμί στο τραπέζι τους είναι λιγοστό; Το 20% και πλέον του πληθυσμού που ζει κάτω από το όριο της φτώχειας (όπως το καθορίζουν οι αστοί και όχι αυτό που είναι πραγματικά) σε ποια τάξη ανήκει; Μήπως στην τάξη των βιομηχάνων, των τραπεζιτών, των μεγαλοεπιχειρηματιών; Μόλις προχτές στον ξένο Τύπο γράφτηκε ότι 600 δισεκατομμύρια ευρώ που ανήκουν σε Ελληνες βρίσκονται σε τράπεζες της Ελβετίας. Ποιοι έβγαλαν στις ξένες τράπεζες αυτά τα τεράστια κεφάλαια; Σε ποιους ανήκουν κι από πού προήλθαν; Πώς γίνεται ο λαός να "ζει πάνω από τις δυνατότητές του" και κάποιοι να ενθυλακώνουν δισεκατομμύρια ευρώ και μάλιστα να τα εξάγουν; Ρητορικά τα ερωτήματα γιατί όλοι γνωρίζουν τις απαντήσεις. Στον τόπο τούτο παράγεται πλούτος αλλά δεν πάει στους εργαζόμενους και σε όσους τον παράγουν. Πάει στους "εκλεκτούς". Αυτών τα χρηματοκιβώτια και οι λογαριασμοί φουσκώνουν από τα υπερκέρδη της εκμετάλλευσης. Αυτούς εξυπηρετεί ο μύθος περί "χαραμοφάηδων" και "σπάταλων" εργαζομένων.

Τα επίσημα στοιχεία επιβεβαιώνουν σε ποιον κατευθύνεται αυτός ο πλούτος. Από το 2000 μέχρι το 2008, το ΑΕΠ της χώρας διπλασιάστηκε. Σε ονομαστικές τιμές αυξήθηκε από τα 120 δισ. ευρώ στα 239 δισ. ευρώ. Την ίδια περίοδο, οι κατώτεροι μισθοί σε ονομαστικές τιμές αυξήθηκαν μόλις κατά 42,5%. Δηλαδή, οι εργαζόμενοι όχι μόνο δεν καρπώθηκαν αναλογικά την αύξηση του ΑΕΠ (την αύξηση που ήρθε από την δουλειά τους, δηλαδή) αλλά το ήδη μικρό μερίδιό τους μειώθηκε ακόμα περισσότερο, σε σχέση με τον πλούτο που παρήχθη. Η περασμένη δεκαετία ήταν η δεκαετία με την μεγαλύτερη κερδοφορία για τις επιχειρήσεις στη σύγχρονη ιστορία μας αλλά "εμείς στα ίδια άλλη μια φορά", όπως λέει και το τραγούδι.

Ίσως γι' αυτό οι κυβερνήτες μας, επειδή εκτίμησαν ότι υπάρχουν οι δυνατότητες για ακόμη μεγαλύτερη κερδοφορία, φρόντισαν να μειώσουν τη φορολογία των επίσημων καθαρών κερδών από το 45% στο 15%! Ίσως γιατί εκτίμησαν ότι επειδή ζούμε κάτω από τις δυνατότητες κερδοφορίας που αντέχει η χώρα, φρόντισαν να προικοδοτήσουν τις τράπεζες με κάπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Το ίδιο έκαναν και για τους μεγάλους κατασκευαστές. Δεν δίστασαν ακόμα και με εγγυήσεις και δάνεια του δημοσίου να προικοδοτήσουν τους μεγάλους κατασκευαστικούς ομίλους με δεκάδες δισεκατομμύρια για να φτιάξουν με χρήματα του ελληνικού λαού δρόμους, γέφυρες, αεροδρόμια κλπ, τα οποία παρέδωσαν στους ίδιους προς εκμετάλλευση. Δεν τους ενοχλεί ο δανεισμός, η υπέρβαση των δυνατοτήτων και των αντοχών της οικονομίας όταν πρόκειται να δοθούν προίκα στο κεφάλαιο. Αντιθέτως, βγάζουν σπυράκια όταν ακούσουν για αύξηση μισθών και συντάξεων, για βελτίωση του βιοτικού επιπέδου του λαού. Γιατί θέλουν τους εργαζόμενους αιώνια καταδικασμένους στη μιζέρια και στη φτώχεια, γιατί έτσι κερδοφορεί το κεφάλαιο. Και μπροστά σε αυτό τον πολιτικό στόχο επιστρατεύουν κάθε ψέμα και προστυχιά.

Δεν τσιμπάμε. Το φρόνημά μας δεν θα καμφθεί. Ως λαός, το μόνο φταίξιμο που αναγνωρίζουμε είναι ότι χαραμίσαμε την ψήφο μας για δαύτους. Άμποτες να καταλάβουμε το λάθος μας και να τους στείλουμε εκεί που είπα πρωτύτερα: στον γεροδιάολο!

Η ενίσχυση των τραπεζών

Το νταραβέρι είναι γνωστό και το παραμυθάκι χιλιοειπωμένο: η στήριξη των τραπεζών είναι απαραίτητη για να αναθερμανθεί η οικονομία και να βγούμε από την ύφεση. Πάνω σ' αυτό το παραμυθάκι έχουν επενδύσει τόσο αυτή η κυβέρνηση όσο και η προηγούμενη. Έτσι, έχουν ανοίξει τις κάνουλες, τροφοδοτώντας τις τράπεζες με το υστέρημα (ή, μάλλον, με το αίμα) του ελληνικού λαού.

Η ερμηνεία που δίνουν οι αστικές μας κυβερνήσεις για την ενίσχυση των τραπεζών με πάνω από 100 δισεκατομμύρια ευρώ είναι απλή (κατά την γνώμη τους): αυτά τα χρήματα ενισχύουν την ρευστότητα των τραπεζών, ώστε αυτές να μπορούν να χορηγούν δάνεια σε επιχειρήσεις και νοικοκυριά, γεγονός που θα βοηθήσει στην ανάκαμψη τόσο της παραγωγής όσο και της κατανάλωσης. Με άλλα λόγια, με αυτόν τον τρόπο θα "κυκλοφορήσει χρήμα" κι έτσι θα έρθει η πολυπόθητη ανάπτυξη, η οποία θα μας βγάλει από την ύφεση και, συνεπακόλουθα, από την κρίση.

