Νενικήκαμεν!

Είναι λογικό να χάνεις -κατά κάποιον τρόπο- την πρέπουσα επαφή με τη πραγματικότητα όταν βρίσκεσαι σε διακοπές. Κάτι που βλέπεις την τηλεόραση κλειστή κι αντί να την ανοίξεις πας μια βόλτα στην παραλία, κάτι που δεν σου κάνει καρδιά να πιάσεις εφημερίδα στα χέρια σου και κάτι που ακούς πολιτική συζήτηση και βγάζεις άφθες...ε, όπως και να το κάνουμε, μένεις πίσω από τα γεγονότα. Γεγονότα που δεν καταλαβαίνουν το βάθος τής ανδρεϊκής ρήσης για τα περιώνυμα "μπάνια του λαού" και εξακολουθούν να παραμένουν συνταρακτικά ακόμη και μεσούντος τού Αυγούστου.

Έτσι κι εγώ, λοιπόν, έχασα τις εντυπωσιακές λεπτομέρειες γύρω από το τεράστιας σημασίας ταξίδι του πρωθυπουργού μας στο εξωτερικό, κατά το οποίο (όπως πληροφορήθηκα με μεγάλη καθυστέρηση) πραγματοποίησε υψίστης βαρύτητος συναντήσεις με τα μεγάλα ευρωπαϊκά πολιτικά κεφάλια, αναβαθμίζοντας το -ταλαιπωρημένο κατά τα τελευταία χρόνια- όνομα της χώρας μας.

Τελικά, ήταν να μην αρχίσει ο Αντώνης να παίρνει σβάρνα τα στενά και τις ρούγες ανά τας Ευρώπας και ανά την υφήλιον. Άπαξ και άρχισε, βαράτε βιολιτζήδες και βαστάτε τούρκοι τ' άρματα! Παλιά καραβάνα στις περατζάδες ο Αντώνης. Από τόσο δα νιάνιαρο το 'μαθε το παιχνίδι. Από τότε, δηλαδή, που ο Μητσοτάκουλας του 'δωσε για να παίζει, αντί για κουδουνίστρα, το υπουργείο εξωτερικών.

Μπορεί να 'χουν περάσει κοντά δυο ντουζίνες χρόνια από τότε αλλά μη μου πείτε ότι δεν θυμάστε εκείνη την ωραία εποχή, τότε που ο Αντώνης σεργιάναγε στα Βαλκάνια και κατάφερε τόσα ωραία πράγματα! Άνοιξε τα σύνορα με την Αλβανία και πλημμύρισε η χώρα με φτηνά εργατικά χέρια, έκανε τα αδύνατα δυνατά για να γίνουμε κώλος με τους ομόδοξούς μας σέρβους, χαϊδολόγησε τον Ρουγκόβα και τον Γκλιγκόροφ αρκετά για να γίνει μπάχαλο με το αν η Μακεδονία είναι μία ή πολλές και πόσες απ' αυτές είναι ελληνικές κλπ κλπ. Με δυο λόγια, τα έκανε τόσο σκατά ώστε αναγκάστηκε ο Μητσοτάκουλας να του πάρει το υπουργείο (απίστευτο;) και να μη του δώσει ούτε την κουδουνίστρα που λέγαμε.

Θες με το έτσι, όμως, θες με το γιουβέτσι, την έμαθε την δουλειά ο Αντώνης. Έπιασε τόπο η πρακτική στο μαγαζί τού Μητσοτάκουλα. Βέβαια, είχε μια ατυχία το παλληκάρι, όταν είπε να κάνει δική του δουλειά και το ψιλικατζίδικο που άνοιξε δεν περπάτησε, έστω κι αν την ταμπέλλα την είχε επιμεληθεί προσωπικά ο ίδιος ο Ελύτης (βλέπετε, ο έλληνας δεν καταλαβαίνει από κουλτούρα). Αλλά ο Αντώνης δεν το έβαλε κάτω και περίμενε υπομονετικά την μεγάλη ευκαιρία. Διότι, η πολιτική είναι σαν την πρέφα: θέλει υπομονή, αλλοιώς πας ψηλά την κόντρα, τα βρίσκεις μπαστούνια και την κάνεις από κούπες, σόλο στα εφτά και πάπαλα τα καπίκια. Εξ ου και το γνωστό λαϊκό τσιτάτο: "η πρέφα θέλει υπομονή και το μουνί κυνήγι".

Έτσι, λοιπόν, τώρα που ο Αντώνης βρήκε την ευκαιρία κι έγινε πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος στο πολυκατάστημα "Η Ελλάς Ε.Π.Ε.", έφτασε η ώρα να αξιοποιήσει τις γνώσεις και την εμπειρία του. Και, φυσικά, Ολάντ και Μέρκελ υποχρεώθηκαν να σταθούν κλαρίνο μπροστά του και να αφήσουν στην μπάντα τους ψευτοτσαμπουκάδες στους οποίους είχαν συνηθίσει με τον καλόβολο τον Γιωργάκη. Ειδικά η φράου Αγγέλω αναγκάστηκε να καταπιεί την γλώσσα της και να υποκύψει στο μεγαλείο τού Αντώνη, ξεστομίζοντας μια φράση που έκανε όλους τους έλληνες περήφανους: "κάντε όσα είπαμε κι εδώ είμαστε εμείς"!!! Έμπαινε Αντώνη! Ούτε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ δεν είχε υποχρεώσει τους γερμανούς σε τόσο ντροπιαστική ήττα! Νενικήκαμεν, επί τέλους!

Κλείνω τούτο σημείωμα, παραφράζοντας τον μεγάλο (κι αξέχαστο) Βασίλη Ραφαηλίδη. Δεν αποτελεί έκπληξη το ότι τούτος ο τόπος έκανε πρωθυπουργούς τον Κωστάκη, τον Γιωργάκη και τον Αντωνάκη. Έκπληξη αποτελεί το ότι δεν έκανε τον Γκοτζαμάνη υπουργό συγκοινωνιών...

Οι "υπέρογκες" αμοιβές των εργαζομένων

Τις προάλλες, από τούτη δω την γωνιά, καταδείξαμε ότι για την υπερχρέωση του ελληνικού κράτους δεν φταίει ο -υποτιθέμενος- υπερκαταναλωτισμός των πολιτών, μιας και ποτέ το κράτος δεν πήρε δανεικά για να καλύψει τις σπατάλες τους. Όμως, οι υπέρμαχοι της βλακείας έχουν κι άλλο δηλητηριώδες βέλος στην φαρέτρα τους: το κράτος έπεσε έξω λόγω των υπέρογκων αμοιβών που έδινε στους δημοσίους υπαλλήλους. Ας πούμε δυο λόγια και γι' αυτό.

Πρώτα-πρώτα, ας ορίσουμε την έννοια της "υπέρογκης αμοιβής". Ας πάρουμε έναν μηχανοδηγό τού ΟΣΕ, απ' αυτούς που τα διάφορα ΜουΜουΕ βάλανε στον στόχο πριν λίγο καιρό. Ποιά πρέπει να είναι η φυσιολογική αμοιβή αυτού του ανθρώπου; Να πούμε ένα χιλιάρικο; Να το πούμε. Άρα, αν ο συγκεκριμμένος μηχανοδηγός παίρνει δυο χιλιάρικα, παναπεί πως αμείβεται υπέρογκα. Σωστά ως εδώ; Σωστά. Έλα, όμως, που ο ολλανδός συνάδελφός του, με τα ίδια προσόντα και προϋποθέσεις, παίρνει τρία και τριάμιση χιλιάρικα! Πόσο κάνει τελικά αυτή η γαμημένη η δουλειά; Αν τα δυο χιλιάρικα του κάθε Μήτσου συνιστούν "υπέρογκη αμοιβή", τότε ο μισθός τού κάθε Κλάους αποτελεί σκάνδαλο διεθνών διαστάσεων. Και το ερώτημα παραμένει: αφού ο Μήτσος και ο Κλάους κάνουν την ίδια δουλειά και πληρώνονται με το ίδιο νόμισμα, πόσο πρέπει να πληρώνεται κανονικά αυτή η γαμημένη η δουλειά τους;

Εν πάση περιπτώσει, ας τ' αφήσουμε αυτά γιατί είναι κινέζικα για τους ανεγκέφαλους. Οι οποίοι ανεγκέφαλοι επιμένουν ότι ο τόπος είναι φτωχός και δεν μπορεί να πληρώνει τέτοιους μισθούς. Μάλιστα, λοιπόοοοον! Είναι φτωχός ο τόπος. Χμμμ....  Πόσο φτωχός είναι ο τόπος, όμως; Να το δούμε λιγάκι;

Τότε που ο Γιωργάκης έλεγε ότι "λεφτά υπάρχουν", τότε δηλαδή που ακόμα δινόντουσαν "υπέρογκες" αμοιβές, η κυβέρνηση χρειαζόταν κάτι παραπάνω από 1,5 δισ. μηναίως για μισθούς και συντάξεις, δηλαδή κάπου 20-21 δισ. ετησίως. Παράλληλα, οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα μάζευαν κι αυτοί από τους εργοδότες τους κανά οχτάρι δισ. τον χρόνο. Συνολικά, δηλαδή, οι μισθοί των εργαζομένων απορροφούσαν κάθε χρόνο κάπου 30 δισ. ευρώ. Να βάλουμε από δίπλα κι ένα δεκάρικο ακόμη για τους κάθε λογής αυτοαπσχολούμενους, ως αναλογούσα πλουσιοπάροχη αμοιβή; Να βάλουμε. Φτάσαμε τα 40 δισ. για αμοιβή εργασίας. Πάει καλά ως εδώ;

Πάμε παρακάτω. Εκείνη την εποχή των "υπέρογκων" αμοιβών, λοιπόν, τότε που οι εργαζόμενοι σε δημόσιο και ιδιωτικό φορέα κόστιζαν ένα σαραντάρι πάνω-κάτω, η Ελλάδα είχε Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν κάπου 250 δισ. Με άλλα λόγια, η "επιχείρηση Ελλάδα" έβγαζε κάθε χρόνο μια διακοσοπενηντάρα από την δουλειά εκείνων που τους πλήρωνε μια σαραντάρα. Κόστος εργασίας, δηλαδή, 16% και -προσέξτε!- έχουμε συμπεριλάβει σ' αυτό και τις συντάξεις. Ωραία; Ε, λοιπόν, αν ψἀξετε λίγο τα στοιχεία των διαφόρων μεγάλων επιχειρήσεων, θα διαπιστώσετε ότι αυτό το ποσοστό αποτελεί άπιαστο όνειρο γι' αυτές. Όσοι έχουν γνώση τού επιχειρηματικού περιβάλλοντος, γνωρίζουν άριστα ότι το κόστος εργασίας των επιτυχημένων επιχειρήσεων κινείται σε ποσοστά πολύ μεγαλύτερα του 20%. Και χωρίς να χορηγούν συντάξεις.

Ας αλλάξουμε λίγο σκοπιά. Αν ο παραγόμενος πλούτος μοιραζόταν σωστά, κάθε πολίτης αυτής της χώρας θα έπαιρνε πάνω από 20 χιλιάρικα τον χρόνο (διαιρέστε τα 250 δισ. με τα 11,5 εκατομμύρια πληθυσμό) . Προσέξτε: κάθε πολίτης: και ο υπέργηρος αγρότης και το μωρό που βυζαίνει και ο μετανάστης και οι πάντες. Δηλαδή, στο σπίτι ενός οικογενειάρχη με δυο παιδιά και δυο γέρους γονείς θα έμπαιναν περισσότερα από 120 χιλάρικα τον χρόνο. Κι αν υποθέσουμε ότι το κράτος θα του έπαιρνε 60% για φόρους (μη ξεχνάμε την δωρεάν παιδεία, την δωρεάν υγεία κλπ), αυτό το σπίτι θα είχε διαθέσιμα 50 χιλιάρικα τον χρόνο για να τα βγάλει πέρα. Πα μαλ, που λένε κι οι γάλλοι.

Να το χοντρύνω λίγο ακόμη το παιχνίδι; Στα 250 δισ. που προαναφέραμε, δεν έχουμε υπολογίσει το "λανθάνον" προϊόν. Αυτό, δηλαδή, που δεν φαίνεται. Μη μας διαφεύγει ότι προϊόν παράγεται π.χ. και από τις ιερόδουλες και από τους αδήλωτους μετανάστες και από τους ανασφάλιστους εργαζόμενους και από τους καθηγητές που κάνουν ιδιαίτερα και, γενικά, από όλους όσους εργάζονται ανεπίσημα. Και, φυσικά, δεν λογαριάζουμε κανένα "μη εθνικό προϊόν", όπως οι ευρωπαϊκές επιδοτήσεις ή τα "τσέκια" που στέλνουν οι μετανάστες από την Αυστραλία ή τις ΗΠΑ. Λογαριάστε κι όλα τούτα και ξανακάνετε τον λογαριασμό.

Συνεχίζουμε την κουβέντα. Τούτος ο τόπος έχει πάρει αμέτρητα δάνεια στα 182 χρόνια ζωής του. Δάνεια επί δανείων έχει πάρει. Και πακτωλό από το "σχέδιο Μάρσαλ" έχει πάρει. Και ευρωπαϊκά "πακέτα" Ντελόρ, Σαντέρ και ΕΣΠΑ έχει πάρει. Μόνο που τίποτε από όλα τούτα δεν διατέθηκε για να καλύψει τις "υπέρογκες" αμοιβές των εργαζομένων. Όλα πήγαν στις τσέπες των διαφόρων Μποδοσάκηδων, παναπεί των διαφόρων καρχαριών που λυμαίνονται τον εθνικό μας πλούτο από πριν ακόμη γίνουμε επίσημα κράτος (*). Ακόμα και με τούτο το τελευταίο "μνημόνιο 2" συμφωνήσαμε  πως όσα δανεικά παίρνουμε θα μπαίνουν σε ειδικό λογαριασμό απ' όπου θα κάνουν τραβηχτικές μονάχα οι -ντόπιοι και ξένοι- τοκογλύφοι.

Όσο για την άποψη πως τάχατες δεν θα υπάρχουν λεφτά για μισθούς και συντάξεις αν δεν πάρουμε από την τρόικα την ν δόση (όπου ν εν Ν, για τους μαθηματικούς), πρόκειται απλώς για χοντροκομμένο παραμυθάκι των σύγχρονων παραμυθάδων τύπου Κώνστα, Καψή, Παπαδημητρίου κλπ κλπ. Το δικό μας καθήκον είναι να μην αποκοιμόμαστε με τέτοια παραμυθάκια.



