Το σύστημα Target2

Στο κλείσιμο του χτεσινού σημειώματος είπαμε πως τα πλεονάσματα της Γερμανίας συνιστούν λόγο ανησυχίας για τις χρηματαγορές. Επίσης, είπαμε πως για να κατανοήσουμε το πώς και το γιατί αυτής της αποστροφής, πρέπει να κατανοήσουμε πρώτα το σύστημα Target2. Πληροφορίες για το Target2 μπορεί να βρει κάθε ενδιαφερόμενος σε πολλούς ιστοτόπους, όπως π.χ. της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Τράπεζας της Ελλάδος κλπ. Όμως, επειδή πολύ αμφιβάλλω ως προς το αν και πόσα θα καταλάβουν οι μη μυημένοι, ας επιχειρήσουμε εδώ να προσεγγίσουμε το θέμα χρησιμοποιώντας όσο το δυνατόν πιο απλή γλώσσα.

Κατ' αρχάς, να πούμε ότι Τarget σημαίνει Transeuropean Automated Realtime Gross settlement Express Transfer system. Δεν ξέρω πόσο κατανοητό είναι αυτό αλλά ας πούμε ότι μιλάμε για ένα σύστημα αυτόματου συμψηφισμού των πληρωμών μεταξύ των χωρών τής ευρωζώνης. Το Target2 αποτελεί εξέλιξη του πρώτου Target, το οποίο αντικατέστησε σταδιακά από το 2007, ενώ σ' αυτό συμμετέχουν και χώρες εκτός της ευρωζώνης, όπως η Βουλγαρία, η Δανία, η Λιθουανία, η Πολωνία και η Ρουμανία. Κι επειδή δεν έχω πειστεί ότι καταλάβατε, ας χρησιμοποιήσω καλύτερα ένα παράδειγμα

Πλεονάσματα και ελλείμματα χωρών-μελών στο σύστημα Target2 σε σχέση με το ΑΕΠ τους

Ας πούμε, λοιπόν, ότι παραγγέλνω στην Ζήμενς ένα τηλεφωνικό κέντρο αξίας χιλίων ευρώ. Επειδή το εν λόγω τηλεφωνικό κέντρο δεν μου το κάνει κανένας δώρο, η Εθνική Τράπεζα, στην οποία έχω λογαριασμό, με χρεώνει με ένα χιλιάρικο και ταυτόχρονα πιστώνει ισόποσα τον λογαριασμό που τηρεί η Ζήμενς στην Ντώυτσε Μπανκ. Αυτή η πολύ απλή πράξη περνάει μέσα από το σύστημα Target2, εμπλέκοντας ταυτόχρονα τις κεντρικές τράπεζες των δυο χωρών, την Τράπεζα της Ελλάδος και την Μπούντεσμπανκ. Κατ' επέκταση, λοιπόν, εμπλέκεται και η μητρική αυτών των δυο τραπεζών, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Πώς;

Μόλις η Εθνική ολοκληρώνει την απλή πράξη που λέγαμε πριν, το Target ενημερώνει ταυτόχρονα την μεν Τράπεζα της Ελλάδος να χρεώσει  με χίλια ευρώ τον λογαριασμό που τηρεί σ' αυτήν η Εθνική, την δε Μπούντεσμπανκ να πιστώσει με χίλια ευρώ τον λογαριασμό που τηρεί σ' αυτήν η Ντώυτσε Μπανκ. Δηλαδή, ενεργοποιείται ένας αυτόματος μηχανισμός καταγραφής μιας πράξης που πραγματοποιείται μεταξύ δυο εμπορικών τραπεζών, στους λογαριασμούς που αυτές οι τράπεζες τηρούν στις κεντρικές τράπεζες των χωρών τους. Τι λέει αυτή η καταγραφή στο παράδειγμά μας; Λέει (προσέξτε παρακαλώ!) ότι η Ντώυτσε Μπανκ αυξάνει την πίστωσή της προς την Εθνική κατά χίλια ευρώ. Με άλλα λόγια: η Ντώυτσε Μπανκ αυξάνει τα δανεικά προς την Εθνική κατά χίλια ευρώ.

Για ποιον λόγο γίνονται όλα αυτά; Ας υποθέσουμε ότι το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου της χώρας μας είναι όλο κι όλο χίλια ευρώ, δηλαδή ότι το δημιούργησα εγώ με το τηλεφωνικό κέντρο που αγόρασα. Αυτή την στιγμή, το εν λόγω έλλειμμα χρηματοδοτείται από την Ντώυτσε Μπανκ, δηλαδή από την τράπεζα που κάνει να λαβαίνει, από τον πιστωτή. Για να αποκατασταθεί η σαφής ανισορροπία, τρία πράγματα μπορούν να συμβούν:
(α) Η Ελλάδα εξάγει στην Γερμανία καρπούζια και πατάτες συνολικής αξίας χιλίων ευρώ, οπότε οι εκατέρωθεν χρεωπιστώσεις εξισώνονται.
(β) Παρεμβαίνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και, μέσω των μηχανισμών της, αυξάνει την ρευστότητα της χρεώστριας χώρας (Ελλάδα), διαφυλάσσοντας τα συμφέροντα της πιστώτριας (Γερμανία).
(γ) Η πιστώτρια χώρα (Γερμανία) δέχεται να χρησιμοποιήσει το πλεονάζον χιλιάρικο για να αγοράσει ομόλογα της χρεώστριας (Ελλάδα).

Αυτό το τελευταίο συνέβαινε κατά κόρον μέχρι το ξέσπασμα της παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης το 2008. Έχοντας πλεονασματικό ισοζύγιο στις συναλλαγές της με όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, η Γερμανία βρέθηκε να έχει αγοράσει ομόλογα από όλες. Έτσι, τα πλεονάσματα της Γερμανίας βρέθηκαν να χρηματοδοτούνται από τα ελλείμματα των άλλων χωρών. Με αυτόν τον τρόπο, παρά την μεγάλη ανισορροπία στα διμερή ισοζύγια, το σύστημα Target ισορροπούσε.

Με την εκδήλωση της κρίσης, όμως, όλη αυτή η "ευτυχία" έγινε καπνός. Η Γερμανία, όχι μόνο μείωσε μέχρι μηδενισμού την αγορά ομολόγων άλλων χωρών αλλά άρχισε να τα πουλάει κιόλας. Έτσι, μέσα σε διάστημα μικρότερο των δύο ετών, οι λογαριασμοί τού Target2 υπερδιογκώθηκαν και οι ανισορροπίες τής ευρωζώνης έγιναν κάτι παραπάνω από εμφανείς. Τα διάγραμμα που ακολουθεί είναι εύγλωττο:

Ας μείνουμε λίγο στο διάγραμμα. Δεν χρειάζεται να μπλέξουμε με ακριβή νούμερα για να καταλάβουμε τον λόγο για τον οποίο ανησυχούν οι χρηματαγορές. Το πλεόνασμα της Γερμανίας στο σύστημα Target2 είναι περίπου όσο το έλλειμμα της Ισπανίας και της Ιταλίας αθροιστικά. Μόνο που οι χώρες δεν είναι φουκαράδες χρεώστες για να τις αναγκάσεις να πληρώσουν. Πολύ περισσότερο, δεν μπορείς να τις αναγκάσεις να πληρώσουν με τερτίπια τύπου Target2, δηλαδή ενός συστήματος που μετατρέπει με περισσή άνεση την οφειλή κάποιου που αγόρασε ένα τηλεφωνικό κέντρο σε εθνικό χρέος. Κατ' επέκταση, μπορεί τα χαρτιά να επιμένουν ότι η Γερμανία έχει να λαβαίνει αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι τελικά θα λάβει.

Συμπέρασμα; Προσωπικά, δεν βλέπω καμμιά πιθανότητα για την Ισπανία ή την Ιταλία (πολύ δε περισσότερο για την Γαλλία) να τσακιστούν να κλείσουν τα ανοίγματά τους. Με δεδομένο ότι μέσω του Target2 πραγματοποιούνται καθημερινά συναλλαγές περί τα δύο τρισ. ευρώ, αν έστω μία χώρα "τα στηλώσει" ή αν η Γερμανία κάνει πράξη την απειλή ότι θα πάψει να χρηματοδοτεί το σύστημα έστω για μια μέρα, το ευρωσύστημα θα σωριαστεί σε συντρίμμια.

Υστερόγραφο: Κάπου εδώ, σ' αυτή την τελευταία παράγραφο, πρέπει να αναζητήσουμε τον λόγο για τον οποίο η Ευρωπαϊκή Ένωση επιλέγει πολιτικά έναν συνδυασμό έντονης λιτότητας και πρόσθετης παροχής ρευστότητας. Όμως αυτό είναι μια άλλη μεγάλη κουβέντα.

Οι χρηματιστηριακές αναταράξεις του Φεβρουαρίου

Χτες είπαμε δυο λόγια για τις αναταράξεις που επικρατούν στα χρηματιστήρια όλου του κόσμου, οι οποίες είναι τόσο έντονες ώστε μερικοί να ισχυρίζονται πως βρισκόμαστε εν όψει εκδηλώσεως μιας νέας κρίσης. Δεν περίμενα ότι το εν λόγω κείμενο θα προκαλούσε τόσο έντονο ενδιαφέρον, οπότε εκτιμώ πως θα μπορούσαμε να εμβαθύνουμε λίγο στο εν λόγω θέμα. Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, να διερευνήσουμε τις διάφορες αιτίες που αναστατώνουν τα χρηματιστήρια τούτες τις μέρες.

Η αλήθεια είναι ότι οι άνοδοι και οι πτώσεις των χρηματιστηρίων συνιστούν κατά ένα μεγάλο μέρος τους προβλέψιμα γεγονότα. Για παράδειγμα, ο Δεκέμβριος είναι σχεδόν πάντοτε πτωτικός, μιας και οι επενδυτές επιδίδονται σε πωλήσεις, προκειμένου είτε να καλύψουν τις ανοιχτές θέσεις τους είτε να γράψουν κέρδη στους ισολογισμούς τους. Κατά την ίδια έννοια, ο Ιανουάριος είναι ανοδικός επειδή στην διάρκειά του υπερτερούν οι αγορές, με τις επενδυτές να σπεύδουν να τοποθετήσουν τα κέρδη που έγραψαν τον προηγούμενο μήνα. Όσο κι αν ακούγεται παράδοξο στ' αφτιά των μη μυημένων, η μέση απόδοση των μετοχών κατά τον Ιανουάριο είναι πέντε φορές μεγαλύτερη από τους υπόλοιπους έντεκα μήνες. Έτσι, λοιπόν, είναι λογικό ο Φεβρουάριος να είναι πτωτικός, αφού ο ξέφρενος ρυθμός τού Ιανουαρίου δεν μπορεί να διατηρηθεί. Η διαφορά με τον εφετινό Φεβρουάριο, σε σύγκριση με τους παλιότερους, είναι ότι ούτε ο Δεκέμβριος ήταν έντονα πτωτικός ούτε ο Ιανουάριος έντονα ανοδικός, οπότε η τρέχουσα έντονη ανισορροπία συνιστά μάλλον μεγάλη έκπληξη.

Ουάσιγκτον, 22/12/2017: Ο πρόεδρος Τραμπ δείχνει με καμάρι την σελίδα με την υπογραφή του στον
νέο φορολογικό νόμο. Δεν θα μπορούσε να κρατάει όλον τον νόμο, που απλώνεται σε 74.608 σελίδες.

Τί άλλαξε, όμως, εφέτος και αναστατώθηκε το σύστημα; Η βασική αλλαγή είναι η κατακρήμνιση του εταιρικού φόρου στις ΗΠΑ από το 35% στο 21%. Παράλληλα μ' αυτή την τεράστια μείωση, η κυβέρνηση Τραμπ υιοθέτησε την τακτική που ακολουθούν η Ιρλανδία, η Ολλανδία και άλλες χώρες, δηλαδή να επιβάλλεται φόρος μόνο στα κέρδη που οι εταιρείες πραγματοποιούν μέσα στην χώρα. Από τα κέρδη που έχουν ήδη βγει στο εξωτερικό, όσα επιστρέψουν και επενδυθούν απαλλάσσονται πλήρως της φορολογίας ενώ τα υπόλοιπα φορολογούνται με 12%. Με 21% θα φορολογούνται και τα κέρδη που πραγματοποιούν στις ΗΠΑ οι ξένες θυγατρικές. Το τεράστιο όφελος που προκύπτει για τις εταιρείες από την αλλαγή τής φορολογίας, ενσωματώθηκε στην τιμή των μετοχών τους και συγκράτησε την συνηθισμένη πτώση για τον Δεκέμβριο.

Εννοείται ότι φορολογική πριμοδότηση των πολιτειακών επιχειρήσεων έχει προκαλέσει ανησυχία σε όλον τον κόσμο. Δεν είναι μόνο το ότι οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ έχουν πια συμφέρον να μαζέψουν τις δραστηριότητές τους εντός των συνόρων. Κυρίως είναι ότι τώρα πλέον υπάρχει κίνητρο στις ξένες επιχειρήσεις να μεταφέρουν κέρδη στις ΗΠΑ, ώστε να επωφεληθούν από την χαμηλή φορολογία. Για παράδειγμα, γερμανικές εταιρείες όπως η Siemens ή η Bosch έχουν πια συμφέρον να μεταφέρουν κέρδη στην Siemens-USA και στην Bosch-USA (μέσω της γνωστής διαδικασίας τής εσωτερικής τιμολόγησης). Συνεπώς, αν θέλω να επενδύσω σε μετοχές αυτών των εταιρειών, μάλλον πρέπει να ασχοληθώ με τις μετοχές των θυγατρικών τους στις ΗΠΑ και να αφήσω τις μητρικές εταιρείες στην άκρη. Ίσως, μάλιστα, να πρέπει να ξεφορτωθώ όσες μητρικές μετοχές βρίσκονται ακόμη στα χέρια μου.