Ουδέν ψευδέστερον τούτου!. Πρώτ' απ' όλα, η πρακτική λέει ότι οι τράπεζες δείχνουν ιδιαίτερη προτίμηση στο να δανείζουν τις μεγάλες επιχειρήσεις. Κι αυτό, επειδή διαπλέκονται μαζί τους και βγάζουν απ' αυτές τα μεγάλα και μακροπρόθεσμα κέρδη. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, στο τρίμηνο Οκτωβρίου-Δεκεμβρίου 2010, τα επιτόκια με τα οποία οι τράπεζες χορηγούσαν δάνεια στις μικρές εμπορικές και βιοτεχνικές επιχειρήσεις αυξήθηκαν έως και 6% (από 5,94% τον Οκτώβριο σε 6,32% τον Δεκέμβριο). Και μπορεί η αύξηση αυτή να φαίνεται μικρή, ωστόσο στη σημερινή εποχή της κρίσης, όπου οι μικρές επιχειρήσεις κλείνουν η μία πίσω από την άλλη, μια αύξηση των εξόδων τους κατά 6% για εξυπηρέτηση δανείων είναι απαγορευτική για την περαιτέρω λειτουργία τους.

Η σημερινή πραγματικότητα είναι ότι οι τράπεζες συνεχίζουν να μη χορηγούν δάνεια σε μεγάλους και μικρούς. Έτσι, για να κάνουν την προσφυγή σε δανεισμό αποτρεπτική, αυξάνουν τα επιτόκια. Βλέπετε, σε συνθήκες κρίσης η δανειοδότηση είναι επισφαλής, όχι μόνο για τα κέρδη τους αλλά και για το ίδιο το κεφάλαιό τους. Οσο για τα καταναλωτικά δάνεια, συνεχίζουν να τα χορηγούν με τοκογλυφικά επιτόκια της τάξης του 14,5% (και βλέπουμε). Για να μη μιλήσουμε για τα ληστρικά επιτόκια των πιστωτικών καρτών.

Κατόπιν αυτών των απλών σκέψεων, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο πακτωλός των δεκάδων δισεκατομμυρίων δόθηκε στις τράπεζες για να σωθούν οι ίδιες ενισχύοντας τη ρευστότητά τους, η οποία κινδυνεύει από δάνεια σε επισφαλείς επιχειρήσεις και σε τοξικά ομόλογα. Δόθηκε, ακόμη, ως αντάλλαγμα για την συμμετοχή των τραπεζών στην διαχείριση τόσο κρατικών όσο και κομματικών χρεών (δείτε πόσα χρήματα χρωστούν τα δυο μεγάλα κόμματα στις τράπεζες και θα καταλάβετε τι εννοώ).

Τέλος, μπορούμε να υποθέσουμε με σιγουριά ότι το σύστημα φροντίζει για την θωράκιση του τραπεζικού συστήματος, ώστε αυτό να είναι έτοιμο να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις του κεφαλαίου όταν περάσει η κρίση. Άλλωστε, οι τράπεζες αποτελούν πάντοτε την καρδιά του κεφαλαίου και χρειάζεται να τονώνονται σε συνθήκες κρίσης. Μη ξεχνάμε ότι η έξοδος από την κρίση απαιτεί την καταστροφή μέρους του συσσωρευμένου κεφαλαίου και οι τράπεζες δεν θα αποτελέσουν εξαίρεση.

Δεν βγαίνουν τα κωλονούμερα, ρε Καραμήτρο!

Μια χαρά τα πήγε η Ελλάδα στην τελευταία συνάντηση κορυφής, αν πιστέψουμε τα όσα λένε ο πρωθυπουργός, οι υπουργοί του, τα τσιράκια και τα παπαγαλάκια της κυβέρνησης. Δέχτηκαν -λένε- οι νταραβεριτζήδες μας να μας κάνουν έκπτωση μια μονάδα στο επιτόκιο και να μας επιμηκύνουν την εξόφληση στα 10 χρόνια. Βέβαια, αυτή η "μια χαρά" γίνεται "δυο τρομάρες", αν πω εγώ το ίδιο πράγμα με άλλα λόγια: αντί να ξεμπερδέψουμε με την τρόικα σε δυο χρόνια, τώρα θα περιμένουμε μια δεκαετία και βλέπουμε.

Κάτι συμβαίνει με τα κωλονούμερα και δεν βγαίνουν με τίποτε. Για παράδειγμα, ας δούμε τον μεγάλο ντόρο με το αν θα δοθεί ή όχι στην Ελλάδα το δικαίωμα της επαναγοράς των ομολόγων της. Άλλωστε, πάνω σ' αυτόν τον καμβά πάμε να "κεντήσουμε" τις περίφημες πλέον αποκρατικοποιήσεις των 50 δισεκατομμυρίων. Είπαμε, με απλά λόγια: αν εμείς ξεπουλήσουμε και το βρακί που φοράμε για να μαζέψουμε το πενηντάρι, θα μας δώσετε το δικαίωμα να ξοφλήσουμε μερικά από τα ομόλογά μας ώστε να γλιτώσουμε κανένα τόκο; Λογικό το ερώτημα; Ποσώς! Παπαριά ζουμερή, την οποία θα εξηγήσουμε.

Το 80% του ελληνικού χρέους το έχουν το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, άλλες ευρωπαϊκές τράπεζες και χώρες της ευρωζώνης. Η δευτερογενής αγορά (οι υπόλοιποι επενδυτές, δηλαδή) κατέχουν μόνο το 20%. Απ' αυτό το 20% μπορούμε να πάρουμε ό,τι πάρουμε. Πόσο είναι αυτό το 20%; Κάπου 90 δισεκατομμύρια. Άρα, θέλουμε να ξεπουλήσουμε το βρακί μας για να μαζέψουμε το μισό χρέος από την δευτερογενή αγορά.

Κάποιοι θα σπεύσουν να πουν ότι κι αυτή η μείωση καλή είναι αφού θα γλιτώσουμε κάμποσους τόκους. Σύμφωνοι. Θα γλιτώσουμε τόκους. Από την άλλη, όμως, θα χάσουμε τα έσοδα που μπορούν να μας φέρουν τα ξεπουλημένα βρακιά. Τον έδωσες τον ΟΤΕ, κύριε; Πάπαλα τα έσοδα από εκεί. Έδωσες και την ΔΕΗ; Τέρμα κι από εκεί οι εισπράξεις. Όπως έπαψες να εγγράφεις στον προϋπολογισμό έσοδα από διόδια, θα πάψεις να εγγράφεις και τα έσοδα από όλα τα βρακιά που πούλησες.