(*)  Η επίσημη σύσταση του ελληνικού κράτους έγινε το 1830, με την περίφημη συνθήκη του Λονδίνου. Στο μεταξύ, οι έλληνες είχαν προλάβει να πάρουν δυο δάνεια (1824 και 1825) κι ας μην υπήρχε ακόμη Ελλάδα! Επίσης, είχαν προλάβει να κάνουν και μια πτώχευση (1827)!! Εκτενή αναφορά στον ελληνικό δανεισμό τού 19ου αιώνα έχουμε κάνει στην σειρά κειμένων με τίτλο "Πώς φτάσαμε στο ΄΄δυστυχώς επτωχεύσαμεν΄΄"

Υπερκαταναλωτισμός και...Ματσατσούτσες

Κάθε χρόνο το ίδιο μού συμβαίνει. Όλο λέω πως τούτες τις αυγουστιάτικες ημέρες τής ραστώνης θα ηρεμήσω κι όλο ανακατεύομαι σε διάφορες συζητήσεις και συγχίζομαι. Μακάρι να μπορούσα να το αποφύγω αλλά πώς; Όταν ακούς τους παραμορφωμένους γιάπηδες π.χ. να αναλύουν με δοκησισοφικό ύφος την "κρίση χρέους" που ταλανίζει την Ευρώπη, να καταδικάζουν τον υπερκαταναλωτισμό τού έλληνα και να στηλιτεύουν την αδυναμία των κυβερνήσεων ως προς την προώθηση των απαιτούμενων μεταρρυθμίσεων, πόσο να αντέξεις; Πώς να ευχαριστηθείς το ουζάκι σου, όταν βλέπεις να περιφέρεται τόση ασυναρτησία, ειδικά όταν είναι ντυμένη με κοστουμάκι μέηντ ιν Χάρβαρντ;

Υπερκαταναλωτικός ο έλληνας; Άντε να συμφωνήσω, ρε σεις, έτσι για την κουβέντα. Παρασύρθηκα, λοιπόν, εγώ ο έλληνας από τα φαντασμαγορικά σήριαλ και τα λάιφ-στάυλ περιοδικά τού -ήδη μπατιρήσαντος- Κωστόπουλου, σήκωσα ότι φράγκα είχα στην άκρη, πήρα και κάτι δάνεια, φέσωσα και τις πιστωτικές μου κάρτες κι επιδόθηκα σε όργιο σπατάλης: να οι σακκούλες από τα Μωλλ, να τα άι-φόουν και τα άι-παντ, να τα χόουμ θήατερ με τις εξηντάρες πλάσμα και τους λαμπάτους βιντεοπροβολείς, να και το τέσσερα επί τέσσερα, να και το τζετ σκι, να και το εξοχικό με την πισίνα... Είμαι ανεγκέφαλος; Είμαι. Και ανεγκέφαλος και σκατοκέφαλος. Το ερώτημα, όμως, είναι απλό: πού και πώς επιβάρυνα εγώ με την μαλακία μου την ελληνική οικονομία; Με άλλα λόγια: αν εγώ δεν ήμουν τόσο σπάταλος, σήμερα θα χρωστούσαμε λιγώτερα ως κράτος;

Έβγαζα, λοιπόν, 100 από την δουλειά μου και ξόδευα 150. Δηλαδή, κάπου εύρισκα ένα πενηντάρι που το ξόδευα δίχως να μου ανήκει, έτσι; Κάποιον φέσωνα, βρε αδερφέ. Θες τον πατέρα μου, που του έτρωγα τις οικονομίες; Θες την τράπεζα, όπου άφηνα τις κάρτες απλήρωτες και καθυστερούσα τα δάνεια; Θες τις επιχειρήσεις απ' όπου ψώνιζα; Θες τα φιλαράκια μου, με κάτι θαλασσοδάνεια που τους έπαιρνα; Βάλε όποιον θες εσύ. Το κράτος, όμως, πού παίζει σε όλα αυτά; Πώς ζημιώθηκε από την σπατάλη μου; Ίσα-ίσα που εισέπραττε παραπάνω ΦΠΑ από τις αγορές μου στο Μωλλ, παραπάνω τέλος ταξινόμησης από την αγορά τού τρίλιτρου τζιπ και παραπάνω φόρο μεταβίβασης από την αγορά τού εξοχικού. Για να μην αναφέρω το χρήμα που κυκλοφόρησε στην αγορά λόγω της σπατάλης μου.

Να το δούμε κι αλλοιώς το πράγμα; Τί παραπάνω ζήτησα από το κράτος εγώ ο σπάταλος, πέρα από όσα εκείνο είναι υποχρεωμένο να μου παρέχει; Τον μισθό μου (αν είμαι δημόσιος υπάλληλος) ή την σύνταξή μου, την περίθαλψή μου, τον παιδικό σταθμό για το στερνοπούλι μου, το σχολείο για την κόρη μου, το πανεπιστήμιο για τον μεγάλο μου γυιό, τις απαραίτητες υποδομές και γενικά όλα όσα πρέπει να προσφέρει στους φορολογούμενους πολίτες του οποιοδήποτε ευνομούμενο κράτος. Από τα τριακόσια τόσα δισεκατομμύρια που χρωστάει σήμερα αυτό το κράτος, πόσα είναι τα δανεικά που πήρε για να καλύψει τις σπατάλες μου; Ούτε δεκάρα!

Βέβαια, αν εγώ δεν ήμουν σπάταλος, θα είχα σήμερα μια καβάντζα για να αντέξω στις περικοπές των αποδοχών μου, στην αυξημένη συμμετοχή μου στα φάρμακα, στο κόστος του ιδιωτικού παιδικού σταθμού, στην διογκωμένη φορολόγησή μου κλπ. ενώ, παράλληλα, δεν θα ήσαν υποχρεωμένες οι τράπεζες να με κυνηγάνε για να εισπράξουν όσα λένε πως τους χρωστάω. Σύμφωνοι. Αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί η εθνική οικονομία θα βρισκόταν σε καλύτερη κατάσταση. Επειδή θα είχα να πληρώσω τους γιατρούς μου από την τσέπη μου και δεν θα χρειαζόμουν αξιοπρεπές εθνικό σύστημα υγείας; Ή επειδή θα είχα τα λεφτά μου στην τράπεζα, απ' όπου θα μπορούσαν να δανείζονται οι "επενδυτές" του κώλου; Ωραία λογική!

Από την άλλη, αυτό το γαμημένο κράτος δεν ήρθε ποτέ να μου πει "κύριε, αφού έχεις φράγκα και σκορπάς, δεν έχεις ανάγκη ούτε την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη που σου προσφέρω ούτε την σύνταξη που σου δίνω, οπότε πάψε να πληρώνεις ΙΚΑ ή ΤΕΒΕ και κόψε τον λαιμό σου να τα βγάλεις πέρα μόνος σου". Αντιθέτως, μου έπαιρνε τα ασφάλιστρά μου κανονικά και με τον νόμο. Πώς, λοιπόν, μου λέει σήμερα ότι δεν έχει να μου δώσει όσα είχαμε συμφωνήσει να πάρω; Δεν είχαμε συμφωνήσει να δίνω σήμερα τόσα και να πάρω αύριο τόσο εφ' άπαξ και τόση σύνταξη; Τί τα έκανε τα λεφτά που του ακούμπαγα τόσα χρόνια; Γίνανε όλα μίζες για υποβρύχια που πάνε μονόμπαντα, μη χέσω; Και τώρα που μου κόβουν την σύνταξη φταίω εγώ επειδή ήμουν σπάταλος; Σοβαρά οικονομικά σπουδάσατε, ρε σεις, εκεί στο Ματσατσούτσες!

Ουφ.... Είπα πολλά αλλά δεν ξεθύμανα. Πάω να ρίξω μια βουτιά να καλμάρω και θα επανέλθω.

Σωστός συνδικαλισμός (και αλλαγή σώβρακου)

Είναι δεδομένο ότι ο εργαζόμενος δεν έχει να φοβηθεί τίποτε από την στιγμή που φροντίζουν για πάρτη του οι συνδικαλιστικές του οργανώσεις. Φυσικά, όταν μιλάμε για συνδικαλιστικές οργανώσεις δεν εννοούμε τους αναρχοκομμουνιστές τού ΠΑΜΕ, έτσι; Εννοούμε τις οργανώσεις που διοικούνται από αναγνωρισμένους συνδικαλιστές, εγκεκριμμένους από το κράτος, εγνωσμένης αυθεντίας και με μεταπτυχιακά στον συνδικαλισμό. Όπως, λόγου χάρη, την ΑΔΕΔΥ και τον φωτισμένο πρόεδρό της Κώστα Τσικρικά.

Η ΑΔΕΔΥ, λοιπόν, δεν θα μπορούσε να μην αντιδράσει στην δρομολογούμενη κυβερνητική απόφαση για περικοπή τού "εφ' άπαξ" των δημοσίων υπαλλήλων κατά 22,68% και, μάλιστα, μετά την ήδη γενομένη μείωση κατά 20%. Άλλωστε, αυτή είναι η δουλειά των συνδικαλιστικών οργανώσεων: να προστατεύουν τα δικαιώματα των εργαζομένων τους οποίους εκπροσωπούν. Έτσι, ο Τσικρικάς και η εκτελεστική επιτροπή τής ΑΔΕΔΥ έτριξαν τα δόντια στην κυβέρνηση: αυτή η μείωση δεν θα περάσει!

Αλλά, όπως είπαμε, οι σωστοί συνδικαλιστές δεν έχουν καμμία σχέση με τα αναρχοκομμούνια τού ΠΑΜΕ, τα οποία έχουν ως απώτερο σκοπό να καταστρέψουν την χώρα. Οι σωστοί συνδικαλιστές π.χ. δεν οργανώνουν απεργίες στα λιμάνια, για να μη πληγεί ο τουρισμός. Δεν κλείνουν τα σχολεία, για να μη φαλκιδευθεί το δικαίωμα των παιδιών στην μόρφωση. Δεν βγάζουν τα τρακτέρ στους δρόμους, για να μη θιγεί το δικαίωμα του οποιουδήποτε να πάει απρόσκοπτα στον προορισμό του. Δεν μπλοκάρουν τις πόρτες των δημοσίων υπηρεσιών, για να μη πλήξουν την οικονομία τής χώρας. Δεν συμφωνούν με τις καθολικές απεργίες που κλείνουν εργοστάσια, για να προστατεύσουν το δικαίωμα στην εργασία όσων θέλουν να εργασθούν.

Οι σωστοί συνδικαλιστές δεν κάνουν τίποτε απ' όλα αυτά. Οι σωστοί συνδικαλιστές δεν συγκρούονται μετωπικά ούτε με το κράτος ούτε με το κεφάλαιο, καθ' όσον γνωρίζουν άριστα ότι με τέτοιες συγκρούσεις δεν εξυπηρετούν τα συμφέροντα των εργαζομένων τους. Οι σωστοί συνδικαλιστές προτιμούν τον διάλογο αντί για την σύγκρουση, επειδή καταλαβαίνουν ότι μόνο με την ψιλοκουβέντα μπορούν να πετύχουν κάτι καλό.

Κυρίως, οι σωστοί συνδικαλιστές κάνουν προτάσεις. Όχι, βέβαια, προτάσεις ανυπόστατες κι εξωπραγματικές σαν εκείνες του ΠΑΜΕ, το οποίο απαιτεί π.χ. να πάει το αφορολόγητο στα 40 χιλιάρικα, να επανέλθουν οι νομοθετικές ρυθμίσεις που προστάτευαν τους εργαζόμενους από απολύσεις κι από κάθε λογής εργοδοτικές αυθαιρεσίες ή να πάει ο κατώτερος μισθός στα 1200 ευρώ. Όλα τούτα τα αναρχοκομμουνιστικά δεν έχουν καμμιά σχέση με τον σωστό συνδικαλισμό, οι προτάσεις τού οποίου είναι σεμνές και υλοποιήσιμες.

Έτσι, λοιπόν, ο Τσικρικάς και η παρέα του φρόντισαν να κάνουν μια σωστή πρόταση ώστε να λυθεί το πρόβλημα με τα "εφ' άπαξ" και να μη γίνει καμμία περαιτέρω μείωση. Πρώτα-πρώτα, δέχτηκαν ως τελεσίδικη την προγενέστερη μείωση του 20% και, κατόπιν, πρότειναν τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλιστούν τα μελλοντικά "εφ' άπαξ" δίχως άλλη μείωση. Ποιός είναι αυτό ο τρόπος; Η επιβολή εισφοράς 1% έως 2% στις συντάξεις του δημοσίου υπέρ του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων. Τόσο απλό!

Ορίστε τα καλά τού διαλόγου και του σωστού συνδικαλισμού! Κύριε κράτος, δεν έχεις να πληρώσεις αυτά που πρέπει να πληρώσεις, επειδή προτιμάς να ικανοποιείς τις απαιτήσεις των απανταχού τοκογλύφων αντί να νοιάζεσαι για τους πολίτες σου; Δεν πειράζει και μη στενοχωριέσαι. Βγάζουμε σήμερα εμείς από την δεξιά μας τσέπη το κατιτίς μας και σου το ακουμπάμε, προκειμένου να μας το επιστρέψεις εσύ αύριο ως "εφ' άπαξ" για να το βάλουμε στην αριστερή. Πάρε σήμερα εσύ από τους συνταξιούχους κάτι παραπάνω και δωσ' το σ' εμάς αύριο. Ξηγήσου έτσι κι εμείς δεσμευόμαστε να μη σου δημιουργήσουμε προβλήματα με διαδηλώσεις, απεργίες κλπ.

Όμορφα πράγματα, νοικοκυρεμένα. Πάρε-δώσε. Διότι, εδώ που τα λέμε, τί να σου κάνει και το δόλιο το κράτος; Με τόσα στενέματα που είχε, αναγκάστηκε να βάλει χέρι στα αποθεματικά των Ταμείων. Δεν γινόταν αλλοιώς, βρε αδερφέ. "Ανάγκα και θεοί πείθονται", δεν έλεγαν οι αρχαίοι ημών πρόγονοι; Καλώς ή κακώς, τα φράγκα τα δικαιούνται οι πιστωτές μας οπότε εμείς πρέπει να βολευτούμε μεταξύ μας. Ευτυχώς, υπάρχει και ο σωστός συνδικαλισμός, για να διατηρείται το μέτρο, η σοβαρότητα και -πάνω απ' όλα- η κοινωνική ειρήνη.

Αλήθεια, ποιός μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως θα έφτανε κάποτε η μέρα που οι συνδικαλιστικές οργανώσεις θα εισηγούνταν στο κράτος την επιβολή εισφοράς στις συντάξεις; Πόσα σκαλιά πρέπει ακόμη να κατεβούμε στου "κακού την σκάλα" για να πάρουμε χαμπάρι ότι ο πατερναλιστικός κρατικοδίαιτος συνδικαλισμός δεν έχει καμμία σχέση με τα πραγματικά συμφέροντα των εργαζομένων;

Υστερόγραφο. Η πρόταση της ΑΔΕΔΥ μού θύμισε ένα παλιό ανέκδοτο, σύμφωνα με το οποίο ένας γερμανός αξιωματικός απευθύνεται στους κρατούμενους κάποιου στρατόπεδου συγκέντρωσης: "Από σήμερα θα αλλάζετε σώβρακο κάθε μέρα. Εσύ μ' αυτόν, εσύ μ' αυτόν, εσύ μ' αυτόν..."

Ένα καραφάκι

Παραλία. Σε κάποιο χωριουδάκι τού Κορινθιακού. Στο πιάτο ο σωστός, λιτός μεζές: δυο φέτες αγγουράκι, δυο φέτες ντοματούλα, λίγο χταποδάκι ξυδάτο, τρεις-τέσσερις φρεσκοτηγανισμένες μαριδούλες. Δίπλα το μισογεμάτο (ή μισοάδειο, όπως το βλέπει κανείς) καραφάκι. Πλωμάρι, Ισιδώρου Αρβανίτου. Μυτιληνιό, όπως πάντα. Θα προτιμούσα Πιτσιλαδή αλλά πού να βρεθεί Πιτσιλαδής στον Μωριά... Και στο χέρι το ποτήρι με το ούζο. Σκέτο. Κι ας μουτρώνει το γκαρσόνι που δεν τ' αφήνεις ν' ακουμπήσει τα παγάκια στο τραπέζι.

