Σαββατιάτικα (153) - του ΚΤΕΛ

*** Στα παλιά λεωφορεία στριμωξίδι, φασαρία, και πικρή φιλοσοφία για την άδικη ζωή... (Κώστας Χατζής) *** Όχι με το λεωφορείο, ρε Τράκη! *** Μπουσουλώντας έπρεπε να τα βάλεις να γυρίσουν τα κωλόπαιδα. *** Αν χάσουν και το πρωτάθλημα, στείλε τα κολυμπώντας στην Τήνο. *** Μη σου πάρουν τον αέρα και σου ρίξουν τίποτε μπουνίδια, όπως τότε ο Ράτζα... θυμάσαι; *** Πάντως, Τράκη, αυτό το "μου δίνει ο μπαμπάς μου μαγαζί γωνία και το κάνω κωλοχανείο" δεν είναι και πολύ πρωτότυπο. *** Συμφωνείς, Γιωργάκη; *** Παραξενευτήκατε στ' αλήθεια που η Σαουδική Αραβία έγινε μέλος της επιτροπής τού ΟΗΕ για τα δικαιώματα των γυναικών; *** Ενώ το να πάρει νόμπελ ειρήνης ο Ομπάμα πριν καν γίνει πρόεδρος, το βρήκατε φυσιολογικό, ε; *** Η μοναξιά του σαν ανήμερο θηρίο και φεύγει μ’ ένα κουρασμένο λεωφορείο... (Παντελής Θαλασσινός)  *** Tί λυσσάξατε με την διαφορά ηλικίας που έχει ο Μακρόν με την γυναίκα του; *** Αν δείτε τον Φιγιόν με την δικιά του, θα συμφωνήσετε ότι σε καλό τού βγήκε του Μακρόν, έτσι; *** Μεταξύ μας, αντί να την πάρεις μικρότερη και να στα φοράει, πάρτην μεγαλύτερη να έχεις εσύ την πρωτοβουλία. *** Τί να πει κι η Βουγιουκλάκη που είχε μπλέξει και με τον καθηγητή της και με τον γιατρό της; *** Πάντως, πολύ με εκνευρίζει που αυτό το στερεότυπο της σαραντάρας με τον πρωτάρη δεν δουλεύει ανάποδα. *** Ο σαραντάρης

Εσύ, αγόρι μου, ποιό λεωφορείο παίρνεις;

και η πρωτάρα, ας πούμε. *** Όσο καιρό δίδασκα οικονομία στο ΤΕΙ, καμμιά πρωτάρα δεν μου την έπεσε. *** Τρένα που αγκομαχάνε στο σταθμό, το λεωφορείο για τη Νέα Μενεμένη... (Μαρίζα Κωχ) *** Δήμου: "Ο Μελανσόν στηρίζει έμμεσα Λεπέν." *** Εκείνο που με χαλάει, κυρ-Νίκο μου, είναι ότι πριν καμμιά τριανταριά χρόνια σε διάβαζα. *** Ου γαρ έρχεται μόνον. *** Βρε συ, μέχρι κι ο Μακρόν στηρίζει Λεπέν! *** Αφού θα εφαρμόσει αυτήν ακριβώς την πολιτική που στέλνει ψηφοφόρους στην Λεπέν! *** A propos, έστειλε ο Κούλης συγχαρητήρια στον Μακρόν ή δεν είδα καλά; *** Με τον Φιγιόν δεν ήταν αυτός; *** Παρί, Ντόρτμουντ, Φιγιόν... *** Αν υποψιαστώ ότι η γκαντεμιά είναι κληρονομική, θα αυτοκτονάρω. *** Μικροδράκουλας: "Η Εκκλησία υπήρξε πάντα εθνικός εταίρος και κοινωνικός σύμμαχος." *** Έτσι είναι, Κούλη μου. *** Νομίζεις ότι τυχαία εκείνο το ωραίο "Πατρίς-Θρησκεία-Οικογένεια" είχε την θρησκεία στην μέση; *** Δεν θέλω να κατέβω απ’ το λεωφορείο το άδειο μου το σπίτι θα `ναι πάλι κρύο... (Θάνος Καλλίρης) *** Τζερώνυμο: "Ο ΕνΦΙΑ θα οδηγήσει τα μοναστήρια να κλείσουν." *** Αυτό δεν το είχα σκεφτεί, μακαριώτατε. *** Να ένας ωραίος λόγος να δούμε τον ΕνΦΙΑ με καλύτερο μάτι. *** Σταύραξ: "Η δημοτικότητά μου όπως λένε οι δημοσκοπήσεις είναι μεγάλη." *** Σταύρακα, δεν θέλω να σε απογοητεύσω αλλά μεγάλες ήσαν μόνο οι μαλαπέρδες του Ότιτζι και του Γκουσγκούνη. *** Η δημοτικότητά σου είναι για τον διάολο καβάλα. *** Πρετεντέρης: "Το δίλημμα πια δεν είναι δεξιά-αριστερά, είναι λαϊκισμός-δημοκρατία." *** Παπάρια μάντολες, Γιάννη μου. *** Το δίλημμα είναι Διάσημοι-Μαχητές. *** Επίσης, παίζει και το μπουνιές-κλοτσιές, για όποιον σε βλέπει μπροστά του. *** Χαράματα με το πρώτο λεωφορείο φεύγω για τη δουλειά δυο φιλιά και πες μου αντίο... (Μανώλης Μητσιάς) *** Αυτό πια με τον Σμαραγδή... *** Γυρίζει τον Ελ Γκρέκο, πεθαίνει ο Μουστάκας... γυρίζει τον Καζαντζάκη, πεθαίνει ο Ψάλτης... *** Γιάννη, στην επόμενη ταινία βγάλε ρόλο γκεστ σε Αλέξη και Κούλη. *** Σταύραξ: "Ας αφήσουμε την ζωή να καθορίσει τα ωράρια και όχι τα ωράρια την ζωή." *** Άντε γεια σου, ρε Σταύρακα! *** Άντε γιατί είπα κάποτε στο αφεντικό μου ότι η ζωή μού έχει καθορίσει ωράριο 10-12 τρεις φορές την εβδομάδα κι έβαλε τα

Τότε που ξέραμε από καλές προφυλάξεις...