Εδώ πάει αυτό που είπα πρωτύτερα περί του ότι δεν βγαίνουν τα κωλονούμερα. Πού πας με 450 δισ. ευρώ χρέος, ρε Καραμήτρο; Δεν πήρες χαμπάρι ότι η Ακτή Ελεφαντόδοντος πτώχευσε πρόσφατα γιατί δεν μπορούσε να καλύψει ομόλογα μόλις 2,3 δισ. δολλαρίων; Δεν καταλαβαίνεις ότι εκεί που πας θα βρεις σε τοίχο; Πώς θα διαχειριστείς τέτοιο χρέος αν δεν εξαφανίσεις το πρωτογενές έλλειμμα, αν δεν εμφανίσεις πρωτογενές πλεόνασμα; Και πώς σκέφτεσαι να εμφανίσεις πλεόνασμα όταν αποδέχεσαι να πληρώνεις 70-80 δισ. ευρώ ετησίως σε τοκοχρεωλύσια; Θα μας βοήθησει ο μηχανισμός διάσωσης; Ρε συ, μέσα στο 2010, με την τρόικα πάνω στον σβέρκο σου, έγραψες 35 δισ. ευρώ έλλειμμα (7% του ΑΕΠ) στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Ποια τράπεζα και ποιος επενδυτής θα δεχτεί να σε χρηματοδοτήσει με τέτοια "επιτυχία"; Δεν καταλαβαίνεις ότι για να δεχτούν όλοι αυτοί, θα πρέπει να τους παραχωρήσεις και τον αέρα που αναπνέεις;

Τα νούμερα κουράζουν και θα σταματήσω. Άλλωστε, όσα κι αν πούμε, θα επαναλαμβάνουμε τα αυτονόητα. Ας κλείσουμε, βλέποντας το ζήτημα από μια άλλη σκοπιά. Η ελληνική οικονομία έφτασε εδώ που έφτασε χάρη στην διαχείρισή της από κάποιο σύστημα. Το να περιμένουμε από αυτό το σύστημα να βρει και την λύση στο πρόβλημα που δημιούργησε είναι τουλάχιστον ουτοπικό. Στην κοινή γλώσσα δε, είναι σκέτη μαλακία.

Ας κάνουμε και λίγη θεωρία

Έχω ως αρχή να μη σχολιάζω σχόλια αναγνωστών του ιστολογίου μου. Έτσι, αποφεύγω τον κίνδυνο να χαρακτηριστώ είτε "έξυπνος" είτε "παντογνώστης". Άλλωστε, θεωρώ ότι η ελεύθερη σκέψη δεν έχει ανάγκη πατροναρίσματος. Όμως, σήμερα θα κάνω μια εξαίρεση για να διατυπώσω μερικές σκέψεις, με αφορμή ένα σχόλιο στο χτεσινό σημείωμα. Πρώτα-πρώτα, ας δούμε ένα απόσπασμα από όσα έγραψε ο αναγνώστης:

"...Αν υποθέσουμε ότι μηδενίζεται η παγκόσμια ανεργία, συνεπώς αυξάνει κατακόρυφα η παραγωγή (βιομηχανική, αγροτική κλπ), πού θα βρεθεί η αγορά και οι καταναλωτές που θα αναλώσουν τα αγαθά που παρήχθησαν; Μάλλον θα στοιβάζονται σε αποθήκες, εωσότου φθάσουμε στο σημείο να μη χρειάζονται πλέον νέες παραγωγές , αφού δεν θα υπάρχει η αντίστοιχη ζήτηση. Άρα; Άρα πάμε και πάλι σε απολύσεις και ανέργους;
Από την άλλη, αν υποθέσουμε ότι βρίσκουν δουλειά όλοι οι άνεργοι, χωρίς να υπάρξει αύξηση της παραγωγής, θα σημαίνει ότι μειώνονται οι ώρες εργασίας και οι αμοιβές των εργαζομένων. Ο καθένας (υπο)απασχολείται για κανα 4ωρο ημερησίως και όσα πάρει και σε ότι τον φτάσουν. Που οδηγεί αυτό το σενάριο; Σε απεργίες και διαμαρτυρίες για ικανοποιητικούς μισθούς. Και το κεφάλαιο τι κάνει; Ακολουθεί την πεπατημένη, δηλαδή λουκέτο. Συμπέρασμα;;;"

Παρ' όλα τα στρογγυλέματα του συλλογισμού του, ο φίλος του ιστολογίου έχει δίκιο. Όντως, η κατάσταση την οποία περιγράφει είναι αδιέξοδη. Με μια προϋπόθεση όμως: περιγράφει μια κατάσταση στο πλαίσιο της κεϋνσιανής οικονομίας. Για να γίνω πιο κατανοητός, ας μου επιτραπεί λίγη θεωρία.

Είναι γνωστός σε όλους ο νόμος "Προσφοράς & Ζήτησης", βάσει του οποίου ορίζονται οι παραγόμενες ποσότητες προϊόντων και η τιμή διάθεσής τους υπό καθεστώς ελεύθερου και πλήρους ανταγωνισμού. Μόνο που τέτοιο καθεστώς είναι καθαρά "υποδειγματικό" (δηλαδή, θεωρητικό) και δεν συναντάται στην πράξη, πλην εξαιρέσεων. Στην πράξη, το καθεστώς της αγοράς είναι ολιγοπωλιακό. Δείτε, για παράδειγμα, τα απορρυπαντικά σε ένα σούπερ-μάρκετ. Παρά την τεράστια ποικιλία τους, ανήκουν κατά 90% σε δυο παγκόσμιους κολοσσούς: την Unilever και την Procter & Gamble.

Σε καθεστώς ολιγοπωλίου, όμως, η παραγωγή δεν έχει σχέση με την επιθυμητή ποσότητα από πλευράς καταναλωτών αλλά με το οριακό κόστος παραγωγής των επιχειρήσεων. Ας δούμε το παράδειγμα μιας ολιγοπωλιακής επιχείρησης που παράγει εμφιαλωμένο νερό, διαθέτοντας μηχανήματα ικανότητας παραγωγής 1.000 φιαλών ημερησίως. Εννοείται ότι η τέλεια ποσότητα παραγωγής είναι αυτή που εκμεταλλεύεται πλήρως το μηχανολογικό κεφάλαιο της επιχείρησης, δηλαδή 1.000 μπουκάλια κάθε μέρα. Αν οι απαιτήσεις της αγοράς ανεβούν σε 1.100 μπουκάλια, η επιχείρηση πρέπει να πάρει δεύτερο μηχάνημα. Μόνο που τα παραπανίσια 100 μπουκάλια θα βγαίνουν από μηχάνημα δυνατότητας 1.000 μπουκαλιών, γεγονός που καθιστά την παραγωγή τους ακριβή. Έτσι, η επιχείρηση προτιμά να αυξήσει την τιμή της φιάλης, ώστε να ρίξει τις απαιτήσεις της αγοράς πάλι στα 1.000 μπουκάλια ημερησίως.