Από πλευράς Fed, το πρόβλημα λέγεται απορρόφηση πλεονάζουσας ρευστότητας. Όπως έχουμε πει σε τούτο το ιστολόγιο, το 2008 η Fed εφάρμοσε ένα πρόγραμμα εκτεταμένης ποσοτικής χαλάρωσης για να αντιμετωπίσει την κρίση που ξέσπασε από το σκάσιμο της φούσκας των στεγαστικών, πρόγραμμα το οποίο κράτησε ως το 2014. Με απλά λόγια, επί μια εξαετία η Fed αντιμετώπιζε την κρίση εκδίδοντας νέο χρήμα. Υποτίθεται ότι η βασική δουλειά που έπρεπε να κάνει η κυρία Γιέλλεν στο τιμόνι τής Fed, ήταν να σχεδιάσει και να υλοποιήσει ένα πρόγραμμα εξυγίανσης, το οποίο θα απέσυρε από την αγορά όλο αυτό το παραπανίσιο χρήμα (ή, τουλάχιστον, το μεγαλύτερο τμήμα του). Όμως, κάτι τέτοιο δεν έγινε, με αποτέλεσμα σήμερα οι ΗΠΑ να απειλούνται από υψηλό πληθωρισμό και το δολλάριο να τρίζει. Και οι τριγμοί αυτοί γίνονται εντονώτεροι από την συνδυασμένη επίθεση που δέχεται το πολιτειακό νόμισμα τόσο από την Κίνα και την Ρωσσία όσο και από πιο αδύναμες αλλά εχθρικές προς τις ΗΠΑ χώρες (Ιράν, Βενεζουέλα κλπ). Εννοείται ότι σε περιόδους υψηλού πληθωρισμού τα χρηματιστήρια είναι λιγώτερο ελκυστικά.

Εκτός ΗΠΑ, η μεγαλύτερη ίσως πηγή ανησυχιών είναι η Ιαπωνία, όπου η έννοια της ποσοτικής χαλάρωσης έχει περάσει σε εξωπραγματικό επίπεδο, με την κεντρική τράπεζα της χώρας να ρίχνει συνέχεια χρήμα για την κάλυψη των αναγκών τού δημοσίου. Έτσι, το ιαπωνικό δημόσιο χρέος έχει περάσει προ πολλού το 250% του ΑΕΠ, με την Bank of Japan να κατέχει το συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος του. Λογικά, αυτή η τελευταία λεπτομέρεια θα έπρεπε να ήταν αρκετή για να μην ανησυχούν οι αγορές (ουσιαστικά, οι ιάπωνες χρωστούν στον εαυτό τους!) αλλά ούτε το χρηματιστήριο του Τόκυο γλίτωσε τις αναταράξεις τού Φεβρουαρίου.

Το κτήριο της Κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας στο Τόκυο

Θα ακουστεί παράξενο στους περισσότερους αλλά σοβαρή πηγή έντονων ανησυχιών αποτελεί και η πανίσχυρη Γερμανία. Υπό ποία έννοια; Ας πούμε ότι τα υπερτροφικά γερμανικά πλεονάσματα συνιστούν πηγή σοβαρού κινδύνου στις χρηματιστηριακές αγορές. Βέβαια, αυτός ο αφορισμός απαιτεί μερικές εξηγήσεις για να γίνει κατανοητός. Ναι, έχουμε ακούσει κατ' επανάληψη ότι "τα πλεονάσματα της Γερμανίας συνιστούν τα ελλείμματα του Νότου". Όμως, από πού κι ως πού αυτά τα πλεονάσματα ενοχλούν τις χρηματαγορές;

Για να το κατανοήσουμε, θα πρέπει να μιλήσουμε για το σύστημα Target-2 και να καταλάβουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί. Κι επειδή σήμερα είπαμε πολλά και κουραστικά, πάρτε μια ανάσα και θα συνεχίσουμε αύριο.

Ανησυχίες των αγορών

Από τις αρχές Φεβρουαρίου επικρατεί μια ανακατωσούρα κι ένας εκνευρισμός στις χρηματαγορές ανά την υφήλιο. Η δυσάρεστη αυτή κατάσταση αποτυπώνεται στους χρηματιστηριακούς δείκτες, οι οποίοι δείχνουν πτωτικές τάσεις, ενίοτε δε τόσο έντονες ώστε κάποιοι να κάνουν λόγο ακόμη και για διαφαινόμενο κραχ. Φυσικά, παντού γίνονται προσπάθειες να σβήσει η φωτιά πριν θεριέψουν οι φλόγες αλλά οι εύφλεκτες πρώτες ύλες είναι πολλές. Ενδεικτικά:

(α) Στην Ιταλία έχει φουντώσει η παροχολογία εν όψει των εκλογών τής Κυριακής που έρχεται. Όλα τα κόμματα τάζουν λαγούς με πετραχήλια στους ψηφοφόρους, προκειμένου να τους προσελκύσουν. Βέβαια, κανείς σοβαρός αναλυτής δεν πιστεύει ότι υπάρχει περίπτωση να υλοποιηθούν όλα αυτά, όμως επίσης κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει πόσα και ποια θα υλοποιηθούν. Το μόνο που όλοι γνωρίζουν καλά είναι ότι η χώρα βαδίζει στην κόψη τού ξυραφιού και ο παραμικρός δημοσιονομικός εκτροχιασμός απειλεί να την βουλιάξει.

(β) Στην Ισπανία, οι δανειολήπτες αποφάσισαν να αντιδράσουν στις χιλάδες κατασχέσεις και να αντεπιτεθούν με χιλιάδες αγωγές κατά των τραπεζών. Οι δανειολήπτες κατηγορούν τις τράπεζες για εξαπάτηση ως προς το κάτω όριο του κυμαινόμενου επιτοκίου. Ως γνωστόν, το κυμαινόμενο επιτόκιο συνδέεται με το επιτόκιο αναφοράς (euribor) αλλά στα "ψιλά γράμματα" οι τράπεζες όριζαν πως το επιτόκιο του δανείου ακολουθεί μεν την πορεία τού euribor αλλά δεν μπορεί να πέσει κάτω από κάποιο ύψος (3% ή και 4,5% σε κάποιες περιπτώσεις). Το 2009, το euribor βρισκόταν στο 5% αλλά από το 2010 μέχρι σήμερα κυμαίνεται σε ποσοστά μικρότερα της μονάδας. Χάρη στα "ψιλά" των τραπεζών, όμως, απ' αυτή την μείωση ωφελείται η τράπεζα και όχι ο δανειολήπτης.

(γ) Ως προσάναμα λειτουργεί και μια αντίστοιχη διαμαρτυρία που έχει ξεκινήσει και στην Κύπρο από εκείνους που είδαν τις καταθέσεις τους να κουρεύονται. Μόνο που εκεί η διαμαρτυρία στρέφεται και κατά των κυβερνήσεων, οι οποίες έφτιαξαν το κατάλληλο νομικό πλαίσιο.

(δ) Θρυαλλίδες που απειλούν με γενικό παρανάλωμα, συνιστούν τα διάφορα ταμεία (ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά), τα οποία είναι πάντοτε ευεπίφορα στο να τοποθετούν τα αποθεματικά τους σε φούσκες, μιας και η αγαπημένη ως τώρα τοποθέτησή τους (οι καταθέσεις προθεσμίας) έχει αμελητέα απόδοση λόγω της πτώσης των επιτοκίων. Χαρακτηριστικά παραδείγματα για το τι μπορούν να πάθουν τα ταμεία, συνιστούν οι περιπτώσεις της Ελλάδας (αγόρασαν σε φουλ τιμή ελληνικά ομόλογα λίγο πριν κουρευτούν) και της Βρεττανίας (επένδυσαν στις φούσκες των ισλανδικών τραπεζών).

(ε) Ο πλανήτης ξεχειλίζει από φούσκες, οι οποίες είναι σίγουρο ότι θα σκάσουν, έστω κι αν δεν γνωρίζουμε το πότε. Δεν είναι μόνο η φούσκα των παραγώγων (επενδύσεις σε αέρα κοπανιστό) ή η φούσκα των κρυπτογραφημένων νομισμάτων (επενδύσεις σε κάτι που δεν υπάρχει). Είναι και οι παραφουσκωμένες εταιρείες, από την Carillon ως την Deutsche Bank, των οποίων το σκάσιμο θα σωριάσει πολλά οικοδομήματα σε συντρίμμια.

Παρένθεση. Η Carillon είναι βρεττανικός κατασκευαστικός κολοσσός, με ετήσιο τζίρο 6 δισ. ευρώ και πάνω από 40.000 εργαζόμενους. Η διοίκησή της λέει ότι η εταιρεία είναι βιώσιμη, αρκεί να αναδιαρθρώσει ένα χρέος ενός δισ. ευρώ. Υπολογίζεται ότι η κατάρρευσή της θα πλήξει 30.000 συνεργαζόμενες επιχειρήσεις και η πτώχευση του συνταξιοδοτικού της ταμείου θα αφήσει 28.000 άτομα χωρίς σύνταξη. Κλείνει η παρένθεση.

2/11/2017: Ο Ντόναλντ Τραμπ προαναγγέλει την τοποθέτηση του Τζερόμ Πάουελ ως διοικητού τής Fed

Και πάνω στην αναμπουμπούλα, άλλαξε κι ο διοικητής τής Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, της περίφημης Fed. Ο -τραπεζίτης μεν αλλά όχι οικονομολόγος- Τζερόμ Πάουελ διαδέχθηκε την Τζάνετ Γιέλλεν κι αυτό από μόνο του αρκεί για να αρχίσουν πολλοί να σταυροκοπιούνται και να επικαλούνται την εξ ύψους βοήθεια. Και πώς να μην ανησυχούν οι άνθρωποι, αφού κάθε αλλαγή διοικητή τής Fed συνοδεύεται από καταστροφές:
- 1970: Ο Άρθουρ Μπερνς διορίζεται διοικητής από τον Ρίτσαρντ Νίξον. Λίγο αργότερα ο Dow Jones κατρακυλάει κατά 20%.
- 1978: Ο Ουίλλιαμ Μίλλερ καλείται από τον Τζίμμυ Κάρτερ να αντικαταστήσει τον Μπερνς. Δυο μήνες αργότερα, το δολλάριο αρχίζει να βουλιάζει. Ο Μίλλερ δεν θα καταφέρει ποτέ να αποκαταστήσει το πολιτειακό νόμισμα και τελικά παραιτείται πριν συμπληρώσει ενάμισυ χρόνο στην διοίκηση της τράπεζας
- 1979: Ο Κάρτερ βάζει τον Πωλ Βόλκερ στην θέση τού Μίλλερ. Για να σώσει το δολλάριο, ο Βόλκερ εξακοντίζει τα επιτόκια στα ουράνια. Αποτέλεσμα: τα πολιτειακά ομόλογα χάνουν μέχρι και 12% της αξίας τους.
- 1987: Ο Ρόναλντ Ρέηγκαν αντικαθιστά τον Βόλκερ με τον "γκουρού" Άλαν Γκρήνσπαν. Δυόμισυ μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Γκρήνσπαν βλέπει τον Dow Jones να έχει χάσει το 35% της αξίας του. Μόνο μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Οκτωβρίου χάθηκαν σχεδόν 30 ποσοστιαίες μονάδες.
- 2006: Ο Μπεν Μπερνάνκι επιλέγεται από τον Τζωρτζ Μπους Β' ως αντικαταστάτης τού Γκρήνσπαν. Στην αρχή, ο Μπερνάνκι είδε το δολλάριο να χάνει 17% της αξίας του μέσα ενάμισυ χρόνο. Αμέσως μετά ξέσπασε η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση.
- 2014: Ο Μπαράκ Ομπάμα τοποθετεί την Τζάνετ Γιέλλεν επί κεφαλής τής Fed. Η αλήθεια είναι ότι η τετραετής θητεία τής Γιέλλεν δεν συνοδεύτηκε από κάποια μεγάλη καταστροφή. Συνοδεύτηκε, όμως, από την αδυναμία ανάκαμψης και από την επέκταση της φτώχειας, τόσο σε πολιτειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.

Οι οιωνοί που συνοδεύουν τον Πάουελ στην ανάρρησή του στην θέση τού διοικητή, δεν είναι καλοί. Χρόνια τώρα, η Fed στηρίζει τα πολιτειακά χρηματιστήρια και την οικονομία της χώρας εκδίδοντας χρήμα, το οποίο τοποθετεί σε παράγωγα. Αν η παντοκρατορία των ΗΠΑ αμφισβητηθεί έμπρακτα από άλλες δυνάμεις (π.χ. συμφωνία Κίνας και Ρωσσίας να μη χρησιμοποιούν το δολλάριο στις μεταξύ τους συναλλαγές), είναι πολύ πιθανό η φούσκα των παραγώγων να σκάσει στα χέρια του κυρίου Πάουελ.

Σαββατιάτικα (190) - τα συντετριμμένα

*** Πουτάνα με τα κλάματα και κλέφτης με τους όρκους. *** Αυτό το "θα γελάσει ο κάθε πικραμένος" μη το παίρνετε τοις μετρητοίς. *** Μη μου πείτε ότι δεν συγκινηθήκατε κι εσείς με το κλάμα τού Πικραμμένου. *** Τί παναπεί, βρε μικρόψυχοι, αυτός ήταν ο δικαστής που το 2012 έκρινε συνταγματικά τα μνημόνια; *** Τέτοια γαϊδουριά σάς δέρνει πια και δεν συγκινείστε με το δράμα τού συνανθρώπου σας; *** Α, ρε δόλιε Πικραμμένε... *** Σαράντα χρόνια δικαστής και για τριάντα μέρες πρωθυπουργίας σε τραβάνε στα δικαστήρια... *** Αυτό είναι το ευχαριστώ τους. *** Α, ρε δόλιε μαστροΝώντα... *** Σαράντα χρόνια δουλειά σαν σκυλί και η σύνταξή σου δεν φτάνει ούτε για τα φάρμακά σου. *** Αυτό είναι το ευχαριστώ τους. *** Κλαίνε οι χήρες, κλαιν' κι οι παντρεμένες. *** Κωλόχαρτος: "Αμφισβητούνε στο πανελλήνιο την τιμιότητά μου... θα τους γδάρω!" *** Αυτή η προκαταρκτική για την Novartis πόσο πρόστυχη, ε; *** Εμ, έχει δίκιο ο Άδωνις που σκούζει και απειλεί θεούς και δαίμονες. *** Καλά ρε σεις, πιστεύετε ότι ο Άδωνις τα πήρε; *** Δηλαδή, δεν τον έχετε για τόσο μαλάκα να εξυπηρετεί τα συμφέροντα των εταιρειών τζάμπα; *** Τι να σας πω κι εσάς... *** Θα σας γδάρει ο Άδωνις, αλήτες, δεν αστειεύεται. *** Με σκουριασμένο κονσερβοκούτι. *** Αντώναρος: "Οι εκδοροσφαγείς δεν έχουν θέση στην Νέα Δημοκρατία." *** Χέσε μας κι εσύ, ρε διαγραμμένε. *** Κάλλιο καλύβα όπου γελούν παρά παλάτ' που κλαίνε. *** Και ο Μπένυ κατηγορούμενος, ρε γαμώτο; *** Αφού το είπε καθαρά πως είναι αθώος,

Ευτυχώς, δεν έμεινες γκαρσόνα, κοπέλλα μου!