γέλια. *** Μικροδράκουλας: "Υποκρισία και εκκλησία δεν συμβαδίζουν." *** Χαχαχ... γκουχκουχ... *** Άει στον διάολο, μ' έπνιξες κωλόπαιδο! *** Καισαριανή μέχρι Ομόνοια ταξίδι ήταν μακρινό, το πρωινό λεωφορείο και γυρισμός το δειλινό... (Αντώνης Καλογιάννης) *** Aληθεύει ότι η ΕΣΗΕΑ διέγραψε Πορτοσάλτε, Κοσιώνη, Λυριντζή, Οικονόμου, Υποφάντη, Βουλαρίνο και Ψάλτη, έστω προσωρινά; *** Ελπίζω όχι, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν μέγα πλήγμα στην αδέσμευτη ενημέρωση. *** Δεν μας φτάνει η συφορά μας που χάσαμε το Μέγκα, θα ξεμείνουμε κι από Σκάι τώρα; *** Καλά, βρε μαλάκα Θανάση, σου είπε η γυναίκα σου "κάνε ό,τι θες" κι εσύ το έκανες; *** Ντιπ παπάρας είσαι; *** Πότε θα μάθεις ότι η δεύτερη καλύτερη επιλογή σε τέτοιες περιπτώσεις είναι το "εσύ τι λες να κάνω, αγάπη μου"; *** Η πρώτη είναι να κάνεις κρυφά αυτό που θες αλλά να φροντίσεις να μη σε πάρει χαμπάρι. *** Και παίρνω τρένο, παίρνω πλοίο κι ένα παλιό λεωφορείο που τραμπαλίζεται και τρέμει... (Γιώργος Νταλάρας) *** Διακόσια, βρε σιχαμένοι; *** Βάλατε γέρο κι ανήμπορο άνθρωπο να ζητιανεύει από φίλους την εγγύηση για να βγει από την φυλακή; *** Δηλαδή, ακόμη δεν έχετε πειστεί ότι ο Άκης μας είναι αθώος; *** Κι εκείνη την Βικούλα πια... την είδα και μάτωσε η ψυχή μου. *** Κορίτσι σιδερωμένο αμπιγιέ έπεσε στα χέρια τους, ρόμπα τής κουζίνας την κατάντησαν, οι αλήτες. *** Σκουρλέτης: "Αν γυρίζαμε τον χρόνο πίσω, θα παίρναμε τις ίδιες αποφάσεις." *** Θα ξανακάνατε και το δημοψήφισμα, Πάνο μου; *** Παναπεί, μυαλό δεν βάζετε με τίποτε, έτσι; *** Τώρα που το σκέφτομαι... πόσο καταστροφικό θα ήταν αν γυρνούσε ο χρόνος πίσω... *** Πόσα παντρεμένα ζευγάρια θα ξαναπαντρεύονταν, ας πούμε; *** Ακατάλληλος, στο λεωφορείο της ζωής ούτε μια θέση... (Σάκης Ρουβάς) *** Γιατί παραξενευτήκατε που σε μεγάλο διεθνές οικονομικό συνέδριο της Λάρισας είναι χορηγοί οι οίκοι ανοχής "Σούλα" και "Villa Erotica"; *** Αφού δεν λέτε να καταλάβετε ότι έχουμε γίνει μπουρδέλο, βρε γίδια, πώς αλλιώς να σας το εξηγήσουν οι άνθρωποι; *** Αν έχετε καταλάβει τι παίζει στην Κορέα, εξηγήστε μου κι εμένα, παρακαλώ. *** Ο Τραμπ απειλεί τον Κιμ στα σοβαρά ή απλώς παίζουν τις κουμπάρες; *** Για κοιτάτε ρε έναν πλανήτη, που έχει κρεμάσει το μέλλον του σε κάτι βαρεμένους που παίζουν με κουμπιά! *** Πατάτε τα όλοι μαζί, ρε μπινέδες, να δούμε αν υπάρχει θεός ή όχι. *** Απόψε μοιάζουμε κι οι δύο, πιο πίσω `γω κι εσύ μπροστά, σαν βραδινό λεωφορείο... (Σταύρος Ξαρχάκος) *** Πάλι έπεσε η κυβέρνηση στην Κροατία; *** Καλά, πριν 

Σοβαρά, ρε; Βγάλτο τώρα, να σε δω!

ενάμισυ χρόνο δεν είχε ξαναπέσει; *** Και να σκεφτείτε ότι δεν έχουν κλείσει ούτε τέσσερα χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ένωση ενώ δεν ανήκουν καν στην ευρωζώνη. *** Τί να μας πείτε κι εμάς των παλιών, ρε γατάκια κροάτες; *** Α να χαθείτε, βλαχοβαλκάνιοι. *** Καλά, ρε σεις, έβγαλε βιβλίο για το χρέος ο Μπένυ και δεν μου το είπατε; *** Έβγαλε ο κορυφαίος συνταγματολόγος μας βιβλίο με οικονομικό περιεχόμενο και το μαθαίνω τελευταίος; *** Φτου σας, ρεζίληδες! *** Βαγγέλη, στείλε μου ένα αντίτυπο και πατσίζουμε με μια πραγματεία μου περί συνταγματικής τάξεως που κυκλοφορεί τον άλλο μήνα. *** Μπερδέψαμε τα μπούτια μας ή κάνω λάθος; *** Το πρωί στο λεωφορείο στριμωχτός μια διαδήλωση κοιτάς πίσω απ' τα τζάμια... (Διονύσης Σαββόπουλος) *** Αλέξη, παιδί μου, σύνελθε! *** Όταν βγάζουμε πρωτογενές πλεόνασμα εννιά φορές πάνω από τον στόχο, δεν το λέμε επιτυχία. *** Το λέμε "είπαν του μουρλού να χέσει κι έκατσε και ξεκωλιάστηκε". *** Αυτό που αναλύουν οικονομικά κάποιοι που σπούδασαν νομικά (ακούς Μπένυ;), μηχανική (ακούς Αλέξη;) ή κοινωνιολογία (ακούς Κούλη;), θα με στείλει αδιάβαστο. *** Μικροδράκουλας στην βουλή: "Γιατί αυτή την στιγμή διαγράφονται προστίματα;" *** Γιατί τα προστίματα είναι προστίματα και τα προσώπατα είναι προσώπατα, Κούλη μου. *** Πριν να σε χορτάσουνε τα μάτια μου σε άρπαξε θαρρείς το λεωφορείο... (Νίκος Παπάζογλου) *** Υποθέτω ότι σας συγκλόνισε κι εσάς ο Τζήμερος, έτσι; *** Αν στις δυο επόμενες εκλογές δεν μπει στην βουλή, θα παρατήσει -λέει- την πολιτική. *** Αχ, βρε Θάνο μου, δάκρυσα. *** Πώς δεν είχα πάρει χαμπάρι τόσα χρόνια ότι ασχολείσαι με την πολιτική για να σε ψηφίσω; *** Είχα μείνει με την εντύπωση ότι είσαι ένας κοινός μαλάκας που απλώς την παίζει στα σόσιαλ. *** Μετανοώ. *** Πέντε και δαγκωτές θα σου ρίξω στις επόμενες εκλογές. *** Το τι πέντε, στο φυλάω για έκπληξη. *** Κικίλιας: "Ο πρωθυπουργός 

