Η πρώτη περίοδος του δικομματισμού στην Ελλάδα

Κάθε φορά που βρισκόμαστε σε προεκλογική περίοδο, ακούμε από τα μικρότερα κόμματα συνεχείς και απελπισμένες εκκλήσεις προς τους ψηφοφόρους να αντισταθούν στην πόλωση που βολεύει τα δυο μεγάλα κόμματα και να μη συμμετάσχουν στο παιχνίδι του δικομματισμού. Μόνο που το παιχνίδι αυτό δεν είναι τωρινό φαινόμενο. Εμφανίστηκε το 1881 κι από τότε ταλανίζει τον τόπο. Η πρώτη του περίοδος είχε ως πρωταγωνιστές το κόμμα του Χαριλάου Τρικούπη (και, μετά τον θάνατό του, του Γεωργίου Θεοτόκη) και το κόμμα του Θεοδώρου Δηλιγιάννη. Αυτή η περίοδος κράτησε μέχρι το 1909, οπότε το κίνημα στο Γουδί ανέτρεψε τα πάντα. Ας κάνουμε μια ανασκόπηση εκείνης της εποχής:

Ο Χαρίλαος Τρικούπης έγινε πρωθυπουργός για πρώτη φορά στις 27/04/1875. Τρεις μήνες αργότερα (18-21/07/1875) πραγματοποίησε τις πρώτες αδιάβλητες εκλογές που γνώρισε ποτέ ο τόπος. Όμως, το κόμμα του εξέλεξε μόλις το 2% των 190 εδρών της βουλής! Πάντως, ο Χαρίλαος Τρικούπης συνέταξε τον ιστορικό λόγο που εξεφώνησε στις 11/08/1875 ο βασιλεύς Γεώργιος Α’ στην Βουλή με τον οποίο θεμελιώθηκε η «αρχή της δεδηλωμένης». Σύμφωνα με αυτή την αρχή, ο ανώτατος άρχων υποχρεούται να δίνει εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον αρχηγό του κόμματος που πλειοψήφησε στις εκλογές. Έτσι, λοιπόν, η εντολή δόθηκε στον Αλέξανδρο Κουμουνδούρο. Ο Κουμουνδούρος πήρε και της εκλογές του 1879. Το 1881 ο Τρικούπης επανέρχεται στην εξουσία σηματοδοτώντας το τέλος μιας εποχής. Είχε φτάσει η ώρα του δικομματισμού.

• Στις 07/04/1885 οι Δηλιγιαννικοί σαρώνουν κερδίζοντας 184 από τις 245 έδρες (Τρικουπικοί: 56, Λοιποί: 15).
• Στις 04/01/1887 οι Τρικουπικοί παίρνουν την ρεβάνς με 90 από τις 150 έδρες (Δηλιγιαννικοί: 35, Λοιποί: 25).
• Στις 14/10/1890 τα πράγματα αντιστρέφονται: Δηλιγιαννικοί 90, Τρικουπικοί 45, Λοιποί 15.
• Νέα ανατροπή το 1892: Τρικουπικοί 180, Δηλιγιαννικοί 15, Λοιποί 12.
• Δραματική αντιστροφή των πραγμάτων το 1895: Δηλιγιαννικοί 148, Τρικουπικοί 15 (!) και μάλιστα με τον ίδιο τον Τρικούπη να μην εκλέγεται (!), Λοιποί 44. Ο Τρικούπης εγκαταλείπει απογοητευμένος την πολιτική και τον επόμενο χρόνο πεθαίνει στο εξωτερικό. Η κηδεία του γίνεται δημοσία δαπάνη επειδή η οικογένειά του αδυνατεί να καταβάλει τα έξοδα (!). Η ηγεσία του κόμματος περνάει στον Γεώργιο Θεοτόκη.
• Στις 07/02/1899 ο Θεοτόκης θριαμβεύει αποσπώντας 131 από τις 234 έδρες (Δηλιγιαννικοί: 37, Λοιποί: 66).
• Στις 17/11/1902 ο δικομματισμός φτάνει στον κολοφώνα της δόξης του. Τα δυο κόμματα βγάζουν από 102 βουλευτές! Κερδίζουν ακόμη 19 έδρες το κόμμα του Φωκίωνος Ζαΐμη και 11 το κόμμα του Δημητρίου Ράλλη. Επί 27 μήνες γίνεται χαμός με αλλεπάλληλες συμμαχίες. Σ’ αυτό το διάστημα Δηλιγιάννης και Θεοτόκης αναλαμβάνουν από 2 φορές την πρωθυπουργία ενώ πρωθυπουργός έκανε για λίγο και ο Δημήτριος Ράλλης ο οποίος τελικά επανήλθε στο κόμμα του Δηλιγιάννη απ’ όπου είχε αποσκιρτήσει.
• Οι εκλογές της 20/02/1905 δίνουν λύση στο χάος. Ο Δηλιγιάννης σαρώνει με 142 έδρες έναντι 79 του Θεοτόκη. Όλα τα άλλα κόμματα παίρνουν συνολικά 15 έδρες. Στις 31 Μαΐου ο Δηλιγιάννης δολοφονείται από κάποιον χαρτοπαίκτη και τον διαδέχονται στην πρωθυπουργία αρχικώς μεν ο Δημήτριος Ράλλης ακολούθως δε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης. Οι Δηλιγιαννικοί σπαράσσονται από εσωτερικές έριδες και ο τόπος βαδίζει στο χάος. Επιχειρείται να δοθεί λύση με τις πρόωρες εκλογές του 1906, τις οποίες κερδίζει ο Θεοτόκης. Όμως τόσο οι πολιτικοί όσο –πολύ περισσότερο- οι πολίτες δείχνουν εμφανώς κουρασμένοι από τις ίντριγκες του δικομματισμού. Με τέτοιες προϋποθέσεις το κίνημα του 1909 στο Γουδί δεν συνάντησε ιδιαίτερες δυσκολίες για να επιβληθεί. Είχε σημάνει πλέον η ώρα του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Προεκλογικός παραλογισμός