Άκου παγάκια στο ούζο! Λες και είναι κοκακόλα! Τα παγάκια πάνε με τα μπασταρδεμένα πιοτά. Και με τα δεύτερα. Βάζεις παγάκια σε καλό μωλτ ουίσκυ; Σε Τάλισκερ ή σε Ομπάν; Θα σε πάρουν οι σκωτσέζοι με τις πέτρες! Βάλτα σε Τζέι εντ Μπι, σε Μπαλλαντάινς και σε Τζώννυ κόκκινο, κύριε, όχι σε μωλτ. Βάλτα σε Μπέιλυς ή σε πίπερμαν. Όχι σε ούζο. Και μάλιστα Μυτιληνιό! "Μα δεν μπορώ να το πιω σκέτο", σου λέει ο άλλος. Ε, μη το πίνεις, κύριος! Πιες γκαζόζα.

Από χτες έχει ένα μαϊστράλι, όνειρο. Επί τέλους, δρόσισε κομμάτι. Βέβαια, η θάλασσα δεν είναι τελείως λάδι, όπως όταν φυσάει βοριαδάκι αλλά καλύτερα έτσι. Το αεράκι φέρνει την αλισάχνη από τα κυματάκια και μπουκώνει την μύτη με μυρουδιές αλμυρές. Έτσι όπως ταιριάζει με το ούζο.

Όλα όμορφα. Αν δεν ήταν κι η θορυβώδης παρέα λίγο πιο πέρα... Έξι νοματαίοι και τέσσερα πιτσιρίκια, με έντονη οσμή πρωτευουσίλας. Απ' αυτούς που δεν φεύγουν από τα σπίτια τους για να ησυχάσουν αλλά παίρνουν μαζί και την φασαρία τους για να την πάνε βόλτα. Απ' αυτούς που νομίζουν ότι, όπου κι αν βρεθούν, πρέπει να μάθουν όλοι τα ονόματα των παιδιών τους ("Γιώργο, έλα 'δω, θα βραχείς", "Ντέπυ, μη εκεί, θα τις φας") κι είναι ευχαριστημένοι όταν τα "καμάρια" τους 'πιθώσουν τον πισινό τους στην καρέκλα κι αρχίσουν να ζαλίζουν τ' αφτιά των διπλανών με τα νιτέντο τους...

Ούζο κι οι πρωτευουσιάνοι. Με πάγο και νερό, φυσικά, όπως στην Αθήνα, όπου το πίνουν με μεζέ στράγαλα και φυστίκια (ήμαρτον!). Εδώ, στην επαρχία, ο πάγος και το νερό μένουν αλλά ο μεζές αλλάζει: τυροπιττάκια, κεφτεδάκια, χωριάτικη, τζατζίκι, σουβλάκια, δυο τηγανιές γαύρος και πατάτες τηγανιτές. Πολλές πατάτες τηγανιτές. "Για τα παιδιά". Αηδιάζω. Λες να παραγγείλουν και γουρουνοπούλα με το ούζο; Πότε θα μάθουν ότι το ούζο είναι για να ανοίγει την όρεξη; Απεριτίφ, που λένε κι οι φράγκοι. Τέτοιος πρέπει να 'ναι κι ο μεζές του. Ορεκτικός. Όχι ο σκασμός.

Αδειάζω το υπόλοιπο καραφάκι στο ποτήρι, καρφώνω μια μαριδούλα και, δίχως να το θέλω, κοιτάζω τα παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Οι πρωτευουσιάνοι ήρθαν με τρία ογκώδη 4Χ4, καθ' ότι διακοπές δίχως τεθωρακισμένο δεν είναι ιν. Δίπλα ένα Σμαρτ, το ακριβώτερο κουβαδάκι του κόσμου. Πιο 'κει ένα Γκολφ με θηριώδη εξάτμιση και πλάι του ένα Άουντι με μια τεράστια πρόσθετη αεροτομή, απ' αυτές που η γυναίκα μου αποκαλεί "απλώστρες για σώβρακα". Γυρίζω πάλι το βλέμμα προς την θάλασσα και πίνω μια γουλιά ούζο. Ξαφνικά αισθάνομαι ευτυχής που οδηγώ ένα παλιό Χιουντάι Άτος...

Δίπλα, τα πιτσιρίκια βαρέθηκαν τα νιτέντο τους κι άρχισαν να πλακώνονται τσιρίζοντας. Οι μαμάδες τους προσπαθούν να επιβάλλουν την τάξη τσιρίζοντας χειρότερα. Ένα αυτοκίνητο σταματάει κι ο οδηγός του βγαίνει να αγοράσει τσιγάρα από το διπλανό μαγαζάκι. Το ντόλμπυ σαρράουντ στην διαπασών: "Στην υγειά τής αχάριστης...".

Στραγγίζω το ποτήρι και σηκώνομαι. Ώρα να την κάνω...

"Η ηρεμία τού ισχυρότερου"

[Τεργέστη, 2009. Η αστυνόμος Τζουζεπίνα (Πίνα) Καρνταρέτο χάνεται στις σκέψεις της:]

Τα αρτοσκευάσματα και τα γαλακτοκομικά κόστιζαν τρεις φορές περισσότερο απ' ό,τι πριν από μερικούς μήνες, το πετρέλαιο έφτανε κάθε εβδομάδα σε νέα επίπεδα ρεκόρ, οι λογαριασμοί ρεύματος και φυσικού αερίου αναμένονταν με τρόμο. Και ξαφνικά, οι ασφαλιστικοί όμιλοι και οι μεγάλες τράπεζες ανακοίνωσαν σημαντικές αυξήσεις στα τέλη, γιατί υποστήριζαν ότι διαφορετικά θα αναγκάζονταν να προβούν σε μαζικές απολύσεις. Πότε επιτέλους θα άρχιζαν τουλάχιστον οι δημοσιογράφοι να λένε τα πράγματα με τ' όνομά τους, αφού οι εισαγγελείς προτιμούσαν να μη βλέπουν τίποτα; Δεν ήταν δυνατόν όλες αυτές οι ταυτόχρονες αυξήσεις να γίνονταν δίχως να έχουν προηγηθεί κάποιες συμφωνίες. Η Πίνα είχε συζητήσει πολλές φορές με τους συναδέλφους της μήπως ο όρος "οργανωμένο έγκλημα" θα έπρεπε πλέον να χρησιμοποιείται και για την ελεύθερη οικονομία. Τι άλλο ήταν παρά δημιουργία καρτέλ, όταν πέντε ενεργειακοί όμιλοι αύξαναν ταυτόχρονα τις τιμές, παρόλο που το δολάριο έπεφτε ραγδαία, χωρίς να τις ρίχνουν όταν η τιμή του αργού πετρελαίου υποχωρούσε; Μήπως ήταν σύμπτωση; Αντί όμως να επαναστατήσουν, όλο και περισσότεροι άνθρωποι θαύμαζαν εκείνους που συγκέντρωναν όλο και περισσότερο πλούτο, ενώ εκμεταλλεύονταν τα παραθυράκια του νόμου εις βάρος της κοινωνίας, όταν βέβαια δεν έφταχναν για τους εαυτούς τους ακόμα και νόμους ad personam.

Οι κλοπές τροφίμων αυξάνονταν κατακόρυφα. Υπήρχε μια συμμορία που χτυπούσε τα μπουφέ, τα παραδοσιακά μαγαζάκια της Τεργέστης, όπου μπορούσες να φας γρήγορα, υγιεινά και φθηνά, συνήθως όρθιος. Το πραγματικό δράμα όμως ήταν τα μικρά εγκλήματα που γίνονταν συνήθως από συνταξιούχους. Εδώ και χρόνια είχε παρατηρηθεί το φαινόμενο ηλικιωμένοι άνθρωποι να ψάχνουν μέσα στα σκουπίδια, αλλά τώρα πια οι συνάδελφοι είχαν όλο και συχνότερα μπροστά τους καλοντυμένες γιαγιάδες που είχαν προσπαθήσει να κλέψουν μερικά ευτελή τρόφιμα από σούπερ μάρκετ. Έσκυβαν το κεφάλι από ντροπή και τις περισσότερες φορές είχαν παλέψει πολύ με τους εαυτούς τους, προτού προβούν στην πράξη αυτή, ενώ αυτά που έκλεβαν ποτέ δεν ήταν ακριβά προϊόντα. Καταγγελίες ασκούνταν συνήθως όταν προσπαθούσαν να το κάνουν ξανά. Οι φτωχοί αυτοί άνθρωποι ικέτευαν κυρίως να μη μάθουν τίποτα τα παιδιά τους. Η Πίνα είχε διαβάσει στην Πίκολο ότι η παρμεζάνα ήταν στην πρώτη θέση των τροφίμων που κλέβονταν, στη δεύτερη θέση ήταν το συσκευασμένο χοιρομέρι, ενώ όλο και συχνότερα εντοπίζονταν ανοιγμένες συσκευασίες μακαρονιών, από τις; οποίες έλειπε συνήθως μια μερίδα. Μια χούφτα μακαρόνια! Και αυτό συνέβαινε στην πόλη με τις υψηλότερες καταθέσεις ανά κάτοικο στην Ιταλία και το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα στα βορειοανατολικά! Οι έμποροι λιανικής οδύρονταν ότι ο τζίρος είχε υποχωρήσει τραγικά, αλλά ο πρόεδρος του Εμπορικού Επιμελητηρίου έδειχνε πόσο δραστήριος ήταν με το να ανακοινώνει δημόσια ότι οι τιμές δεν μπορούσαν να μειωθούν εξαιτίας της μειωμένης ζήτησης. Ο τύπος θα έπρεπε να είχε σπουδάσει στο Χάρβαρντ! Όπως και οδήμαρχος, ο οποίος σε κάποιο φυλλάδιο με θέματα του λιμανιού είχε μπερδέψει το ανταγωνιστικό λιμάνι του Ρότερνταμ με το Άμστερνταμ, την ολλανδική πρωτεύουσα, λες και είχε σνιφάρει μερικά γραμμάρια φρεσκοτριμμένου χρένου. Όλα ήταν ανησυχητικά - με ποιον τρόπο αυτοί οι άνθρωποι θα εξασφάλιζαν το μέλλον της Τεργέστης, τη στιγμή που οι συνέπειες της οικονομικής κλεψιάς είχαν αρχίσει να επηρεάζουν πολύ δυσάρεστα κυρίως ηλικιωμένους και οικογένειες με πολλά παιδιά;


[Απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Φάιτ Χάινιχεν "Η ηρεμία τού ισχυρότερου" (εκδόσεις "Καστανιώτη", σελ. 301, 19,17 ευρώ). Τηρείται σχολαστικά η ορθογραφία και η στίξη τού βιβλίου.]

"Ο άνθρωπος από το Πεκίνο"

[Ζιμπάμπουε, 2006. Πολυπληθής ομάδα κινέζων επιχειρηματιών, συνοδευόμενη από κομματικούς γραφειοκράτες, επισκέπτεται χώρες τής νότιας και της νοτιοανατολικής Αφρικής, αναζητώντας επενδυτικές ευκαιρίες και κερδοφόρες συμβάσεις με τις τοπικές κυβερνήσεις.]


Η Χονγκ Τσόου πρόσεξε ξαφνικά μια γυναίκα που είχε γονατίσει. Είχε ένα παιδί σε σάκο στην πλάτη της και στο κεφάλι της φορούσε ένα δακτύλιο από διπλωμένα πανιά για την στήριξη φορτίων. Δυο άντρες δίπλα της σήκωσαν μαζί ένα βαρύ σακί γεμάτο τσιμέντο και το ισορρόπησαν πάνω στο κεφάλι της. Μετά την βοήθησαν να σηκωθεί. Η Χονγκ Τσόου την είδε να απομακρύνεται τρεκλίζοντας. Χωρίς δεύτερη σκέψη σηκώθηκε, διέσχισε το διάδρομο του λεωφορείου και μίλησε στη διερμηνέα.

"Έλα μαζί μου, σε παρακαλώ".

Η διερμηνέας, μια νέα γυναίκα, πήγε να διαμαρτυρηθεί, αλλά η Χονγκ Τσόου δεν την άφησε να μιλήσει. Ο οδηγός είχε ανοίξει την μπροστινή πόρτα για να μπει αέρας στο λεωφορείο, γιατί ο κλιματισμός δεν λειτουργούσε. Η Χονγκ Τσόου έσυρε τη διερμηνέα στην απέναντι πλευρά του δρόμου, όπου οι δυο άντρες είχαν καθίσει στη σκιά και μοιράζονταν ένα τσιγάρο. Η γυναίκα με το σακί του τσιμέντου στο κεφάλι είχε ήδη εξαφανιστεί μέσα στη θολή ατμόσφαιρα.

"Μάθε πόσο ζυγίζει ο σάκος που έβαλαν στο κεφάλι της γυναίκας".

"Γύρω στα πενήντα κιλά", της είπε η διερμηνέας, αφού ρώτησε τους άντρες.

"Μα αυτό είναι πολύ μεγάλο φορτίο. Θα καταστρέψει τη μέση της πριν φτάσει στα τριάντα".

Οι άντρες απλώς γέλασαν.

"Είμαστε περήφανοι για τις γυναίκες μας. Είναι πολύ δυνατές".

Η Χονγκ Τσόου είδε στα μάτια τους ότι δεν καταλάβαιναν ποιο ήταν το πρόβλημα. Οι γυναίκες εδώ υποφέρουν από τα ίδια δεινά που υπέμεναν οι κινέζοι εργάτες, σκέφτηκε. Οι γυναίκες πάντα κουβαλούσαν βαριά φορτία πάνω στο κεφάλι τους, αλλά ακόμα χειρότερα είναι τα φορτία που κουβαλούν μέσα στο κεφάλι τους.

---------------------

Ο Για Ρου την κοίταξε σκεφτικός....

"Πρέπει να μιλήσουμε. Ήρεμα και ειρηνικά. Εδώ συμβαίνουν επαναστατικά πράγματα. Έχουμε περικυκλώσει την Αφρική με μια μεγάλη αλλά φιλική αρμάδα. Τώρα συμμετέχουμε στην απόβαση".

"Σήμερα είδα δυο άντρες να σηκώνουν ένα σακί τσιμέντο πενήντα κιλών και να το βάζουν πάνω στο κεφάλι μιας γυναίκας. Η ερώτηση που σου κάνω είναι απλή: Γιατί ήρθαμε εδώ με την αρμάδα; Θέλουμε να βοηθήσουμε αυτή τη γυναίκα να ελαφρύνει το φορτίο της ή θέλουμε να γίνουμε σαν αυτούς που σηκώνουν τα σακιά και της τα φορτώνουν στο κεφάλι;"


[Απόσπασμα από το μυθιστόρημα του Χέννινγκ Μάνκελ "Ο άνθρωπος από το Πεκίνο" (εκδόσεις "Ψυχογιός", σελ. 549, 14,40 ευρώ). Τηρείται σχολαστικά η ορθογραφία και η στίξη τού βιβλίου.]

Τα βιβλία των διακοπών

Έφτασε, λοιπόν, η αυγουστιάτικη ώρα που ο γράφων σε τούτο το ιστολόγιο θα κλείσει τα σημειωματάριά του και τα τεμπεσίρια του, θα βάλει νεκρά στο κιβώτιο και, για κάμποσες μέρες, θα χαθεί ανάμεσα σε κάποιες θάλασσες και σε κάποια καραφάκια ούζου, θα αφεθεί σε ατέλειωτες συζητήσεις της παραλίας ή του καφενέ και θα ξοδέψει άφθονο χρόνο με τα βιβλία που ήθελε μα δεν πρόλαβε να διαβάσει ίσαμε σήμερα.