Ας προχωρήσουμε τον συλλογισμό μας. Νομίζετε ότι η Unilever και η Procter & Gamble τσακώνονται μεταξύ τους ποια θα πουλήσει φτηνότερα; Κάθε άλλο! Μέσα από διαδικασίες συνεννόησης (καρτέλ), διατηρούν τις τιμές στα επιθυμητά γι' αυτές ύψη, μη επιτρέποντας στον καταναλωτή να βρει κάπου τα προϊόντα της μίας φτηνότερα από της άλλης. Έτσι, ακόμα και το ατελές ολιγοπώλιο μετατρέπεται σε οιονεί μονοπώλιο. Σκεφτείτε γιατί το φρέσκο γάλα των δυο μεγαλύτερων εταιρειών της ελληνικής αγοράς (Δέλτα και Φάγε) πωλείται στην ίδια τιμή και θα καταλάβετε τι εννοώ.

Όσο, λοιπόν, τα μεγάλα ολιγοπώλια/μονοπώλια ελέγχουν τις τιμές, αδιαφορούν για τις ανάγκες των καταναλωτών και επιμένουν να παράγουν τα προϊόντα τα οποία τους προσφέρουν τα μεγαλύτερα κέρδη. Μοιραία, εφ' όσον η παραγωγή δεν συμβαδίζει με τις απαιτήσεις της κατανάλωσης, παρατηρείται συγκέντρωση αδιάθετης παραγωγής στις αποθήκες των επιχειρήσεων. Με άλλα λόγια, παρατηρείται συσσώρευση κεφαλαίου. Το πώς αυτή η συσσώρευση εξελίσσεται σε κρίση κεφαλαίου είναι εύκολο να το καταλάβουμε. Άλλωστε, έχουμε μιλήσει γι' αυτό το θέμα αρκετές φορές σε τούτο το ιστολόγιο.

Τα πράγματα αλλάζουν όταν αναφερόμαστε σε πλαίσιο μαρξιστικής οικονομίας. Εκεί, δηλαδή, όπου οι συντελεστές παραγωγής είναι κοινωνικοποιημένοι. Και τούτο επειδή σε τέτοιο πλαίσιο δεν υπάρχουν ολιγοπώλια/μονοπώλια και η παραγωγή ορίζεται αποκλειστικά από τις ανάγκες της κατανάλωσης και όχι από τις ανάγκες της μεγιστοποίησης του κέρδους. Με άλλα λόγια, μια κοινωνικοποιημένη οικονομία παράγει όσα χρειάζεται η κοινωνία και δεν αποθησαυρίζει.

Τέλος, ας δούμε αν υπάρχει -έστω, θεωρητική- περίπτωση όπου, σε μια τέτοια οικονομία, η κατανάλωση έχει ικανοποιηθεί πλήρως και δεν υπάρχει κοινωνική ανάγκη για περαιτέρω παραγωγή. Αν διευρύνουμε την έννοια "κοινωνική ανάγκη", τότε δεν υπάρχει τέτοια περίπτωση. Μπορεί να μην υπάρχει ανάγκη για περισσότερο στάρι ή περισσότερα αυτοκίνητα, αλλά πάντοτε θα υπάρχει ανάγκη για περισσότερη μουσική, περισσότερα πάρκα, περισσότερα βιβλία, περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Στο πλαίσιο, λοιπόν, που μια κοινωνικοποιημένη οικονομία εμφορείται από το "ουκ επ' άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος", πάντοτε θα υπάρχει χώρος για δουλειά πάνω σε τέτοιους τομείς, οι οποίοι αφήνουν παντελώς αδιάφορη μια καπιταλιστική οικονομία.

Η ανεργία στηρίζει το κεφάλαιο

Υποθέτω ότι ελάχιστοι έχουν ακούσει για την Διεθνή Οργάνωση Εργασίας και το κυριώτερο όργανό της, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας. Όσοι δεν έχουν πρόβλημα με τα αγγλικά τους, ας ρίξουν μια ματιά στον επίσημο ιστότοπο της Οργάνωσης (International Labour Organization) και θα ανακαλύψουν μερικά άκρως ενδιαφέροντα πράγματα. Προσοχή, μη παρασυρθείτε από την προμετωπίδα της "Promoting jobs, protecting people" διότι μπορεί η οργάνωση να "προωθεί δουλειές" αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν "προστατεύει ανθρώπους".

Με αφορμή το παγκόσμιο οικονομικό φόρουμ του Νταβός, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας έδωσε στην δημοσιότητα μια έκθεση στην οποία υπολογίζει ότι οι άνεργοι σε όλον τον κόσμο ξεπερνούν τα 205 εκατομμύρια. Το νούμερο είναι από μόνο του εφιαλτικό. Και γίνεται εφιαλτικώτερο αν σκεφτούμε ότι το ΔΓΕ, παρ' ότι ισχυρίζεται ότι "προστατεύει ανθρώπους", υποστηρίζει αναφανδόν όλα τα μέτρα απελευθέρωσης της αγοράς εργασίας (ελαστικά ωράρια, ανύπαρκτες συμβάσεις, δυνατότητα στις επιχειρήσεις να δημιουργούν συνθήκες γαλέρας για τους εργαζομένους τους κλπ).

Όντως τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά και αποτυπώνουν το χαρακτήρα της διεθνούς καπιταλιστικής κρίσης, ιδιαίτερα με την εκτίμηση του ΔΓΕ ότι, παρά την ανάκαμψη των καπιταλιστικών κερδών στα προ της κρίσης επίπεδα, η ανεργία θα παραμείνει σε πολύ υψηλά ποσοστά στις αναπτυγμένες χώρες. Στην έκθεση του ΔΓΕ επισημαίνεται ότι, παρά το γεγονός ότι το 2010 ήταν έτος ανάκαμψης της διεθνούς οικονομίας, ο αριθμός των ανέργων παρέμεινε αμετάβλητος σε σχέση με το 2009. Για το 2011 εκτιμάται ότι ο αριθμός των ανέργων σε όλο τον κόσμο θα μειωθεί ελαφρά στα 203,3 εκατομμύρια, όμως αυτή η μείωση θα προέλθει κυρίως από τις λεγόμενες "αναδυόμενες οικονομίες" (Κίνα, Ινδία, Βραζιλία, Νότιος Αφρική κλπ).