Βρισκόμαστε πέντε εβδομάδες πριν από τις Εθνικές Εκλογές και τα δυο μεγάλα κόμματα δείχνουν να ανταγωνίζονται στην υπερβολή, στην παροχολογία, στις υποσχέσεις και στους νεολογισμούς ως εάν αυτός ο ανταγωνισμός αποτελεί τον κύριο τρόπο προσέγγισης των ψηφοφόρων. Αμέτρητα ταξίματα πάσης φύσεως. Ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα, ελεύθερα και ανοικτά πανεπιστήμια, απαλλαγές ασφαλιστικών εισφορών, χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας, ελαφρύτερη φορολογία… Ακόμα και το ότι οι οικογένειες με 3 παιδιά θα θεωρηθούν πολύτεκνες ακούσαμε! Και κανείς από τους πολιτικούς μας πάτρωνες (ή σχεδόν κανείς) δεν σκέφτεται το διπλό κακό που προκαλείται από τέτοιες υπερβολές.

Πρώτο κακό: ο πολίτης εθίζεται και μαθαίνει να επιδιώκει την επίλυση κάθε προβλήματός του κάθε φορά που φτάνουν οι εκλογές αφού πιστεύει ότι με την ψήφο του μπορεί να εξαγοράσει τα πάντα. Δεύτερο κακό: πολιτική και πολιτικοί ξεπέφτουν στα μάτια του κόσμου αφού τόσα και τόσα χρονίζοντα άλυτα προβλήματα βρίσκουν ξαφνικά λύσεις οι οποίες εμφανίζονται με την μορφή γενναιόδωρων παροχών.

Αντί, λοιπόν, τα κόμματα να αποδύονται σε διαχρονική θετική και γόνιμη αντιπαράθεση ιδεών και στόχων, επιδίδονται σε προεκλογικούς ακραίους πομφολυγισμούς και κενά φληναφήματα βομβαρδίζοντας την κοινωνία με μεγάλες υποσχέσεις και φρούδες προσδοκίες. Και ο άμοιρος πολίτης καταδικάζεται στην άχαρη θέση του παρατηρητή ο οποίος παρακολουθεί ανήμπορος τον πολιτικό παραλογισμό να χτυπάει κόκκινο καθώς οι μεν επαγγέλλονται την συμμετοχική αλλαγή και οι δε την αλλαγή τη αλλαγής!

Τελικά, φαίνεται ότι το μόνο σημείο στο οποίο συμφωνούν όλα τα κόμματα είναι εκείνο του «πολιτικού κόστους». Μόνο που με τέτοια φιλοσοφία ούτε «πολιτικός πολιτισμός» παράγεται ούτε αλλαγή νοοτροπίας επιτυγχάνεται. Αντίθετα, μάλιστα, αυτή η φιλοσοφία καθιστά διαχρονικό τον αλησμόνητο «Μαυρογιαλούρο».

Όχι πια θεατές. Πρωταγωνιστές!

Το εισαγωγικό σημείωμα αυτού εδώ του χώρου επιμένει ότι ανήκω ιδεολογικά στην Αριστερά. Όμως, κάθε φορά που ακούω φράσεις οι οποίες "εξυμνούν" τον λαό ("ο λαός μίλησε", "ο ελληνικός λαός μας εξέλεξε", "ο λαός μας κρίνει", "ο ελληνικός λαός μας ψήφισε" κλπ) παθαίνω αναφυλαξία και βγάζω φλύκταινες. Κάθε λογής αυθαιρεσία καλύπτεται πίσω από μια "λαϊκή εντολή". Κάθε προσπάθεια κατάλυσης δημοκρατικών ελευθεριών και λαϊκών κεκτημένων ενδύεται την "λαϊκή συγκατάθεση". Τα πάντα γίνονται "στο όνομα του λαού", έστω κι αν δεν χρειάζεται πολύ μυαλό για να καταλάβει κανείς ότι καμμιά αντιδημοκρατική και αντιλαϊκή ενέργεια δεν μπορεί να προέρχεται από τον λαό. Ο δόλιος ο λαός! Κάποτε αγιοποιόταν από την Αριστερά, σήμερα αγιοποιείται από τους πάντες. Κι είναι λογικό, σε μια εποχή όπου η σχέση πολιτικών και λαού είναι πελατειακή, ο λαός να έχει πάντα δίκιο. Όπως όλοι οι πελάτες. Έτσι, λοιπόν, οι κάθε λογής λαϊκιστές, ενώ κάποτε απλώς χάιδευαν αυτιά, σήμερα κολακεύουν απροσχημάτιστα τον λαό και τον κοροϊδεύουν απροκάλυπτα με σκοπό την υφαρπαγή της ψήφου του. Και φαίνεται πως το σύστημα "δουλεύει" αφού το 85% που συγκεντρώνουν τα δυο μεγάλα κόμματα στις εκλογές αποδεικνύει ότι ο λαός αρέσκεται στην κοροϊδία.