ο άνθρωπος. *** Δεν ξέρει ο Μπένυ και ξέρετε εσείς; *** Εδώ ήξερε για τον Άκη ότι είναι αθώος, δεν ξέρει για πάρτη του; *** Αλλά κι αυτό το πάρτυ με την υγεία, τον απέθαντο έχει ρε γαμώτο. *** Μητσοτάκουλας, Σημίτης, Μπουχέσας, Γκαβός, Πικραμμένος, Λοβέρδος, Μπένυ, Κωλόχαρτος, Βορίδης... *** Τόσοι κι άλλοι τόσοι το σταματήσανε κι αυτό συνεχίζει απτόητο. *** Ούτε Σκόρπιονς με Ντούρασελ τέτοια διάρκεια. *** Πάντως αυτό που κανένας πολιτικός δεν άφαγε και κανένας δεν έστησε κώλο σε κάποιους για να φάνε, πολύ με προβληματίζει. *** Ρε σεις, μήπως έκανε λάθος ο Θόδωρος και δεν τα φάγαμε μαζί; *** Μήπως τα φάγαμε μόνοι μας, τελικά; *** Έχω κλάψει, για πολλές γυναίκες έχω κλάψει. *** Τσίμας: "Ενώ εκείνος (Πικραμμένος) μιλούσε με αυτοσυγκράτηση και συγκινημένος, από το κυβερνητικό έδρανο ένας τσόγλανος χασκογελούσε." *** Παύλο, Τσίμα ένα αρχίδι. *** Όχι και τσόγλανο τον Πολάκη, ρε συ. *** Για άνθρωπο που του φτιάξανε σύνθημα "το πάθος για χρήμα σε κάνει Παύλο Τσίμα", σε βρίσκω πολύ απρόσεκτο. *** Πρετεντέρης: "Από τόσα 'υπαρκτά σκάνδαλα' έμειναν τρεις κουκουλοφόροι μάρτυρες κι ένα ημερολόγιο που έκλεψε μια γκόμενα." *** Πες τα, Γιάννη μου! *** Τι χρείαν έχομεν προκαταρκτικών αφού μίλησε ο Γιάννης ο Ανατροπέας; *** Έλα, Γιαννάκη, πες μας για την γκόμενα με το ημερολόγιο ρε συ! *** Καλή; καλή; *** Αυτό που έτσι και κατηγορηθεί πολιτικός οι πρώτοι που τρέχουν να τον υποστηρίξουν είναι οι δημοσιογράφοι, με τρελαίνει. *** Έχω παρέα μου τη στεναχώρια, κλάψε φτωχή καρδιά που ζούμε χώρια. *** Τσοχατζόπουλος: "Δεν θέλω αυτούς της Novartis σε διπλανά κελιά, μόνο τον Βενιζέλο γιατί είναι πραγματικός φίλος." *** Ωχ, τα ούλα μου! *** Τι έγινε, ρε παιδιά; *** Τους περιμένει ο Άκης στην μπουζού; *** Μπένυ, ωραίο φίλο έχεις ρε! *** Ωραία η ιδέα του Τραμπ, έτσι; *** Να οπλοφορούν λέει οι καθηγητές για να αντιμετωπίζουν τους οπλοφορούντες μαθητές. *** Πώς δεν το είχαμε σκεφτεί αυτό κι εμείς, που κάνουμε τους πονηρούς; *** "Το δικό μου το παιδί πυροβόλησες, ρε;"-"Ναι γιατί έβγαλε πιστόλι

Laxatol ή Dulcolax να πάρεις Άδωνι. H Novartis δεν έχει χεστικά.

στην τάξη."-"Ναι αλλά δεν έρριξε."-"Ναι αλλά αν έρριχνε;"-"Το δικό μου το παιδί θα έρριχνε, ρε;" *** Ωραία κόλπα, σουρρεάλ. *** Πάει κι η Καθαρή Δευτέρα... η 25η Μαρτίου πέφτει Κυριακή... *** Στο η ζωή εν τάφω θα ξανακάτσουμε, παιδιά. *** Σαράντα μέρες είναι πολλές, ρε κύριε! *** Με πλήγωσες και δεν ξεχνώ που τόσο έχω κλάψει, να γίνει η κατάρα μου φωτιά και να σε κάψει. *** Έρχεται κι η άλλη την Τρίτη για δουλειά, "τα κεφάλια μέσα τώρα" λέει. *** Σιγά μωρή, με την ψυχολογία! *** Δεν γύρισες κι από δεκαπενθήμερο στην Καραϊβική. *** Τρεις ώρες παρέλαση με το γκρουπ 69 ντυμένη νυχτερίδα έκανες στο κέντρο της Πάτρας, μη χέσω. *** Καρακάξα. *** Κούγιας: "Δεν φοβήθηκα ούτε στο στρατό που ήμουν 32 μήνες βατραχάνθρωπος." *** Γκουγκουχ... γκουχ... *** Άει στον διάολο, πρόεδρε, μ' έπνιξες! *** Ήθελα νά 'ξερα, ρε μπαγάσα, τι λες όταν σε ρωτάνε πόση την έχεις. *** Η σειρά σου να γίνεις ανάμνηση, η σειρά σου να κλάψεις για μένα, μου θυμίζεις κακή επανάληψη, φεύγω, αγανάκτησα, τέρμα. *** Αυτό πάλι που μας αναβάθμισε δυο βαθμίδες μαζί η Μούντυ'ς, πώς το πήρατε; *** Κεραμίδα, έτσι; *** Με την καλή έννοια. *** Και θα βγάλουμε και νέο εφταετές ομόλογο επειδή οι αγορές είναι ικανοποιημένες από μας. *** Να, κάτι τέτοια με κάνουν και δακρύζω από συγκίνηση. *** Χαλάλι το σκίσιμο, ρε Αλέξη. *** Αφού μας βλέπουν πια με καλό μάτι οι αγορές, χαλάλι. *** Επ' ευκαιρία, λεβεντάκο μου, αυτές οι αγορές είναι εκείνες που θα χόρευαν όταν εμείς θα βαράγαμε το νταούλι ή τίποτε ξαδέρφια τους μακρινά; *** Α ρε κωλόφαρδε Τσελέντη, άγιο είχες και έχασες τ' αεροπλάνο. *** Κι ο Βρεττός άγιο είχε, που τράκαρε και την σκαπούλαρε. *** Μόνο ο Παντελίδης τράκαρε και δεν είχε άγιο αλλά τρισάγιο. *** Κλάψε καρδιά μου σήμερα τη μαύρη σου τη μοίρα, κλάψε για τον κατήφορο που στη ζωή μου πήρα. *** Το άλλο το συγκλονιστικό το νέο το είδατε; *** "Νέο θαύμα στο Άγιο Όρος:

Να τρέμετε την οργή του, άθλιοι!

Ζευγάρι ομολογεί πως έπιασε παιδί με τα σταφύλια του Οσίου Συμεών" *** Κάπου είχα διαβάσει ότι ο Σίμος ήταν και γαμώ τους αμπελουργούς αλλά δεν το πίστευα. *** Λάθος μου, το ομολογώ. *** Ρώτησα κι έμαθα και λεπτομέρειες. *** Με ροδίτη κάνεις αγόρι, με σουλτανίνα κορίτσι και με μοσχοφίλερο πούστη. *** Κρανιδιώτης: "Έχουμε καθήκον να γίνουμε ένα χριστιανικό Ισραήλ." *** Κι αντί για παλαιστίνιους, τί θα σφάζουμε, ρε συ Φαήλο; *** Πρόσφυγες; *** Όταν θα λάβεις αυτό το γράμμα, τότε θα κλάψεις με μαύρο κλάμα. *** Σταύραξ: "Το Ποτάμι θα υπερασπιστεί την φαρμακευτική χρήση τής κάνναβης αλλά θα έπρεπε να συζητήσουμε και για την ψυχαγωγική χρήση από ενήλικες." *** Φτιάχτονε, Σταύρο, φτιάχτονε, βάλτου φωτιά και καύτονε. *** Φύσα, ρούφα, τραβατόνε, πατατόνε κι αναφτόνε, μπας και πεις και καμμιά σωστή κουβέντα κατά λάθος. *** Βρε παπάρα, εδώ βγήκε νόμος που απαγορεύει το ηλεκτρονικό τσιγάρο σε οποιονδήποτε κλειστό ή στεγασμένο χώρο κι εσύ θες να επιτραπεί ο μπάφος; *** Εδώ δεν μπορούμε να καπνίσουμε ούτε μέσα στον σταθμό ΚΤΕΛ Κηφισού και μας μιλάς για τζιβάνες; *** Τα χείλη μου να σφίξω σαν με κάψεις, το δάκρυ να σκουπίσω σαν θα κλάψεις. *** Θανασάκο, για να μη με ξαναζαλίσεις για το κάπνισμα, θα στο ζωγραφίσω. *** Είσαι -λέει- με μανούλι στο κρεβάτι, σε κουλαντρίζει μια-δυο ώρες, σε λιώνει και μετά κάνει έτσι και πιάνει το ηλεκτρονικό. *** Πολύ ξενερουά, ρε συ. *** Δηλαδή θα το κάνουμε ένα ποτό πριν κι ένα ml μετά; *** Θα τα ισοπεδώσουμε όλα πια; *** Ματσούκα: "Αν κέρδιζα Όσκαρ, δεν θα πήγαινα να το παραλάβω." *** Έτσι σε θέλω, Δημητρούλα μου, αντισυμβατικη σαν εμένα. *** Κι εγώ, αν μου δώσουν Νόμπελ Ιατρικής δεν θα πάω να το πάρω. *** Άει στον διάολο πια, με την κάθε ψωνάρα που τρέχει να βραβευτεί. *** Εμείς υπηρετούμε ανιδιοτελώς εσύ την τέχνη κι εγώ την ιατρική. *** Λέμε τώρα... *** Τί όμορφη που είσαι όταν κλαις! Ακόμα λίγο κλάψε και σου πάει. *** Αληθεύει ότι δεσποτάδες καταθέτουν μηνύσεις

Ευτυχισμένα χρόνια

για το Jesus Christ Superstar; *** Λογικό το βρίσκω. *** Όσοι δεν είχαν βάλει ράσο το 1978 που πρωτοπαίχτηκε το έργο, δεν είχαν κάνει τότε μήνυση. *** Σαράντα χρόνια μετά, ήρθε και η δική τους σειρά. *** Σεραφείμ Πειραιώς: "Παρουσιάζουν τον Κύριο ως χίππυ και ερωτύλο." *** Μωρή λουμπίνα, το είδες κρυφά και ξέρεις; *** Ατιμούτσικο! *** Μαρέβα: "Θέλουν να πλήξουν τον σύζυγό μου και χτυπούν εμένα." *** Και πάλι καλά να λες, κοριτσάκι μου, γιατί υπάρχουν και χειρότερα. *** Σκέψου πόσοι θέλουν να τον πηδήξουν... *** Τό 'ριξες και πάλι απόψε το φαρμάκι σου κι έκανες ξανά να κλαίει το κοριτσάκι σου. *** Το ιστολόγιο δεν θα μπορούσε να μη συγκινηθεί από το κλάμα ενός πρωθυπουργού και από το δράμα τόσων αθώων πολιτικών, των οποίων διασύρονται η τιμή και η υπόληψη. *** Είμεθα συντεριμμένοι άπαντες, ιστολόγος και αναγνώσται, είμαι σίγουρος. *** Την περασμένη εβδομάδα σας δυσκόλεψα με το φωτο-κουίζ τού Βασίλη Παπακωνσταντίνου. *** Δεν ξέρω αν σήμερα έκανα τα πράγματα ευκολώτερα, διαλέγοντας την σύζυγό του. *** Ναι, η κοπελούδα πάνω-πάνω είναι η Ελένη Ράντου ως τηνέιτζερ. *** Η κόρη του ζευγαριού, η Νικολέτα, είναι σήμερα 22 ετών αλλά στην τελευταία φωτογραφία την βλέπετε ως μωρό στα χέρια του μπαμπά της. *** Από χτες σας έχω τάξει πως σήμερα θα διαλέξω κάτι ιδιαίτερα ξεχωριστό από την δισκοθήκη μου για να σας χαιρετήσω. *** Στο πλατώ τού πικάπ βρίσκεται ήδη ένας δίσκος ηλικίας 60 ετών και κάτι μηνών. *** Είναι το "Singin' to My Baby", το μόνο άλμπουμ τού αδικοχαμένου Eddie Cochran, που κυκλοφόρησε πριν τον θάνατό του. *** Χαμηλώνω τον βραχίονα και αποχωρώ διακριτικά, αφήνοντάς σας να απολαύσετε γνήσιο, αυθεντικό ροκ εντ ρολ. *** Κι επειδή στο Youtube υπάρχει η αγγλική έκδοση του άλμπουμ, θα έχετε την τύχη να ακούσετε τρία τραγούδια παραπάνω απ' όσα έχει η δική μου πολιτειακή πρώτη έκδοση. *** Να περάσετε ένα πολύ-πολύ όμορφο σαββατοκύριακο! ***

Ροκ εντ ρολ: έτσι άρχισαν όλα

Άλλη μια Παρασκευή και, όπως σωστά μαντέψατε, δεν έχω διάθεση να κουβεντιάσω ούτε για πολιτικά ούτε για οικονομικά θέματα. Κι ενώ αναρωτιόμουν για ποιο πράγμα θα μπορούσαμε να κουβεντιάσουμε σήμερα, μου ήρθε να σας κάνω μια ερώτηση, μιας και αύριο στα "Σαββατιάτικα" σκέφτομαι να ακούσουμε ένα σημαντικό ροκ άλμπουμ: γνωρίζετε πότε και από ποιον γεννήθηκε το ροκ εντ ρολ;

Υποθέτω ότι οι εννιά στους δέκα θα απαντήσετε ότι το ροκ εντ ρολ γεννήθηκε το 1955 από τον Bill Haley και το πασίγνωστο "Rock around the clock", έτσι δεν είναι; Θα κάνετε λάθος. Ας πιάσουμε, λοιπόν, την ιστορία από την αρχή και είμαι σίγουρος ότι θα την βρείτε ενδιαφέρουσα.