Ευτυχισμένα χρόνια

εμφανίστηκε στους τηλεοπτικούς δείκτες..." *** Βασιλάκη, όλοι γλωσσεύουμε την μπέρδα μας αλλά διορθώνουμε. *** Εσύ ούτε που πήρες χαμπάρι την πατάτα, έτσι; *** Τί στον διάολο τα θες τα χειρόγραφα; *** Αφού μπορείς να πεις την μεγαλύτερη μαλακία με την μεγαλύτερη άνεση, πές την όπως σου έρχεται και μη κρατάς σημειώσεις. *** Ανταλλάσσουμε και ύστερα αντίο μες του πόθου το τρελό λεωφορείο... (Βασίλης Καρράς) *** Στούπας: "Αν η χούντα Παπαδοπουλο-παττακών είχε 30 νεκρούς σε μια εβδομάδα δύσκολα θα καθάριζε με ισόβια!" *** Κώστα μου, κέρδισες με άνεση το βραβείο για την μαλακία τής εβδομάδας. *** Ρε συ, δεν τολμάς να τα βάλεις στα ίσα με την γυναίκα σου που είναι μέλος τού ΣυΡιζΑ και της τα χώνεις μέσω δημοσιευμάτων; *** Σε παρακαλώ, μας ξαναλές τι ακριβώς σπούδασες και σε ποιο πανεπιστήμιο; *** Σόρρυ που ρωτάω αλλά κάποια κωλόπαιδα επιμένουν ότι ένα λύκειο τέλειωσες κι αυτό με το ζόρι. *** Μα δεν βλέπουν τις βαθυστόχαστες αναλύσεις σου, που δείχνουν βάθος μορφώσεως; *** Σε κυνηγάω και με ζέστη και με κρύο μπαίνω μαζί σου στο παλιό λεωφορείο... (Γρηγόρης Μπιθικώτσης) *** Το ιστολόγιο συντάσσεται με την άποψη του τρακαρισμένου Τράκη και στηρίζει μαζί του τα χιλιοτραγουδισμένα μας ΚΤΕΛ. *** Αν έχετε στοιχειώδη σχέση με τον κινηματογρἀφο, ήταν μάλλον παιχνιδάκι να αναγνωρίσετε στην πρώτη φωτογραφία τον ανυπέρβλητο Μάρλον Μπράντο. *** Τον βλέπετε και στην τελευταία φωτογραφία του 1951, από τα γυρίσματα του κλασσικού "Λεωφορείον ο Πόθος", να συζητάει με τον σκηνοθέτη της ταινίας Ελία Καζάν. *** Κι αφού σήμερα μπλέξαμε με τα λεωφορεία, λέω να σας αποχαιρετήσω υπό τους ήχους τού "Magic Bus" των The Who, από το σάουντρακ της ταινίας "The kids are alright". *** E, όπως και να το κάνουμε, οι The Who δεν είναι μόνο "My Generation"... *** Καλό τριήμερο να έχετε και μη ξεχνάτε ότι η Δευτέρα ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΡΓΙΑ! ***

Ένας βρόμικος πόλεμος - 2. Ο Χο Τσι Μινχ και η ανεξαρτησία του Βιετνάμ

Καθώς μπαίνει το 1940, η Ινδοκίνα δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από τα σχέδια των ιαπώνων, οι οποίοι ονειρεύονται την κυριαρχία τους στον Ειρηνικό και σε ολόκληρη την ανατολική Ασία. Η Ιαπωνία προσπαθεί από το 1937 να καταβάλει την Κίνα, αποσπώντας της κομμάτια-κομμάτια, στα οποία εγκαθιδρύει καθεστώτα τύπου Μαντσουκουό. Σκοπός της δεν είναι να προσαρτήσει κινεζικά εδάφη (πλην της Ταϊβάν, την οποία έχει προσαρτήσει από το 1895) ούτε να διαμελίσει την Κίνα. Εκείνο που θέλει είναι μια ενιαία Κίνα στα πλαίσια μιας περιφερειακής οικονομικής ολοκλήρωσης με την Ιαπωνία να ηγεμονεύει.

Στην Κίνα, όμως, το καθεστώς των εθνικιστών τού Κουόμιτανγκ, υπό την ηγεσία τού Τσανγκ Κάι-Σεκ, επιμένει να αντιστέκεται. Μαζί του και οι κομμουνιστές τού Μάο Τσε-Τουνγκ, που άφησαν στην άκρη τον αγώνα τους κατά των εθνικιστών και συνέπηξαν μαζί τους το Ενιαίο Μέτωπο Κίνας, για να αντιμετωπίσουν από κοινού τους εισβολείς. Τον Σεπτέμβριο του 1939 οι ιάπωνες εξαπολύουν ισχυρή επίθεση κατά των καθεστωτικών δυνάμεων, με σκοπό να εκκαθαρίσουν και να καταλάβουν την επαρχία Γιουνάν, στα νότια της χώρας. Δυστυχώς γι' αυτούς, το Ενιαίο Μέτωπο καταφέρνει όχι μόνο να αποκρούσει την επίθεση αλλά να περάσει και στην αντεπίθεση περί τα τέλη τού 1939.

Παρίσι, 1920: Ο 30χρονος Νγκουγιέν Κουόκ στην ιδρυτική συνέλευση του Κομμουνιστικού Κόμματος Γαλλίας.

Οι ιάπωνες βλέπουν ότι ούτε οι χερσαίες επιθέσεις τους έχουν αποτέλεσμα ούτε οι συχνοί αεροπορικοί βομβαρδισμοί των κινεζικών πόλεων κάμπτουν το ηθικό των αμυνόμενων. Έτσι, στα μέσα του 1940 αποφασίζουν να ρίξουν το βάρος στον αποκλεισμό των κινέζων. Ξέρουν ότι είναι δύσκολο να αποκλείσουν την διακίνηση τροφίμων και άλλων καταναλωτικών αγαθών, αφού τα εξαιρετικά εκτεταμένα σύνορα ευνοούν το λαθρεμπόριο. Μπορούν, όμως, να αποκλείσουν τις προσβάσεις ττων κινέζων σε πολεμοφόδια και άλλες στρατηγικές ύλες από τον υπόλοιπο κόσμο, αρκεί να ελέγξουν τις σιδηροδρομικές επικοινωνίες με την Ινδοκίνα και τον δρόμο της Βιρμανίας.

Έτσι, τον Ιούλιο του 1940, η Ιαπωνία βάζει μπρος ένα πρόγραμμα επέκτασης του ελέγχου της σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία. Ο σκοπός αυτού του αποκλεισμού είναι διττός: από την μια σφίγγει τον αποκλεισμό τής Κίνας κι από την άλλη δίνει πρόσβαση στην Ιαπωνία στις στρατηγικές ύλες τής περιοχής (π.χ. στο πετρέλαιο της Ινδονησίας). Εκείνος ο Ιούλιος του 1940 σήμανε την αρχή τού τέλους για τους γάλλους στην Ινδοκίνα. Οι ιάπωνες άρχισαν να καταλαμβάνουν πρώτα το ένα λιμάνι μετά το άλλο, μετά τα στρατηγικά σημεία τής ενδοχώρας και κατόπιν ολόκληρη την περιοχή. Η Γαλλία, με τα τόσα προβλήματα που αντιμετώπιζε στην Ευρώπη, ήταν αδύνατον να προβάλει σοβαρή αντίσταση. Μέχρι τον Σεπτέμβριο, θα έφευγε από την Ινδοκίνα και ο τελευταίος γάλλος στρατιώτης.


Εκείνη την περίοδο κάνει την είσοδό του στην Ιστορία ο -πενηντάχρονος πλέον- Νγκουγιέν Άι Κουόκ, επονομαζόμενος και Τατ Ταν, που θα πει "ολοκληρωμένος". Ο πατέρας τού Κουόκ ήταν αυτοκρατορικός διοικητής σε μια βιετναμέζικη επαρχία αλλά τον ξήλωσαν οι γάλλοι, επειδή τα παιδιά του είχαν επιδοθεί σε αντιγαλλικές δραστηριότητες στο σχολείο. Όταν ο Κουόκ τελείωσε το σχολείο, έφυγε για την Μασσαλία, όπου έκανε διάφορες δουλειές τού ποδαριού αλλά ταυτόχρονα μελετούσε και εμβάθαινε στον πολιτισμό και την πολιτική τού δυτικού κόσμου. Το 1912 έφυγε για Νέα Υόρκη και Βοστώνη, όπου έκανε ακριβώς τα ίδια πράγματα. Αργότερα πήγε στην Αγγλία, όπου συνέχισε να δουλεύει ως σερβιτόρος και να διαβάζει. Ξαναγύρισε στην Γαλλία το 1919 και το 1923 έφυγε για Μόσχα, όπου έπιασε δουλειά στην Κομιντέρν και άρχισε να σπουδάζει στο πανεπιστήμιο.