Ο λαός δεν είναι άμοιρος ευθυνών για την κρατούσα -οικονομική, κοινωνική, περιβαλλοντική, πολιτική- κατάσταση που επικρατεί. Ο λαός φταίει γιατί συμβάλλει και συνεργεί αφ' ενός μεν λειτουργώντας σε ένα πλέγμα συνενοχής αφ' ετέρου δε γιατί ανέχεται (πολλάκις δε και υποθάλπει) αυθαιρεσίες και παρανομίες. Ο λαός φταίει γιατί συχνά μετατρέπεται σε μάζα, σε όχλο και σε κοπάδι ("κωλοσυρτό" κατά τους αρχαίους). Ο λαός φταίει γιατί συνήθως ξεχνά ότι είναι το παν και τα πάντα προέρχονται απ' αυτόν. Ο λαός φταίει γιατί παραβλέπει την δύναμή του. Ο λαός φταίει γιατί είναι μαραζιάρης (κατά τον Διονύση Σαββόπουλο).

Ο λαός δεν είναι το άλλοθι κανενός. Δεν μπορεί να είναι ευκολόπιστος και πάντα προδωμένος. Δεν μπορεί να μετατρέπεται σε αριθμό στατιστικών και σε αγοραστική δύναμη. Ο λαός είναι βράχος, είναι δύναμη, είναι μνήμη, είναι αγώνας, είναι ιστορία. Ο λαός είναι όλοι εμείς. Ο λαός είναι όλα, είναι σύνολο, είναι ταυτότητα, είναι μεγαλείο, είναι τα έργα του. Στο όνομά του δεν επιτρέπεται να γίνεται κανένα έγκλημα. Εϊναι ντροπή να άγεται και να φέρεται, να συμπαρασύρεται, να σκύβει το κεφάλι. Είναι ντροπή να επιτρέπει στις μειοψηφίες να καθορίζουν την πορεία του. Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος και εξευτελισμένος.

Λοιπόν; Πώς ένας λαμπρός λαός, με μνήμη και ιστορία, γίνεται άβουλος και παθητικός δέκτης συνθημάτων; Πώς καταντάει αχόρταγος καταναλωτής, καταπατητής, αδιάφορος, απογοητευμένος, φοβισμένος; Γιατί χάνει την αυτοεκτίμησή του, αρνείται κι αποδέχεται τα πάντα με ευκολία, αποπροσανατολίζεται και χειραγωγείται με άνεση; Πώς γίνεται και ξεγελιέται; Πώς ανέχεται τον εμπαιγμό; Γιατί δεν καταλαβαίνει ότι η Δημοκρατία που ονειρεύεται δεν έχει καμμιά σχέση με την "δημοκρατία" που του σερβίρουν";

Κάπου χάσαμε τον δρόμο και καταντήσαμε απαράδεκτοι πομφόλυγες των μεγάλων λόγων και των ξεθωριασμένων ιδεών. Χρειαζόμαστε αυτοπεποίθηση. Είμαστε παντοδύναμοι! Δεν μας πάει ο ρόλος των θεατών σε ένα κακοστημένο παιχνίδι. Πρέπει να διεκδικήσουμε τη θέση του πρωταγωνιστή. Να χαλάσουμε το στημένο "πολιτικό ντέρμπυ" με την χλεύη μας. Να γίνουμε ενεργοί πολίτες, συμμέτοχοι στην κοινωνία της δικαιοσύνης, του σεβασμού, της αξιοπρέπειας, του πολιτισμού. Η συμμετοχική Δημοκρατία του Κλεισθένη έχει 2.500 χρόνια ιστορία σε τούτο τον τόπο. Το αμερικάνικο μοντέλο με την εικονική πραγματικότητα της συμμετοχής από τον καναπέ δεν μας ταιριάζει. Δεν μας αξίζει.

Η φυγόκεντρη δύναμη των ανοιχτών οικονομιών

Προ πολλών ετών συζητούσα με έναν ξάδελφό μου (Θοδωρής κι αυτός) περί διαφόρων ζητημάτων. Ξαφνικά παίρνει ένα χαρτί, σχεδιάζει έναν κύκλο και μου λέει, σημαδεύοντας το κέντρο του:

"Εδώ, ξάδερφε, είναι ο Ωνάσης ή -ας πούμε- ο πλουσιώτερος άνθρωπος του κόσμου. Γύρω γύρω (κι άρχισε να χτυπάει το μολύβι σε τυχαία σημεία του κύκλου) είναι οι υπόλοιποι άνθρωποι του κόσμου οι οποίοι έχουν σκοπό τους να πλησιάσουν το κέντρο του κύκλου. Εμείς οι λιγούρηδες είμαστε κάπου εδώ (κι έδειξε με το μολύβι ένα σημείο πάνω στην περιφέρεια του κύκλου). Ο κύκλος, όμως, περιστρέφεται με ταχύτητα και η φυγόκεντρη δύναμη πετάει συνέχεια προς τα έξω όλους τους φουκαράδες που παλεύουν για να φτάσουν όσο πιο κοντά γίνεται στο κέντρο. Είναι, λοιπόν, δεδομένο ότι όλη αυτή η προσπάθεια είναι μάταιη. Οπότε, τι κάνουμε εμείς; Στεκόμαστε εδώ (κι έδειξε με το μολύβι ένα σημείο λίγο έξω από την περιφέρεια του κύκλου), κοιτάμε τους άλλους να στροβιλίζονται σαν τρελλοί και το μόνο που κάνουμε είναι ν' απλώνουμε το χέρι κάπου-κάπου και να τσιμπάμε μέσα από τον κύκλο ότι μπορούμε."

Τα λόγια αυτά του Θοδωρή (ιδεολόγος αριστερός κι αυτός) μου έκαναν τότε ιδιαίτερη εντύπωση. Και τα ξαναθυμήθηκα διαβάζοντας το βιβλίο του Τζωρτζ Σόρος (αν θυμόσαστε, είχα αναφερθεί πάλι σ' αυτόν στο πρηγούμενο κείμενό μου) "Η κρίση του παγκόσμιου καπιταλισμού". Γράφει, λοιπόν, ο Σόρος: "Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα έχει κέντρο και περιφέρεια και το κέντρο ωφελείται σε βάρος της περιφέρειας" (!) Ο εργάτης της Πειραϊκής-Πατραϊκής (και μετέπειτα φορτηγατζής) είχε διατυπώσει χρόνια πριν το ίδιο πράγμα και, μάλιστα, πολύ πιο παραστατικά!