Οι φίλοι τού ιστολογίου, οι οποίοι κάπου θα ρεμπελέψουν κι αυτοί με την σειρά τους και θα ήθελαν ένα ξεκούραστο βιβλίο για συντροφιά τις ώρες τής χαλάρωσης αλλά δυσκολεύονται να επιλέξουν, μπορούν να προσφύγουν στην ετικέττα "Βιβλία". Τους δυο-τρεις τελευταίους μήνες έχουμε παρουσιάσει αρκετά βιβλία κατάλληλα για την ελαφρότητα των διακοπών.

Τέλος, εκείνοι οι -θέλω να πιστεύω- ευάριθμοι αναγνώστες, οι οποίοι θα προτιμούσαν κάτι πιο "βαρύ" για διάβασμα, ξέρω πως δεν περιμένουν από μένα συμβουλές, μιας και σίγουρα διαθέτουν τα δικά τους σοβαρά κριτήρια επιλογής. Πάντως, ας έχουν υπ' όψη τους ότι προσωπικά σκέφτομαι να ξεκοκκαλίσω κάποια (αν όχι όλα) από τα παρακάτω:

*** Κρις Χάρμαν, "Λαϊκή ιστορία του κόσμου", εκδόσεις Τόπος, σελ. 748, 24,90 €: Ένας διαφορετικός τρόπος για να διαβάσει κανείς την Ιστορία. Ο Χάρμαν δεν μένει σε ανούσιες περιγραφές μαχών και πολέμων ή σε στεγνές αναφορές ονομάτων και περιστατικών. Αναζητά την διαδρομή η οποία οδήγησε την κοινωνία μας στην σημερινή κατάσταση διά μέσου των αιώνων. Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο: "Πώς διαμορφώθηκαν και πώς εγκαθιδρύθηκαν σε όλα τα μήκη και πλάτη τής υφηλίου οι αυταρχικές εξουσίες, οικονομικές, πολιτικές, ιδεολογικές; Πώς οι εξουσίες αυτές υποχρέωσαν εκατομμύρια ανθρώπους, που με τον μόχθο τους οικοδόμησαν την πρόοδο, να έχουν ελάχιστα δικαιώματα, ελάχιστο μερίδιο στο ίδιο τους το έργο; (...) Η πρώτη ιστορία στο είδος της που διαλύει με τεκμήρια τον μύθο για τον ΄΄ανώτερο΄΄ δυτικό πολιτισμό, η πρώτη ιστορία που αποσείει την ευρωκεντρική ματιά στην εξέλιξη του πολιτισμού...". Σημειώνω ότι λογάριαζα να διαβάσω αυτό το βιβλίο κατά τις αργίες τού Πάσχα αλλά δεν το κατάφερα. Ελπίζω να το καταφέρω τώρα.

*** Βασίλης Ραφαηλίδης, "Ιστορία (κωμικοτραγική) του νεοελληνικού κράτους 1860-1974", εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, σελ. 505, 21,30 €: Άλλος ένας διαφορετικός τρόπος για να διαβάσει κανείς την ιστορία. Την ελληνική, αυτή την φορά. Σίγουρα μας λείπει το σπινθηροβόλο πνεύμα τού μεγάλου Βασίλη Ραφαηλίδη. Αν τούτο το βιβλίο εντασσόταν στην διδακτέα ύλη των σχολείων, θα ήταν ελάχιστοι οι μαθητές που δεν θα αγαπούσαν την Ιστορία. Η καυστική σάτιρα (η οποία συχνά θυμίζει Τσιφόρο) αντάμα με την απαραίτητη ιστορική τεκμηρίωση, αποδομούν όλα τα κακοδομημένα στερεότυπα, τα θεσμοθετημένα ιστορικά ψεύδη και την εθνοκεντρική αποβλάκωση, αναζητώντας και καταγράφοντας μόνο την αλήθεια, όσο κι αν αυτή ενοχλεί. Το βιβλίο "θα μπορούσε να έχει τίτλο ΄΄Αρνητική ιστορία της Νέας Ελλάδας΄΄, αν η άρνηση δεν ήταν αναγκαία για την κατάφαση".

*** Ρίτσαρντ Ντώκινς, "Ο τυφλός ωρολογοποιός", εκδόσεις Κάτοπτρο, σελ. 515, 25,70 €: Αν με το "Η περί θεού αυταπάτη" (κυκλοφορεί από τον ίδιο εκδοτικό οίκο) ο Ντώκινς τα έβαλε με τα διάφορα θρησκευτικά παραμύθια των "ιερών βιβλίων" (κοράνι, αγία γραφή κλπ), με τούτο το βιβλίο επιτίθεται κατά των "δημιουργιστών". Εκείνων, δηλαδή, που απορρίπτουν την δαρβινική θεωρία και επιμένουν στις μεσαιωνικές απόψεις περί δημιουργίας του κόσμου από κάποιο υπέρτατο ον. Όπως πάντα, ο Ντώκινς δεν επιτίθεται σε κανέναν. Απλώς αναλύει και παρουσιάζει με εξαιρετικά εύληπτο τρόπο την θεωρία τής εξέλιξης, αφήνοντας τον αναγνώστη να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα. Κάνει, δηλαδή, αυτό ακριβώς που θα έπρεπε να κάνει κάθε σωστός δάσκαλος. Ιδανικό βιβλίο για όσους θέλουν να μάθουν περισσότερα για τον Δαρβίνο και τις ιδέες του αλλά τελείως ακατάλληλο για κολλημένους παρωπιδοφόρους.

*** Ντέιβιντ Λήβιτ, "Ο υπάλληλος από την Ινδία", εκδόσεις Πόλις, σελ. 660, 24,46 €: Απαιτητικό μυθιστόρημα για απαιτητικούς αναγνώστες. Ένας καθηγητής τού Καίμπριτζ λαμβάνει μια επιστολή από κάποιον ινδό λιμενικό υπάλληλο, ο οποίος ισχυρίζεται ότι βρίσκεται κοντά στην λύση τού σημαντικώτερου άλυτου μαθηματικού προβλήματος όλων των εποχών. Κόντρα στις λοιδωρίες των συναδέλφων του, ο καθηγητής πείθει τον ινδό να έλθει στην Αγγλία, οπότε και -ως γνήσιος άγγλος- τον ερωτεύεται. Το μυθιστόρημα (εν πολλοίς ιστορικό, αφού χαρακτηρίζεται από ακριβέστατες ιστορικές αναφορές και περιγραφές προσώπων και γεγονότων) θίγει πληθώρα θεμάτων, όπως π.χ. αντιμετώπιση μιας ιδιοφυΐας, σεξουαλικές προτιμήσεις, αποικιοκρατία κλπ. Τόσο το περιεχόμενο όσο και ο όγκος του το καθιστούν ακατάλληλο ανάγνωσμα για παραλιακή ξαπλώστρα.

Καλές αναγνώσεις, λοιπόν! Όσο για μένα, δεν σκέφτομαι να εγκαταλείψω το ιστολόγιο στην τύχη του. Απλώς, λέω να επιτρέψω στον εαυτό μου μερικά...σκασιαρχεία από την καθημερινή επαφή μας...

Ολυμπιακά παραμύθια - 10. Η σύγχρονη εμποροπανήγυρη

Παρά τα όσα "εξ αμάξης" είπαμε για τους αγώνες κατά την αρχαιότητα, η σύγχρονη ξεφτίλα των ολυμπιακών αγώνων ξεπερνάει κάθε σύγκριση προς εκείνους. Όλα όσα είπαμε μέχρι τώρα, είχαν σκοπό να καταδείξουν ότι η αρχαιοελληνική ολυμπιακή πραγματικότητα πόρρω απέχει από τα ωραιοποιημένα παραμύθια με τα οποία γαλουχούμαστε είτε από ανιστόρητους ηλίθιους είτε από άσχετους πουλημένους δασκάλους, ιστορικούς, δημοσιογράφους κλπ. Αλλά αυτά που συμβαίνουν σήμερα "προς ολυμπιακήν δόξαν" είναι απείρως τρισχειρότερα.

Οι σύγχρονοι ολυμπιακοί αγώνες δεν έχουν καμμιά σχέση με τον αθλητισμό. Δυστυχώς, οι ολυμπιακοί κύκλοι έχουν καταντήσει ένα πανάκριβο εμπορικό σήμα, σαν το αστέρι τής Mercedes ή το κροκοδειλάκι τής Lacoste. Πρόσφατη αποτίμηση κατέταξε το ολυμπιακό σήμα δεύτερο σε αξία, πίσω από το "μήλο" τής Apple και μπροστά από το λογότυπο της Coca-Cola (απίστευτο;). Δεν είναι τυχαίο που οι "αθάνατοι" της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής δεν ξέρουν πού και πώς να επενδύσουν κάπου μισό δισεκατομμύριο δολλάρια που περισσεύουν στο ταμείο τους! Πάντως, σε σχετική συνεδρίαση αποφάσισαν να επενδύσουν σε ακίνητα, μιας κι αυτή την εποχή τα χρηματιστήρια όλου του κόσμου είναι για τον διάολο καβάλα...

Η ολοκληρωτική μεταμόρφωση των σύγχρονων ολυμπιακών αγώνων σε κερδοφόρα επιχείρηση έγινε με τους αγώνες τής Ατλάντας, το 1996. "Ήταν πολύ δύσκολη και εξόφθαλμα προκλητική η απόφαση να στερήσουμε από την Αθήνα το δικαίωμα να διοργανώσει την εκατονταετηρίδα των αγώνων", δήλωσε ένα από τα μέλη τής ΔΟΕ, "αλλά το αποτέλεσμα (ενν.: το οικονομικό αποτέλεσμα) δικαίωσε την επιλογή μας". Σε επίδειξη κυνικής προστυχιάς, ο κρετίνος γερμανός πρόεδρος Βαϊτσέκερ δεν δίστασε να δηλώσει: "αφήστε να κερδίσει η Coca-Cola, όχι η Αθήνα"!

Στην πραγματικότητα, η Ατλάντα ήταν τελείως ακατάλληλη για διοργανώτρια πόλη. Ο μισός της πληθυσμός ήταν βυθισμένος στην ανεργία, το εμπόριο ναρκωτικών γνώριζε πιέννες και η εν γένει εγκληματικότητα ήταν από τις υψηλότερες στις ΗΠΑ. Αλλά ο Σάμαρανκ είχε άλλα πλάνα: λίγο πριν αποχωρήσει από την προεδρία τής ΔΟΕ, έβγαλε στο σφυρί ό,τι μπορούσε να πουληθεί. Έτσι, όλες οι μεγάλες εταιρείες έσπευσαν να αγοράσουν δικαιώματα χρήσης τού ολυμπιακού σήματος, με σκοπό την αύξηση τόσο της φήμης τους όσο και των πωλήσεών τους. Ο ίδιος ο Σάμαρανκ, όταν ταξίδεψε στην Ατλάντα, πήγε κατ' ευθείαν από το αεροδρόμιο στα γραφεία τής Coca-Cola και ύστερα ξαναπήρε το αεροπλάνο για να πάει στην Ουάσινγκτον προκειμένου να συναντήσει τον Κλίντον. Πρώτα οι μπίζνες και μετά ο πρόεδρος των ΗΠΑ!

Η Coca-Cola ήταν σύμβολο του αμερικανικού τρόπου ζωής αλλά η ΔΟΕ τής επέτρεψε να γίνει και "ιδιοκτήτρια" των ολυμπιακών αγώνων. Με 40 εκατομμυριάκια απέκτησε το δικαίωμα να στολίσει τα μπουκάλια της με τους ολυμπιακούς κύκλους. Μ' αυτά τα μπουκάλια επέστρεψε δριμύτερη στην γερμανική αγορά, απ' όπου είχε εκδιωχθεί το 1945 ως εταιρεία εβραϊκών συμφερόντων (μέχρι τότε, οι γερμανοί έπιναν Pepsi)! Κι ο πρόεδρος των ολυμπιακών αγώνων τής Ατλάντας Άντριου Γιανγκ δεν δίστασε να δηλώσει περιχαρώς ότι "η εμπορευματοποίηση του αθλητισμού οδηγεί στην εκδημοκρατισή του"(!!) Φυσικά, ο φασίστας φρανκόφιλος Σάμαρανκ δεν παρέλειψε να καλέσει στην Λωζάννη (έδρα τής ΔΟΕ) τον πρόεδρο της Coca-Cola για να του απονείμει το ολυμπιακό παράσημο...

Κλείνουμε εδώ αυτή την σειρά κειμένων. Βέβαια, το κλείσιμο γίνεται κάπως βίαια αλλά μεσ' στο κατακαλόκαιρο δεν έχω καμμιά διάθεση να αναλωθώ περισσότερο σε τούτο το θέμα. Εκείνο που εύχομαι είναι να βρεθεί κάποια στιγμή ένας έλληνας πολιτικός αρκετά έλληνας ώστε να απαιτήσει τον αποχαρακτηρισμό του ποιήματος του Παλαμά ως "ολυμπιακού ύμνου". Διάβολε, το "αθάνατο αρχαίο πνεύμα" δεν μπορεί να έχει καμμία σχέση με όλο τούτη την πρόστυχη εμποροπανήγυρη...


Υστερόγραφο: Στην σειρά των κειμένων για τα "ολυμπιακά παραμύθια" μπορώ -και πρέπει- να εντάξω και το κείμενο "Ολυμπιακή εμποροπανήγυρη" της 17ης Μαΐου, το οποίο γράφτηκε λόγω της αφής της ολυμπιακής φλόγας. Άλλωστε, η περίφημη "ολυμπιακή φλόγα" αποτελεί ένα από τα ωραιότερα σκηνοθετημένα ολυμπιακά παραμύθια. 


Πηγές
- Κυριάκος Σιμόπουλος, "Μύθος, απάτη και βαρβαρότητα οι ολυμπιάδες", εκδόσεις Στάχυ, 1998.
- Πάνος Βαλαβάνης, "Διπλωματία και πολιτική στους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνες".
- Ξενοφών, "Ελληνικά"
- Παυσανίας, "Ελλάδος Περιήγησις"
- Πίνδαρος, "Νεμεονίκαι"
- Πίνδαρος, "Ολυμπιονίκαι"
- Πλάτων, "Απολογία Σωκράτους"
- Πλάτων, "Πολιτεία"
- Πλάτων, "Νόμοι"
- Πλούταρχος, "Βίοι Παράλληλοι"
- Πολύβιος, "Ιστορίαι"
- Φιλόστρατος, "Γυμναστικός"
- Άρθρα τής ηλεκτρονικής εγκυκλοπαίδειας "Wikipedia"
- Δημοσιεύματα των εφημερίδων "Ελευθεροτυπία" και "Ριζοσπάστης"

Ολυμπιακά παραμύθια - 9. Η πολιτική εκμετάλλευση

Μετά από όσα αναφέραμε, γίνεται αντιληπτό πως ήταν μαθηματικώς βέβαιον ότι οι ολυμπιακοί αγώνες, συν τω χρόνω, θα υφίσταντο πολιτική εκμετάλλευση. Είδαμε ήδη πώς ο Αλκιβιάδης εκμεταλλεύθηκε την τριπλή ολυμπιακή του νίκη για να γίνει στρατηγός και να αναλάβει την διεξαγωγή τής σικελικής εκστρατείας ή πώς οι διάφοροι τύραννοι χρησιμοποιούσαν τους ολυμπιονίκες των πόλεών τους για να στερεωθούν στην εξουσία.