Ανήσυχο μυαλό, ο Κουόκ άφησε το 1924 την Μόσχα και πήγε στην Κίνα για να βοηθήσει το κομμουνιστικό κίνημα. Με την άνοδο του Τσανγκ Κάι-Σεκ στην εξουσία, το 1927, ο Κουόκ έφυγε πάλι για την Μόσχα. Τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς ξαναπήγε στο Παρίσι... μετά στις Βρυξέλλες... μετά στο Βερολίνο... στην Ελβετία... στην Ιταλία... στην Ταϊλάνδη... στην Ινδία... στην Σαγκάη... στο Χονγκ-Κονγκ. Εκεί, το 1931, έβαλε μπρος τις διαδικασίες με άλλους βιετναμέζους κομμουνιστές για την ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Βιετνάμ (το οποίο μετονομάζεται σχεδόν αμέσως σε Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδοκίνας) αλλά συνελήφθη από τους άγγλους και κατέληξε στην φυλακή. Μετά την αποφυλάκισή του, τον Ιανουάριο του 1933, ο Κουόκ επέστρεψε στην Μόσχα, όπου σπούδασε και δίδαξε στο Ινστιτούτο Λένιν μέχρι το 1938. Τότε αποφάσισε να επιστρέψει στην Κίνα, για να αγωνιστεί στο πλευρό των κομμουνιστών. Εκεί υιοθέτησε τον ψευδώνυμο με το οποίο πέρασε στην Ιστορία: Χο Τσι Μινχ. Ο φωτισμένος.

Ο Χο Τσι Μινχ αντιλαμβάνεται πολύ νωρίς ότι οι ιάπωνες θα χάσουν τον πόλεμο και θα αφήσουν τα εδάφη που έχουν καταλάβει. Αντιλαμβάνεται, επίσης, ότι χωρίς την γαλλική συνδετική ουσία, η Ινδοκίνα θα διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη, με αποτέλεσμα να επανασυσταθούν τα παλιά κράτη. Το κυριώτερο που αντιλαμβάνεται, όμως, είναι ότι όλα αυτά θα δημιουργήσουν ένα αναπόφευκτο κενό εξουσίας. Έτσι, αποφασίζει να οργανώσει το κομμουνιστικό κίνημα στο Βιετνάμ, ώστε να βρεθεί έτοιμο όταν παρουσιαστεί αυτό το κενό εξουσίας.

Ο Χο Τσι Μινχ κινείται γρήγορα και αποφασιστικά. Το 1939 αναδιοργανώνει εκ βάθρων το Κομμουνιστικό Κόμμα Ινδοκίνας, συσπειρώνοντας μία προς μία όλες τις παράνομες κομμουνιστικές οργανώσεις τής περιοχής. Δυο χρόνια αργότερα, αυτό το κόμμα γίνεται η ψυχή ενός λαϊκού μετώπου που έχει ως σκοπό του την αντίσταση στην ιαπωνική κατοχή, το περίφημο Βιέτ-Μινχ. Η ανταπόκριση που βρήκε το Βιέτ-Μινχ στις μεγάλες λαϊκές μάζες ήταν τέτοια ώστε μέχρι το 1945 είχε καταστεί μια μεγάλη εθνική δύναμη και ένας ιδιαίτερα υπολογίσιμος αντίπαλος για τους ιάπωνες.

Η άσχημη εξέλιξη του πολέμου και ο ασίγαστος ανταρτοπόλεμος του Βιέτ-Μινχ υποχρέωσαν τους Ιάπωνες να αποχωρήσουν από την Ινδοκίνα τον Σεπτέμβριο του 1945. Όπως σωστά είχε προβλέψει ο Χο Τσι Μινχ, η Ινδοκίνα διαλύθηκε αμέσως. Ο αυτοκράτορας Μπάο Ντάι επιχείρησε να επανέλθει στον θρόνο του, αλλά δεν ήταν δυνατόν να τα καταφέρει απέναντι στο πανίσχυρο Βιέτ-Μινχ, ειδικά τώρα που δεν είχε πίσω του την στήριξη των γάλλων. Μοιραία, η ιστορία θα άλλαζε ρότα. Στις 2 Σεπτεμβρίου 1945, οι Βιέτ-Μινχ μπήκαν στο Ανόι, συγκρότησαν κυβέρνηση και κήρυξαν την εθνική ανεξαρτησία τής χώρας τους, η οποία πήρε το όνομα Βιετναμέζικη Λαϊκή Δημοκρατία.

Ανόι, 2/9/1945: Ο Χο Τσι Μινχ διαβάζει την διακήρυξη της ανεξαρτησίας του Βιετνάμ.

Από την μεριά τους οι γάλλοι, αντιλαμβανόμενοι την αδυναμία τους προ αυτών των εξελίξεων, καταφεύγουν στην διπλωματία. Ενώ το 1946 πλησιάζει στο τέλος του, η "σοσιαλιστική" κυβέρνηση τού Λεό Μπλουμ δηλώνει ότι θα αναγνωρίσει το νεοσύστατο κράτος, υπό τον όρο η Βιετναμέζικη Λαϊκή Δημοκρατία να γίνει μέλος τής Γαλλικής Ένωσης, δηλαδή τής συμπολιτείας στην οποία ανήκαν όλες οι γαλλικές αποικίες.

Ο Χο Τσι Μινχ καταλάβαινε ότι οι γάλλοι έστηναν παγίδα. Από τη μια υπήρχε ένα απλό ερώτημα: πώς στα κομμάτια θα μπορούσε να σταθεί μια λαϊκή δημοκρατία κάτω από την αποικιακή ομπρέλλα μιας ιμπεριαλιστικής δύναμης; Από την άλλη, όμως, η άρνησή του θα οδηγούσε την διαπραγμάτευση σε κατάρρευση για την οποία θα εθεωρείτο αυτός υπεύθυνος. Έτσι, συνέλαβε την δαιμόνια ιδέα να παγιδεύσει τους γάλλους στην δική τους παγίδα: έκανε κατ' αρχήν δεκτή την απαίτηση του Μπλουμ και πήγε μέχρι το Παρίσι για να συζητήσει τις λεπτομέρειες.

Η γαλλική διπλωματία αιφνιδιάστηκε. Για αλλού το πήγαινε και αλλού της βγήκε. Αν το Βιετνάμ έμπαινε στην Γαλλική Ένωση, η Γαλλία θα βρισκόταν στην παράξενη θέση να προστατεύει μια λαϊκή δημοκρατία! Έπρεπε, λοιπόν, να βρει έναν τρόπο να τορπιλλίσει την υπόθεση. Και τον βρήκε: θα αναγνώριζε το νεοσύστατο κράτος αλλά χωρίς την Κοχινκίνα, η οποία θα έπρεπε να μείνει ανεξάρτητη. Είναι λογικό ότι κανένας ηγέτης κράτους δεν θα μπορούσε να κάνει δεκτή μια τέτοια απαίτηση χωρίς να θεωρηθεί προδότης τής πατρίδας του. Φυσικά, ο Χο Τσι Μινχ δεν απετέλεσε εξαίρεση και αποχώρησε από την διαπραγμάτευση.