Η ελληνική οικονομία είναι μια ανοιχτή οικονομία και, με το πέρασμα του χρόνου, γίνεται όλο και πιο ανοιχτή. Αυτό το χαρακτηριστικό μπορεί να επιδρά σταθεροποιητικά (π.χ. δια της συμμετοχής στην ΟΝΕ) αλλά καθιστά την οικονομία μας περισσότερο ευαίσθητη (και, συνεπώς, πιο ευάλωτη) στις διεθνείς εξελίξεις. Απτό παράδειγμα αποτελούν οι χρηματαγορές. Οι τελευταίες τοποθετήσεις των μεγάλων ελληνικών τραπεζών συγκέντρωσαν το 30% του μετοχικού κεφαλαίου των εταιρειών που απαρτίζουν τον FTSE-20. Και ναι μεν αυτό το γεγονός μπορεί να χαρακτηριστεί ως ψήφος εμπιστοσύνης στην ελληνική οικονομία αλλά τέτοιες συγκεντρώσεις πρέπει να μας κάνουν ιδιαίτερα σκεπτικούς αν τις δούμε με το μάτι του Σόρος (και του ξαδέλφου μου). Διότι, συνεχίζοντας την ανάλυσή του ο Σόρος, επισημαίνει ότι σε περιόδους κρίσης το κεφάλαιο αναζητά καταφύγιο στο "κέντρο". Σε περίπτωση δε που το "κέντρο" αποφασίσει την επιτάχυνση της ταχύτητας περιστροφής του κύκλου τότε δημιουργείται μεγάλη αναστάτωση στην "περιφέρεια". Το συμπέρασμα είναι σαφές: η παγκόσμια ισορροπία δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά μόνο με την διαρκή μετακίνηση των κεφαλαίων του "κέντρου" προς την "περιφέρεια". Αντίθετες κινήσεις (όπως π.χ. η φυγή κεφαλαίων από τις χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας ή της Νοτίου Αμερικής) έχουν ως αποτέλεσμα τις διαρκείς και επιδεινούμενες κρίσεις που ταλανίζουν καθημερινά την ανθρωπότητα.

Ο ρυθμιστικός ρόλος του κράτους στην Οικονομία

"Εάν δοθεί στις δυνάμεις της αγοράς πλήρης δικαιοδοσία, ακόμα και σε αμιγώς οικονομικα και χρηματιστικά πεδία δράσης, θα δημιουργηθεί χάος"

Ο άνθρωπος που είπε αυτή την φράση δεν είναι σοσιαλιστής (με την κλασσική κι όχι με την σύγχρονη νερόβραστη έννοια του όρου) ούτε -πολύ περισσότερο- κομμουνιστής. Δεν είναι άλλος από τον περιώνυμο Ουγγροαμερικανό μεγαλοκεφαλαιούχο (και προσφάτως άσπονδο αντίπαλο της πολιτικής Μπους) Τζωρτζ Σόρος! Φυσικά, ο κύριος Σόρος κάτι παραπάνω ξέρει από μας. Σαράντα χρόνια φούρναρης στις διεθνείς χρηματαγορές έχει σπουδάσει για τα καλά τις αυτοκαταστροφικές τάσεις της αγοράς.

Ουσιαστικά, ο παραπάνω αφορισμός του Σόρος αποτελεί ευθεία βολή κατά του άκρατου φιλελευθερισμού, ο οποίος θέλει τις δυνάμεις της αγοράς να δρουν ανεξέλεγκτες και να καθορίζουν κατά το δοκούν τις εξελίξεις. Φτάσαμε στο σημείο όπου ο κάθε αδαής, μόλις μάθει το θεωρητικό μοντέλο του νόμου της προσφοράς και της ζήτησης, να μεταβάλλεται σε θιασώτη της απόλυτης ελευθερίας της αγοράς. Ως γνωστόν, η απόλυτη ελευθερία στερουμένη ηθικής, ασυδοσία λογίζεται (για να παραφράσω ελαφρώς το πασίγνωστο αρχαιοελληνικό απόφθεγμα). Και η ασυδοσία λειτουργεί αποκλειστικά προς το συμφέρον του...λύκου, ο οποίος "στην αναμπουμπούλα χαίρεται"! Τα αποτελέσματα της πλήρους φιλελευθεροποίησης και της -ένεκεν ταύτης- απορρύθμισης τα είδαμε στην περίπτωση της ενέργειας στην Καλιφόρνια, όπου οι τιμές πέταξαν στα ύψη και τα μπλακ άουτ έγιναν καθημερινό φαινόμενο από την στιγμή που η αγορά παραδόθηκε άνευ όρων στα χέρια των ιδιωτικών εταιρειών.

Ο Τζωρτζ Σόρος απαντά, κατά βάση, στο κεντρικό ερώτημα της σημερινής ιδεολογικής αντιπαράθεσης σχετικά με τον ρόλο του κράτους. Είναι γεγονός ότι σε παγκόσμιο επίπεδο το κράτος αποδείχθηκε κακός επιχειρηματίας και, επομένως, θα έπρεπε να σταματήσει κάθε σχετική δραστηριότητα. Όμως, αυτό ουδόλως σημαίνει ότι το κράτος πρέπει να πάψει να παίζει ρόλο στην Οικονομία. Το αντίθετο! Στην σημερινή συγκυρία, όπου οι δυνάμεις της αγοράς γιγαντώνονται, υπάρχει η ανάγκη θεσμών οι οποίοι θα έχουν καθοριστικό ρυθμιστικό ρόλο, ώστε να αποτρέπονται οι ακρότητες και η άκρατη εκμετάλλευση των αδύνατων κοινωνικών τάξεων.