Το 2007 άρχισε η χρηματοπιστωτική κρίση στις ΗΠΑ, η οποία σύντομα εξελίχθηκε σε διεθνή. Από τότε έχουν προστεθεί 27,6 εκατ. άνεργοι. Μάλιστα, το 55% της αύξησης της παγκόσμιας ανεργίας μεταξύ 2007-2010 αφορά τις αναπτυγμένες οικονομίες και την Ευρωπαϊκή Ένωση, παρ'όλο που αυτές καταλαμβάνουν μόλις το 15% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού. Όμως, ακόμα και για πολλούς από αυτούς που εργάζονται η κατάσταση δεν είναι καλύτερη, αφού υπολογίζεται ότι πάνω από 630 εκατομμύρια εργάτες (δηλαδή, το 20,7% του παγκόσμιου εργατικού δυναμικού) ζουν (ή, καλύτερα, φυτοζωούν) μαζί με τις οικογένειές τους με 1,25 δολάρια τη μέρα! 

Το Διεθνές Γραφείο Εργασίας εκτιμά ότι με βάση τα στοιχεία που διαθέτει από 56 χώρες, στην παγκόσμια αγορά εργασίας εισήλθαν 1,7 εκατ. λιγότεροι νέοι στις ηλικίες 15-24 ετών. Η ανεργία, άλλωστε, διεθνώς πλήττει κυρίως τους νέους, και πέρυσι ήταν 12,6% έναντι 4,8% των ενηλίκων. Τέλος, υψηλά ποσοστά ανεργίας στους νέους παρουσιάζουν η Ευωρπαϊκή Ένωση με 18,2%, η Βόρειος Αφρική  με 23,6% και η Μέση Ανατολή με 25,1%. Είναι δε σίγουρο ότι στις δυο τελευταίες περιοχές θα επέλθει εκρηκτική αύξηση των ποσοστών μετά τις εξελίξεις που σημειώνονται εκεί σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Αν θέλουμε να συνοψίσουμε τα στοιχεία που παρατίθενται σε τούτο το κείμενο, μπορούμε να το κάνουμε με μια φράση: Μπορεί η παγκόσμια κρίση του κεφαλαίου να έθρεψε την ανεργία αλλά η διόγκωση της ανεργίας φαίνεται πως στηρίζει την ανάκαμψη του κεφαλαίου. 

Μη θαρρείτε πως τούτο το τσιτάτο είναι δικό μου. Μπορεί να είναι δική μου η έκφραση αλλά το περιεχόμενό του το έχω κλεμμένο. Από τον θείο Κάρολο.

"Η πορτοκαλιά ή οι κύκλοι του χρόνου"

Με το βιβλίο "Η πορτοκαλιά ή οι κύκλοι του χρόνου" κάνουμε σήμερα την γνωριμία μας με έναν σημαντικό λογοτέχνη. Πρόκειται για τον γεννημένο στον Παναμά αλλά μεξικανικής καταγωγής Κάρλος Φουέντες.

Πρέπει να πω ότι το "Η πορτοκαλιά ή οι κύκλοι του χρόνου" δεν θεωρείται από τους ειδικούς ως το αριστούργημα του Φουέντες. Οι βιβλιοκριτικοί δέχονται ότι κορωνίδα του μεξικανού μυθιστοριογράφου είναι το "Ο θάνατος του Αρτέμιο Κρους". Δυστυχώς, όμως, δεν μπορώ να μιλήσω γι' αυτό το βιβλίο επειδή, απλούστατα...δεν το έχω διαβάσει ακόμη. Και σε τούτο το ιστολόγιο μιλάμε μόνο για διαβασμένα βιβλία.

Πάντως, "Η πορτοκαλιά ή οι κύκλοι του χρόνου" είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο. Δεν πρόκειται για μυθιστόρημα. Σε πέντε νουβέλες, ο Φουέντες βυθίζεται σε 5 διαφορετικά ιστορικά γεγονότα και...τους αλλάζει τα φώτα. Η άφιξη του Κολόμβου στην Αμερική, οι περιπέτειες του Κορτές, η καταστροφή της Νουμαντίας από τους Ρωμαίους ως και η κόντρα του Ακαπούλκο με το Χόλλυγουντ μπαίνουν στο στόχαστρό του, ανασυντίθενται και επενεμφανίζονται αγνώριστα.

Κοινό χαρακτηριστικό αυτών των ανασυνθέσεων αποτελεί το συνταίριασμα των ιστορικών γεγονότων με τις...σαρκικές απολαύσεις. Φαίνεται πως ο Φουέντες έγραψε αυτές τις νουβέλες μ' αυτόν τον σκοπό. Ο ίδιος λέει: "συγκέντρωσα όχι μόνο όλες τις άμεσές μου απολαύσεις -βλέπω, αγγίζω, ξεφλουδίζω, δαγκώνω, καταπίνω- αλλά και τις πιο πρωτογενείς μου αισθήσεις...". Πάντως, "Η πορτοκαλιά ή οι κύκλοι του χρόνου" δεν είναι σοκαριστικό βιβλίο, παρ' ότι είναι καλό να το αποφύγουν ηλικιωμένοι θρησκόληπτοι με προβλήματα υγείας (π.χ. δεν μπορώ να φανταστώ την μητέρα μου να διαβάζει νουβέλα με τίτλο "Ο Απόλλων και οι πουτάνες").

Το δημιούργημα του Φουέντες εκτείνεται σε 270 σελίδες, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Άγρα" και κοστίζει κάτι λιγότερο από 20 ευρώ. Τολμήστε!

Παιχνίδια πετρελαίων - μια ιστοριούλα (2)

Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, ο κόσμος ήταν χωρισμένος σε δυο στρατόπεδα. Υποτίθεται, ότι για τον χωρισμό αυτόν έφταιγαν δυο διαμετρικά αντίθετες κοινωνικές φιλοσοφίες. Έπρεπε να περάσει μισός αιώνας για να ξεκαθαρίσει ότι καμμιά κοινωνική φιλοσοφία δεν έφταιγε. Η μόνη φιλοσοφία που χώριζε τον κόσμο ήταν εκείνη του χρήματος.

Το ίδιο επαληθεύθηκε και στην ιστοριούλα μας. Αφού η βρεττανική BP και η ρωσική Rosneft συμφώνησαν στα φράγκα, γιατί να μένουν χωρισμένες; Κάνανε, λοιπόν, κολλεγιά. Δίνει η Rosneft στην BP το 9,5% των μετοχών της, δίνει η BP στην Rosneft το 5% των δικών της μετοχών και...έσονται οι δύο εις σάρκα μίαν! Πόσο κόστισε αυτή η τράμπα των δυο πακέτων; Μόλις 5,8 ψωροδισεκατομμυριάκια ευρώ...