Οι γάλλοι -υποτίθεται πως- θύμωσαν. Τώρα τον λόγο θα τον έπαιρναν τα όπλα. Λίγο πριν ανατείλει το 1947, ο πόλεμος της Ινδοκίνας ξέσπασε...

Ένας βρόμικος πόλεμος - 1. Η γέννηση της Ινδοκίνας

Τούτες τις μέρες συμπληρώνονται 42 χρόνια από την ημέρα που τελείωσε οριστικά ένας από τους πιο βρόμικους πολέμους της Ιστορίας. Ήταν η 30η Απριλίου 1975 όταν από την Σαϊγκόν αποχωρούσε και ο τελευταίος πολιτειακός στρατιώτης, δίνοντας τέλος στον περίφημο πόλεμο του Βιετνάμ, έναν πόλεμο που έληξε με την ολοκληρωτική ήττα των ΗΠΑ, δίχως να υπογραφεί οποιαδήποτε συμφωνία.

Είναι αλήθεια πως γι' αυτόν τον πόλεμο λίγα πράγματα είναι γνωστά. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μιλάμε για την ντροπιαστικώτερη σελίδα στην ιστορία των ΗΠΑ, οπότε είναι λογικό άλλα πράγματα να παραβλέπονται, άλλα να αποκρύπτονται, άλλα να υποτιμώνται και άλλα να παραποιούνται. Όμως, έχω την πεποίθηση ότι η ιστορία εκείνης της γωνιάς τού πλανήτη έχει πολλά να μας διδάξει. Έτσι, παίρνοντας αφορμή από την μεθαυριανή επέτειο, λέω να βάλω μπρος άλλη μια αφήγηση. Δεν έχω ιδέα πόσο χρόνο θα μου πάρει να την ολοκληρώσω αλλά θα την πιάσω από παλιά, από πολύ παλιά. Συνεπώς, προσδεθείτε και επιστρατεύστε την υπομονή σας.

Καμπόιτζη: Ο ναός του Άνγκορ Βατ σε φωτογραφία του 1931

Η ιστορία μας ξεκινάει κάπου στα τέλη του 18ου αιώνα. Νότια της Κίνας και προς την πλευρά τής ομώνυμης θαλασσας εκτείνεται το Βασίλειο του Βιετνάμ, όπου κάνει κουμάντο επί δυόμισυ σχεδόν αιώνες η δυναστεία των Τριν. Δίπλα του, προς το εσωτερικό, βρίσκεται η Αυτοκρατορία των Χμερ και νοτιώτερα, στην χερσόνησο Κοχινκίνα, το Βασίλειο των Κάμπα, το οποίο διαφεντεύουν οι άρχοντες Νγκουγιέν. Δεν είναι δύσκολο σ' όποιον έχει ιστορική παιδεία να υποψιαστεί ότι το μικρό Βασίλειο των Κάμπα μπήκε στο μάτι των ισχυρότερων γειτόνων του. Έτσι, άρχισαν οι κόντρες ανάμεσα στους Τριν και τους Χμερ για το ποιος θα θέσει τους Νγκουγιέν υπό τον έλεγχό του. Τελικά, τα κατάφεραν οι πρώτοι και το μεγαλύτερο μέρος τής Κοχινκίνας ενώθηκε με το Βιετνάμ.

Όμως, οι Νγκουγιέν δεν το έβαλαν κάτω. Εκείνη την εποχή η Γαλλία των Λουδοβίκων έλαμπε στην Ευρώπη και οι γάλλοι είχαν ξαμολυθεί σ' όλα τα μέρη του κόσμου για να φτιάξουν αποικίες και να αμφισβητήσουν την πρωτοκαθεδρία των άγγλων. Έτσι, βρέθηκαν να έχουν βάσεις και στην περιοχή για την οποία συζητάμε. Πολύ λογικά, λοιπόν, οι κυνηγημένοι Νγκουγιέν στράφηκαν για βοήθεια στους γάλλους. Εξ ίσου λογικά, οι γάλλοι δέχτηκαν να τους βοηθήσουν, αφού διέβλεψαν την ευκαιρία να απλώσουν το πόδι τους και λίγο παραπέρα. Και κάπως έτσι, το 1792 οι Νγκουγιέν ξαναπήραν την Κοχινκίνα από τους βιετναμέζους και το βασίλειό τους κατάντησε γαλλική αποικία.

[Σχεδιασμός χάρτη: Cogito ergo sum]

Το κόλπο των Νγκουγιέν άρεσε και σε έναν φιλόδοξο βιετναμέζο στρατιωτικό, τον Γκία Λονγκ, ο οποίος αποφάσισε να το υιοθετήσει. Το λοιπόν, πάει κι αυτός στους γάλλους και τους ζητάει να τον βοηθήσουν να πάρει την εξουσία στο Βιετνάμ. Άλλο που δεν ήθελαν οι γάλλοι, οι οποίοι είχαν ήδη γλυκαθεί με την Κοχινκίνα. Κι έτσι, με την βοήθεια των φραντσέζων στρατιωτών, ο Γκία Λονγκ γίνεται το 1802 "Αυτοκράτορας του Βιετνάμ". Εννοείται, βέβαια, ότι κάτι πήρε και η Γαλλία ως αντάλλαγμα, έτσι; Κάθε τόσο πήγαιναν στον αυτοκράτορα, "δεν μας δίνεις αυτό το λιμάνι, που το θέλουμε για τα καράβια μας;", "πάρτε το καλέ, έχω κι άλλα", "δεν μας δίνεις κι εκείνο το χωριό να πηγαίνουμε για διακοπές τα καλοκαίρια;", "όλο δικό σας κι αν θέλετε κι άλλο, πείτε μου", σιγά-σιγά άρχισαν να απλώνουν κανονικά και τα δυο τους τα ποδάρια έξω από το πάπλωμα.

Μ' αυτά και μ' αυτά μεσάζει ο 19ος αιώνας και οι γάλλοι όλο και επεκτείνονται προς βορρά. Μέχρι που φτάνουμε στο 1857 και ο αυτοκράτορας Ναπολέων Γ' καλεί τους συμβουλάτορές του. "Ρε σεις, έτσι που πάμε χωριό-χωριό, θα πάει ο άνθρωπος στο φεγγάρι κι εμείς δεν θα έχουμε φάει το Βιετνάμ ακόμη" - "Και τι να κάνουμε, μεγαλειώτατε;" - "Να σκεφτείτε ρε, τί σας πληρώνω;". Κι εκείνοι σκέφτηκαν και ξανασκέφτηκαν, ώσπου το βρήκαν. "Να πάμε να γλιτώσουμε τους χριστιανούς από τους διωγμούς των κομφουκιανιστών, μεγαλειώτατε". Ξετρελάθηκε ο Ναπολέων, "βρε, αυτό το κόλπο δεν κάναμε και με την Κριμαία;", "αυτό και πήγε καλά, μεγαλειώτατε", υπογράφει τα σχετικά χρυσόβουλα και, πριν βγει η χρονιά, νάσου τα γαλλικά στρατεύματα στην Άπω Ανατολή, για να βοηθήσουν τους διωκόμενους χριστιανούς. Προσοχή: δεν είναι πλάκα, ιστορία είναι!