Όμως, εκείνος ο οποίος φρόντισε να εκμεταλλευθεί τους ολυμπιακούς αγώνες με πρόγραμμα και συνέπεια ήταν ο Φίλιππος Β', ο πατέρας τού Αλέξανδρου. Έχοντας κατανοήσει πλήρως την δύναμη που αποκτούσαν οι ολυμπιονίκες, σκέφτηκε σωστά: αν ένας τύραννος ισχυροποιείται από έναν ολυμπιονίκη υπήκοό του, θα γινόταν πανίσχυρος αν αναδεικνυόταν ο ίδιος ολυμπιονίκης. Έτσι, με τα γνωστά τερτίπια, φρόντισε να στεφθεί 3 φορές ολυμπιονίκης, σε τρία διαφορετικά ιππικά αγωνίσματα (κέλης, τέθριππον, συνωρίς) τριών διαδοχικών ολυμπιάδων (356, 352 και 348 π.Χ. αντίστοιχα). Φυσικά, φρόντισε να απαθανατίσει τις νίκες του σε χρυσά και αργυρά νομίσματα, τα οποία κυκλοφορούσαν ευρύτατα. Επί πλέον, μερίμνησε να διαδώσει το όνομά του χτίζοντας στην Ολυμπία το Φιλίππειο, ένα μεγαλοπρεπές κυκλικό λατρευτικό κτήριο.

Αργότερα, οι ρωμαίοι φρόντισαν να διαδώσουν τους αθλητικούς αγώνες, καταλαβαίνοντας ότι έτσι αποκτούσαν ένα θαυμάσιο τρόπο ελέγχου των διαφόρων λαών τής αχανούς αυτοκρατορίας τους. Έτσι, αν και το μόνο άθλημα που πραγματικά τους συγκινούσε ήταν η αρματοδρομία, οι ρωμαίοι φρόντισαν από τη μια να προσδώσουν περισσότερη αίγλη στους μεγάλους ελληνικούς αγώνες (ολυμπιακοί, νέμεα, παναθήναια κλπ) κι από την άλλη να ιδρύσουν πολλούς νέους αγώνες σε όλη την επικράτειά τους: άκτια, ισολύμπια σεβαστά, νερώνεια, καπιτώλεια κλπ. Μέχρι τον 3ο μ.Χ. αιώνα, οι ρωμαίοι είχαν ιδρύσει πάνω από 500 (!!) αγώνες σε ολόκληρη την αυτοκρατορία τους.

Μέσω της διάδοσης του αθλητισμού, οι ρωμαίοι πέτυχαν πολλά οφέλη. Πρώτα-πρώτα, αύξησαν την δημοτικότητά τους (μη ξεχνάμε ότι δεν ήσαν παρά κατακτητές), αφού πρόσφεραν στον κόσμο θεάματα και διασκέδαση. Δεύτερο σημαντικώτατο όφελος ήταν η διάδοση της λατρείας τού αυτοκράτορα, αφού ο αυτοκράτορας ήταν εκείνος που φρόντιζε να καλοπερνούν οι υπήκοοί του. Ακόμη, σπουδαίο κέρδος για τον κατακτητή ήταν η διέξοδος που πρόσφεραν οι αγώνες σε όλες τις τοπικές αντιπαραθέσεις: π.χ. αν μια περιοχή τής Αιτωλίας είχε διαφορές με μια γειτονική περιοχή τής Ηπείρου, θα μπορούσε να βολευτεί με μια νίκη αιτωλού αθλητή επί ενός ηπειρώτη στα άκτια αντί να προσφύγει σε μαχητικές διεκδικήσεις.

Αλλά ας επιστρέψουμε στους ολυμπιακούς αγώνες. Όση κι αν ήταν η φήμη των αγώνων, δεν έπαυε να είναι περιορισμένη εφ' όσον στους αγώνες συμμετείχαν αυστηρά μόνον έλληνες. Βέβαια, επί ρωμαιοκρατίας απέκτησαν δικαίωμα συμμετοχής και οι ρωμαίοι αλλά και πάλι η φήμη των αγώνων δεν γνώρισε μεγάλη αύξηση αφού, όπως είπαμε, οι ρωμαίοι ενδιαφέρονταν σχεδόν αποκλειστικά για τις αρματοδρομίες.

Τα πράγματα άλλαξαν το 212 π.Χ, όταν παραχωρήθηκε το δικαίωμα του ρωμαίου πολίτη σε όλους τους κατοίκους της αυτοκρατορίας. Τότε απέκτησαν δικαίωμα συμμετοχής στους αγώνες ισπανοί, γαλάτες, αφρικανοί, ιουδαίοι, αρμένιοι κλπ. Έτσι ανέτειλε η εποχή τής μεγαλύτερης ακτινοβολίας των ολυμπιακών αγώνων, οι οποίοι αποκτούν πλέον οικουμενικό χαρακτήρα. Ταυτόχρονα αυξάνεται κατακόρυφα η πολιτική επιρροή των αθλητών, οι οποίοι οργανώνονται σε επαγγελματικές λέσχες και επηρεάζουν σημαντικά τα αθλητικά πράγματα. Μάλιστα δε, είναι αρκετά συχνά τα φαινόμενα απ' ευθείας επαφών τού αυτοκράτορα με εκπροσώπους αυτών των λεσχών.

Κάπως έτσι, λοιπόν, ξέφτισαν τελείως όλα τα καλοστημένα παραμύθια που μίλαγαν για "αθλητικά ιδεώδη", που εξυμνούσαν την "ευγενή άμιλλα", που διαλαλούσαν πως "σημασία δεν έχει η νίκη αλλά η συμμετοχή" κλπ. Και, βέβαια, δεν είναι ούτε ο Φίλιππος ούτε οι ρωμαίοι που έκαναν τους ολυμπιακούς αγώνες να παρεκκλίνουν από τον "υψηλό σκοπό" τους. Εκείνοι απλώς εκμεταλλεύθηκαν με κραυγαλέο τρόπο όσα κάποιοι άλλοι εκμεταλλεύονταν με διακριτικότητα επί αιώνες πρωτύτερα...

Ολυμπιακά παραμύθια - 8. Η ολυμπιακή ειρήνη

Κοντά σε όλα τα ολυμπιακά παραμύθια, στα οποία αναφερθήκαμε στα προηγούμενα σημειώματα, δεν μπορούμε να μη προσθέσουμε και το παραμύθι τής "ολυμπιακής ειρήνης". Πρόκειται για ένα καραμπινάτο ιστορικό ψεύδος, πάνω στο οποίο τόση και τόση σπέκουλα γίνεται ίσαμε τις μέρες μας. Προφανώς, πρόκειται για εσκεμμένη διαστρέβλωση της ιστορικής αλήθειας περί της "ολυμπιακής εκεχειρίας", που κι αυτή παραβιάστηκε πάμπολλες φορές.

Κατ' αρχάς και ο πλέον ηλίθιος καταλαβαίνει ότι άλλο πράγμα η ειρήνη και άλλο η εκεχειρία. Η αλήθεια είναι ότι ποτέ οι ολυμπιακοί αγώνες δεν έγιναν αφορμή να υπογραφεί ειρήνη σε οποιονδήποτε πόλεμο. Απλώς, επί κάποιες ολυμπιάδες, οι διοργανωτές έστελναν "κήρυκες" σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, οι οποίοι προανάγγελαν τους αγώνες και καλούσαν τους πάντες σε τρίμηνη εκεχειρία πριν και κατά την διάρκειά τους. Η εν λόγω εκεχειρία αποτελεί προϊόν τής συμφωνίας των βασιλέων τής Ήλιδας (Ίφιτος) και της Πίσας (Κλεοσθένης), την οποία συνυπέγραψαν ως εγγυητές και οι Σπαρτιάτες (Λυκούργος).

Ο λόγος αυτής της εκεχειρίας ήταν προφανής και, βεβαίως, δεν έχει καμμία σχέση με τα "υψηλά ιδεώδη" και το "αθάνατο πνεύμα" των αγώνων. Όπως είναι γνωστό, ο ελλαδικός χώρος σπαρασσόταν κατά την αρχαιότητα από πολυαίμακτες συγκρούσεις μεταξύ διαφόρων πόλεων. Ως εκ τούτου, το να φτάσει κάποιος αθλητής ή -πολύ περισσότερο- θεατής στον χώρο των αγώνων, διασχίζοντας περιοχές όπου γίνονταν πόλεμοι, συνιστούσε μεγάλη περιπέτεια και λειτουργούσε αποτρεπτικά. Οι διοργανωτές, λοιπόν, χρειάζονταν μια τέτοια εκεχειρία για την επιτυχία των αγώνων.

Από την άλλη, οι ηλείοι είχαν καταφέρει (με σχετικές "θεϊκές" εντολές των διαφόρων μαντείων) να αναδείξουν την περιοχή τους ως "ουδέτερη" (κάτι σαν την σημερινή Ελβετία, ας πούμε) και τον χώρο τής Ολυμπίας ως "ιερά ζώνη τού Διός". Μιλάμε, δηλαδή, για μια αποστρατοποιημένη περιοχή. Επειδή, όμως, προκειμένου να γλιτώσεις από τα ποντίκια, "καλό 'ναι το ευχέλαιο, μα πάρε και μια γάτα", οι διοργανωτές ανέθεσαν ρόλο προστάτη τής εκεχειρίας στους σπαρτιάτες. Παρά ταύτα:

- Το 668 π.Χ., ο βασιλιάς της Πίσας Πανταλέων κάλεσε τον τύραννο του Άργους Φείδωνα να χτυπήσει τους ηλείους, ώστε να αναλάβει η Πίσα την διεξαγωγή των αγώνων. Έτσι, οι 34οι ολυμπιακοί αγώνες διοργανώθηκαν από τους πισαίους. Τέσσερα χρόνια αργότερα, λίγο πριν τους 35ους αγώνες τού 664 π.Χ., οι ηλείοι ανέτρεψαν την κατοχή των πισαίων και ανέλαβαν πάλι την διεξαγωγή των αγώνων.

- Το 420 π.Χ. κι ενώ μαινόταν ο πελοποννησιακός πόλεμος, οι σπαρτιάτες (προστάτες τής εκεχειρίας, μη το ξεχνάμε!) έστειλαν χίλιους άνδρες στην Ήλιδα για να καταλάβουν το Λέπραιο, το οποίο είχε πάει με την πλευρά των αθηναίων. Οι ηλείοι φοβήθηκαν για την ομαλή διεξαγωγή των επικείμενων αγώνων και ζήτησαν από το μαντείο την βοήθεια των θεών. Πράγματι, ο θεός Απόλλωνας αποφάσισε να καταβάλουν οι σπαρτιάτες 200 μνες πρόστιμο για κάθε στρατιώτη που συμμετείχε στην εκστρατεία κατά του Λέπραιου, αλλιώς η Σπάρτη δεν θα έπαιρνε μέρος στους αγώνες. Το ποσό των 200.000 μνων ήταν αστρονομικό κι έτσι οι σπαρτιάτες αθλητές αποκλείστηκαν για χρόνια από τους αγώνες.

- Το 404 π.Χ. ο πελοποννησιακός πόλεμος τελείωσε και ο βασιλιάς τής Σπάρτης Άγις χύμηξε κατά των ηλείων για να ξεπλύνει την ντροπή τού 420 π.Χ. Αφού μπήκε, λοιπόν, στην Ολυμπία και πρόσφερε επιδεικτικά θυσία μέσα στον ιερό χώρο, όρμησε σ' ολόκληρη την περιοχή κατακαίοντας τα δάση και συλλαμβάνοντας χιλιάδες αιχμαλώτων ("επορεύετο κόπτων και καίων την χώραν και υπέρπολλα μεν κτήνη, υπέρπολλα δε ανδράποδα ηλίσκετο εκ της χώρας" - Ξενοφών, "Ελληνικά", Γ', 2, 26). Τότε, οι άρχοντες της Ήλιδας έβγαλαν απόφαση σύμφωνα με την οποία ο αποκλεισμός των σπαρτιατών από τους αγώνες και το πρόστιμο που είχε επιβληθεί λόγω της εισβολής στο Λέπραιο ήσαν...παράνομα (παράνομη η απόφαση τού θεού!). Έτσι, οι σπαρτιάτες ξαναγύρισαν στους αγώνες. Σε αντάλλαγμα, ο κατακτητής Άγις παρεχώρησε την διοργάνωση των αγώνων στους ηλείους.

- Το 365 π.Χ. οι πισαίοι επανέρχονται. Συμμαχούν με τους αρκάδες, νικούν τους ηλείους και αναλαμβάνουν την διοργάνωση της επόμενης χρονιάς κατά τα γνωστά: διακήρυξη εκεχειρίας κλπ. Όμως, κατά την διάρκεια των αγώνων, οι ηλείοι μπήκαν αιφνιδιαστικά στο στάδιο και η "ιερά Άλτις" έγινε πεδίο σύγκρουσης. Τελικά, οι ηλείοι ηττήθηκαν, οι αρκάδες λεηλάτησαν τους θησαυρούς της Ολυμπίας και οι αγώνες διακόπηκαν οριστικά.

Αυτά είναι μερικά μόνο χαρακτηριστικά ιστορικά περιστατικά ολυμπιακής..."ειρήνης". Οι ολυμπιακοί αγώνες διεξάγονταν κανονικώτατα κατά την διάρκεια του πολυαίμακτου πελοποννησιακού πολέμου (431-404), του ολυνθιακού πολέμου (382-379), των δυο μεσσηνιακών πολέμων (743-724 και 685-668), του Ληλάντιου πολέμου (710-650), των τριών πρώτων ιερών πολέμων (595-585, 449-448 και 356-346), του σαμιακού πολέμου (440-439), του κορινθιακού πολέμου (395-386), των θηβαϊκών πολέμων (371-362), του συμμαχικού πολέμου (357-355), του Χρεμωνίδειου πολέμου (267-261), του Κλεομενικού πολέμου (229-222) κλπ κλπ., για να μην αναφερθούμε στις αμέτρητες "ξεκάρφωτες" συγκρούσεις από τις οποίες ποτέ δεν είχε έλλειψη τούτος ο τόπος.

Αν μετά από όλα αυτά υπάρχουν ακόμη κάποιοι ανιστόρητοι, οι οποίοι αρέσκονται να "ζουν τον μύθο τους στην Ελλάδα" και να βαυκαλίζονται με ανύπαρκτα ιδεώδη, πρόβλημά τους και...καλά ξυπνητούρια!

Ολυμπιακά παραμύθια - 7. Ευ αγωνίζεσθαι

Ως γνωστόν, οι ρωμαίοι ήσαν βάρβαροι κι αιμοδιψείς και γι' αυτό αρέσκονταν στα γνωστά ανταριχιαστικά θεάματα π.χ. των μονομάχων που σφάζονταν στην αρένα ή των χριστιανών που τους κατασπάραζαν πεινασμένα λιοντάρια. Αντίθετα, όλοι γνωρίζουμε ότι οι αρχαίοι έλληνες χαρακτηρίζονταν από ευγενή άμιλλα, απεχθάνονταν την ωμή βία και πρέσβευαν το "ευ αγωνίζεσθαι".