Φυσικά, τα λεφτά δεν έχουν καμμιά αξία μπροστά στον έρωτα. Και η Αρκτική είναι όντως άξια κάθε θυσίας. Μετριώτατοι υπολογισμοί ανεβάζουν τα πετρελαιικά της αποθέματά της σε 5 δισεκατομμύρια τόννους και εκείνα του φυσικού αερίου σε 10 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα. Είναι να παίζει κανείς με τέτοια νούμερα;

Αλλά ας αφήσουμε λίγο την Αρκτική. Στο προικοσύμφωνο του γάμου BP-Rosneft, η πρώτη συμμετέχει με 33% και η δεύτερη με 67%. Η κοινοπραξία που στήθηκε μ' αυτό το προικοσύμφωνο δηλώνει το καταστατικό της ενδιαφέρον για την εξερεύνηση και εκμετάλλευση κοιτασμάτων σε τρίτες χώρες. "Μα η Αρκτική δεν είναι χώρα", θα πεταχτούν κάποιοι. Αχ, κουτά παιδιά! Στην Αρκτική τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: η εκμετάλλευση θα γίνει από τις χώρες που έχουν προβολή σ' αυτήν. Για παράδειγμα, η Δανία θα εκμεταλλευτεί την έκταση που ορίζεται από την νοητή προέκταση των συνόρων της πάνω στον βόρειο πόλο, η Νορβηγία την έκταση που αντιστοιχεί στην νοητή προέκταση των δικών της συνόρων κλπ.

"Μα τί δουλειά έχει τότε η BP, αφού η Αγγλία δεν έχει νοητή προέκταση στον βόρειο πόλο;", θα διαμαρτυρηθούν κάποια άλλα κουτά παιδιά. Βρε σεις, ποιος χέστηκε; Τα ρωσικά πετρέλαια θα εκμεταλλευτεί η κοινοπραξία. Μπορεί η Αγγλία να μη "βλέπει" Αρκτική, αλλά η BP έχει καλύτερη τεχνογνωσία από την Rosneft και τεράστιο δίκτυο σε όλον τον κόσμο. Καταλάβαμε τώρα γιατί οι άγγλοι έχουν μόνο το 33% στο όλο κόλπο; Κι αν αναρωτιέστε μήπως η Rosneft έκανε μαλακία παραχωρώντας δικαιώματα στους εγγλέζους, σκεφτείτε πόσα οφέλη θα έχει η ρωσική αστική τάξη από τις στενώτερες σχέσεις της με την βρεττανική αστική τάξη. Για να το καταλάβουμε καλύτερα αυτό, ας ανοίξουμε μια παρένθεση.

Το 2006, η Rosneft σκέφτηκε να κάνει ένα ευρωπαϊκό άνοιγμα. Προσπάθησε, λοιπόν, να πουλήσει μετοχές της στο χρηματιστήριο του Λονδίνου. Δυστυχώς γι' αυτήν, το σχέδιο απέτυχε. Οι βρεττανικές αρχές μπλοκάρησαν την διαδικασία με την δικαιολογία ότι η Rosneft είχε σχέση με την Yukos. Η αλήθεια ήταν ότι οι εγγλέζοι είχαν πολύ στενοχωρηθεί από την απομάκρυνση του Χοντορκόφσκι, με τον οποίο ετοίμαζαν μερικές καλές δουλειές. Έτσι, έπαιρναν το αίμα τους πίσω μπλοκάροντας την Rosneft. Τώρα, μετά την συμφωνία BP-Rosneft, ο δρόμος ανοίγει διάπλατα για τους Ρώσους. Κατανοητό; Κλείνουμε την παρένθεση.

Ας απαντήσουμε τώρα και στην προηγούμενη απορία περί "τρίτων χωρών". Μπορεί στην Αρκτική να μην υπάρχουν διαθέσιμες "τρίτες χώρες" αλλά υπάρχουν αλλού. Ας πούμε...στην Μεσόγειο. Για σκεφτείτε, τί θα συμβεί αν τραβήξει σε μάκρος το μπουρδέλο της βόρειας Αφρικής, με τις αναταραχές και την πολιτική αστάθεια. Αν και δεν χρειάζεται μεγάλη φαντασία για να μαντέψουμε. Αρκεί να ανοίξουμε μερικά βιβλία Ιστορίας για να δούμε τί έγινε σε αντίστοιχες καταστάσεις κατά το παρελθόν, όπως π.χ. στο Ιράκ, στην νοτιοανατολική Ασία ή στην μεσοδυτική Αφρική.

Δεν μπορούμε να ολοκληρώσουμε την ιστοριούλα μας χωρίς να ρίξουμε άλλη μια ματιά στην αμερικανική πλευρά. Βέβαια, το "Bolshoi Petroleum" δεν στέκει, εφ' όσον η BP δεν έχει καμμιά διάθεση να τα χαλάσει με τις ΗΠΑ. Όμως, οι αμερικανοί έχουν δίκιο να ανησυχούν μιας και βλέπουν να διαμορφώνονται νέες στρατηγικές ενεργειακές συμμαχίες εκτός της δικής τους επιρροής. Έτσι, οι ΗΠΑ επανήλθαν δριμύτερες στην διεκδίκηση χώρου στην Αρκτική λόγω της προβολής που έχει εκεί η Αλάσκα. Μόνο που διεκδικούν πολύ μεγαλύτερο κομμάτι από εκείνο το οποίο τους αναγνωρίζουν οι ρώσοι. Μέχρι πού θα τραβήξει αυτή η κόντρα; Ίδωμεν...

Το συμπέρασμα είναι ότι τα ενεργειακά αποθέματα του πλανήτη αποτελούν βασικά πιόνια στην διεθνή σκακιέρα των καπιταλιστικών ανταγωνισμών. Είναι σίγουρο ότι στον βωμό του κέρδους θα θυσιαστούν σίγουρα το περιβάλλον και, σχεδόν σίγουρα, η ειρήνη. Όμως, το πιο σίγουρο είναι ότι ο απλός λαός δεν έχει να περιμένει κανένα όφελος από οποιαδήποτε εξέλιξη.

Παιχνίδια πετρελαίων - μια ιστοριούλα (1)

Σήμερα ξεκινάμε την αφήγηση μιας πολύ διδακτικής ιστοριούλας. Αυτή η ιστοριούλα αποτυπώνει ανάγλυφα τα διεθνή παιχνίδια του κεφαλαίου και μας δίνει ακόμη μια απόδειξη ότι μπροστά στο κέρδος δεν υπάρχει χώρος για "απαρχαιωμένους" όρους, όπως πατρίδα, σύνορα, πιστεύω κλπ. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Ίσως, το όνομα Μιχαήλ Χοντορκόφσκι να ηχεί παράξενα στα αφτιά αρκετών, οπότε ας ξυπνήσουμε πρώτα μερικές μνήμες. Ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα της δεκαετίας του 1990 κατά του ρωσικού λαού ήταν η καταλήστευση του πλούτου της χώρας από την νέα κάστα των αποκαλούμενων "ολιγαρχών". Δηλαδή, εκείνων των τυχοδιωκτών, οι οποίοι με τις ευλογίες της παρέας του τότε προέδρου της χώρας Μπόρις Γιέλτσιν, αγόρασαν για ένα κομμάτι ψωμί τις πρώτες ύλες, την βαριά βιομηχανία και τις τράπεζες της μετασοβιετικής Ρωσίας. Ο πιο πετυχημένος από αυτούς τους ολιγάρχες ήταν ο Μιχαήλ Μπορίσοβιτς Χοντορκόφσκι.