Με την βοήθεια του Θεού και με τον σταυρό και το τουφέκι στο χέρι, λοιπόν, οι γάλλοι σημειώνουν επιτυχίες. Το 1863 καταλαμβάνουν το κομμάτι τού βασιλείου των Κάμπα που είχαν πάρει οι Χμερ και ιδρύουν την Καμπότζη, ως γαλλικό προτεκτοράτο. Το 1867 προσαρτούν στην Καμπότζη και την Κοχινκίνα. Εν συνεχεία καταλαμβάνουν το Αννάμ στο νότιο Βιετνάμ, προτεκτοράτο κι αυτό. Κατόπιν κινούνται βόρεια της Καμπότζης διαλύοντας τους Χμερ, προτεκτοράτο και το Λάος. Ίσαμε το 1885 θα έχουν καταλάβει όλα τα εδάφη μέχρι τα σύνορα της Κίνας, ιδρύοντας και στο Τονκίνο άλλο ένα προτεκτοράτο. Τελικά, το 1887 η Γαλλία συνενώνει όλα αυτά τα εδάφη ως Γαλλική Ένωση Ινδοκίνας, αναβιώνοντας ουσιαστικά την παλιά Αυτοκρατορία του Αννάμ και τοποθετώντας ως αυτοκράτορα έναν απόγονο των Νγκουγιέν, που πήρε το αυτοκρατορικό όνομα Ντονγκ Χαν.

Ο αυτοκράτωρ Κάι Ντιν, γυιος και διάδοχος του αυτοκράτορα Ντονγκ Χαν

Εννοείται ότι επιβάλλεται ο καθολικισμός, όπως εννοείται και ότι η διοίκηση και η οικονομία οργανώνονται κατά τα γαλλικά συμφέροντα και πρότυπα, με το μεγαλύτερο τμήμα της αγροτικής παραγωγής (τσάι, καφές, καπνός κλπ) να εξάγεται στην Γαλλία. Τα μαθήματα που είχε παραδώσει η Αγγλία, τόσο με την Ινδία όσο και με τους πολέμους τού οπίου, δεν πήγαν χαμένα.

Η Γαλλία έμελλε να κυριαρχήσει στην περιοχή μέχρι το 1940, όταν ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος άναψε το φυτήλι που θα δημιουργούσε μια έκρηξη, τα θραύσματα της οποίας θα τραυμάτιζαν ανεπούλωτα το κύρος των ΗΠΑ τριάντε πέντε χρόνια αργότερα. Αλλά γι' αυτά θα μιλήσουμε αύριο.

Τριγμοί στην Τουρκία - 5. Μαγικές εικόνες και αδιέξοδα

Λέγαμε χτες ότι πολλοί υποστηρίζουν πως ο Κεμάλ Ντερβίς έβαλε τα θεμέλια για μια υποδειγματική τουρκική οικονομία, μη παραλείποντας να κάνουν συστάσεις στους δικούς μας κυβερνήτες να ακολουθήσουν το παράδειγμα των γειτόνων. Χαρακτηριστικό είναι το άρθρο του Αλέξανδρου Μασσαβέτα στις αρχές του 2012, με τίτλο "Έτσι έδιωξε η Τουρκία το ΔΝΤ - Μαθήματα για την Ελλάδα", ενώ σαν αυτό υπάρχουν δεκάδες στο διαδίκτυο. Όμως, πόση αλήθεια κρύβεται πίσω από όλες αυτές τις ανοησίες; Ας συνεχίσουμε να παίρνουμε τα πράγματα με την σειρά.

Η διήγησή μας έχει φτάσει στα τέλη του 2002, όπου ο Κεμάλ Ντερβίς ολοκληρώνει τα σχέδιά του λίγο πριν έρθει στην εξουσία ο Ερντογκάν. Ουσιαστικά, δηλαδή, την υλοποίηση των πλάνων τού Ντερβίς αναλαμβάνει η κυβέρνηση Ερντογκάν. Και, ω του θαύματος, το σύστημα δείχνει να δουλεύει! Μέσα στην τριετία 2003-2005, οι εξαγωγές υπερδιπλασιάζονται, η ανάπτυξη τρέχει με ετήσιο ρυθμό 7,2% του ΑΕΠ, ο δυσθεώρητος πληθωρισμός πέφτει σε μονοψήφια ποσοστά για πρώτη φορά τα τελευταία 37 χρόνια, το έλλειμμα του προϋπολογισμού περιορίζεται από το 13,73% του 2002 στο 7% το 2004 και στο 0,63% το 2005, ενώ το δημόσιο χρέος μειώνεται από το 91% του 2001 στο 48,5% του 2005. Άρα... μπράβο στον Ντερβίς και στον Ερντογκάν; Παρακαλώ, λίγη ψυχραιμία διότι οι αριθμοί λένε την αλήθεια μόνο όταν τους δει κανείς όλους μαζί. Κι εδώ λείπει ένα βασικό νούμερο, Ποιό;

Κάννες, 4/11/2011: Ο Ερντογκάν με την διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ στην σύνοδο των G20.

Κατά την συγκεκριμένη τριετία, το εθνικό νόμισμα υποτιμάται αθροιστικά κατά 96%, ενώ από την πρωτοχρονιά τού 2005 κυκλοφορεί η νέα τουρκική λίρα (μία νέα προς ένα εκατομμύριο παλιές). Παράλληλα, η πραγματική αμοιβή της εργασίας όσο πάει και μειώνεται, για να διαμορφωθεί στο τέλος του 2006 χαμηλότερα κατά 30,2% ως προς το 2000. Με αυτά τα δεδομένα, ο διπλασιασμός των εξαγωγών (από 36,06 δισ. $ σε 72,1 δισ. $) δείχνει μάλλον ως μαγική εικόνα. Μια μαγική εικόνα που γίνεται πιο έντονη αν παρατηρήσουμε ότι στην ίδια περίοδο οι εισαγωγές υπερδιπλασιάζονται (από 51,55 δισ. $ σε 115,7 δισ. $)!

Μαγική εικόνα αποτελεί και η κατακόρυφη μείωση του ελλείμματος από 13,73% σε 0,63%. Το στοιχείο που λείπει εδώ είναι ότι κατά την τριετία αυτή οργίασαν οι ιδιωτικοποιήσεις. Παρά το ότι ο Ντερβίς είχε έτοιμα τα πλάνα από το 2002, οι περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις πραγματοποιήθηκαν από την κυβέρνηση Ερντογκάν κατά την περίοδο 2005-2006. Άρα, το 0,63% του ελλείμματος κάθε άλλο παρά μπορεί να εκληφθεί ως σοβαρό επίτευγμα. Απόδειξη ότι το έλλειμμα εκτινάχθηκε και πάλι, όταν ολοκληρώθηκαν οι ιδιωτικοποιήσεις, σε 2,42% το 2008 και 6,7% το 2009. Λογικό: όταν δεν υπήρχε τίποτε άλλο για πούλημα, φάνηκε η τρύπα στην τσέπη.

Εκεί που η μαγική εικόνα γίνεται εκτυφλωτική, είναι όταν μιλάμε για το δημόσιο χρέος. Το τουρκικό "μάθημα" λέει ότι από το 2001 μέχρι το 2005 το δημόσιο χρέος μειώθηκε από 91% σε 48,5% του ΑΕΠ. Σιγά το επίτευγμα! Αφού η μέτρηση αρχίζει με την υποτιμημένη λίρα τού 2001 και καταλήγει στην υπερτιμημένη τού 2005, δεν πρέπει να μιλάμε για στοιχεία αλλά για φούμαρα. Αν οι μετρήσεις γίνουν με σταθερή νομισματική βάση, τότε το δημόσιο χρέος μέσα στην τριετία αυξάνεται σχεδόν κατά 50% (από 134,4 δισ. $ σε 181,8 δισ $), παρά την εισροή άνω των 20 δισ. δολλαρίων από τις ιδιωτικοποιήσεις. Ε, όπως και να το κάνουμε, τον συνδυασμό ξεπουλήματος με αύξηση χρέους δεν το λες και επιτυχία!