Τρίχες! Τρίχες κατσαρές! Όπως σήμερα καταδικάζουμε την βαναυσότητα των ταυρομαχιών αλλά δεν έχουμε ιδέα ότι εξ ίσου βάναυσες ταυρομαχίες γίνονταν και στον τόπο μας πριν τρεις χιλιετίες, έτσι λοιδωρούμε και τους ρωμαίους δίχως να γνωρίζουμε πόσο αίμα χυνόταν στις κονίστρες των ολυμπιακών και των άλλων μεγάλων αγώνων.

Όταν μιλάμε σήμερα για "ελληνορωμαϊκή πάλη", έχουμε στον νου μας δυο αθλητές οι οποίοι προσπαθούν να νικήσουν δίχως να κάνουν λαβές κάτω από την μέση, δίχως να πιάνουν τον αντίπαλο από τον λαιμό κλπ. Όμως, για τους παλαιστές των αρχαίων ολυμπιακών αγώνων, κάθε είδους λαβή ήταν επιτρεπόμενη. Ο ολυμπιακός παλαιστής μπορούσε να στραγγαλίσει τον αντίπαλό του, να του σπάσει το πόδι ή το χέρι, να του τσακίσει τα πλευρά ή και να του διαλύσει την ραχοκοκκαλιά. Κι αν για όλα αυτά υπάρχουν ελάχιστες καταγραφές, οι πολυάριθμες απεικονίσεις σε διάφορα αγγεία αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα.

Στην πυγμαχία, όπως μαρτυρεί ο Φιλόστρατος στον "Γυμναστικό" του, οι αντίπαλοι τύλιγαν τα δάχτυλά τους με "λουριά από καλοθρεμμένα βόδια" (αυτά που ο λαός αποκαλεί βοϊδόπουτσες), ώστε να γίνονται τα χτυπήματα ισχυρότερα. Αργότερα, όπως καταγράφει ο Παυσανίας στο "Ελλάδος Περιήγησις", πρόσθεσαν στους ιμάντες σιδερένια και μολυβένια κουμπιά, για ακόμη ισχυρότερα χτυπήματα. Κατά τον 3ο π.Χ. αιώνα προστέθηκαν μεταλλικά κοφτερά επιθέματα στους αρμούς των δακτύλων, καθιστώντας τα χτυπήματα στο κεφάλι θανατηφόρα.

Το πιο άγριο άθλημα ήταν το "παγκράτιον", το αποκαλούμενο και "παμμαχία", επειδή οι αθλητές μπορούσαν να μεταχειριστούν οποιοδήποτε μέσο για να εξοντώσουν τον αντίπαλό τους. Τα μόνα που απαγορεύονταν επίσημα ήταν το δάγκωμα και το βγάλσιμο των ματιών, όμως και τα δυο αποτελούσαν συνήθη πρακτική στους αγώνες όπως φαίνεται από τις αναπαραστάσεις σε πολλά αγγεία που έχουν βρεθεί. Φυσικά, οι στραγγαλισμοί, το σακάτεμα των γεννητικών οργάνων με κλωτσιά, το σπάσιμο άκρων ή το τσάκισμα του κεφαλιού στο έδαφος θεωρούνταν απαραίτητα για την νίκη.

Όλα τα παραπάνω φαντάζουν αδύνατα στον ανυποψίαστο αναγνώστη, ο οποίος έχει ανατραφεί βυζαγμένος με τα "ανυπέρβλητα ιδεώδη" τής φυλής. Όμως, όσο κι αν ηχούν πρωτόγνωρα, έχουν καταγραφεί από τον Παυσανία, τον Πλάτωνα, τον Λουκιανό, τον Πίνδαρο, τον Φιλόστρατο και άλλους αρχαίους συγγραφείς. Εκείνο που πρέπει να σημειώσουμε εδώ είναι ότι οι αθλητές είχαν το "ακαταδίωκτο". Δηλαδή, ακόμη κι αν σκότωναν τον αντίπαλό τους στον αγώνα, δεν τους επιβαλόταν καμμία ποινή!

Εννοείται ότι αυτές οι βαρβαρότητες (των οποίων μικρό δείγμα δώσαμε) συγκινούσαν τους θεατές, οι οποίοι ζητωκραύγαζαν και παρότρυναν τον διαφαινόμενο νικητή να εξοντώσει τον αντίπαλό του. Άλλωστε, εάν το "φιλοθεάμον κοινό" αισθανόταν αποτροπιασμό για την αιματοχυσία, είναι σίγουρο ότι τίποτε από όλα αυτά δεν θα γινόταν στην κονίστρα. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι ο κόσμος απολάμβανε το βάρβαρο και αποκρουστικό θέαμα των αθλητών που πάλευαν μέχρι θανάτου. Σε πολλές περιπτώσεις, μάλιστα, ο ηττημένος επιζητούσε τον θάνατό του μιας και η ήττα εθεωρείτο πολύ ντροπιαστική. Αυτό αποδεικνύει ότι το κοινώς λεγόμενον "στους αγώνες, σημασία έχει η συμμετοχή" δεν είναι παρά μια καλοσερβιρισμένη αλλά ανιστόρητη χοντροπαπαριά.

Θα κλείσουμε το σημερινό σημείωμα με ένα χαρακτηριστικό περιστατικό από αγώνα παγκρατίου, ξεκαθαρίζοντας ότι πρόκειται για περιστατικό τού 6ου π.Χ. αιώνα (με αβέβαιη ακριβή χρονολογία) από τα Νέμεα και όχι από ολυμπιακούς αγώνες:

Στην κονίστρα βρέθηκαν δυο ισάξιοι αντίπαλοι, ο Κρεύγας από την Επίδαμνο της Ηπείρου και ο Δαμόξενος από τις Συρακούσες τής Σικελίας. Ο αγώνας ήταν σκληρός αλλά κανένας από τους δυο αθλητές δεν φαινόταν να αποκτά πλεονέκτημα. Λέγεται ότι πάλευαν πάνω από τέσσερις ώρες και είχε αρχίσει να σκοτεινιάζει αλλά νικητής δεν έβγαινε. Τότε οι δυο αθλητές έκαναν μια συμφωνία: να σταθεί πρώτα ο ένας και μετά ο άλλος όρθιος κι ακίνητος και ο αντίπαλός του να του καταφέρει ένα χτύπημα. Οι κριτές το δέχτηκαν και, θέλοντας να ευνοήσουν τον Κρεύγα, έδωσαν εντολή σ' εκείνον να δώσει το πρώτο χτύπημα. Ο Δαμόξενος έμεινε ακίνητος και ο Κρεύγας τού έδωσε ένα ισχυρότατο χτύπημα στο κεφάλι. Προς μεγάλη έκπληξη όλων, ο συρακούσιος δεν σωριάστηκε.

Κατόπιν, ήρθε η σειρά τού Δαμόξενου να χτυπήσει. Ο Κρεύγας έμεινε ακίνητος και ο αντίπαλός του χρησιμοποίησε ένα χτύπημα πρωτόγνωρο για την εποχή: ένωσε τα δάχτυλα του δεξιού του χεριού και, με την παλάμη προτεταμένη σαν δόρυ, τρύπησε (κυριολεκτικά) τα πλευρά του αντιπάλου του, έχωσε το χέρι του στο κορμί του, άρπαξε τα σπλάγχνα του και τα τράβηξε έξω, σωριάζοντάς τον νεκρό ("παίει τοις δακτύλοις ορθοίς υπό την πλευράν, υπό δε της ακμής τε των ονύχων και βίας της πληγής την χείρα εις το εντός καθείς και επιλαβόμενος των σπλάγχνων ες το εκτός έλκων απέρρηξε" - Παυσανίας, "Ελλάδος Περιήγησις", βιβλίο VIII, 40).

Οι κριτές δεν μπορούσαν ούτε να χωνέψουν το πώς νίκησε ο Δαμόξενος ούτε να τον τιμωρήσουν για το έγκλημα που διέπραξε αφού δεν είχε κάνει τίποτε παράνομο (ούτε δάγκωσε τον αντίπαλό του ούτε του έβγαλε τα μάτια). Έκριναν, όμως, ότι ο σικελός αθλητής είχε παραβεί την συμφωνία, καταφέροντας δύο χτυπήματα στον αντίπαλό του: ένα το τρύπημα των πλευρών και ένα το ξερρίζωμα των σπλάγχνων. Έτσι, αποφάσισαν να τιμωρήσουν τον Δαμόξενο αναδεικνύοντας ως νεμεονίκη τον ήδη νεκρό Κρεύγα.

Αρχαιοελληνικόν ευ αγωνίζεσθαι...

"Αστυνομική ιστορία"

Για τον μεγάλο ούγγρο συγγραφέα Ίμρε Κέρτες είχαμε μιλήσει πριν ενάμιση χρόνο, όταν παρουσιάζαμε το αριστούργημά του "Το μυθιστόρημα ενός ανθρώπου δίχως πεπρωμένο". Τότε, λογάριαζα πως αν ποτέ ξαναμιλούσα για έργο τού Κέρτες, θα ήταν δίχως άλλο για το μοναδικό "Εγώ, ένας άλλος". Όμως, το βιβλιαράκι στο οποίο αναφερόμαστε σήμερα, ταιριάζει πολύ περισσότερο στην χαλαρή διάθεση του Αυγούστου.

Όταν είδα στο ράφι του βιβλιοπωλείου την "Αστυνομική ιστορία", ομολογώ ότι παραξενεύτηκα. Βλέπετε, γνωρίζοντας αρκετά καλά τον Κέρτες, δεν περίμενα ποτέ πως θα έγραφε αστυνομικό μυθιστόρημα. Τελικά, αγόρασα το βιβλίο από καθαρή περιέργεια, προκειμένου να δω πώς μπορεί να είναι ένα τέτοιο μυθιστόρημα γραμμένο από κάποιον μεγάλο νομπελίστα συγγραφέα.

Φυσικά, είχα κάνει λάθος. Η "Αστυνομική ιστορία" δεν είναι ούτε μυθιστόρημα ούτε αστυνομικό βιβλίο με την έννοια που ξέρουμε. Είναι μια νουβέλα μικρότερη των 100 σελίδων, στην οποία δεν εμφανίζονται ούτε κλέφτες ούτε φονιάδες. Πρωταγωνιστές της είναι οι αστυνομικοί ενός λατινοαμερικανικού δικτατορικού καθεστώτος, οι οποίοι δεν τηρούν τον νόμο αλλά είναι ο νόμος. Κινούνται με άνεση ανάμεσα σε νομιμότητα και παρανομία, παρακολουθούν ανυποψίαστους πολίτες, προστατεύουν το καθεστώς από τους πραγματικούς αλλά και από τους πιθανούς αντιπάλους του και, γενικά, δρουν όπως αρμόζει σε αστυνομικούς οι οποίοι υπηρετούν τέτοια καθεστώτα: συλλαμβάνουν, ανακρίνουν, βασανίζουν, κατηγορούν, καταδικάζουν, εκτελούν...

Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1977 στην σοσιαλιστική -τότε- Ουγγαρία, δίχως να αντιμετωπίσει πρόβλημα λογοκρισίας. Παρ' όλα αυτά, οι βιβλιοκριτικοί θεωρούν ότι ο Κέρτες αναφέρεται στην ίδια του την πατρίδα αλλά μετέφερε την δράση κάπου στην Λατινική Αμερική για να ξεγελάσει τις αρχές. Σ' αυτό συνηγορεί έμμεσα ο ίδιος ο Κέρτες, ο οποίος γράφει, προλογίζοντας την ουκρανική έκδοση 27 χρόνια αργότερα: "αποφάσισα να μην αφαιρέσω τίποτα από το τερατώδες τής ιστορίας, αλλά να μεταφέρω τον τόπο τής εξιστόρησης σε μια φανταστική χώρα τής Νότιας Αμερικής". Ποια είναι η αλήθεια; Ήσαν τόσο τυφλοί και ηλίθιοι οι λογοκριτές ή εκτίμησαν πως δεν υπήρχε τίποτε να φοβηθούν; Ή, μήπως, δεν υπήρχε καν λογοκρισία; Η απάντηση εναπόκειται στην ευφυΐα τού αναγνώστη.

Όπως και να 'χουν τα πράγματα, η "Αστυνομική ιστορία" είναι ένα απολαυστικό ανάγνωσμα, το οποίο φέρνει επανειλημμένα στο μυαλό του αναγνώστη εικόνες από τον "Αγνοούμενο" του Γαβρά, ενώ θα θυμίσει και το "Γκεστάπο" τού Σβεν Χάσσελ, σε όσους το έχουν διαβάσει. Η πέννα τού Κέρτες κινείται με τον γνωστό, ράθυμο, σχεδόν υπνωτικό τρόπο της πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, το οποίο δεν χαλαρώνει ούτε στην τελευταία σελίδα τού βιβλίου: 

"Φοβάσαι;" με ρώτησε...
"Τί να φοβάμαι;"...
"Ε, να", με μια κίνηση του κεφαλιού του έδειξε προς την αυλή, όπου οι δυο Σαλίνας κρέμονταν σαν δυο σακιά από το σχοινί, "γι' αυτό!"
"Γι' αυτό", απάντησα κουνώντας τους ώμους μου, "όχι. Φοβάμαι όμως τον μακρύ δρόμο που οδηγεί σ' αυτό". 

Η "Αστυνομική ιστορία" κυκλοφορεί από τον "Κέδρο" σε μια αξιοπρεπέστατη έκδοση, η οποία απαίτησε λιγώτερα από 8 ευρώ για να την αποκτήσω και δεν βλέπω για ποιον λόγο θα πρέπει να "σκοτώνω την ώρα μου" με μια κυριακάτικη χαζοφυλλάδα αντί να απολαμβάνω τέτοια βιβλία...

Ολυμπιακά παραμύθια - 6. Η ξεφτίλα των διανοουμένων

Λέγαμε χτες ότι στους κάθε λογής φαντασμένους βασιλείς, τυράννους και κάθε λογής άρχοντες δεν αρκούσε ο τίτλος του ολυμπιονίκη. Άλλωστε, το ποθούμενο γι' αυτούς δεν ήταν ο κότινος καθ' εαυτόν (εδώ γελάμε!) αλλά η φήμη και η δόξα που τον συνόδευαν. Έτσι, λοιπόν, αφού δεν δίσταζαν να ξοδέψουν χρήμα για να "αγοράσουν" έναν κότινο, είναι φυσικό πώς ήσαν διατεθειμένοι να ξοδέψουν πολλά περισσότερα για να "αγοράσουν" φήμη και δόξα. Κι όπως συμβαίνει ανά τους αιώνες, πρόθυμοι να τους βοηθήσουν (πάντοτε με το αζημίωτο!) αποδείχτηκαν οι άνθρωποι των γραμμάτων. Οι "ακαδημαϊκοί", όπως θα λέγαμε σήμερα.