O Wild Bill Moore και το σινγκλ με το οποίο άρχισαν όλα.

Πάμε πίσω, στα 1947, στην απέναντι πλευρά τού Ατλαντικού. Ο τριαντάχρονος σαξοφωνίστας της τζαζ William Moore (γνωστός ως Wild Bill Moore), αφήνει το Λος Άντζελες, όπου δούλευε επί 2-3 χρόνια με μεγάλους καλλιτέχνες (Big Joe Turner, Slim Gaillard κλπ) και επιστρέφει στην γενέτειρά του, το Ντητρόιτ, για να φτιάξει την δική του μπάντα. Τον Δεκέμβριο εκείνης της χρονιάς, ο Wild Bill Moore ηχογραφεί στην Savoy Records ένα τραγούδι με πρωτόγνωρο ήχο και παράξενο τίτλο: "We're Gonna Rock, We're Gonna Roll".

Παρένθεση. Το δισκάκι κάνει απρόσμενα υψηλές πωλήσεις και ο νέος ρυθμός που προτείνει ο Moore ξετρελαίνει την νεολαία, προκαλώντας τις αντιδράσεις του συντηρητικού τμήματος της κοινωνίας, που δεν μπορεί να βλέπει τους νέους να χορεύουν σαν δαιμονισμένοι. Ειδικά με ένα δισκάκι που έχει τον αριθμό παραγωγής του τυπωμένο ζωηρά πάνω του: 666. Είναι προφανές ότι αυτή η μουσική είναι του σατανά. Κλείνει η παρένθεση.

Στην μπάντα τού Bill Moore κάνει φωνητικά ο μεγάλος Scatman Crothers, ο οποίος ηχογραφούσε τότε στην Modern Records. Για να εκμεταλλευτεί την επιτυχία τού Moore, η Modern συμφωνεί με τον δημιουργό να κυκλοφορήσει μια άλλη εκτέλεση του κομματιού με ερμηνευτή τον Crothers. Ο Moore δέχεται και η Modern κυκλοφορεί το δισκάκι με αριθμό 674 και με τον αρχικό μακρύ τίτλο αρκετά συντομευμένο: "Rock and Roll". Στις 12 Ιουλίου 1951, ο μουσικός παραγωγός Alan Freed παρουσιάζει το κομμάτι από την εκπομπή του "Moon Dog House" στο ραδιόφωνο του Κλήβελαντ, συνοδεύοντάς το με το εξής σχόλιο: "Boy, there's a real rockin' thing to get us off and rollin'!". Από λάθος, όμως, ο Freed παίζει το δισκάκι τής Savoy αντί για εκείνο της Modern. "They are both Rock and Roll", δικαιολογήθηκε ο Freed. Αυτό ήταν! Η καινούργια μουσική πρόταση απέκτησε όνομα: Rock and Roll.


Φτάνουμε στα τέλη τού 1952. Ο Max Freedman με τον Games Myers γράφουν ένα τραγουδάκι με τίτλο "Dance around the clock" αλλά σκέφτονται ότι το clock πάει καλύτερα με το rock, οπότε αλλάζουν τον τίτλο σε "Rock around the clock". Ο Bill Haley το ακούει και θέλει να το ερμηνεύσει αλλά η εταιρεία του αρνείται την ηχογράφηση. Έτσι, το κομμάτι καταλήγει στους Sunny Dae and the Knights και περνάει απαρατήρητο από τον κόσμο.

Το 1954, ο Haley αλλάζει εταιρεία και ο Myers του ξαναδίνει το κομμάτι. Η νέα εταιρεία τού κλείνει για τρεις ώρες στούντιο, προκειμένου να ηχογραφήσει το "Thirteen women" με φλιπσάιντ το "Rock around the clock". Οι δυόμισυ ώρες ξοδεύονται για την ηχογράφηση του πρώτου κομματιού. Στο μισάωρο που απομένει, ο Haley και οι Comets του προλαβαίνουν να γράψουν μόνο δυο φορές το φλιπσάιντ. Το δισκάκι κυκλοφορεί αλλά δεν γνωρίζει επιτυχία.

Την επόμενη χρονιά, ο Myers έχει την φαεινή ιδέα να παραχωρήσει το "Rock around the clock" για το μουσικό ντύσιμο της -κλασσικής πλέον- ταινίας "Η ζούγκλα τού μαυροπίνακα", η οποία έχει ως θέμα την παραβατική συμπεριφορά των μαθητών. Αυτό ήταν! Το κομμάτι αγκαλιάζεται από τους νέους, οι οποίοι κατά την προβολή τής ταινίας χορεύουν πάνω στα καθίσματα και προκαλούν ζημιές στους κινηματογράφους. Οι βανδαλισμοί υπό τους ήχους τού κομματιού επεκτείνονται και εκτός των αιθουσών, με αποτέλεσμα η ταινία να λογοκριθεί σε πολλές χώρες ενώ αποβάλλεται και από το φεστιβάλ τής Βενετίας.

Κλήβελαντ, 20/10/1955: Bill Haley και Elvis Presley σε κοινή συναυλία στο Brooklyn High School Auditorium

Παρά τις απαγορεύσεις, η εταιρεία επανακυκλοφορεί το σινγκλάκι, προκειμένου να εκμεταλλευτεί τον ντόρο. Πράγματι, αυτή την φορά οι πωλήσεις σπάνε ρεκόρ και το κομμάτι πάει στο Νο 1 των ΗΠΑ, όπου μένει για οκτώ βδομάδες. Ήταν απίστευτο αλλά χάρη στο ροκ εντ ρολ ο ήδη τριαντάρης και εμφανισιακά μπούλης Bill Haley κατάφερε να γίνει ο εκφραστής τής επαναστατικότητας μιας νέας γενιάς, η οποία πολύ σύντομα θα ανακάλυπτε τον κορυφαίο ερμηνευτή αυτής της μουσικής. Έναν -άσημο ακόμη- νεαρό από το Τουπέλο τού Μισσισσιπή, ο οποίος είχε ήδη ηχογραφήσει το πρώτο του σινγκλ, το "My happiness", στις 18/7/1953. Το όνομά του: Elvis Presley.

Ποιός μας προστατεύει από τους προστάτες;

Λες και κάποιοι άκουσαν τι συζητούσαμε χτες, στα βραδυνά τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων έπαιξε ζωηρά το θέμα των 44 παραβιάσεων που έκαναν σε μία και μόνη ημέρα οι τούρκοι, με ιδιαίτερη μνεία στην άμεση αντίδραση των ελλήνων πιλότων, οι οποίοι έσπευσαν και με περισσό ηρωισμό αναχαίτισαν τους εισβολείς. Αυτή πρέπει να ήταν η εκατομμυριοστή φορά που οι γείτονες παραβιάζουν τον εθνικό μας χώρο, δίχως να τους καίγεται καρφάκι για το ΝΑΤΟ, που υποτίθεται ότι έχει την εποπτεία τού χώρου αλλά επιμένει να παρακολουθεί παντελώς αμέτοχο.

Παρένθεση. Αυτό που κάποιοι καμαρώνουν επειδή βρισκόμαστε υπό την προστασία τού ΝΑΤΟ, δεν είναι απλώς ακατανόητο. Είναι και σφόδρα εκνευριστικό. Πόσο ηλίθιος πρέπει να είναι κανείς για να μη μπορεί να καταλάβει πώς η χώρα η οποία βρίσκεται υπό την προστασία μιας ξένης δύναμης, είναι κατ' ουσία (ενίοτε δε και τύποις) προτεκτοράτο αυτής της δύναμης; Κλείνει η παρένθεση.

Νταβός, 1/2/1988: Παπανδρέου και Οζάλ δίνουν τα χέρια αμέσως μετά την υπογραφή της συμφωνίας (*).

Αλήθεια, επιμένετε ότι είμαστε ανεξάρτητη χώρα; Λυπάμαι αλλά σας έχω άσχημα νέα:

- Στις 23 Απριλίου 2010, με τον αλήστου μνήμης καραγκιόζ μπερντέ τού Καστελλόρριζου, ζητήσαμε την υψηλή προστασία τού Δ.Ν.Τ. και της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω της γνωστής διαδικασίας των μνημονίων. Με άλλα λόγια, παραδώσαμε την οικονομική μας κυριαρχία στην τρόικα και τους "θεσμούς" (αθάνατη ελληνική γλώσσα!).

- Στα τέλη τού 2015, ζητήσαμε από την ευρωπαϊκή συνοριοφυλακή (την περίφημη Frontex) την προστασία των χερσαίων συνόρων μας, αίτημα το οποίο έγινε ασμένως αποδεκτό από την Ευρωπαϊκή Ένωση, βεβαίως-βεβαίως. Με άλλα λόγια, παραδώσαμε την προστασία των χερσαίων συνόρων μας σε μια ξένη δύναμη, χωρίς να ακουστεί κιχ από τους γνωστούς υπερπατριώτες.

- Λίγες βδομάδες αργότερα, αρχάς με μέσα Φεβρουαρίου 2016, υποβάλαμε έκκληση στο ΝΑΤΟ (με την σύμφωνη γνώμη Γερμανίας και Τουρκίας, παρακαλώ!) να προστατέψει τα θαλάσσια σύνορά μας προς ανατολάς. Με άλλα λόγια, παραδώσαμε την προστασία τού Αιγαίου μας σε μια ξένη δύναμη, υπό τις επιδοκιμασίες των γνωστών πατριδολατρών.


Πάρτε μια ανάσα γιατί δεν είναι μόνο αυτά. Δυστυχώς, πρέπει να σας θυμίσω μερικά ακόμη εξ ίσου άσχημα νέα:

- Με την συμφωνία τής 1ης Φεβρουαρίου 1988, την οποία υπέγραψαν στο Νταβός οι Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ, έχουμε απεμπολήσει το δικαίωμά μας να κάνουμε έρευνες για πετρέλαιο σε απόσταση μεγαλύτερη των έξι μιλίων από τις ακτές μας.

- Ως απόρροια της αλησμόνητης "κρίσης των Ιμίων", αποδεχθήκαμε την κατάργηση των ορίων ευθύνης μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, παραδίδοντας -από κοινού με τους γείτονες- την διαχείριση του "ελληνοτουρκικού χώρου" στο ΝΑΤΟ.

- Με την -πολιτειακής έμπνευσης- συμφωνία τής 8ης Ιουλίου 1997, την οποία υπέγραψαν στην Μαδρίτη οι Κώστας Σημίτης και Σουλεϋμάν Ντεμιρέλ, αποδεχτήκαμε ότι η Τουρκία έχει ζωτικά συμφέροντα στο Αιγαίο. Αυτά τα ζωτικά συμφέροντα της Τουρκίας εκφράζονατι από την πάγια τουρκική θέση ότι στο Αιγαίο υπάρχουν νησιά, νησίδες και βραχονησίδες η κυριότητα των οποίων δεν έχει αποσαφηνιστεί στις υπογραμμένες συνθήκες.


Ως απόρροια της παραπάνω συμφωνίας, επί είκοσι και πλέον χρόνια και πάντοτε υπό την αιγίδα τού ΝΑΤΟ, η Ελλάδα συζητάει τις τουρκικές διεκδικήσεις, νομιμοποιώντας κατ' αυτόν τον τρόπο την βασιμότητά τους. Κι επειδή είναι γνωστό τι κάνει ο χωριάτης όταν ξεθαρρέψει, η Τουρκία δεν χάνει ευκαιρία να θυμίσει σε όλους ότι, μεταξύ άλλων:

- Τα Ίμια αποτελούν τουρκικό έδαφος. Αυτή η υπενθύμιση υπογραμμίστηκε από την πρόσφατη απειλή του Γιγκίτ Μπουλούτ (επί κεφαλής των συμβούλων τού Ερντογκάν), προς όποιους τολμήσουν να πατήσουν στα Ίμια, "θα τους σπάσουμε τα πόδια, ακόμη και του πρωθυπουργού".

- Τα Δωδεκάνησα, εκτός από περιοχή αμφισβητούμενης κυριαρχίας, με βάση τις συνθήκες είναι και αποστρατιωτικοποιημένη. Άρα, η Ελλάδα παραβιάζει τις διεθνείς συνθήκες με το να διατηρεί στρατό σ' αυτά τα νησιά.

- Η κυριαρχία στο Αιγαίο ορίζεται από τον 25ο μεσημβρινό.

Τουρκικός χάρτης με την κόκκινη γραμμή που μοιράζει την κυριαρχία στο Αιγαίο ανάμεσα στις δυο χώρες (**).

Ξαναρρίξτε μια ματιά στα παραπάνω, διατηρώντας σε πρώτο νοητικό πλάνο το γεγονός ότι όλα αυτά λαμβάνουν χώρα υπό την εποπτεία του ΝΑΤΟ. Αυτού του ιμπεριαλιστικού υπεροργάνου, το οποίο αυτοπροβάλλεται ως εγγυητής τής ειρήνης και της ασφάλειας.

Εν κατακλείδι, η χώρα έχει παραδώσει την -οικονομική και εθνική- κυριαρχία της σε προστάτες, όπως το ΝΑΤΟ, το Δ.Ν.Τ. και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο μεταξύ, το ερώτημα ποιός μας προστατεύει από τους προτάτες μας παραμένει αναπάντητο.