Γεννημένος το 1963 από γονείς χημικούς, σπούδασε κι αυτός χημεία στο Ινστιτούτο Μεντελέγιεφ στη Μόσχα, ενώ παράλληλα έκανε κομματική καριέρα στην Κομσομόλ. Η εμπλοκή του στην κομματική νεολαία, η οποία επί Γκορμπατσόφ πήρε την άδεια να κάνει …καπιταλιστικά πειράματα, του επέτρεψε να γίνει το 1989 επικεφαλής της Τράπεζας για την Καινοτομία και την Τεχνική Πρόοδο. Πριν καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση, η εν λόγω τράπεζα πέρασε στην ιδιοκτησία του Χοντορκόφσκι, ο οποίος αποδείχθηκε πολύ ταλαντούχος και στις τραπεζικές εργασίες και στην καλλιέργεια των πολιτικών σχέσεών του (αν θυμηθήκατε τον Κοσκωτά, καλώς τον θυμηθήκατε). Το 1993, μάλιστα, ο Γιέλτσιν τον έκανε αναπληρωτή υπουργό ενέργειας, ενώ στις βουλευτικές εκλογές της ίδιας χρονιάς ο Χοντορκόφσκι χρηματοδότησε τον προεκλογικό αγώνα του κόμματος του προέδρου. Τρία χρόνια αργότερα ο ανερχόμενος μάνατζερ ανέλαβε και τον τότε δεύτερο σε μέγεθος ρωσικό όμιλο πετρελαίου Yukos, ενώ συνέχιζε να στηρίζει με χρήματα και με τους συνεργάτες του τον Γιέλτσιν.

Δυστυχώς για τον Χοντορκόφσκι, ο Γιέλτσιν μάς τελείωσε και στην θέση του ήρθε ο Πούτιν, ο οποίος έδωσε συγχωροχάρτι σε όλους τους ολιγάρχες, υπό τον όρο να στηρίξουν τα συμφέροντα της Ρωσίας- όπως τουλάχιστον τα όριζε ο ίδιος. Τότε ο Χοντορκόφσκι έκανε το μεγάλο λάθος. Υπερεκτίμησε τις δυνάμεις του και κοντραρίστηκε ανοιχτά με τον Πούτιν, με αποτέλεσμα να καταστραφεί. Με μια στημένη δίκη για...φοροδιαφυγή, ο Πούτιν έκλεισε στην φυλακή τον Χοντορκόφσκι και κρατικοποίησε την Yukos.

Σιγά-σιγά, πάνω στην Yukos, ο Πούτιν έστησε έναν πετρελαιικό κολοσσό, την Rosneft. Επί κεφαλής αυτού του κολοσσού, τοποθετήθηκε το επί δεκαπενταετία δεξί χέρι του Πούτιν, ο Ιγκόρ Σέτσιν. Ο Σέτσιν είναι παλιός γνώριμος του Πούτιν (υπηρέτησαν μαζί στην Κα-Γκε-Μπε) και τόσο αφοσιωμένος ώστε σήμερα είναι όχι μόνο πρόεδρος της Rosneft αλλά και...αντιπρόεδρος της κυβέρνησης!

Και τώρα που είδαμε τους πρωταγωνιστές, ας πάμε στην κυρίως ιστορία μας, η οποία ξεκινάει πριν περίπου δυο μήνες, στις 15 Ιανουαρίου. Εκείνη την ημέρα, ως πρόεδρος της Rosneft, ο Σέτσιν υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας της εταιρείας του με την γνωστή μας BP, για την από κοινού εκμετάλλευση των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Αρκτικής. Η καταταλαιπωρημένη από την περιπέτειά της στον Κόλπο του Μεξικού βρεττανική εταιρεία αναζητούσε εναγωνίως τρόπο να βγει από την κρίση και να ξανασηκώσει κεφάλι. Από την άλλη, οι ρώσοι καιροφυλακτούσαν χρόνια για μια συνεργασία που θα τους άνοιγε διεθνείς ορίζοντες. Έτσι, αφού τα συμφέροντα των δυο πλευρών συναντήθηκαν, είναι απόλυτα λογικό ότι δεν θα αργούσε να επιτευχθεί μια συμφωνία συνεργασίας.

Η πλάκα είναι ότι αυτή η συμφωνία προκάλεσε την δυσαρέσκεια των...ΗΠΑ! Σαν πρωταγωνιστής κωμωδίας, ο "δημοκρατικός" πρόεδρος της επιτροπής φυσικών πόρων της βουλής των αντιπροσώπων Έντουαρντ Μάρκεϋ, ζήτησε από τις αρμόδιες αρχές των ΗΠΑ να εξετάσουν την συμφωνία BP-Rosneft, επειδή η BP αποτελεί τον μεγαλύτερο προμηθευτή πετρελαίου του αμερικανικού στρατού και, επομένως, τίθεται ζήτημα ασφάλειας της χώρας! Μάλιστα, πάνω στα νεύρα του, ο Μάρκεϋ ξεστόμισε και το εξής απίθανο: "αν κάποτε BP σήμαινε British Petroleum, τώρα σημαίνει Bolshoi Petroleum"!

Επειδή η ιστοριούλα μας έχει πολλά ενδιαφέροντα ακόμη, θα συνεχίσουμε.

Το "νέο σχολείο" και η παραγωγή εργατών

Ποτέ δεν έκρυψα την αντιπάθειά μου για την ηγεσία του υπουργείου παιδείας. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά όταν βλέπω στην κορυφή την Αννούλα (αυτή ντε, που έχει καημό να κάνει τα αγγλικά επίσημη γλώσσα του κράτους!) κι από δίπλα Χριστοφιλοπούλου και Πανάρετο; Το τρίδυμο της επιτυχίας!