Βεβαίως, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η παρέμβαση θα ήταν πιο αποτελεσματική αν γινόταν από υπερεθνικούς και, επομένως, πιο ισχυρούς θεσμούς. Δυστυχώς, όμως, η διαμόρφωση και η καθιέρωση τέτοιων θεσμικών οργάνων που δεν θα έχουν ως παράπλευρο (για να μην πω κύριο) στόχο τον περιορισμό των ανθρωπίνων ελευθεριών είναι ακόμα το ζητούμενο. Κι επειδή πολύ φοβούμαι ότι τέτοια όργανα δεν πρόκειται να υπάρξουν, τουλάχιστον στο ορατό μέλλον, ο μόνος φερέγγυος θεσμός που μπορεί να αντιταχθεί στο επαπειλούμενο χάος δεν είναι άλλος από το κράτος.

Και μια τελευταία παρατήρηση, για όσους διαβάζοντας τα παραπάνω με χαρακτηρίσουν "κρατιστή". Αν διατύπωνα τις σκέψεις μου επί του θέματος αυτού πριν 20 (έστω, 15) χρόνια, ίσως βασιζόμουν περισσότερο στις αρχές του Μπακούνιν και του Κροπότκιν. Δυστυχώς, όμως, στην ηλικία των 43 ετών έγινα περισσότερο πραγματιστής και λιγότερο θεωρητικός...

Νεομακαρθισμός ή η δημοκρατία της μπανάνας

Με τα χέρια βουτηγμένα στο αίμα και τα ρούχα τους σκονισμένα από το Αφγανιστάν και το Ιράκ, οι Ρεπουμπλικάνοι στρέφονται πλέον στο εσωτερικό της χώρας τους. Κατάλαβαν ότι οι εκλογές δεν κερδίζονται μόνο με την εξωτερική πολιτική ή με την αίσια (;) έκβαση ενός πολέμου. Άλλωστε, ο Τζωρτζ Μπους Σένιορ κέρδισε τον πόλεμο του Κόλπου αλλά ένα χρόνο αργότερα έχασε τις εκλογές επειδή η αμερικανική οικονομία ήταν για τα μπάζα. Το σχόλιο του Άλαν Γκληβς, συμβούλου του Μπιλ Κλίντον, ήταν ωμό αλλά σαφές: "It's the economy, stupid"!

Μετά το χτύπημα στους δίδυμους πύργους (σημ.: έχω εξηγήσει γιατί αρνούμαι να αναφερθώ σ' αυτό το γεγονός ως "11η Σεπτέμβρη" στο κείμενο της 21/11/2003 με τίτλο "Τρομοκρατία-Καπιταλισμός: σημειώσατε 2") το Ρεπουμπλικανικό κόμμα έχει υιοθετήσει μια αντιδημοκρατική συμπεριφορά δίχως προηγούμενο στην ιστορία του αμερικανικού έθνους, κάνοντας ακόμα και τους φανατικότερους μακαρθιστές να ωχριούν. Υπό το πρόσχημα της προστασίας του αμερικανικού λαού από τρομοκρατικά χτυπήματα η σημερινή πολιτική ατμόσφαιρα ξεπερνά ακόμα κι εκείνη του 1917 η οποία είχε οδηγήσει στην ψήφιση της Κατασκοπευτικής Πράξης από το Κονγκρέσσο. Εκείνη η πράξη, υπό το πνεύμα της τότε επικρατούσης μιλιταριστικής παράνοιας, έλεγε ότι "οποιαδήποτε κριτική κατά της κυβέρνησης Ουίλσων ισοδυναμεί με κακούργημα". Οι νομοθετικές διατάξεις που διέπουν το υπό του Τζωρτζ Μπους Τζούνιορ νεοϊδρυθέν υπουργείο "Home Land Security" πάνε λίγο πιο πέρα. Θεωρούν εχθρούς του έθνους ακόμα και όσους δεν συνεργάζονται με τις αρχές για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας! Ενώ οποιαδήποτε αντικυβερνητική κριτική ισοδυναμεί με εσχάτη προδοσία!

Το ιδεολογικό υπόβαθρο των Ρεπουμπλικάνων καταπλάκωσε πλέον τα ανθρώπινα δικαιώματα και την δημοκρατία. Απτό παράδειγμα αποτελεί η τοποθέτηση από τον ίδιο τον Μπους του Λήο Χολμς στην θέση του περιφερειακού δικαστή. Το τι είδους μπουμπούκι είναι ο Χολμς φαίνεται από τη δήλωσή του ότι "κάθε γυναίκα οφείλει να είναι υπό την εξουσία του συζύγου της" και από την θέση του ότι "τα θύματα των βιασμών δεν πρέπει να κάνουν έκτρωση"! Εξάλλου, στο Τέξας (όπου κυβέρνησε 8 χρόνια ο σημερινός πρόεδρος των ΗΠΑ) ψηφίστηκε νόμος που αφαιρεί από 25.000 παιδιά την ασφάλεια υγείας η οποία καταβάλλεται από την Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση και θεσπίστηκαν περικοπές στις παροχές προς τις ασθενείς κοινωνικές ομάδες ώστε τα συγκεντρούμενα κονδύλια να διοχετευθούν σε άλλες δραστηριότητες. Κι όταν στο Ώστιν (πρωτεύουσα του Τέξας) συγκεντρώθηκαν γέροι με μπαστούνια κι ανάπηροι με καροτσάκια για να διαμαρτυρηθούν, ο κυβερνήτης διέταξε τη σύλληψή τους για "αντεθνική συμπεριφορά" (!) ενώ η Ντέμπυ Ρηντλ, εκπρόσωπος του Ρεπουμπλικανικού κόμματος δήλωσε: "Τίνος ιδέα είναι ότι ο οποιοσδήποτε δικαιούται δωρεάν παιδεία και δωρεάν υγεία; Αυτά τα φρούτα έρχονται από την Μόσχα του παλιού καιρού, από τον πάτο της κολάσεως"!!