Εν πάση περιπτώσει, το 2008 η Τουρκία ξόφλησε το δάνειο των 10 δισ. δολλαρίων από το ΔΝΤ και καθάρισε με δαύτο. Καθάρισε; Ε, όχι δα! Σχεδόν αμέσως άρχισαν διαπραγματεύσεις διάρκειας δυο χρόνων για ένα καινούργιο δάνειο 20 δισ. αυτή την φορά! Εννοείται ότι το ΔΝΤ, για να δώσει αυτά τα λεφτά, ήθελε ένα νέο πρόγραμμα. Το περίεργο είναι ότι, ενώ το πρόγραμμα του 2001 περιλάμβανε την πλήρη αποδέσμευση της λίρας από όλα τα νομίσματα, το καινούργιο πρόγραμμα υιοθέτησε το "δέσιμό" της  με το δολλάριο σε σχέση 1:1. Κι όλα αυτά, ενώ από τις ιδιωτικοποιήσεις είχαν μαζευτεί μέχρι και το 2010 κάπου 58 δισ. δολλάρια και ενώ η οικονομία δεν βρισκόταν σε καθεστώς ύφεσης αλλά έτρεχε με ρυθμό ανάπτυξης 4% ετησίως, άσχετα αν τα οφέλη της τα καρπώνονταν λίγοι και εκλεκτοί, κυρίως στα δυτικά παράλια και στις μεγάλες πόλεις.


Με τον οίστρο που με πιάνει όποτε ασχολούμαι με οικονομικά θέματα, μάλλον είπα πολλά και κούρασα τον αναγνώστη. Ας κάνουμε, λοιπόν, ένα άλμα στο σήμερα, προκειμένου να γράψουμε τον επίλογο.

Το τουρκικό "θαύμα" βασίστηκε εν πολλοίς στην διόγκωση του κατασκευαστικού τομέα, ο οποίος απορρόφησε το 30% των διατιθέμενων προς επένδυση κεφαλαίων. Με απλά λόγια, ένα μεγάλο τμήμα των κεφαλαίων δεν έπεσε στην παραγωγή αλλά έγινε τσιμέντο και τούβλα, δηλαδή ακινητοποιήθηκε. Παράλληλα, η υπερτιμημένη λίρα διόγκωσε το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου (από 8,9% το 2010 έφτασε το 15% το 2016), με αποτέλεσμα στις αρχές τού 2017 το ισοζύγιο να είναι αρνητικό κατά 33,2 δισ. δολλάρια.

Προσπαθώντας να βρει λύση η κυβέρνηση Ερντογκάν, έσπασε τα δεσμά τού ΔΝΤ εξοφλώντας νωρίτερα το δάνειο και άφησε την λίρα ελεύθερη για να υποτιμηθεί. Φυσικά, τα απανταχού κοράκια όρμησαν. Μέσα στο 2016 το τουρκικό νόμισμα έχασε το 23% της αξίας του και σήμερα η ισοτιμία USD:TL έχει φτάσει στο 1:3,6 ενώ στις αρχές της χρονιάς άγγιξε και το 1:3,9. Κάτι η πτώση της λίρας, κάτι ο πληθωρισμός που τραβάει την ανηφόρα και κάτι οι δυσμενείς προβλέψεις για την τουρκική οικονομία, Standard and Poor's και Moody's έσπευσαν μετά το περυσινό πραξικόπημα να υποβαθμίσουν την πιστοληπτική ικανότητα της χώρας και να κατατάξουν τα ομόλογά της στην κατηγορία "junk" (σκουπίδια) ενώ λίγο μετά ακολούθησε και η Fitch.

Τελικά, ο "δάσκαλος" έμεινε μετεξεταστέος. Η χώρα από την οποία έπρεπε να πάρουμε μαθήματα, αποτελεί εδώ και λίγα χρόνια μέλος των "Fragile Five", δηλαδή των πέντε αναπτυσσόμενων χωρών που κινδυνεύουν να καταρρεύσουν αν ενισχυθεί το δολλάριο (*). Με την λίρα της να θεωρείται αυτή την στιγμή το χειρότερο νόμισμα μεταξύ των αναπτυσσόμενων οικονομιών (ξεπέρασε ακόμη και το μεξικάνικο πέσο) και με το επιτόκιο των δεκαετών ομολόγων της να έχει ξεπεράσει το 12%, το μόνο μάθημα που μπορούμε να πάρουμε από την Τουρκία είναι να φροντίσουμε να μη την μιμηθούμε.

Βόσπορος, 10/7/2004: Οι πρωθυπουργοί Ελλάδας και Τουρκίας με τις συζύγους τους. Την επόμενη μέρα,
ο Κώστας Καραμανλής θα παρευρισκόταν ως μάρτυρας (κουμπάρος) στον γάμο τής κόρης τού Ερντογκάν.

Στο μεταξύ, αντίθετα από όσα υποδεικνύει η λογική, ο Ερντογκάν πιέζει τις τράπεζες να κρατήσουν χαμηλά τα επιτόκια ώστε να μη καταρρεύσει η οικοδομική δραστηριότητα. Παράλληλα, έχει έτοιμη την απάντηση στις κατηγορίες που αφορούν τα οικονομικά χάλια της χώρας: φταίνε οι ξένοι που προσπαθούν να υπονομεύσουν την χώρα. Με την κρίση να έχει επανέλθει απειλητική, αναζητείται τρόπος αντίδρασης, καθώς η λύση των ιδιωτικοποιήσεων δεν υπάρχει πλέον στο τραπέζι. Τί θα κάνει ο Σουλτάνος τώρα που δεν του έχει μείνει τίποτε να πουλήσει; Πώς θα ελέγξει την κατάσταση; Πώς θα βγει από τα αδιέξοδα;

Τελειώνω αφήνοντας τα τελευταία ερωτήματα αναπάντητα. Στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς, είπα πως θα παραθέσω ορισμένα αδιαμφισβήτητα ιστορικά στοιχεία και θα αφήσω τον αναγνώστη να τα επεξεργαστεί και να βγάλει τα συμπεράσματά του ελεύθερα και αβίαστα. Λοιπόν, αναγνώστα μου... η σειρά σου!

-----------------------------------------------
(*) Οι άλλες τέσσερις χώρες είναι η Ινδία, η Νότια Αφρική, η Βραζιλία και η Ινδονησία.

Τριγμοί στην Τουρκία - 4. Η κατάρρευση του παλιού σκηνικού

Με βάση το μνημόνιο, το ΔΝΤ θα έπρεπε να χορηγήσει αμέσως στην Τουρκία 6 δισ. δολλάρια, πλην όμως η εκταμίευση καθυστερούσε. Στις 27 Μαρτίου ο Ετζεβίτ στράφηκε για συμπαράσταση στον Μπους: "Περιμένω από τις ΗΠΑ να στηρίξουν υλικά την Τουρκία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ και ο κύριος Μπους έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον για την Τουρκία. Περιμένουμε τα χειροπιαστά αποτελέσματα αυτού του ενδιαφέροντος". Τρεις μέρες αργότερα, ο υπουργός εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ βρέθηκε στην Ουάσινγκτον για να συναντηθεί με την προεδρική σύμβουλο Κοντολήζα Ράις και τον ομόλογό του Κόλιν Πάουελ αλλά η μεν Ράις δεν δέχτηκε να συζητήσει περί οικονομίας ο δε Πάουελ συντάχθηκε με την πολιτική του ΔΝΤ: πρώτα οι μεταρρυθμίσεις και μετά τα λεφτά.