---------------------------------------------
(*) Από αριστερά στην φωτογραφία: Κουρτ Φύργκλερ (νέος πρόεδρος του Φόρουμ), Ζαν-Πασκάλ Ντελαμουράζ (καγκελλάριος της Ελβετίας), Ανδρέας Παπανδρέου, Τουργκούτ Οζάλ, Λούσιους Σμιντ (δήμαρχος Νταβός), Κλάους Σβαμπ (τέως πρόεδρος του Φόρουμ).

(**) Η Τουρκία διεκδικεί ολόκληρη την κυριαρχία στην περιοχή ανατολικά τής κόκκινης γραμμής, πλην των νήσων που κατονομάζονται συγκεκριμένα στις διάφορες συνθήκες ως ανήκουσες στην Ελλάδα.

Μακεδονικό: μια άλλη προσέγγιση

Είναι αλήθεια πως το ιστολόγιο δεν έχει ασχοληθεί σχεδόν καθόλου με το πλέον πολυσυζητημένο θέμα των τελευταίων εβδομάδων, δηλαδή με το λεγόμενο μακεδονικό. Οι όποιες αναφορές μας έγιναν με μάλλον παιγνιώδη τρόπο, μέσα από λιτά "σαββατιάτικα" σχόλια. Αν, όμως, θέλαμε να προσεγγίσουμε με σοβαρότητα το θέμα αυτό, θα είχαμε δυο τρόπους να το κάνουμε.

Ο πρώτος τρόπος είναι να ξεκινήσουμε κρατώντας ένα βιβλίο Ιστορίας στο χέρι και θεωρώντας τους εαυτούς μας ως απογόνους των αρχαίων μακεδόνων, με όση -μικρή ή μεγάλη- αυθαιρεσία συνεπάγεται μια τέτοια τοποθέτηση. Έχουμε άλλωστε  δικαίωμα να το κάνουμε αφού οι ίδιοι οι γείτονες έχουν ομολογήσει κατ' επανάληψη ότι έφτασαν στην περιοχή πολλούς αιώνες μετά από μας. Παράλληλα, δεν μπορούμε να μη λάβουμε υπ' όψη μας ότι το τμήμα τής μακεδονικής γης που ανήκει στην χώρα μας, δεν μας χαρίστηκε. Το αποκτήσαμε με θυσίες και με πολύ αίμα, οπότε ούτε λόγος να το απεμπολήσουμε ελαφρά τη καρδία. Και κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι σήμερα, έναν αιώνα από τότε που την κατακτήσαμε, σ' αυτή την περιοχή οι κάτοικοι είναι ελληνικής καταγωγής στην συντριπτική πλειοψηφία τους.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να αφήσουμε κατά μέρος την Ιστορία και το θυμικό για να εξετάσουμε τις συνθήκες που διαμορφώνει η σημερινή πραγματικότητα. Να λάβουμε σοβαρά υπ' όψη το τεράστιου εύρους γεωπολιτικό παιχνίδι που παίζεται στα δυτικά Βαλκάνια. Να υπολογίσουμε σωστά τους διαμορφούμενους συσχετισμούς και τα υπαρκτά -αρεστά ή μη σε μας- δεδομένα. Όπως, λόγου χάρη, ότι ένα μεγάλο ποσοστό κατοίκων τής γείτονος χώρας όχι μόνο είναι αλβανικής καταγωγής αλλά έχει και τόσο μεγάλη επιρροή ώστε προ μηνός τα αλβανικά αναγορεύτηκαν σε δεύτερη επίσημη γλώσσα αυτής της χώρας. Ή το γεγονός ότι η δύση επιθυμεί διακαώς την ένταξη της ΠΓΔΜ κατά πρώτον στην Βορειοατλαντική Συμμαχία και κατά δεύτερον στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Σκόπια, στρατόπεδο Κρίβολακ, Αύγουστος 2017: Κοινή στρατιωτική άσκηση ΠΓΔΜ-ΗΠΑ.

Είναι σαφές πως η απόφαση για το πώς θα προσεγγίσουμε το εν λόγω θέμα δεν είναι εύκολη. Αν επιλέξουμε τον πρώτο τρόπο, κινδυνεύουμε να αποδειχτούμε αιθεροβάμονες. Αν επιλέξουμε τον δεύτερο, κινδυνεύουμε να χαρακτηριστούμε ως εθνοπροδότες. Βέβαια, αυτά τα σχήματα είναι πολύ αόριστα και δεν θα έπρεπε να μας απασχολούν αλλά, όπως και να το κάνουμε, είναι υπαρκτά και η επίκλησή τους τορπιλλίζει κάθε καλή διάθεση για καλοπροαίρετη συζήτηση. Συνεπώς, για την οικονομία τού λόγου, προτιμώ να αποφύγουμε την ευθεία τοποθέτηση και να περιοριστούμε στην διατύπωση ορισμένων ερωτημάτων:

(α) Με δεδομένο τον κίνδυνο η ΠΓΔΜ να μετατραπεί προϊόντος του χρόνου σε δορυφόρο τής Αλβανίας (πολύ δε περισσότερο αν σκεφτεί κανείς ότι η μικρή αυτή χώρα είναι σφήνα ανάμεσα στην Αλβανία και το αλβανοκρατούμενο Κόσσοβο), μήπως είναι προς το συμφέρον μας να μη την έχουμε ως εχθρό μας; Με άλλα λόγια, μήπως πρέπει να φροντίσουμε να μη ψάχνει αλλού για συμμάχους;

(β) Μήπως είναι υπερεκτιμημένη η άποψη πως, αν η ΠΓΔΜ ενταχθεί στο ΝΑΤΟ (με οποιοδήποτε όνομα), οι μεταξύ μας διαφορές θα διευθετηθούν ή, έστω, η αντιπαλότητα θα αμβλυνθεί; Αν η ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει τέτοια ωφέλιμη παρενέργεια, γιατί δεν την βλέπουμε ούτε για δείγμα στις σχέσεις μας με την Τουρκία;

(γ) Μετά την περυσινή ένταξη του Μαυροβουνίου στο ΝΑΤΟ, η μόνη χώρα των δυτικών Βαλκανίων που δεν ανήκει στην Βορειοατλαντική Συμμαχία είναι η ΠΓΔΜ (το Κόσσοβο έχει ακόμη πρόβλημα αναγνώρισης ως χώρα αλλά ουδείς αμφισβητεί ότι πρόκειται για προτεκτοράτο των ΗΠΑ). Κατά πόσο πιστεύουμε ότι η ένταξη και της ΠΓΔΜ θα προαγάγει τα ελληνικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή και όχι τα πολιτειακά;

(δ) Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι το συμφέρον τής χώρας μας επιβάλλει την εναντίωσή μας στα σχέδια των ΗΠΑ, του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με δεδομένο, βέβαια, ότι είμαστε και σύμμαχοι των ΗΠΑ και μέλη τού ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχουμε σοβαρό τρόπο να στηρίξουμε αυτή την εναντίωση εκ των ένδον, ώστε να μη καταντήσουμε "ποντίκι που βρυχάται" και να μη βρεθούμε "λακτίζοντες προς κέντρα οξέα";


Οι απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα είναι οδυνηρές αλλά, δυστυχώς, αναπόφευκτες και αναγκαίες. Οποιαδήποτε προσπάθεια να αποφύγουμε την βάσανό τους, ξεστρατίζει την κουβέντα και μας παρασέρνει σε ανοησίες και σε πομφόλυγες του τύπου "η Μακεδονία είναι ελληνική" ή, ακόμη χειρότερα, "η Μακεδονία είναι μία και είναι ελληνική", σύνθημα το οποίο υποκρύπτει εδαφικές βλέψεις εις βάρος και της Βουλγαρίας και της Αλβανίας, την ώρα μάλιστα που ζητάμε επιτακτικά από την ΠΓΔΜ να αποκηρύξει επίσημα τέτοιες βλέψεις εις βάρος τής χώρας μας.

Φοβάμαι ότι το όνομα της ΠΓΔΜ δεν είναι απλώς το μικρότερο προβλημα σε όλο αυτό το θέμα αλλά δεν είναι καν πρόβλημα. Η εκτίμησή μου είναι ότι, όπως η Λευκορωσία δεν υπήρξε ποτέ απειλή για την Ρωσσία, μια Άνω ή Νέα ή Δώθε Μακεδονία επ' ουδενί συνιστά απειλή είτε για την ελληνική Μακεδονία είτε για την Μακεδονία τού Πιρίν. Το πρόβλημα (κατά την άποψή μου πάντα) βρίσκεται στο ότι η εκκρεμότητα με την ΠΓΔΜ συνιστά την προτελευταία πράξη τού δράματος που άρχισε να παίζεται το 1991 με τον γενικό τίτλο "διάλυση της Γιουγκοσλαβίας".

Μέσα σ' αυτές τις τρεις δεκαετίες, τα Βαλκάνια μετασχηματίστηκαν σε προκεχωρημένο φυλάκιο των ΗΠΑ απέναντι στον μεγάλο τους αντίπαλο που λέγεται Ρωσσία. Η ένταξη της ΠΓΔΜ με οποιοδήποτε όνομα (κι ας επιμένουν πολλοί ότι "το όνομά μας είναι η ψυχή μας", λες και ο Ανάργυρος χάνει την ψυχή του όταν γίνεται Αργύρης) στην Βορειοατλαντική Συμμαχία θα συνεχίσει αυτή την διαδικασία μετατροπής μιας εξαιρετικά νευραλγικής περιοχής σε αυλή τής Ουάσιγκτον. Η ολοκλήρωση θα έρθει σύντομα, με την τελευταία πράξη: την ένταξη και της Σερβίας.

Χάρτης ισχύος των 167 στρατιωτικών βάσεων των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο.

Και τώρα που -με πολύ κόπο, είναι αλήθεια- απέφυγα να πάρω ευθεία θέση και γλίτωσα την ρετσινιά είτε του αιθεροβάμονα είτε του εθνοπροδότη, ας κλείσω τούτο το σημείωμα με ακόμη ένα ερώτημα προς όσους θεωρούν εαυτούς περισσότερο πατριώτες από κάποιους άλλους:  Πιστεύετε πως όλα τα ερωτήματα που αναφέραμε πιο πάνω λύνονται με συλλαλητήρια;

Ένα καρβέλι ψωμί την εβδομάδα

"Οι μισθοί της εργασίας -λέει ο Τζ. Στ. Μιλλ- δεν έχουν παραγωγική δύναμη, είναι η τιμή τής παραγωγικής δύναμης. Όπως η τιμή των ίδιων των μηχανών έτσι και οι μισθοί τής εργασίαςδε συντελούν καθόλου στην παραγωγή των εμπορευμάτων που γίνεται από την ίδια την εργασία. Αν ήταν δυνατόν η εργασία να αποχτιέται χωρίς να αγοράζεται, τότε θάταν περιττοί οι μισθοί τής εργασίας". Αν όμως οι εργάτες θα μπορούσαν να ζουν με αέρα, δε θάταν δυνατό ν' αγοραστούν με καμιά τιμή. Επομένως, το μη-κόστος τους αποτελεί όριο με τη μαθηματική έννοια της λέξης, δηλ. όριο που ποτέ δε μπορεί να το φτάσει κανείς, μα που πάντα μπορεί να το πλησιάζει. Μόνιμη τάση του κεφαλαίου είναι να υποβιβάσει τους εργάτες ίσαμε αυτό το μηδενιστικό επίπεδο.

Ο συγγραφέας του "Essay on Trade and Commerce", ένας συγγραφέας του 18ου αιώνα που τον έχω αναφέρει συχνά, προδίνει μονάχα το πιο ενδόμυχο μυστικό τού αγγλικού κεφαλαίου, όταν κηρύχνει πως ιστορικό ζωτικό καθήκον τής Αγγλίας είναι να κατεβάσει τον αγγλικό μισθό εργασίας στο γαλλικό και ολλανδικό επίπεδο. Ανάμεσα στ' άλλα λέει με αφέλεια: "Αν όμως οι φτωχοί μας (πρόκειται για τεχνική έκφραση που εννοεί τους εργάτες) θέλουν να ζουν στην πολυτέλεια... πρέπει φυσικά η εργασία τους νάναι ακριβή... Φτάνει μόνο να ρίξουμε μια ματιά στον τρομαχτικό σωρό των περιττών πραγμάτων (heap of superfluties) που καταναλώνουν οι εργάτες μας της μανουφακτούρας όπως λ.χ. το ρακί, το τζιν, το τσάι, τη ζάχαρη, τα φρούτα που έρχονται από το εξωτερικό, τη δυνατή μπύρα, τα σταμπάτα υφάσματα, τον ταμπάκο, τον καπνό κλπ".

Ο συγγραφέας παραθέτει ένα απόσπασμα από το σύγγραμμα ενός εργοστασιάρχη τού Νορθχαμπτονσηρ, που θρηνεί λοξοκοιτάζοντας τον ουρανό: "Στη Γαλλία η εργασία είναι κατά ένα ολόκληρο τρίτο φτηνότερη απ' ότι στην Αγγλία γιατί οι γάλλοι φτωχοί εργάζονται σκληρά ενώ η τροφή και το ντύσιμό τους είναι πενιχρά, καταναλώνουν κυρίως ψωμί, καρπούς, λάχανα, ρίζες και παστό ψάρι. Κρέας τρώνε πολύ σπάνια, κι όταν το στάρι ανέβει στην τιμή, τρώνε πολύ λίγο ψωμί".

"Σ' αυτά -συνεχίζει ο συγγραφέας τού Essay- πρέπει να προσθέσουμε πως πίνουν νερό κι άλλα παρόμοια αδύναμα ποτά, έτσι που πράγματι ξοδεύουν καταπληχτικά λίγο χρήμα... Φυσικά είναι δύσκολο να πετύχουμε μια τέτια κατάσταση, δεν είναι όμως αδύνατο να την πετύχουμε, πράγμα που το αποδείχνει η ύπαρξή της τόσο στη Γαλλία όσο και στην Ολλανδία".