Χτες έκανα μια βόλτα από την επίσημη ιστοσελίδα του Ρεπουμπλικανικού κόμματος, την http://www.probush.com. Εκεί πληροφορήθηκα ότι στον κατάλογο των προδοτών του αμερικανικού λαού ανήκουν και οι: Τζίμμυ Κάρτερ, Νόαμ Τσόμσκι, Σούζαν Σάρραντον, Γιούπι Γκόλντμπεργκ, Μάικλ Μουρ και...Μαντόνα! Μαζί, βέβαια, με δεκάδες συγγραφείς, καλλιτέχνες και πολιτικούς. Ο λόγος για τον οποίο όλοι αυτοί θεωρούνται προδότες είναι απλός: δεν στηρίζουν τον πρόεδρο Μπους! Η εν λόγω ιστοσελίδα δίνει μια πεντακάθαρη εικόνα της "δημοκρατίας" που ονειρεύονται για όλο τον κόσμο οι νεομακαρθιστές ρεπουμπλικάνοι. Μια εικόνα ενός νέου είδους παγκοσμιοποιημένου...γερακόταυρου ο οποίος μπαίνει στο υαλοπωλείο όσων διαφωνούν μαζί του και τα κάνει μπάχαλο.

Δεν θα κοινοτυπήσω λέγοντας άλλη μια φορά ότι οι Αμερικανοί δεν έχουν σχέδιο απεμπλοκής από ιστορίες τύπου Αφγανιστάν και Ιράκ. Το πρόβλημα είναι ότι ούτε από τα αδιέξοδα της οικονομικής και της κοινωνικής τους πολιτικής έχουν διέξοδο. Οι ασαφείς μπουρδολογίες του παπαροπλανητάρχη περί ελευθερίας (σημ.: όσοι γνωρίζουν καλά αγγλικά ας προσέξουν ότι όταν μιλάει ο Μπους για ελευθερία χρησιμοποιεί τον όρο "liberty" κι όχι τον όρο "freedom"!) αλλά και του λακέ του (και επιτίμου μέλους του ρεπουμπλικανικού κόμματος!) Μπλαιρ δεν πιάνουν τόπο. Η πολιτική απαιτεί ιστορία. Η πολιτική είναι ιστορία. Και οι κυβερνώντες σήμερα τις ΗΠΑ (και τον κόσμο ολόκληρο) στερούνται ακόμα και στοιχειωδών ιστορικών γνώσεων. Πώς είναι, λοιπόν, δυνατόν να χαράξουν το μέλλον; Δυστυχώς, ο αμερικανικός λαός γεύεται σήμερα ό,τι ακριβώς τόσα κράτη παγκοσμίως γεύονταν επί σειρά ετών εξ αιτίας των γερακιών: την δημοκρατία της μπανάνας.

Τριάντα χρόνια στα...αρχεία τους!

Στις αρχές κάθε χρόνου οι Αγγλοαμερικάνοι κουμανταδόροι του πλανήτη έχουν τη συνήθεια να ξεμπροστιάζονται βγάζοντας τα άπλυτά τους στη φόρα, αφού πρώτα τα φύλαγαν απόρρητα επί τριάντα χρόνια. Έτσι, ουσιαστικά, συλίουν την ιστορική τους πιστότητα. Γιατί ο πολίτης της κάθε "προστατευόμενης" απ' αυτούς τους κουμανταδόρους χώρας διαπιστώνει ότι τα εθνικά του συμφέροντα παίχτηκαν προ τριακονταετίας σε τραπέζι με πράσινη τσόχα όπου οι μεγάλοι του κόσμου τούτου "διεμερίσαντο τα ιμάτιά του εαυτοίς". Ας μη γελιόμαστε. Ο πλανήτης έχει αυτή τη στιγμή 192 χώρες κι είναι ζήτημα αν χρειάζονται περισσότερα από δυο χεριών δάχτυλα για να μετρηθούν όσες εξ αυτών δεν αποτελούν προτεκτοράτα των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρεττανίας.

Τι είδαμε εφέτος από τους εγγλέζους; Έγγραφα σχετικά με τον Μακάριο και το Πολυτεχνείο. Έγγραφα που αποδεικνύουν ότι το Φόρειν Όφφις διατηρούσε τις δικές του αποικιοκρατικές φόρμες και τις δικές του νόρμες ερμηνείας των πολιτικών γεγονότων. Όμως το θράσος της δημοσίευσης (στο όνομα της ιστορικής αλήθειας των αρχείων αυτών) δεν σταματάει σε άχροες γενικότητες αλλά προχωράει στη σπίλωση των ανθρώπων με τους οποίους συνεργάστηκαν οι αποικιοκράτες. Και, φυσικά, μετά από τριάντα χρόνια οι άνθρωποι αυτοί δεν βρίσκονται -κατά κανόνα- στη ζωή για να υπεραμυνθούν της προσωπικότητός τους.