Ηχεί παράξενα στ' αφτιά των αμύητων αλλά ένας από τους φανατικούς υμνητές των ολυμπιονικών ήταν ο μεγάλος Πλάτων. Αριστοκράτης ο ίδιος, μπαινόβγαινε με ιδιαίτερη χαρά στα σπίτια τους και τους συναναστρεφόταν δημοσίως, υμνώντας και επαινώντας τους σε κάθε ευκαιρία: "...θα ζουν πιο μακάρια κι από την μακαριστή ζωή που κάνουν οι ολυμπιονίκες (...) εκείνους τους μακαρίζουν...γιατί και η νίκη τους είναι μεγαλύτερη αφού η νίκη τους είναι η σωτηρία ολόκληρης της πόλης..." (...ζήσουσί τε του μακαριστού βίου ον οι ολυμπιονίκαι ζώσι μακαριώτερον (...) ευδαιμονίζονται εκείνοι...νίκην τε γαρ νικώσι συμπάσης της πόλεως σωτηρίαν... - Πλάτων, "Πολιτεία", βιβλίο Ε, 465d). Κατά τον Πλάτωνα, λοιπόν, μια ολυμπιακή νίκη συνιστά σωτηρία τής πόλης! Δεν είναι τυχαίο που τα τσούγκρισε με τον Σωκράτη, όταν ο δάσκαλός του υποστήριξε ότι οι ολυμπιονίκες δεν πρέπει να σιτίζονται τζάμπα στο πρυτανείο.

Αλλά εκείνος που έγινε διάσημος ως ο πιο ξεπουλημένος υμνητής των ολυμπιονικών τυράννων είναι ο Πίνδαρος. Ο βοιωτός ποιητής, εκμεταλλευόμενος την άνεσή του στην στιχοπλοκή, έγινε ο πιο ακριβοπληρωμένος "κατά παραγγελίαν υμνολόγος" τής Ιστορίας. Δεν άφησε βασιλικό οίκο και αρχοντική αυλή που να μη μπει για να πάρει παραγγελία. Με το ακόρεστο πάθος του για πλουτισμό, αναδείχθηκε ως ο πλέον διεφθαρμένος διανοούμενος του αρχαίου κόσμου, υμνώντας με την πέννα του αιμοσταγείς τυράννους και πολεμοχαρείς ηγεμόνες. Ακόμη και ολόκληρες πόλεις κατέφευγαν στις ακριβοπληρωμένες υπηρεσίες του, όπως η Αθήνα, η οποία όχι μόνο τον χρύσωσε αλλά του έστησε και χάλκινο άγαλμα!

Το τι παπαριά έχει γράψει ο Πίνδαρος δεν περιγράφεται. Αλλά τις περισσότερες τις έγραψε για τον Ιέρωνα, τον τύραννο των Συρακουσών, από τον οποίο απέσπασε μυθώδη ποσά για να γίνει ο προσωπικός του υμνωδός. Τον ύμνησε ως ολυμπιονίκη: "απ' όλες τις κορφές, την πιο ψηλή", που "κρατάει βασιλικό σκήπτρο και κορφολογάει τις αρετές" (Ολυμπιονίκες, 1) και "βασιλιά λαοπρόβλητο σε βλέπει, περισσότερο από κάθε άλλον, η μοίρα η μεγάλη (Ολυμπιονίκες, 3). Τον ύμνησε και ως πυθιονίκη:  "να προστατεύει ο θεός τον Ιέρωνα κι ό,τι ποθεί να του το χαρίζει αμέσως" και "έχτισε ο Ιέρων την πόλη για να την κυβερνάει με θεοπρέπεια, με ελευθερία και άξιους νόμους" (Πυθιονίκες, 1) αλλά και "έχεις, βασιλιά, ψυχή ελευθερόφρονη...δεν βρέθηκαν στην Ελλάδα ως τώρα άλλοι πιο μεγάλοι στην δόξα και στα πλούτη από τον Ιέρωνα" (Πυθιονίκες, 2).

Στον Ακράγαντα, κοντά στις Συρακούσες, ήταν την ίδια εποχή τύραννος ένας άλλος "ολυμπιονίκης", ο αιμοσταγής Θήρων. Ο Πίνδαρος, "εκστασιασμένος" από το "μεγαλείο" τού Θήρωνα, αναφωνεί: "ας γίνει ξακουστός στα πέρατα της οικουμένης, αυτός που προστατεύει το δίκιο των ξένων και είναι ο ανορθωτής τού Ακράγαντα" (Ολυμπιονίκες, 2). Μάλιστα, μιας και βρισκόταν στην Σικελία, δεν παρέλειψε να πεταχτεί μέχρι την Γέλα για να σκαρώσει δυο στιχάκια (πάντοτε με το αζημίωτο, έτσι;) και για τον περιβόητο τύραννο Γέλωνα. Κι αφού οι τύραννοι πλήρωναν αδρά, ο Πίνδαρος δεν είχε πρόβλημα να γράψει ύμνους και για τους ευνοούμενούς τους, όπως για τον κουνιάδο τού Ιέρωνα ή για τον φίλο του Αγησία.

Βέβαια, η ξεφτίλα των διανοουμένων δεν περιορίζεται στον Πίνδαρο. Από κοντά κι ο Βακχυλίδης, ο οποίος είχε εγκατασταθεί μόνιμα στο παλάτι τού Ιέρωνα, έκανε ότι μπορούσε: "εσύ έδειξες στους ανθρώπους τα πιο φανταχτερά λουλούδια"(!!) αλλά και "ο Ιέρων, βασιλιάς των Συρακουσών, κυβερνά ήμερος τους λαούς του, θαυμαστός στους ξένους σαν πατέρας" (Πυθιονίκες, 3). Κι από δίπλα, ο διάσημος επιγραμματοποιός τής αρχαιότητας, ο Σιμωνίδης ο Κείος. Και ξοπίσω, ο Επίχαρμος, ο κωμωδιογράφος από την Κω. Και παραδίπλα...

Φυσικά, στην υπηρεσία του ολυμπιακού πανηγυριού δεν είχαν μπει μοναχά οι ποιητές. Πιο πάνω είδαμε τον Πλάτωνα να θαυμάζει τους ολυμπιονίκες και να θεωρεί φυσιολογικά αλλά και επιβεβλημένα τα προνόμιά τους. Σε προηγούμενο σημείωμα είδαμε τον ρήτορα Υπερείδη να υπερασπίζεται τιμωρημένο επί δωροδοκία αθλητή τής Αθήνας. Αλλά και ο μεγάλος τραγικός Αισχύλος, βαδίζοντας στα βήματα του Πλάτωνα, υπερθεμάτιζε την ολυμπιακή καταξίωση, προκαλώντας τις ειρωνικές παρατηρήσεις τού άσπονδου αντιπάλου του Ευριπίδη. Επίσης, επαινετικούς στίχους για τους ολυμπιονίκες έχει γράψει και ο Αριστοφάνης. Συμπτωματικά, όλοι οι παραπάνω ήσαν αριστοκράτες, οπότε η θέση τους θεωρείται μάλλον φυσιολογική.

Τελειώνοντας τούτο το σημείωμα, ας σκεφτούμε ότι όλα τα παραπάνω σπαράγματα είναι μερικά μόνον από εκείνα που σώθηκαν στο διάβα των αιώνων, ας συνυπολογίσουμε κι εκείνα -τα πολλά περισσότερα- που χάθηκαν και ας αναρωτηθούμε για ποιο "αρχαίο πνεύμα, αθάνατο" μιλάει ο ποιητής...

Ολυμπιακά παραμύθια - 5. Η φάμπρικα των αρματοδρομιών

Ο αναγνώστης τού χτεσινού σημειώματος θα παρατήρησε ότι στους ολυμπιακούς αγώνες παίζονταν χοντρά παιγνίδια με τις αρματοδρομίες. Ας πούμε, λοιπόν, σήμερα δυο λόγια παραπάνω γι' αυτό το φαινόμενο, την φάμπρικα των αρματοδρομιών.

Στο ξεκίνημά τους, οι ολυμπιακοί αγώνες απευθύνονταν αποκλειστικά σε πλούσιους αριστοκράτες. Όχι πως υπήρχε κάποιος τέτοιος νόμος, βέβαια. Απλώς, έτσι γινόταν κατ' ανάγκην. Ποιό φτωχαδάκι θα μπορούσε να κινήσει από τα πέρατα του ελληνισμού για να φτάσει, μετά από πολυήμερο ταξίδι, κατάκοπο και μπαϊλντισμένο στην Ολυμπία; Κι άιντε κι έφτανε. Ποιά τύχη θα είχε μετά από τόση ταλαιπωρία; Επίσης, η διάκριση στους αγώνες απαιτούσε σκληρή και πολύμηνη προπόνηση από την μία, πολύ και καλό φαγητό από την άλλη. Έτσι, τα μπατίρια δεν είχαν θέση στον στίβο ή στην κονίστρα.

Στο διάβα των χρόνων, όμως, τα πλούτη που συνόδευαν κάθε ολυμπιακή νίκη ώθησαν πολλά άτομα των κατώτερων τάξεων να "επενδύσουν" σε έναν ολυμπιακό τίτλο, συχνά ξεπουλώντας την ευτελή περιουσία τους για να ανταποκριθούν στα απαιτούμενα έξοδα. Αργότερα, μπήκαν και οι διάφορες πόλεις στο κόλπο, "επενδύοντας" σε ορισμένους φερέλπιδες αθλητές έστω κι αν αυτοί δεν ήσαν αριστοκράτες. Έτσι κόπηκε σιγά-σιγά ο δρόμος προς τον κότινο για τους εκπροσώπους τής "καλής κοινωνίας", οι οποίοι ήσαν μαθημένοι στην καλοπέραση και στην τρυφηλότητα.

Επειδή, όμως, το χρήμα κινεί τα πάντα, η λύση για τους αριστοκράτες δεν άργησε να βρεθεί. Από τον 7ο π.Χ. αιώνα κιόλας, οι διοργανωτές των ολυμπιακών αγώνων θέσπισαν ως ολυμπιακό αγώνισμα τις αρματοδρομίες. Εδώ οι φτωχοί δεν είχαν θέση, αφού ούτε άρματα είχαν την δυνατότητα να φτιάξουν ούτε άλογα ειδικά για τους αγώνες μπορούσαν να συντηρούν. Έτσι, ο κάθε κοιλαράς πλούσιος, ενώ δεν μπορούσε να αγωνιστεί στην πάλη ή στον δρόμο, μπορούσε να καβαλήσει ένα άρμα και να διεκδικήσει ολυμπιακό τίτλο.

Κατά τον 5ο π.Χ. αιώνα, ο Αλκιβιάδης έδωσε άλλο νόημα στις αρματοδρομίες. Όντας πάμπλουτος, δεν δυσκολεύτηκε να αλλάξει "ελαφρώς" τους κανονισμούς: στο εξής, άσχετα με το ποιος θα οδηγούσε το άρμα, ολυμπιονίκης θα αναδεικνυόταν ο ιδιοκτήτης τού άρματος! Έτσι, το 416 π.Χ. ο Αλκιβιάδης κατεβαίνει στους ολυμπιακούς αγώνες συμμετέχοντας με...εφτά τέθριππα άρματα (!), ειδικά φτιαγμένα για τους αγώνες και συρόμενα από τα καλύτερα άλογα αγώνων που ήταν δυνατόν να βρεθούν. Χάρη στον μοναδικής έμπνευσης κανονισμό, ο ζάμπλουτος αθηναίος καταφέρνει κάτι που δεν συμβαίνει ούτε στον κινηματογράφο: κερδίζει και τις 3 πρώτες θέσεις (!!), σπάζοντας με ηχηρό τρόπο την κυριαρχία των σπαρτιατών στο αγώνισμα. Το κατόρθωμα του Αλκιβιάδη (σαν να λέμε, πήρε στο ίδιο αγώνισμα και το χρυσό και το αργυρό και το χάλκινο μετάλλιο!) παραμένει αξεπέραστο και ως επίτευγμα και ως ντροπή των αγώνων. (*)

Στα βήματα του Αλκιβιάδη βάδισαν, όπως είδαμε χτες, η Κυνίσκα και η Βιλιστίχη. Αλλά, κυρίως, βάδισαν όλοι οι ξακουστοί τύραννοι και βασιλείς της αρχαιότητας, από τον Ιέρωνα των Συρακουσών ίσαμε τον Φίλιππο Β' τον μακεδόνα (τον πατέρα τού Αλέξανδρου). Το κόλπο ήταν δεδομένο: φτιάχνουμε μερικά καλά άρματα, διαλέγουμε μερικούς γεροδεμένους κέλητες, δίνουμε τα γκέμια στους καλύτερους σκλάβους ηνίοχους και, με λίγη τύχη και μπόλικο χρήμα, μπαίνουμε στο πάνθεον της Ιστορίας ως ολυμπιονίκες.

Μπορεί, μέσω της φάμπρικας των αρματοδρομιών, οι κάθε λογής πλούσιοι άρχοντες να κέρδιζαν εύκολα ολυμπιακούς τίτλους αλλά υπήρχε και μια δυσκολία: έπρεπε να μαθευτεί ευρέως η νίκη τους ώστε να κερδίσουν την δόξα που ποθούσαν. Όμως, χάρη στο χρήμα που διέθεταν, βρήκαν λύση και σ' αυτό το προβληματάκι: "νοίκιαζαν" τα κατάλληλα πρόσωπα (ρήτορες, ιστορικούς, ποιητές κλπ), τα οποία αναλάμβαναν εργολαβικά να διαιωνίσουν και να διακηρύξουν την φήμη τους. Περισσότερα επ' αυτού θα πούμε αύριο.


(*) Τελικά, οι αθηναίοι πλήρωσαν ακριβά την ολυμπιακή διάκριση του Αλκιβιάδη. Λίγους μήνες μετά τους αγώνες και στηριζόμενος στην υψηλή του ολυμπιακή διάκριση, ο φαντασμένος φαφλατάς νεαρός έπεισε τους αθηναίους να τον ονομάσουν στρατηγό και να του αναθέσουν την εκστρατεία στην Σικελία. Οι συμπολίτες του εμπιστεύθηκαν τον "ημίθεο" ολυμπιονίκη με τα γνωστά αποτελέσματα: η Αθήνα δεν επρόκειτο να συνέλθει ποτέ από την καταστροφή τής περίφημης "σικελικής εκστρατείας"...

Ολυμπιακά παραμύθια - 4. ...και οι δωροληψίες των πάντων

Στο προηγούμενο σημείωμα είδαμε πώς οι "αποθεωμένοι" και "ερασιτέχνες" αθλητές δωροδοκούσαν και δωροδοκούνταν, δίχως -προφανώς- να πολυσκοτίζονται για την άυλη δόξα ενός ταπεινού κότινου. Όμως, σ' αυτό το παζάρι των ολυμπιακών αγώνων δεν θα μπορούσαν να μη συμμετέχουν (σημειώνοντας, μάλιστα, εξαιρετικές επιδόσεις διαφθοράς) όλοι όσοι μπορούσαν να εξασφαλίσουν υλικά οφέλη, από ελλανοδίκες μέχρι...ιερείς και μάντεις τού θεού Απόλλωνα. Μάλιστα δε, φροντίζοντας για την καλύτερη εξυπηρέτηση της πελατείας τους, οι τελευταίοι είχαν ανοίξει στην αρχαία Ολυμπία "υποκατάστημα" του μαντείου των Δελφών!

Οι παλιότεροι θυμόμαστε τους πρώτους στίχους από την "Ιφιγένεια εν Ταύροις" του Ευρυπίδη: "Πέλοψ ο Ταντάλειος, ες Πίσαν μολών / θοαίσιν ίπποις, Οινομάου γαμεί κόρην" ( = Ο Πέλοπας, ο γυιος τού Τάνταλου, αφού ήρθε στην Πίσα καβάλα σε γρήγορα άλογα, νυμφεύεται την κόρη τού Οινόμαου). Έλα, όμως, που ο Οινόμαος δεν μπόρεσε να χωνέψει ότι ο Πέλοπας ήρθε και γάμησε (σόρρυ, "νυμφεύθηκε" το λέμε σήμερα) την κόρη του και του την φύλαγε! Η ευκαιρία για εκδίκηση δόθηκε στον Οινόμαο όταν ο Πέλοπας αποφάσισε να κατεβεί στους ολυμπιακούς αγώνες για να διεκδικήσει την νίκη στις αρματοδρομίες. Ο Οινόμαος έσπευσε να δηλώσει κι αυτός συμμετοχή κι έτσι γαμπρός και πεθερός βρέθηκαν αντίπαλοι.