Δυο δεκαετίες αργότερα ένας αμερικανός απατεώνας, ο βαρωνοποιημένος γιάγκης Βενιαμίν Θόμψον (αλλιώς κόμης του Ράμφορντ), ακολουθούσε με μεγάλη ευχαρίστηση ενώπιον θεού και ανθρώπων την ίδια φιλανθρωπική γραμμή. Τα "Δοκίμιά" του είναι ένας οδηγός μαγειρικής με όλων των ειδών τις συνταγές για ν' αντικαταστήσει με υποκατάστατα τα συνηθισμένα ακριβότερα φαγητά των εργατών. Μια εξαιρετικά πετυχημένη συνταγή αυτού του περίεργου "φιλοσόφου" είναι η παρακάτω: "Πέντε λίβρες κριθάρι, πέντε λίβρες καλαμπόκι, 3 πένες ρέγγες, 1 πένα αλάτι, 1 πένα ξύδι, 2 πένες πιπέρι και χόρτα - σύνολο 20,75 πένες, κάνουν μια σούπα για 64 ανθρώπους, ακόμα και με βάση τις μέσες τιμές των σιτηρών, μπορεί μάλιστα το κόστος να κατέβει ως 1/4 της πένας (ούτε 3 χρυσά λεπτά) κατ' άτομο". (...)

Στα τέλη τού 18ου και στις πρώτες δεκαετίες τού 19ου αιώνα οι άγγλοι παχτωτές και μεγαλογαιοκτήμονες πέτυχαν το απόλυτο κατώτατο μεροκάματο, πληρώνοντας στους μεροκαματιάρηδες της γεωργίας λιγότερα από το κατώτατο αυτό όριο με τη μορφή μεροκάματου και το υπόλοιπο με τη  μορφή ενοριακού επιδόματος. (...) Η εξεταστική επιτροπή της βουλής των λόρδων τού 1814 ρωτάει κάποιον Α. Μπένετ, μεγαλοπαχτωτή, ειρηνοδίκη, διαχειριστή φτωχοκομείου και επίσημο ρυθμιστή των μισθών: "Μήπως παρατηριέται κάποια σχέση ανάμεσα στην αξία τής ημερήσιας εργασίας και στο επίδομα που δίνει η ενορία στους εργάτες;". Απάντηση: "Μάλιστα. Οι βδομαδιάτικες απολαβές κάθε οικογένειας συμπληρώνονται πέρα από τον ονομαστικό μισθό τους, ώσπου να φτάσουν την τιμή ενός καρβελιού (βάρους 8 λιβρών και 11 ουγγιών) [σ.σ.: περίπου 4 κιλά] συν 3 πένες κατ' άτομο... Ένα τέτιο καρβέλι το θεωρούμε αρκετό για τη συντήρηση κάθε μέλους τής οικογένειας επί μια εβδομάδα. Οι 3 πένες είναι για το ρουχισμό. Κι αν ευαρεστηθεί η ενορία να δόσει η ίδια το ρουχισμό, τότε αφαιρούνται αυτές οι 3 πένες. Αυτό δεν εφαρμόζεται μόνο στο δυτικό Ουίλτσηρ, μα, όπως νομίζω, σε όλη τη χώρα".

Μαρξ και ¨Ενγκελς επεξεργάζονται το "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" (πίνακας του Β. Πολυακόφ, 1961)

Τα παραπάνω γράφει ο Κάρολος Μαρξ στον πρώτο τόμο τού "Κεφαλαίου" του (έκδοση Σύγχρονη Εποχή, σελ. 621-623) και δεν χρειάζεται να σημειώσω πόσα χρόνια πάνε από τότε. Τα θυμήθηκα τούτες τις μέρες, καθώς διάβαζα μια έκθεση του ΕΦΚΑ με στοιχεία για την απασχόληση, σύμφωνα με τα οποία ο ένας στους τρεις εργαζόμενους στην χώρα μας δουλεύει με μερική απασχόληση, η μέση μηνιαία μικτή αμοιβή τής οποίας φτάνει τα 389,65 ευρώ (327,31 καθαρά). Αν μη τι άλλο, αυτά τα λεφτά υπερβαίνουν κατά πολύ την αξία τεσσάρων κιλών ψωμιού την εβδομάδα, οπότε μπορούμε να υποθέσουμε ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια για περαιτέρω μειώσεις.

Σας αφήνω να κάνετε συγκρίσεις τού καπιταλιστικού ενοριακού επιδόματος που αναφέρει ο Μαρξ στο παραπάνω απόσπασμα και του σοσιαλιστικού επιδόματος αλληλεγγύης που καταβάλει η κυβέρνησή μας. Στο μεταξύ, εγώ θα κλείσω το σημερινό σημείωμα αντιγράφοντας μια υποσημείωση από την σελίδα 622, την οποία έχω αναφέρει κατ' επανάληψη σε παλιότερα σημειώματα:

Σήμερα προχωρήσαμε πολύ πιο πέρα χάρη στο συναγωνισμό που γίνεται στην παγκόσμια αγορά. "Αν η Κίνα -λέει ο βουλευτής Στάμπλτον τους εκλογείς του- αν η Κίνα γίνει μεγάλη βιομηχανική χώρα, δε βλέπω πώς ο εργατικός πληθυσμός τής Ευρώπης θ' αντέξει στον αγώνα, χωρίς να κατέβει ίσαμε το επίπεδο των ανταγωνιστών του" (Times, 3 του Σεπτέμβρη 1873). Όχι πια ηπειρωτικά, αλλά κινέζικα μεροκάματα, αυτός είναι τώρα ο σκοπός που επιδιώκει το αγγλικό κεφάλαιο.

---------------------------------------------------
Σημείωση: Στην αντιγραφή τήρησα πιστά την ορθογραφία του πρωτοτύπου, εκτός από την μεταγραφή σε μονοτονικό. Άλλαξα μόνο την μορφοποίηση, για να κάνω το κείμενο πιο ευκολοδιάβαστο. Φυσικά, οι υπογραμμίσεις είναι δικές μου.

Σαββατιάτικα (189) - τα φαλλικά

*** Το ντέφι κι η Αποκρηά ειν' του πούστη η χαρά. *** Από καρναβάλι πώς πάτε; *** Σκέφτεστε νά 'ρθετε στα μέρη μου, για να μάθετε τι θα πει πατρινός; *** Εγώ, πάντως, καβάντζωσα τα 57 κι ακόμα δεν το έμαθα. *** Σαμαράς: "Θα τους πάω μέχρι τέλους." *** Γαμιώντας θα τους πας, Αντώνη; *** Κοίτα μη τελειώσεις νωρίτερα και μείνουν ανικανοποίητοι. *** Σαλμάς: "Οι μάρτυρες θα βρεθούν και θα τιμωρηθούν." *** Μάριε, μετά το κρυφτό να παίξουμε πιτσικουλιές, να σε σκίσω. *** Οικονόμου: "Θα σπάσω τα χέρια του Μαξίμου, όταν πάει να τα απλώσει στη Νέα Δημοκρατία." *** Βασιλάκη, το καλσόν πρόσεξε. *** Δεν θαυμάζετε κορίτσια πώς γαμεί η ψωλή την νύχτα; *** Μικροδράκουλας: "Αυτοί οι τρεις κουκουλοφόροι που δέχθηκε η δικαιοσύνη να καταθέσουν ανώνυμα, φοβούνται ότι θα τους δολοφονήσει ο κ. Πικραμμένος ή ο κ. Σαμαράς;" *** Αθώο μου παιδί! *** Αλλά πού να ξέρεις εσύ από βρομιά... *** Και θες να κυβερνήσεις την Ελλάδα; *** Άιντε να παίξεις πεντόβολα κι άσε τα δύσκολα παιχνίδια. *** Μπένυ: "Η κυβέρνηση νόμιζε ότι θα λασπώσει πρόσωπα που την ενοχλούν. Η κοινωνία δεν «τσιμπάει»." *** Σάμπως ακούω ιαχές από διαδήλωση... *** Κά-τω τα χέ-ρια α-πό τον Βε-νι-ζέ-λο,

Βασιλάκη, δώσε χαιρετίσματα!

κά-τω τα χέ-ρια α-πό τον Βε-νι-ζέ-λο...*** Βαγγέλη, μη φοβάσαι, εσύ ειδικά είναι γνωστό ότι είσαι κοσμαγάπητος. *** Όμως, καλού-κακού, μη κάνεις καμμιά μαλακία και βγεις ποτέ από το σπίτι χωρίς μια ντουζίνα φουσκωτούς για προστασία. *** Είχαμε ψωλές σακκιά, μας ήρθανε κι απ’ τα χωριά. *** Μη μου πείτε ότι δεν εκπλαγήκατε κι εσείς με την διαγραφή τού Αντώναρου από την ΝουΔου. *** Όχι, βέβαια,από την διαγραφή καθ' εαυτήν. *** Από το ότι κάποιοι στην ΝουΔου φοβούνται ακόμα και τον Αντώναρο. *** Σοφή κίνηση, Κούλη. *** Διέγραψες τον αυτοδιαγραμμένο. *** Πώς σχολιάζετε την άποψη Κύρτσου ότι οι άδειες του Κουφοντίνα πλήττουν την οικονομία; *** Κύρτσος: "Μου τονίστηκε από γερμανούς επιχειρηματίες ότι αποφεύγουν τις επενδύσεις σε χώρες όπου δεν αισθάνονται ασφαλείς." *** Φοβούνται την Ελλάδα λόγω Κουφοντίνα, Γιώργο μου; *** Με την χώρα τους και με Αγγλία, Γαλλία, Βέλγιο κλπ, όπου βαράνε αβέρτα οι ισλαμιστές, δεν έχουν πρόβλημα; *** Θα λέτε Κουφοντίνας και θα κλαίτε, γατάκια του ISIS! *** Να μου το θυμηθείτε: αν ξαναπάρει άδεια ο Κουφοντίνας, θα παρατήσει η Φράπορτ τα αεροδρόμια και θα φύγει. *** Το μαχαίρι είν’ για τσ' οχτρούς κι η ψωλή για τους δικούς. *** Γουστάρω αδέκαστη γκαβή με ζυγαριά. *** 8 μήνες στον Μιχαλολιάκο για διέγερση σε διάπραξη εγκλημάτων, 12 μήνες στον δημοσιογράφο που αποκάλεσε εγκληματίες τους χρυσαυγήτες. *** Βρες το λάθος. *** Πορτοσάλτες: "Δεκαετίες Υπαρκτού ΠΑΣΟΚισμού που εξελίχθηκαν σε ΣΥΡΙΖΑΝΕΛισμό με άφθονη γιδίλα, δεν θα άφηναν ανεπηρέαστη και τη ΝΔ!" *** Άρη μου, η γιδίλα είναι από το μαντρί του Γιαλαφούζου, όπου βρίσκεσαι. *** Άει στον διάολο, Αδωνίτσα με γυαλιά. *** Βατίδου: "Τα παιδιά μου είναι ψηλά, πήραν από μένα." *** Ουστ, μωρή μαυρόψυχη κάργια, που θα πεις κοντό τον πρόεδρο τον μαντραπήδα. *** Άει μάθε πρώτα να καλείς

Γίδια...

 το 100 στο τηλέφωνο. *** Πήγε το χέρι στο βυζί, δέξου μουνί μαντάτα. *** Πώς σας φάνηκε ο Γκαβός, που μίλησε για σταλινικές συνωμοσίες και καθεστώς Μαδούρο; *** Τσαμπουκάς με μισόκλειστο το ένα μάτι... *** ...και μηνυσάρα στον Τσίπρα από πάνω! *** Εμένα μου έκοψε τα γόνατα, το ομολογώ. *** Τόσα χρόνια με τον Φαήλο δίπλα του... ε, κάτι έμαθε. *** Μη μιλάς, μη γελάς, θα σε μηνύσει ο Σαμαράς. *** Α ρε, μαλακία που κάναμε... *** Έναν γαμάτο μάγκα βγάλαμε πρωθύ και τον φάγαμε για να βγάλουμε μπεμπέ και, μάλιστα, αριστερό. *** Κωλόχαρτος: "Για το τριήμερο που έρχεται, διαβάστε και αποστηθίστε την μήνυση που κατέθεσε ο Σαμαράς." *** Άδωνι, εννοείς ότι ο Γκαβός είναι για τα καρναβάλια; **** Α! επειδή βαριέμαι να διαβάζω, μήπως ξέρεις αν θα γυριστεί και σε ταινία; *** Άσχημο πράμα το μουνί να ζη μες στην ορφάνια, να ψάχνει για παρηγοριά σε αγγούρια και ραπάνια. *** Αληθεύει ότι ξαναβρέθηκε κόκα σε πλοίο του Κούστα; *** Και την ξαναανακάλυψε το πλήρωμα; *** Και ξαναειδοποίησαν τις αρχές; *** Και ξαναέβγαλε ανακοίνωση η εταιρεία ότι δεν έχει ιδέα; *** Ε, αφού όλα είναι καλά, γιατί σκούζετε; *** Πιστεύετε ότι υπάρχει περίπτωση να είναι μπλεγμένος ο Κούστας; *** Ο άνθρωπος που είναι μαζί με την Μαρέβα στην διοίκηση της Endeavor; *** Ο οποίος μας εξηγούσε προχτές πώς επέστρεψε η εταιρεία του στην κερδοφορία; *** Αμάν πια με την καχυποψία σας! *** Θα φύγω, μια καλή ψωλή όπως τη θέλω νά βρω, νά 'ναι μακριά, νά 'ναι χοντρή κι ας είναι κι από μαύρο. *** Τελικά, το αεροδρόμιο θα παραμείνει "Μακεδονία" ή θα γίνει "Νίκος Γκάλης"; *** Όχι "Βασίλης Χατζηπαναγής", ρε παιδιά, είναι γλωσσοδέτης για τους τουρίστες. *** Την περίπτωση να το πούμε "Άνθιμος" την έχουμε απορρίψει; *** Α, ρε Μπουτάρη, μας βασάνισες με τις ιδέες σου. *** Μήπως να

Άμα είσαι Μπάρτσα, περνάς και από κάτω και από πάνω και από δίπλα!