Τι μάθαμε, λοιπόν, από το άνοιγμα αυτών των αρχείων; Μάθαμε αφ' ενός ότι, όσο κυβερνούσε ο Μακάριος, τα βρεττανικά συμφέροντα ήσαν εξασφαλισμένα (σημ.: πόσο αληθή είναι αυτά; η απάντηση στο κείμενο της 12/12/2003 με τίτλο "Έτσι σώθηκε και η Κύπρος"), αλλά όταν εκείνος ζήτησε την βοήθειά τους τον παρέπεμψαν στον...ΟΗΕ! Μάθαμε αφ' ετέρου ότι το Πολυτεχνείο "στήθηκε" από τους παλαιούς πολιτικούς της Ελλάδος, ότι το σύνθημα της επίθεσης το έδωσε ο Σπύρος Μαρκεζίνης (σημ.: είναι δεδομένο και καταγεγραμμένο ότι ο Μαρκεζίνης είχε ξεκαθαρίσει στον Παπαδόπουλο την αντίθεσή του σε βίαιη λύση και γι' αυτό την επόμενη μέρα παραιτήθηκε από πρωθυπουργός), ότι η νεολαία παρασύρθηκε (!) σε αντιχουντικές εκδηλώσεις (σημ.: λες και ως τότε τα πάντα ήσαν ήρεμα!), ότι τα συνθήματα των φοιτητών ήσαν εμφυλιοπολεμικά (σημ.: εδώ γελάμε μέχρι δακρύων!), ότι το κίνημα των φοιτητών ήταν καπελλωμένο από το ΚΚΕ (σημ.: μερικά σχόλια για τον ρόλο του ΚΚΕ στα Πολυτεχνείο βρίσκονται στα κείμενα της 14/11/2003 με τίτλο "Γένοβα, Ιούνης, Πολυτεχνείο και ηρωισμοί" και της 17/11/2003 με τίτλο "Τι κράτησα από το Πολυτεχνείο"), ότι οι μισοί συλληφθέντες δεν ήσαν φοιτητές (σημ.: αλήθεια, τόσο πολύ τους πόνεσε που οι φοιτητές ξεσήκωσαν και την εργατιά και που αν δεν χτύπαγαν τα τανκς θα ξεσηκώνονταν μέχρι και οι μανάδες των έγκλειστων αλλά και τα πιτσιρίκια όπως ο αθάνατος 16χρονος Διομήδης Κομνηνός;). Με άλλα λόγια, τα όσα μάθαμε με το άνοιγμα των αρχείων του Φόρειν Όφφις συνοψίζονται σε μια λέξη: μπουρμπούτσαλα!

Τι σημαίνει, λοιπόν, η ετησία δημοσίευση αυτών των αρχείων; Μήπως αποσκοπεί σε εξευμενισμό των τύψεων και σε αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας; Όχι βέβαια! Άλλωστε μερικές απλές σκέψεις (σαν κι αυτές που αναφέρονται τόσο πιο πάνω όσο και σε προηγούμενα κείμενά μου) είναι αρκετές για να μας πείσουν ότι η ιστορική αλήθεια όχι μόνο δεν εξυπηρετείται αλλά μάλλον κινδυνεύει από τέτοια αρχεία. Τότε τι;

Το ζήτημα είναι απλούστατο. Η όλη διαδικασία αποτελεί ένα καλοστημένο θρίλλερ. Ένα άριστα σκηνοθετημένο θρίλλερ επίδειξης δυνάμης. Σαν να μας λένε κάθε χρόνο: "Εντάξει με την εθνική σας ανεξαρτησία και με τη λαϊκή σας κυριαρχία αλλά στον γάμο της ανεξαρτησίας σας με την κυριαρχία σας εμείς είμαστε οι κουμπάροι"!

Ώπα, ρε μάγκες! Είπαμε να συνασπιστείτε και να μας βοηθήσετε τότε που τα βάλαμε με τους Τούρκους, πριν καμμιά διακοσαριά χρόνια. Αλλά δεν νομίζετε ότι εκείνη η ναυμαχία στο Ναυαρίνο κάποτε πρέπει να τελειώσει;

Το αδιέξοδο της νεοσυντηρητικής αμερικανικής ψύχωσης

Σε τούτο το πρώτο σημείωμά μου για τον καινούργιο χρόνο θέλω να σχολιάσω τις απόψεις που διατύπωσε ο Τζέφφρυ Σακς σχολιάζοντας την πολιτική Μπους. Ο Τζέφφρυ Σακς είναι έγκριτος συντηρητικός οικονομολόγος, καθηγητής στο Κολούμπια και εξωτερικός σύμβουλος του Διεθνούς Νομισματικού ταμείου. Μάλιστα, διηύθυνε για λογαριασμό του ΔΝΤ την μετάβαση της Ρωσσίας και της Πολωνίας στην φιλελεύθερη οικονομία επιβάλλοντας μονεταριστικές επιλογές και -λόγω αυτού- συγκρουόμενος με τους κεϋνσιανούς οικονομολόγους (ιδίως με τον Στίνγκλις). Όλα τα εντός εισαγωγικών αποσπάσματα που ακολουθούν είναι ακριβής μεταφορά από όσα δημοσίευσε ο Σακς σε κείμενό του με τίτλο "Μια δήλωση ανεξαρτησίας από τις Ηνωμένες Πολιτείες".

"Το παγκόσμιο σύστημα, ο ΟΗΕ και οι 191 χώρες του κόσμου, κατήντησαν να ζουν στον ρυθμό των αδικαιολογήτων ψυχώσεων του αμερικανού προέδρου και των νεοσυντηρητικών του Πενταγώνου. Οι ψυχώσεις αυτές συγκεντρώνονται και εξαντλούνται σε ένα μόνο πεδίο: στην παγκόσμια καταπολέμηση της τρομοκρατίας αποκλειστικά με στρατιωτικά μέσα. Όλα τα άλλα προβλήματα σβήνουν σήμερα και αγνοούνται μπροστά στην αντιτρομοκρατική ψύχωση των Ηνωμένων Πολιτειών".

Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ ανέρχονται σε 450 δισ. δολλάρια, ενώ το σύνολο των δαπανών για την καταπολέμηση της φτώχειας, των ασθενειών και της καταστροφής του περιβάλλοντος αλλά και για την εξασφάλιση πόσιμου νερού στον κόσμο δεν υπερβαίνουν τα 15 δισ. "Με αυτή την στρεβλή κατανομή δαπανών διαχειρίζεται η πρώτη οικονομική δύναμη τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου. Η στρατιωτική προσέγγιση των διεθνών προβλημάτων έχει εκτοπίσει κάθε άλλη (ενν. προσέγγιση) χωρίς ωστόσο τα αποτελέσματα να είναι λαμπρά... Η στρατιωτική προσέγγιση, αντί να ενισχύσει την ασφάλεια του κόσμου, διογκώνει το συναίσθημα ανασφάλειας και πολλαπλασιάζει τους κινδύνους σε όλο και περισσότερα σημεία του κόσμου".

Η Αφρική σαρώνεται από ελονοσία και AIDS ενώ εκατομμύρια άνθρωποι θα μπορούσαν να σώζονται κάθε χρόνο. Όμως "οι Ηνωμένες Πολιτείες προτιμούν να δαπανούν σε στρατιωτικούς σκοπούς για μία ημέρα στο Ιράκ πολύ περισσότερα απ' όσα δαπανούν ετησίως για ανθρωπιστικούς σκοπούς στην Αφρική". Ο σημερινός μονόδρομος των ΗΠΑ δεν οδηγεί πουθενά και οι λοιπές χώρες οφείλουν και μπορούν να απεμπλακούν απ' αυτόν. Η φτώχεια, η πρόσβαση σε πόσιμο νερό, οι υγειονομικές υποδομές, η επέκταση των ασθενειών και η κλιματική επιδείνωση είναι μερικά από τα πραγματικά προβλήματα της ανθρωπότητας τα οποία μπορούν να αντιμετωπισθούν ακόμη και χωρίς την σύμπραξη των ΗΠΑ.

Κι ενώ ο Μπους ενοχοποιεί τον ΟΗΕ ότι δεν τηρεί τις δεσμεύσεις του "στην πραγματικότητα οι ΗΠΑ αθετούν συστηματικά κάθε διεθνή τους υποχρέωση. Ενώ στην διάσκεψη του Μοντερέυ (Μάρτιος 2002) δεσμεύτηκαν ότι θα διαθέσουν 60 δισ. δολλάρια ως βοήθεια για την ανάπτυξη του τρίτου κόσμου, το ποσό αυτό πήγε για την στρατιωτική επιχείρηση στο Ιράκ και ο πρόεδρος (ενν. Μπους) αγνόησε οποιαδήποτε άλλη διεθνή υποχρέωσή του. Στην σύνοδο του Παγκοσμίου Οργανισμού Εμπορίου της Ντόχα (2001) οι ΗΠΑ συμφώνησαν ν' ανοίξουν τις αγορές τους στις εξαγωγές των φτωχών χωρών, ενώ στο Κανκούν (2003) αρνήθηκαν κατηγορηματικά κάτι τέτοιο, διαλύοντας την σύσκεψη". Βεβαίως, οι ΗΠΑ δεν είναι η μόνη χώρα που αθετεί τις υποχρεώσεις της αλλά είναι η χώρα με το μεγαλύτερο ειδικό βάρος κι επομένως η ασυνέπειά της προκαλεί προβλήματα σ' όλον τον κόσμο. "Εάν οι ΗΠΑ επιθυμούσαν σοβαρά την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας θα έπρεπε να καταπολεμήσουν αποτελεσματικά τις εστίες φτώχειας, δυστυχίας και απόγνωσης σε παγκόσμια κλίμακα. Για πολλές περιπτώσεις εξαθλιωμένων πληθυσμών του Τρίτου Κόσμου, αυτό που οι ΗΠΑ ονομάζουν τρομοκρατία δεν είναι παρά απελπισμένος αγώνας για επιβίωση." (σ.σ.: η υπογράμμιση δική μου).

Αν και το συμπέρασμα του -άκρως συντηρητικού- Σακς προκαλεί την εντύπωση του ριζοσπαστικού, δεν είναι παρά στοιχειωδώς έντιμο και αυτονόητο. Ο κόσμος δεν μπορεί να περιμένει πλέον την επάνοδο της Αμερικής στην οδό της λογικής. Παράλληλα, δεν μπορεί μια χώρα με το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού να σέρνει από την μύτη προς το αδιέξοδο 191 χώρες με το υπόλοιπο 95% του πληθυσμού του πλανήτη. Από την στιγμή που οι ΗΠΑ επιλέγουν φορτικά την μονόπλευρη προσφορά ασφάλειας (;;;) ως υποκατάστατο παντός άλλου αγαθού, ο υπόλοιπος κόσμου δικαιούται να αποποιηθεί αυτή την προσφορά και να σκύψει μόνος του στα προβλήματά του.

Όταν ένας συντηρητικός αξιωματούχος των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανισμών έχει το σθένος να εκφράζεται με τέτοιο τρόπο για την πολιτική της χώρας του είναι προφανές ότι το νεοσυντηρητικό εγχείρημα των ηλιθίων που θέλουν να κυβερνήσουν τον κόσμο αντιμετωπίζει -αν μη τι άλλο- σοβαρή κρίση αξιοπιστίας. Και ο κίνδυνος αποτελμάτωσης είναι τόσο εμφανής ώστε πρέπει να διαθέτει κανείς τον δείκτη ευφυΐας του αμερικανού προέδρου για να μην τον αντιλαμβάνεται.