Ο Οινόμαος, βέβαια, δεν θα μπορούσε να διακινδυνεύσει μια νέα ξεφτίλα από τον Πέλοπα και αποφάσισε να δράσει. Έπιασε, λοιπόν, τον Μυρτίλο, έναν σκλάβο που εκτελούσε χρέη ηνίοχου και τον δωροδόκησε για να αντικαταστήσει τον άξονα στο άρμα τού Πέλοπα με έναν άλλον φτιαγμένον από...κερί! Έτσι, λοιπόν, κατά τον αγώνα, την ώρα που ο δόλιος ο Πέλοπας "γκάζωνε", ο κέρινος άξονας διαλύθηκε και ο αρματηλάτης πήγε άκλαφτος. Πώς λέμε "αρχαίο πνεύμα, αθάνατο, αγνέ πατέρα τού ωραίου, του μεγάλου και τ' αληθινού"; Έτσι μπράβο. Καμμία σχέση!

Πάμε τώρα στο 396 π.Χ., στην Σπάρτη, επί βασιλείας Αρχιδάμου. Εκτός από τον γυιο, τον Αγησίλαο, ο οποίος θα γινόταν αργότερα βασιλιάς, ο Αρχίδαμος είχε και μια κόρη, την Κυνίσκα, η οποία είχε λυσσάξει να πάρει μέρος στους ολυμπιακούς αγώνες. Τρελλαινόταν ο φουκαράς ο Αρχίδαμος. Τι "ρε παιδάκι μου, σύνελθε", τι "ρε συ, στους αγώνες δεν παίρνουν μέρος γυναίκες"...τίποτε η Κυνίσκα. Οπότε μπαίνει στη μέση ο Αγησίλαος και λέει του Αρχίδαμου : "Πατέρα, αφού με τα φράγκα όλα γίνονται, θα αποδείξουμε στους έλληνες ότι οι νίκες δεν κερδίζονται με την αρετή αλλά με τον πλούτο και με τα λεφτά που μπορείς να σκορπίσεις" (βουλόμενος ενδείξασθαι τοις έλλησιν ως ουδεμιάς εστιν αρετής, αλλά πλούτου και δαπάνης η νίκη - Πλούταρχος, "Αγησίλαος", 20).

Έτσι, λοιπόν, ο Αγησίλαος έφτιαξε ένα ωραίο άρμα, έζεψε τα καλύτερα άλογα του βασιλικού ιπποτροφείου, πήρε τον καλύτερο ηνίοχο της βασιλικής αυλής, πήρε ένα χοντρό πουγκί με φλουριά, πήρε και την αδελφή του κι αρριβάρισε στην Ολυμπία. Εκεί, πρώτα-πρώτα έπιασε τους άλλους αρματοδρόμους και τους χαρτζηλίκωσε γερά για να κάνουν τις κοτούλες. Κατόπιν, μοίρασε κάμποσα λεφτά και στους ελλανοδίκες, "πείθοντάς" τους με αυτόν τον τρόπο να αναγορεύσουν (σε περίπτωση νίκης, φυσικά) ως ολυμπιονίκη την αδελφή του, επειδή τάχα σ' αυτήν ανήκαν και το άρμα και τα άλογα και ο σκλάβος ηνίοχος. Οι ματσωμένοι ελλανοδίκες δεν το πολυσκέφτηκαν. Ο παράς δεν τους επέτρεψε να δουν ούτε ότι οι αντίπαλοι του βασιλικού άρματος "κρατούσαν" τα άλογά τους ούτε ότι η Κυνίσκα ήταν θηλυκό. Έτσι, η Κυνίσκα έγινε η πρώτη γυναίκα ολυμπιονίκης τής Ιστορίας (πρώτη τε ιπποτρόφησε γυναικών και νίκην ανείλετο - Παυσανίας, "Ελλάδος Περιήγησις", βιβλίο ΙΙΙ, 8, 1).

Μερικά χρόνια αργότερα, το 268 π.Χ., στον θρόνο τής Αιγύπτου βρίσκεται ο Πτολεμαίος Β' ο Φιλάδελφος. Στα ξεμωράματά του, ο "Φιλάδελφος" ερωτεύτηκε την Βιλιστίχη, μια διάσημη πόρνη, την οποία ανύψωσε σε πρώτη παλλακίδα του. Όσο κι αν ο περίγυρός του "τσίναγε" λόγω της βαρβαρικής καταγωγής τής Βιλιστίχης, ο Πτολεμαίος είχε χαθεί στα φουστάνια (για να μη πω τίποτε άλλο) της παλλακίδας του, η οποία τον έσερνε από την μύτη. Τώρα, πώς διάβολο έγινε δεν ξέρω αλλά η βαρβαροπούλα έμαθε τα κατορθώματα της Κυνίσκας και ζήτησε από τον Πτολεμαίο να της κάνει δώρο τον τίτλο τής...ολυμπιονίκου! Μαντεύετε την συνέχεια, έτσι; Ο Πτολεμαίος αντέγραψε την τακτική τού Αγησίλαου και ο καραπούτανος έγινε ολυμπιονίκης. Με την "αξία" της, βεβαίως!

Θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά περισσότερα για την διαφθορά των ελλανοδικών αλλά δεν νομίζω ότι χρειάζεται. Και να σκεφτεί κανένας ότι μιλάμε μόνο για περιπτώσεις που έχουν διασωθεί στα αρχαία κείμενα, έτσι; Πόσα παρόμοια περιστατικά υπήρξαν αλλά δεν καταγράφηκαν; Αλλά, ας ολοκληρώσουμε και σήμερα όπως χτες, δηλαδή με την μεγαλύτερη "πλάκα":

Ολυμπιακοί αγώνες 384 π.Χ. Ο τύραννος των Συρακουσών Διονύσιος Α' (μιλάμε για τον γυιο τού Ερμοκράτη και πατέρα τού άλλου, πιο διάσημου Διονυσίου Β' των Συρακουσών), ζήλεψε την δόξα τού προγενέστερού του Ιέρωνα και αποφάσισε να γίνει κι αυτός ολυμπιονίκης. Πώς να γίνει, όμως, αφού με τον αθλητισμό δεν είχε καμμιά σχέση; Έτσι, σκέφτηκε να στείλει άρματα να τρέξουν για πάρτη του και να πάρει τον τίτλο ως αφεντικό, όπως η Κυνίσκα. Μοίρασε, λοιπόν, τα φράγκα του και περίμενε.

Το κακό με τον Διονύσιο ήταν η "ψωνάρα" του πως ήταν προικισμένος ποιητής. Έτσι, χαρτζηλίκωσε έξτρα τους διοργανωτές, ώστε να του επιτρέψουν να στήσει μια παράσταση για το κοινό, όπου θα απάγγελνε τα ποιήματά του αλλά και θα παρουσίαζε μια τραγωδία του. Καθ' ότι τα λεφτά ήταν πολλά, οι διοργανωτές τού έκαναν το χατήρι. Δυστυχώς γι' αυτόν, δηλαδή. Το κοινό έφριξε με τις παπαριές που άκουγε, χύμηξε κι έκαψε στις σκηνές τού Διονυσίου και πλάκωσε στο ξύλο τους "τραγωδούς" μαζί με ολόκληρη την αρχοντική ακολουθία. Τότε ο Διονύσιος έκανε την μόνη σωστή ενέργειά του: το έβαλε στα πόδια, αφήνοντας πίσω του και τα πράγματά του και τον ολυμπιακό τίτλο που ονειρευόταν. Τραγωδία!

Ολυμπιακά παραμύθια - 3. Οι δωροδοκίες των αθλητών

Έτσι, λοιπόν, τα οφέλη που αποκόμιζε κάθε ολυμπιονίκης ήσαν τόσο μεγάλα ώστε έμμεσα γίνονταν κίνητρο για την περαιτέρω εξαχρείωση των αγώνων. Όταν διακυβεύονται τέτοια πλούτη, δεν μπορείς να εμπιστεύεσαι μόνο τις δικές σου ικανότητες αλλά επιβάλλεται να μειώσεις όσο γίνεται και το αξιόμαχον των αντιπάλων σου. Και ο ασφαλέστερος τρόπος για να το πετύχεις αυτό είναι η δωροδοκία.

Το φαινόμενο της δωροδοκίας μεταξύ των αθλητών είχε πάρει τέτοιες διαστάσεις ώστε ο Φιλόστρατος στον "Γυμναστικό" του αναφέρει καθαρά την συνήθεια "πωλείν τε και ωνείσθαι τας νίκας...προνοούντες του εαυτών κέρδους" (= και να πωλούν και να αγοράζουν τις νίκες...προνοώντας για το κέρδος τους). Παρ' ότι δε συχνά αυτές οι δωροδοκίες γίνονταν αντιληπτές, οι "αδέκαστοι" ελλανοδίκες έκαναν τα στραβά μάτια και αντιδρούσαν μόνον σε κραυγαλέες περιπτώσεις και μόνο όταν ξεσπούσε σάλος. Τότε επέβαλαν πρόστιμα και στους εμπλεκόμενους αθλητές αλλά και στις πόλεις τους και με αυτά έφτιαχναν τις περίφημες "Ζάνες" (τα μικρά ορειχάλκινα αγαλματίδια του Δία, τα οποία κοσμούσαν την είσοδο του σταδίου). Ο μεγάλος αριθμός των Ζανών που βρέθηκαν αποδεικνύει τον μεγάλο αριθμό των προστίμων που είχαν επιβληθεί.

Κραυγαλέα περίπτωση δωροδοκίας ήταν εκείνη των 98ων αγώνων (388 π.Χ.), όταν ο θεσσαλός πυγμάχος Εύπωλος δωροδόκησε και τους τέσσερις αντιπάλους του, ανάμεσα στους οποίους και τον προηγούμενο ολυμπιονίκη (εκείνος είχε ήδη εξασφαλίσει τα προνόμια του!) και έτσι ανακηρύχθηκε ολυμπιονίκης. Όμως, το "στήσιμο" ήταν τόσο εξόφθαλμο ώστε οι θεατές εξοργίστηκαν και τα έβαλαν τόσο με τους αθλητές όσο και με τους ελλανοδίκες, οι οποίοι -έκαναν πως- δεν κατάλαβαν γρυ. Τελικά, υπό την γενική κατακραυγή, οι ελλανοδίκες υποχρεώθηκαν να ακυρώσουν τον νικητή και να επιβάλουν βαρύτατα πρόστιμα και στους τέσσερις αθλητές, αρκετά για να φτιαχτούν έξι Ζάνες.

Παρόμοια είναι και η περίπτωση του Φιλόστρατου, ενός ρόδιου παλαιστή ο οποίος δωροδόκησε τον ηλείο αντίπαλό του Εύδηλο. Δυστυχώς και για τους δυο, όμως, κάποιος τρίτος παλαιστής πήρε χαμπάρι την συναλλαγή και φρόντισε να ενημερώσει τον κόσμο. Οι ελλανοδίκες υποχρεώθηκαν να επέμβουν. Αποτέλεσμα: άλλες δυο Ζάνες.

Τα περιστατικά δωροδοκιών είναι αναρίθμητα. Ο Παυσανίας στο "Ελλάδος Περιήγησις" (βιβλίο V, 21, 15-16) εξοργίζεται με τους πυγμάχους Σαραπάμμωνα και Δίδα, όταν ο Δίδας έχασε τον αγώνα δίχως να ρίξει ούτε μια μπουνιά στον αντίπαλό του: "εφώρασαν συνθεμένους υπέρ λήμματος...θαύμα μεν δη και άλλως εν ουδενός λόγω τον θεόν θέσθαι τον εν Ολυμπία και δέξασθαι τινα ή δούναι δώρα επί τω αγώνι" (= συνεννοήθηκαν για το αποτέλεσμα...είναι από κάθε άποψη εντυπωσιακό να υπάρχουν άνθρωποι που δεν σέβονται τον θεό τής Ολυμπίας και να δωροδοκούνται ή να δωροδοκούν για το αποτέλεσμα του αγώνα).

Η μεγαλύτερη "πλάκα", όμως, είναι αυτή που περιγράφει ο Παυσανίας στο ίδιο βιβλίο (21, 5) και με την διήγησή της θα κλείσουμε το σημερινό κείμενο. Στους 111ους αγώνες (336 π.Χ.) είχε νικήσει στο πένταθλο ο αθηναίος Κάλιππος. Κατά τους επόμενους αγώνες, ο Κάλιππος ήταν 4 χρόνια μεγαλύτερος και, προφανώς, δεν είχε πια απόλυτη εμπιστοσύνη στις δυνατότητές του, οπότε δωροδόκησε τους αντιπάλους του για να ξαναβγεί ολυμπιονίκης. Ατυχώς, όμως, κάποιοι τον κατάλαβαν, τον κάρφωσαν και οι ελλανοδίκες τον τιμώρησαν, ενώ επέβαλαν βαρύτατο πρόστιμο και στην Αθήνα.

Η θέση των αθηναίων ήταν δύσκολη. Πώς να δεχτούν ότι ο προ τετραετίας αποθεωμένος "ήρωάς" τους είχε πέσει τόσο χαμηλά; Έτσι, λοιπόν, σκέφτηκαν να χειριστούν το θέμα "α λα ελληνικά": αρνήθηκαν να πληρώσουν το πρόστιμο, απέσυραν την ομάδα τους κι έφυγαν από τους αγώνες (σε ένδειξη διαμαρτυρίας, μάλλον!) και έστειλαν στην Ολυμπία τον ρήτορα Υπερείδη, μπας και καταφέρει με το μπλα-μπλα του και πείσει τους διοργανωτές να ακυρώσουν το πρόστιμο.

Σιγά, όμως, μη κι οι διοργανωτές είχαν διάθεση να χαρίσουν το πρόστιμο. Άλλωστε, για κάτι τέτοιες περιπτώσεις είχαν προνοήσει και είχαν φτιάξει στην Ολυμπία ένα "υποκατάστημα" του μαντείου των Δελφών, το οποίο λειτουργούσε κατά την περίοδο των αγώνων. Συνήθως, βέβαια, αυτό το "υποκατάστημα" το επισκέπτονταν οι αθλητές για να μάθουν το...ολυμπιακό τους μέλλον αλλά τούτη την φορά η υπόθεση ήταν πιο σοβαρή. Εν τέλει, ο Απόλλωνας, μέσω του δελφικού χρησμού, αποφάσισε να διατηρηθεί το πρόστιμο, οπότε οι αθηναίοι πλήρωσαν κανονικά και με τον "θεϊκό" νόμο και...να άλλες έξι Ζάνες!

Είπαμε αρκετά για το "αγνό, αθλητικό πνεύμα" και για τις δωροδοκίες των αθλητών. Αλλά κάπου παραπάνω αφήσαμε και κάτι υπονοούμενα για τους ίδιους τους ελλανοδίκες. Σ' αυτούς θα αναφερθούμε στο επόμενο σημείωμα.