άλλαζες κι εσύ όνομα στο κρασί σου και από "Μακεδονικός" να το πεις "Γιώργος Κούδας"; *** Σκέψου το, θα πέσουν τα μπαόκια με τα μούτρα. *** Σοβαρά το λέτε ότι υπάρχει μάσκα προσώπου από περιττώματα αηδονιών; *** Δηλαδή, υπάρχουν γυναίκες που αλείφουν τα μούτρα τους με κουτσουλιές; *** Και γιατί μόνο αηδονιού και όχι κότας, που είναι και σε αφθονία; *** Φοβούνται μην αρχίσουν και κακαρίζουν; *** Λες κι αν βάλουν αηδονιού, θα κελαηδάνε; *** Ας γελάμε κι ας γαμάμε για να λεν' πως δεν πεινάμε. *** Πάτε καλά, μωρέ; *** Πήρε ο Σημίτης το πλοίο να πάει στην Σύρο για κούλουμα και, μόλις τον είδατε, τον γιουχάρατε; *** Ξεχάσατε μωρέ ποιος σας έκανε αληθινούς ευρωπαίους; *** Ποιος σας έβαλε στο ευρώ; *** Βρε, αν δεν ήταν ο Σημίτης, σήμερα στις τσέπες σας θα είχατε δραχμές. *** Δεν θα ήσαν άδειες. *** Μη ακούς τον όχλο, Κώστα μου. *** Σκέψου τι έκανε του Αριστείδη και του Ιησού. *** Τώρα πείτε μου, αυτό που πιάσανε ξάδερφο του Κούλη για ακάλυπτες επιταγές, είναι τυχαίο; *** Δεν κάνει κρα ότι πρόκειται για άλλη μια στημένη σκευωρία τού Τσίπρα και των άθλιων συριζαίων; *** Μαδουρισμός παντού, ρε πούστη μου. *** Γυμνή 'σουν, σαν τα κύματα, πώς κάνου σα θυμώσου', κ' ήταν λεπίδι η πλώρη μου πού 'κοψε τον ανθό σου. *** Είδατε Μητσικώστα στην ΕΡΤ; *** Τριάντα χρόνια φρεσκάδα, το κωλόπαιδο. *** Αλήθεια, ρε συ Αντώνη, Μαδουριστάν με σάτιρα στα κρατικά μέσα και σε κανένα ιδιωτικό, γίνεται; *** Άσε με, ρε Θανάση, με το ηλεκτρονικό σου τσιγάρο. *** Καπνιστής είμαι, όχι πρεσσοσίδερο να βγάζω ατμό. *** Επι τη ευκαιρία, εκεί που εγώ λέω "πάω να κάνω ένα τσιγάρο", εσύ τι λες; *** Πάω να κάνω ένα ml; *** Να δω τώρα που απαγορεύτηκε και το ηλεκτρονικό τσιγάρο σε κλειστούς χώρους, τι θα κάνουν οι ατμιστές! *** Προτείνω να κάνουν ό,τι ακριβώς και οι καπνιστές. *** Να γράψουν την απαγόρευση στα παπάρια τους. *** Μέρκελ: "Αφήνουμε πίσω την εποχή των μνημονίων, μεγάλη πρόοδος

Ευτυχισμένα χρόνια

στην Ελλάδα." *** Ρε, την πουτάνα, επίτηδες το κάνει για να στηρίξει Αλέξη! *** Κούλη, ούτε σε όνειρο δεν σε βλέπω πρωθυπουργό. *** Βάλε ξανά την πλώρη σου στο θυμωμένο κύμα, και σκαμπανέβαζέ τηνε, κ' εγώ φυσώ σου πρύμα. *** Κορίτσια, μην αναρωτιέστε γιατί δεν σας έφερε λουλούδια τ' αη-Βαλεντίνου. *** Αναρωτηθήτε γιατί δεν του πήγατε εσείς κοκορέτσι την Τσικνοπέμπτη. *** Μάλλον έχετε μπλέξει με κάποιον χαλβά, οπότε γιορτάστε την αγάπη σας μεθαύριο, Καθαρή Δευτέρα. *** Και πάψτε να ψάχνετε τον τέλειο άντρα. *** Αν κάνετε όλες το ίδιο, θα μείνουμε όλοι στο ράφι. *** Απλώς ρωτήστε τον αν έχει ντυθεί ποτέ γυναίκα τις Αποκρηές. *** Αν απαντήσει "όχι", συνεχίστε. *** Αν απαντήσει "όχι τις Αποκρηές", ξανασκεφτείτε το. *** Άσε πούτσε την μουρμούρα κι έλα δω που 'χω φαγούρα. *** Σήμερα το ιστολόγιο θυμήθηκε μερικά από τα αμέτρητα γαμοτράγουδα που ακούγονται στον τόπο μας τούτες τις μέρες. *** Δεν ήξερα τι άλλο να κάνω για να σας βάλω στο μουντ. *** Να ρίξω κομφετί και σεπαρντίνες; *** Όσο κι αν δεν το πιστεύετε, ο νεαρός ποδηλάτης τής πρώτης φωτογραφίας είναι αυτός που βλέπετε στην τελευταία φωτογραφία με την κιθάρα, δίπλα στον Θάνο Μικρούτσικο. *** Ναι, είναι ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου! *** Σήμερα δεν θα ροκάρουμε. *** Αφού τούτο το τριήμερο θα ακούσετε και θα χορέψετε ένα κάρο μαλακίες, κάντε το με την μικρότερη δυνατή ξεφτίλα. *** Στο πλατώ, λοιπόν, το -ίσως- πιο πετυχημένο ντίσκο άλμπουμ όλων των εποχών, που κυκλοφόρησε το 1975. *** Δεν είναι άλλο από το ντεμπούτο τής Γκλόριας Γκαίυνορ, το "Never can say goodbye", κάποιο τραγούδι του οποίου έχουμε όλοι χορέψει, όσο κι αν σήμερα το αρνούμαστε επειδή σοβαρέψαμε. *** Καλό τριήμερο και καλή διασκέδαση μέχρι καταρρεύσεως σε όλους! ***

Η Σκάλα του Μιλάνου

Μάιος 1919. Κάπου στο κέντρο του Βόλου, στην πλατεία Αγίου Νικολάου και, συγκεκριμένα, στο νούμερο 174 της οδού Ερμού (αργότερα θα αλλάξει η αρίθμηση και το 174 θα γίνει 186), ο 27χρονος Στέφανος Μιλάνος ανοίγει ένα καπηλειό. Καπηλειό παναπεί ότι το μαγαζί βάζει το κρασί και ο πελάτης φέρνει μαζί του τον μεζέ που γουστάρει, από ντομάτα, φέτα κι ελιές μέχρι λακέρδα και σκουράντζο.

Ο Στέφανος κάνει το κέφι του. Όχι πως με την δουλειά δεν τρέφει την οικογένειά του αλλά έχει και την άνεση να κάθεται σε μια γωνιά και να γρατζουνάει το μπουζουκάκι του. Με τον καιρό, έβαλε το χεράκι της κι η γυναίκα του, η Σουλτάνα με το όνομα και το καπηλειό εξελίχθηκε σε ταβερνάκι. Ένα μικρό ταβερνάκι, που σιγά-σιγά έγινε στέκι των εργατών κι όσων δούλευαν πιο κάτω, στο λιμάνι. Στέκι όχι μόνο για τα φαΐ και το πιοτί μα, κυρίως, για το μπουζούκι τού Στέφανου. Ώσπου άρχισαν οι θαμώνες να ξεθαρρεύουν και κάποιοι απ' αυτούς να κουβάλανε τα βράδυα τα δικά τους οργανάκια και το ταβερνάκι να γίνεται μουσικός παράδεισος.

Σαν ήρθε η μεταξική δικτατορία, βρήκε φιρμάνι να κρεμάσουν όλα τα μαγαζιά απ' έξω μια ταμπέλα που να λέει τι είδους μαγαζί ήταν αυτό και ποιος ήταν ο ιδιοκτήτης. Έτσι, λοιπόν, στα 1936 το μαγαζί του Στέφανου βαφτίστηκε κι έγινε "Σκάλα", επειδή όποιος πέρναγε απ' αυτό μια φορά, κόλλαγε, "σκάλωνε" και ξαναρχόταν. Αυτό ήταν. Ο Βόλος είχε αποκτήσει πλέον την δική του "Σκάλα του Μιλάνου".

Η "Σκάλα του Μιλάνου" επί της οδού Ερμού. Στην πόρτα ο Νίκος Μιλάνος.

Τα χρόνια που ακολούθησαν ήταν δύσκολα. Και με την απελευθέρωση έγιναν δυσκολώτερα, λόγω της κομμουνιστικής ιδεολογίας τόσο του Μιλάνου όσο και των περισσότερων πελατών του. Το μαγαζί δέχτηκε επανειλημμένες επιδρομές ταγματασφαλιτών αλλά ο Στέφανος δεν τους έκανε την χάρη να τον πιάσουν. Έφυγε και κρυβόταν για καιρό στο Πήλιο, ώσπου να ηρεμήσουν κάπως τα πράγματα.

Όταν τέλειωσε ο εμφύλιος, τα πράγματα πήραν την σειρά τους. Στο μαγαζί άρχισαν να μπαίνουν σιγά-σιγά τα παιδιά τού Στέφανου, ο Κάρολος κι ο Νίκος (και κάπου-κάπου κι ο Στάθης, ο μικρότερος), που είχανε μάθει το μπουζούκι στα μικράτα τους από τον πατέρα τους. Όλη την ημέρα οι Μιλάνοι σερβίριζαν τους πελάτες με το χαμόγελο και την καλή τους την κουβέντα. Μα σαν έφτανε εννιά το βράδυ, τα πιάτα μαζεύονταν κι απάνω στα τραπέζια απόμεναν μόνο τα κανάτια με το κρασί, τα ποτήρια και τα τασάκια. Ήταν η ώρα που στη μέση άνοιγε χώρος, μπαίναν τρεις καρέκλες, ο Στέφανος κι οι γιοι του πιάναν τα μπουζούκια τους κι έπαιζαν ό,τι μπορούσε να φανταστεί κανείς. Δίχως παρτιτούρες και δίχως φιοριτούρες.

Από την "Σκάλα" πέρασαν πολλοί, είτε για να ακούσουν τους Μιλάνους είτε για να παίξουν μαζί τους. Ανάμεσά τους ο Βαμβακάρης, ο Γαβαλάς, ο Ζαγοραίος, ο Καλδάρας, ο Λεμονόπουλος, ο Μπιθικώτσης, ο Παγιουμτζής, ο Παπαϊωάννου, ο Τσιτσάνης... Ο τελευταίος, μιλώντας σε τοπικό δημοσιογράφο, δεν δίστασε να δηλώσει ότι "έρχομαι εδώ, στην Σκάλα του Μιλάνου, για ν' ακούσω πόσο όμορφα παίζονται τα λαϊκά τραγούδια". Ο Τσιτσάνης είχε δίκιο γιατί οι Μιλάνοι παίζανε με την ψυχή τους, το όργανο γινόταν η προέκταση του χεριού τους κι ο ήχος του συνταίριαζε με την ανάσα τους, σάμπως το μπουζούκι να ήταν συστατικό τής ύπαρξής τους.

Αξίζει τον κόπο να κάνουμε εδώ μια παρένθεση. Ο Στάθης βαφτίστηκε το 1947, σε ηλικία έξι ετών. Βαφτίστηκε μεγάλος, μιας κι ως τότε ο νονός του βρισκόταν πρώτα στο βουνό και μετά στις εξορίες. Στα βαφτίσια του διασκέδασε τους καλεσμένους παίζοντας μπουζούκι ο ίδιος. Κλείνουμε την παρένθεση και συνεχίζουμε.

Εδώ, πριν τον πόλεμο, ήρθε κι ένας δεκαπεντάχρονος πιτσιρικάς για να μάθει μπουζούκι, ένα προσφυγόπουλο από την Πόλη, ο Γιώργος, ο γιος του Στέφανου του Μητσάκη, του ψαρά από την Άφυσσο. Σαν ήρθε ο καιρός, ο Μιλάνος έδωσε του μικρού Μητσάκη 150 δραχμές για να αγοράσει το δικό του μπουζούκι. Ο Γιωργάκης δίστασε. "Δανεικά στα δίνω, μικρέ", είπε σοβαρά ο ταβερνιάρης. Και για να δείξει στον μικρό ότι εννοούσε αυτό που έλεγε, πήγε στον μαυροπίνακα που είχε στον τοίχο για να γράφει τα χρωστούμενα των πελατών, πήρε την κιμωλία κι έγραψε καθαρά "Γιώργος Μητσάκης 150". Εννοείται ότι μετά τό 'σβησε.

Ο μικρός πήρε το μπουζούκι και λίγο αργότερα την κοπάνησε για Θεσσαλονίκη, κρυφά από τον πατέρα του που ήθελε να τον κάνει ψαρά. Έγινε μεγάλος και τρανός μα ούτε ξαναπάτησε το πόδι του στην "Σκάλα" ούτε μίλησε ποτέ γι' αυτή. Ο Μιλάνος καπρίτσωσε. Πήγε στον μαυροπίνακα, έγραψε με την κιμωλία πάνω-πάνω "Αχάριστος κόσμος" κι από κάτω "Γιωρ. Μητσάκης, μπουζουκτσής Αθηνών: 150". Το όνομα του κακοπληρωτή Γιώργου Μητσάκη θα έμενε στον μαυροπίνακα ίσαμε το 1965. Θα έμενε για πάντα εκεί αλλά τότε σε μια συνέντευξή του ο Μητσάκης έσωσε και δήλωσε ότι "μπουζούκι μού έμαθε ο γερο-Στέφανος Μιλάνος στον Βόλο", οπότε ο Μιλάνος  είπε χαλάλι, του έδωσε άφεση και τον έσβησε.

Οι Μιλάνοι δεν είχαν καλή σχέση με τα λεφτά. Δεν τα λιμπίστηκαν ποτέ. Γι' αυτό και ποτέ δεν πήγαν σε άλλο μέρος για να παίξουν, εκτός από τον Κάρολο, που στο φανταρηλίκι του έπαιξε σε κάποια μαγαζιά της Λάρισας και της Καρδίτσας. Το παίξιμό τους έγινε θρυλικό επειδή έπαιζαν τα πάντα από μνήμης, πράγμα που τους οδηγούσε αναπόφευκτα σε εντυπωσιακούς αυτοσχεδιασμούς και ανεπανάληπτα σολαρίσματα.