Συγκρατώ με κόπο την οργή που με γεμίζει το γεγονός ότι οι προύχοντες της παιδείας μας υποβίβασαν το "μάθημα των μαθημάτων", την Ιστορία, σε προαιρετικό. Άκου προαιρετική η Ιστορία και υποχρεωτική η...γυμναστική! Αλλά, βλέπετε, το σύστημα δεν κινδυνεύει από μαθητές που κάνουν τέλεια επίκυψη ή ακροστασία. Κινδυνεύει από τα νέα παιδιά που μαθαίνουν για την Γαλλική Επανάσταση και για τον Μαρίνο Αντύπα, για τις διάφορες επαναστάσεις στο διάβα των αιώνων και για τις ανατροπές των ποικίλων κατεστημένων. Επιφυλάσσομαι να επανέλθω σε τούτο το ζήτημα. Σήμερα, όμως, θέλω να ασχοληθώ με τις περίφημες "συγχωνεύσεις σχολείων".

Το υπουργείο επιμένει ότι τα "Σχολικά Κέντρα και οι Πολυδύναμες Σχολικές Μονάδες" δημιουργούνται για "παιδαγωγικούς λόγους και εκπαιδευτικά οφέλη", ενώ τελικός στόχος είναι "το ολοήμερο σχολείο και η εφαρμογή καινοτόμων δράσεων στην εκπαίδευση". Ωραία λόγια που, όμως, δεν αποτελούν παρά ωραιοποίηση μιας επικίνδυνης πραγματικότητας.

Με το προωθούμενο σχέδιο, η κυβέρνηση δημιουργεί ένα βασικό και αναγκαίο εργαλείο για την επιτάχυνση των αλλαγών στην σχολική εκπαίδευση, όπως αυτή συνοψίζεται στη στρατηγική του "νέου σχολείου". Ο σχεδιασμός για συγχωνεύσεις έχει στοιχεία οικονομικού νοικοκυρέματος, εξοικονόμησης χρημάτων, οικονομίας δυνάμεων για να αποφευχθούν δυσλειτουργίες και αργά βήματα στην προώθηση αυτού του "νέου σχολείου", το οποίο δεν είναι τίποτε άλλο παρά η προσαρμογή της εκπαίδευσης στις αστικές αναδιαρθρώσεις που απαιτεί το κεφάλαιο.

Βέβαια, η κυβέρνηση δείχνει πως χτυπάει τη ρίζα του προβλήματος όταν αναφέρεται σε παιδαγωγικούς λόγους. Μόνο που τα σχέδιά της δεν έχουν καμμιά σχέση με ο,τιδήποτε το παιδαγωγικό. Το ολοήμερο σχολείο, το οποίο θα μπορεί να υλοποιηθεί καλύτερα σε μεγάλα σχολεία, δεν είναι -παρ' ότι έτσι θα έπρεπε να είναι- θέμα κοινωνικής πολιτικής. Και, φυσικά, δεν είναι "χώρος στάθμευσης" για τα παιδιά των εργαζομένων γονιών. Είναι πρόβα τζενεράλε για τη γενίκευση του σχολείου των δεξιοτήτων, της διαφοροποίησης, της αγοράς.

Το σχεδιαζόμενο "νέο σχολείο" θα έχει δυο βασικά χαρακτηριστικά. Πρώτον, θα αποτελέσει το φυτώριο όπου θα μπουν οι ρίζες των ελαστικών σχέσεων εργασίας. Δεύτερον και σπουδαιότερον, θα δοθεί η ευκαιρία στις επιχειρήσεις να παρέμβουν πιο αποτελεσματικά, εκμεταλλευόμενες την συγκεντρωμένη μαθητική μάζα, η οποία θα αποτελέσει εξαιρετική πελατεία.

Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά, η οποία δείχνει τη συσχέτιση του μεγέθους του σχολείου με την στρατηγική του κεφαλαίου για την παιδεία. Είναι η ανάδειξη του σχολείου σε βασικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης της τοπικής κοινωνίας. Δηλαδή, σε φορέα παροχής "δια βίου μάθησης", στον οποίο θα εμπλέκονται οι επιχειρήσεις! Ας θυμηθούμε ότι το ΠΑΣΟΚ στο -προ ΔΝΤ- πρόγραμμά του υποστήριζε ότι "το ανοικτό σχολείο που λειτουργεί ως τοπική κοινότητα... δίνει ρόλο και συμμετοχή στους γονείς, στους περιφερειακούς και τοπικούς φορείς". Αυτός ο ρόλος αποδίδεται στο σχολείο και μέσα από τους νόμους για την "δια βίου μάθηση" και την πιστοποίηση. Μάλιστα, στην σελίδα 110 κειμένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την πρόοδο που έχει γίνει σε σχέση με τους στόχους της Λισαβώνας στην εκπαίδευση, τονίζεται πεντακάθαρα ότι "η ιδέα του σχολείου ως πολυδύναμου κέντρου μάθησης είναι κεντρική στην μετατροπή της δια βίου μάθησης σε πραγματικότητα".

Συνοψίζω. Η συνένωση σχολικών μονάδων δεν φαίνεται να γίνεται για λόγους μείωσης της εθνικής δαπάνης. Έτσι κι αλλιώς, αυτή η δαπάνη ήταν και είναι απολύτως αστεία. Γίνεται για δομικούς λόγους. Δηλαδή, για την αναδιάρθρωση του εκπαιδευτικού συστήματος με τρόπο που να εξυπηρετεί τις επιχειρήσεις. Κι αυτό αποδεικνύεται από το ότι τον Οκτώβριο του 2009, σε συνέδριο του ΟΟΣΑ με θέμα τα σχολικά κτίρια, τονίστηκε ότι "πρέπει να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται το ζήτημα... τα σχολεία πρέπει να γίνουν παραδείγματα συνάντησης της κοινωνίας με τις επιχειρήσεις". Άλλωστε, αυτή είναι και η κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αποδεικνύεται από το συνέδριο του Μαρτίου του 2010 με θέμα την συνεργασία σχολείου-επιχειρήσεων (βλ. υστερόγραφο).

Συμπέρασμα: Η εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, την οποία προωθεί η κυβέρνηση, δεν έχει στόχο να βγάλει μορφωμένα και σκεπτόμενα μυαλά. Έχει στόχο την παραγωγή "δια βίου εκπαιδευομένων" υπάκουων εργατών.


Υστερόγραφο
Όσοι "υποψιασμένοι" δεν έχουν πρόβλημα με τα αγγλικά τους μπορούν να δουν πεντακάθαρα και αναλυτικώτερα τα ευρωπαϊκά σχέδια για τον "στραγγαλισμό" της ορθής εκπαίδευσης προς χάριν των επιχειρήσεων, στον επίσημο ιστότοπο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα στοιχεία που παρατέθηκαν στο σημερινό σημείωμα, αντλήθηκαν από την σελίδα "The first EU thematic forum on School-Business Co-operation" (= Το πρώτο θεματικό φόρουμ της Ε.Ε. για την Συνεργασία Σχολείου-Επιχείρησης) και τις άφθονες παραπομπές που περιέχει.