Σκάλα του Μιλάνου, 22/12/1959. Ο Στέφανος Μιλάνος με τους τρεις γιους του. Με το καπέλλο, ο ηθοποιός
Πέτρος Γιαννακός (Κοκοβιός). Πίσω, ο μαυροπίνακας με το όνομα του Μητσάκη πρώτο-πρώτο.

Το 1970, ο Στέφανος Μιλάνος φεύγει από την ζωή σε ηλικία 78 ετών. Η "Σκάλα" μένει στα χέρια τού Κάρολου και του Νίκου. Στις 29 Νοεμβρίου 1978, το ταβερνάκι μετακομίζει σε έναν κάπως μεγαλύτερο χώρο, στην οδό Ιωλκού αριθμός 83, κρατώντας πιστά την ίδια σειρά: κάθε βράδυ στις εννιά, ο Κάρολος με τον Νίκο και τον Στέφανο τζούνιορ έπιαναν τα μπουζούκια τους. Σκέτα, όπως πάντα, δίχως ενισχυτές και μεγάφωνα.

Στις 4 Ιουνίου 2004, οι φίλοι των Μιλάνων διοργανώνουν προς τιμή τους μια συναυλία στον Βόλο. Την παρουσιάζει ο Πάνος Γεραμάνης και συμμετέχουν οι Kώστας Καλαφάτης, Δημήτρης Κοντογιάννης, Χρήστος Μητρέντζης, Γιώργος Ξηντάρης, Νίκος Παπάζογλου, Τόλης Χάρμας κ.α. Δυο χρόνια μετά, στις 20 Απριλίου 2006 (ημέρες Πασχαλιάς), ο Νίκος φεύγει για να συναντήσει τον πατέρα του. Το φευγιό του σημαίνει και το τέλος τής "Σκάλας", μετά από 87 χρόνια ζωής. Την επόμενη χρονιά, στις 4 Μαΐου 2007 (πάλι ημέρες Πασχαλιάς), θα φύγει και ο Κάρολος, κλείνοντας οριστικά μια από τις πολλές όμορφες σελίδες της λαϊκής μουσικής μας ιστορίας.

Γνώση ή τσίκλα;

Οι αναγνώστες αυτού του ιστολογίου γνωρίζουν ότι αποφεύγω να σχολιάζω τα σχόλιά τους, εκτός αν απευθύνονται σε μένα προσωπικά. Σήμερα, όμως, θα παρασπονδήσω, καθώς ολόκληρο το κείμενο που ακολουθεί, γράφεται με αφορμή τέτοια σχόλια.

Το τακτικό σατιρικό κείμενο του Σαββάτου 3/2/2018 ("Σαββατιάτικα (187) - του Μεγαλέξαντρου") και με αφορμή το όνομα της γείτονος χώρας, εξελίχθηκε σε πεδίο ανταλλαγής απόψεων πάσης φύσεως. Κάποια από αυτά τα σχόλια είχαν σαφή και ρητά δηλωμένη αντικομμουνιστική τοποθέτηση αλλά δεν δίστασα καθόλου να εκπλήξω τον συντάκτη τους εγκρίνοντας την δημοσίευσή τους, παρ' ότι ως συμπαθών τον κομμουνισμό (άρα σταλίνας, αντιδημοκράτης, εχθρός τής ελευθερίας του λόγου κλπ κλπ) θα ήταν λογικώτερο να τα είχα απορρίψει.

Η ένστασή μου έχει να κάνει με την "σοβαρότητα" την οποία προσπαθεί ο σχολιαστής να ντύσει την αντικομμουνιστική του τοποθέτηση. Έτσι, σε ένα από τα σχόλιά του γράφει:

Προς υποστήριξη της θέσης μου περί καταπίεσης, ανελευθερίας, τρόμου κτλ. του κομμουνισμού, παραθέτω ΕΛΑΧΙΣΤΗ βιβλιογραφία, μήπως και πείσω κάποιους ότι πηγή δεν είναι μόνο το φεστιβάλ ....ΚΝΕ Οδηγητή ! Πάμε: ... [αραδιάζει μια σειρά βιβλία].

Προκαλώ τον σχολιογράφο να βάλει όχι όλα, μόνο δυο-τρία απ' αυτά τα βιβλία δίπλα-δίπλα, να τα φωτογραφήσει και να μου στείλει την φωτογραφία ή να την δημοσιεύσει εδώ. Τον προκαλώ ευθέως, υποστηρίζοντας ότι όχι απλώς δεν έχει διαβάσει έστω ένα απ' αυτά αλλά ούτε καν έχει δει τα εξώφυλλά τους! Πού τα βρήκε και τα αράδιασε; Ελάτε καλέ! Βρήκε μια σαχλή δημοσίευση με "αποφθέγματα" από διάφορα βιβλία αντικομμουνιστικού περιεχομένου και τα αντέγραψε. Πιθανώς να την βρήκε πρόσφατα, στο γνωστό φασιστικό ιστολόγιο "Αντιπληροφόρηση", όπου ανέβηκε στις 11/1/2018 με τίτλο "Αγάπη μόνο... το μίσος της κοκκίνης (σ.σ.:!) ιδεολογίας". Το ίδιο κείμενο το βρίσκουμε και σε πολλές ξένες ιστοσελίδες, με τον πιασάρικο τίτλο "The communists as they really are".

Ιστολόγιο "antipliroforisi". Εμπεριστατωμένη γνώση με το τσουβάλι.

Πάμε να ρίξουμε μια ματιά στο "εμπεριστατωμένο" περιεχόμενο αυτής της δημοσίευσης. Ας διαλέξουμε ένα απόσπασμα από τόσα και τόσα, να δούμε τι λέει ο... Λένιν:

"Καταστρέφοντας την αγροτική οικονομία και οδηγώντας τον αγρότη από τη χώρα στην πόλη, ο λιμός δημιουργεί ένα προλεταριάτο ... Επιπλέον, ο λιμός μπορεί και πρέπει να είναι προοδευτικός παράγοντας όχι μόνο οικονομικά. Θα αναγκάσει τον αγρότη να προβληματιστεί για τις βάσεις του καπιταλιστικού συστήματος, να κατεδαφίσει την πίστη στον τσάρο και το τσαρισμό και κατά συνέπεια να κάνει ευκολότερα τη νίκη της επανάστασης ... Ψυχολογικά όλα αυτές οι συζητήσεις για τη διατροφή των πεινασμένων και ούτω καθεξής αντανακλά το συνηθισμένο ζαχαρωμένο συναισθηματισμό της εγχώριας ιντελιγκέντσιας (διανοούμενων)" - Β. Ι. Λένιν

Ως πειστήριο της "επιστημονικότητάς" του, ο αρθρογράφος παραθέτει και το βιβλίο όπου βρήκε την παραπάνω αποστροφή του Λένιν: Michael Ellman, The Role of Leadership Perceptions and of Intent in the Soviet Famine of 1931-1934, Μελέτες Ευρώπης-Ασίας, Σεπτέμβριος 2005, σελ. 823. Επειδή μάλλον δεν το έχει διαβάσει, του δίνω εγώ τον σύνδεσμο, να πάει να το βρει, να ξεστραβωθεί και να μου υποδείξει πού διάβολο βρίσκεται το συγκεκριμένο απόσπασμα. Δεκαοχτώ σελιδούλες είναι όλο κι όλο, δεν θα κουραστεί ιδιαίτερα. Εγώ έψαξα 55 τόμους με τα Άπαντα του θείου Βλαδίμηρου και δεν παραπονιέμαι, παρ' ότι δεν βρήκα τίποτε.

Όμως, ο σχολιογράφος δεν περιορίστηκε σε αυτή την μικρή επίδειξη γνώσεων. Συνέχισε να ξεδιπλώνει την "βαθειά θεωρητική του κατάρτιση" σε επόμενο σχόλιο, αρχίζοντας με το απειλητικό "Αλλά δεν τελειώσαμε" και συνεχίζοντας με μια λίστα άλλων εφτά βιβλίων, τα οποία πολύ θα ήθελα να μου τα φωτογραφήσει επίσης, επειδή τον ξαναπροκαλώ ισχυριζόμενος πως ούτε αράδα έχει διαβάσει από δαύτα ούτε τι χρώμα εξώφυλλο έχουν γνωρίζει. Από την ίδια δημοσίευση τα πήρε κι αυτά.

Πιο κάτω, στο ίδιο σχόλιο, ο σχολιογράφος "δίνει τα ρέστα του" κολλώντας μας στον τοίχο:

Παραθέτω επίσης, εύκολα ελεγχόμενη, άποψη του "μεγάλου" Eric Hobsbawm (Βρετανός κομμουνιστής ιστορικός)
-Ερώτηση: Το 1934, εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν στο σοβιετικό πείραμα. Αν το γνωρίζατε αυτό, θα κάνατε κάτι διαφορετικό εκείνη την εποχή; Στην δέσμευσή σας να είστε κομμουνιστής;
Απάντηση: ... Μάλλον όχι ...
Ερ: Αυτό σημαίνει ότι αυτό για να δημιουργηθεί πραγματικά το ακτινοβόλο αύριο, η απώλεια 15, 20 εκατομμυρίων ανθρώπων ίσως ήταν δικαιολογημένη;
Α: Ναι.
(Times Literary Supplement, 28 Οκτωβρίου 1994)

Όντως, "εύκολα ελεγχόμενη άποψη". Αηδιαστικά εύκολα μάλιστα! Όμως, τον προκαλώ για τρίτη φορά: ούτε αυτό το έχει διαβάσει! Κι αυτό αντιγραφή από φασιστοσελίδα το έχει κάνει, γι' αυτό τα κοψίματα και τα ραψίματα έχουν γίνει με άψογο γκαιμπελσικό τρόπο ώστε να βγαίνει το ποθούμενο συμπέρασμα. Δυστυχώς, ο ιστότοπος του TLS είναι συνδρομητικός αλλά μπορεί να διαβάσει ολόκληρο το σχετικό απόσπασμα από την συνέντευξη που παραχώρησε ο Χόμπσμπαουμ στον Μάικλ Ιγκνάτιεφ εδώ. Κι επειδή φοβάμαι ότι τα αγγλικά του δεν είναι πολύ καλά, θα του το μεταφράσω εγώ και θα περιμένω να "δώσει τα ρέστα του" μετά. Αν, βεβαίως, διαθέτει τον στοιχειώδη νου να καταλάβει την διαφορά του ατόφιου που δημοσιεύω από τα ρετάλια που εκείνος κοινοποιεί:

Ο Ιγκνάτιεφ ρωτά τον Χόμπσμπαουμ πώς δικαιολογεί την πολύχρονη ένταξή του στο κομμουνιστικό κόμμα.
Χ.: Δεν είχες επιλογή. Καταλαβαίνετε, ή θα υπήρχε μέλλον ή δεν θα υπήρχε μέλλον και αυτό [το κομμουνιστικό κόμμα] ήταν το μόνο που πρόσφερε ένα αποδεκτό μέλλον.
Ι.: Το 1934, εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν στο σοβιετικό πείραμα. Αν το είχατε μάθει αυτό, θα είχε κάποια διαφορά για σας τότε; Στην δέσμευσή σας; Στο να είσαστε κομμουνιστής;
Χ.: Αυτό είναι το είδος της ακαδημαϊκής ερώτησης στην οποία η απάντηση απλά δεν είναι δυνατή... Αν ήθελα να σας δώσω μια αναδρομική απάντηση, που δεν είναι η απάντηση ενός ιστορικού, θα έλεγα «πιθανώς όχι».
Ι.: Γιατί;
Χ.: Επειδή σε μια περίοδο κατά την οποία, όπως μπορείτε να φανταστείτε, η μαζική δολοφονία και η μαζική ταλαιπωρία είναι απολύτως παγκόσμια φαινόμενα, η πιθανότητα να γεννηθεί ένας καινούργιος κόσμος μέσα από μια μεγάλη ταλαιπωρία θα άξιζε να υποστηριχθεί. Τώρα το θέμα είναι, κοιτώντας πίσω ως ιστορικός, θα έλεγα ότι οι θυσίες που έκανε ο ρωσσικός λαός είχαν πιθανώς μόνο οριακή αξία. Οι θυσίες ήταν τεράστιες. Ήσαν υπερβολικές σχεδόν για κάθε πρότυπο και υπερβολικά μεγάλες. Αλλά τώρα κοιτάζω πίσω και το λέω αυτό, διότι αποδεικνύεται ότι η Σοβιετική Ένωση δεν ήταν η αρχή της παγκόσμιας επανάστασης. Αν αυτό είχε συμβεί [αν είχε γίνει η παγκόσμια επανάσταση], δεν είμαι σίγουρος [ποια θέση θα έπαιρνα].
Ι.: Αυτό μας οδηγεί στο να πούμε πως αν είχε δημιουργηθεί πράγματι αυτό το λαμπρό αύριο, η απώλεια δεκαπέντε, είκοσι εκατομμυρίων ανθρώπων θα ήταν δικαιολογημένη;
Χ.: Ναι.

Έρικ Τζον Έρνεστ Χόμπσμπαουμ (1917-2012)

Συμπέρασμα; Σε τούτο το ιστολόγιο έχουμε αποδείξει κατ' επανάληψη και εξακολουθούμε να το αποδεικνύουμε καθημερινά ότι οι πηγές γνώσης μας πάνε πολύ μακρύτερα από τα φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή. Και, βέβαια, σ' αυτές δεν περιλαμβάνονται ούτε τα βιβλία τού Πλεύρη ούτε οι διάφοροι φασιστικοί ιστότοποι ούτε εφημερίδες σαν το "Μακελειό", μιας και όλα αυτά κάθε άλλο παρά γνώση περιέχουν. 

Εν κατακλείδι, επειδή σ' αυτό το ιστολόγιο υπάρχει μπροστά-μπροστά το ρήμα cogito, δεν πρέπει να προσέχει μόνον ο ιστολόγος τι γράφει. Πρέπει να προσέχουν και οι σχολιαστές. Δυστυχώς ή ευτυχώς, τούτη η γωνιά δεν συνιστά εύφορο έδαφος για όσους έχουν μάθει να μασάνε τσίκλα.