Καλλίπολη, στρατιωτικές εγκαταστάσεις Χαμζάκοϋ, 1980: Αμέσως μετά το πραξικόπημα, ο Μπουλέντ
Ετζεβίτ με τον Σουλεϋμάν Ντεμιρέλ και τις συζύγους τους οδηγούνται σε κατ' οίκον περιορισμό.

Η άκαμπτη στάση των ΗΠΑ έκανε την τουρκική κυβέρνηση να σκύψει το κεφάλι. Μέσα στις επόμενες δυο βδομάδες, ο Ντερβίς πέρασε 15 νόμους που ανέτρεπαν τα πάντα. Ενδεικτικά:

- Για την σωτηρία των τραπεζών, επελέγη κατ' αρχάς η λύση τού bail-in, δηλαδή της "σωτηρίας από μέσα". Οι ζημιές θα καλύπτονταν, κατά πρώτο λόγο, από τους μετόχους με την προσωπική τους περιουσία και, κατά δεύτερο, από τους ίδιους τους καταθέτες. Όμως, με τις απώλειες των τραπεζών να υπολογίζονται περί τα 20 δισ. δολλάρια (αργότερα η Παγκόσμια Τράπεζα τις υπολόγισε περί τα 35 δισ.), μπήκε στο πλάνο και η κρατική βοήθεια, προκειμένου να μη κλείσει καμμία τράπεζα.
- Ματαιώθηκαν χιλιάδες προγράμματα δαπανών κοινωφελούς χαρακτήρα (σχολεία, νοσοκομεία, ενέργεια, αγροτική παραγωγή κλπ), που είχε σχεδιάσει η κυβέρνηση.
- Σταματούσαν τα προγράμματα ανέγερσης εργατικών κατοικιών. Όλες οι υφιστάμενες κατοικίες έπρεπε να πουληθούν αμέσως. Υπολογίζεται ότι αυτό το μέτρο έσφιξε θηλειά στον λαιμό περίπου διακοσίων χιλιάδων οικογενειών.
- Ενεργοποιήθηκαν οι απολύσεις στον δημόσιο τομέα, επειδή ο αριθμός των 2,5 εκατομμυρίων δημοσίων υπαλλήλων εκτιμήθηκε ως υπερβολικός. Πρόκειται για το γνωστό παραμύθι τού "μεγάλου κράτους", το οποίο σερβίρεται κατά κόρον και στην Ελλάδα. Να σημειώσουμε ότι η Γαλλία έχει σχεδόν πέντε εκατομμύρια δημοσίους υπαλλήλους, αν και ο πληθυσμός της είναι 15% λιγώτερος από της Τουρκίας.
- Επιβλήθηκε φόρος νομιμοποίησης αυθαιρέτων, με σκοπό να εισρεύσουν στα δημόσια ταμεία περί τα πέντε δισ. δολλάρια.
- Όλες οι δημόσιες επιχειρήσεις (ο εθνικός αερομεταφορέας Türk Hava Yolları, οι κρατικές τράπεζες, οι επιχειρήσεις ύδρευσης, ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών κλπ) βγήκαν προς πώληση.

Μέχρι τα μέσα Απριλίου, όλες οι "μεταρρυθμίσεις" είχαν νομοθετηθεί και το ΔΝΤ άνοιξε επί τέλους το πουγκί του. Όμως, αυτή η επίθεση στα λαϊκά στρώματα δεν ήταν δυνατόν να μη προκαλέσει κοινωνική και πολιτική αναταραχή. Στις δημοσκοπήσεις, τα τρία συγκυβερνώντα κόμματα άρχισαν να καταγράφουν μονοψήφια ποσοστά, ενώ το όριο εισόδου ενός κόμματος στην βουλή είναι 10%. Ήταν σαφές ότι μέσα σε λίγες εβομάδες η κυβέρνηση Ετζεβίτ είχε χάσει την εμπιστοσύνη όχι μόνο των πολιτών αλλά και αρκετών από τους βουλευτές που την στήριζαν. 

Μέσα σε λίγους μήνες, η φτώχεια και η εξαθλίωση που κάποτε ενδημούσε μόνο στην ανατολική και νοτιοανατολική Τουρκία, επεκτάθηκε σε όλη την χώρα. Το μέσο μηνιαίο εισόδημα των εργαζομένων δεν ξεπερνούσε τα 450 δολλάρια ενώ οι χαμηλότερα αμειβόμενοι αισθάνονταν ευτυχείς αν μάζευαν τα μισά. Μέχρι το τέλος τού 2001, πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι έχασαν τις δουλειές τους ενώ παγιώθηκε το φαινόμενο απλών ανθρώπων να αναζητούν τροφή στα σκουπίδια ή να πωλούν στα διάφορα παζάρια τα ρούχα τους ή αντικείμενα του νοικοκυριού τους για να επιβιώσουν. Πολλοί από εκείνους που διέθεταν και δεύτερο σπίτι, αναγκάστηκαν να το πουλήσουν. Είναι χαρακτηριστικό ότι καταγράφονται περιπτώσεις χωριών όπου πουλήθηκαν όλα τα σπίτια (ένδεκα τέτοια χωριά μόνο στην περιοχή της Άγκυρας).

Μπροστά στην λαϊκή κατακραυγή, ο Ετζεβίτ άρχισε να σκέφεται διάφορους τρόπους για να ξεφύγει, από την παραίτηση μέχρι την συνεργασία με τους στρατιωτικούς. Όμως, ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε οι ΗΠΑ ήθελαν εκείνη την στιγμή οποιαδήποτε ανατροπή στο σκηνικό. Η κυβέρνηση έπρεπε να μείνει πάση θυσία στην θέση της ώσπου να τελειώσει ο Ντερβίς την δουλειά. 

Τελικά, ο Ντερβίς έμεινε στην θέση του ως τις 20 Αυγούστου 2002. Τρεις εβδομάδες νωρίτερα, η εθνοσυνέλευση είχε εγκρίνει την πρόταση του Μπαχτσελί (σε συνεργασία με τον Ετζεβίτ) για πρόωρες εκλογές στις 3 Νοεμβρίου. Όπως ήταν αναμενόμενο, σ' εκείνες τις εκλογές κατέρρευσε το παλιό πολιτικό σκηνικό. Οι τρεις κυβερνητικοί εταίροι έσβησαν από τον πολιτικό χάρτη (Μπαχτσελί 8,3% από 18%, Γιλμάζ 5,1% από 13,2%, Ετζεβίτ 1,2% από 22,2%), ενώ εκτός βουλής έμεινε και η Τανσού Τσιλλέρ (9,6% από 12%). Για πρώτη φορά στην ιστορία τής Τουρκίας, στην βουλή των 550 εδρών θα έμπαιναν μόνο δυο κόμματα: το εθνικιστικό, αντικομμουνιστικό και νεο-οθωμανικό Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογκάν (34,3%, 363 έδρες) και το μόνο από τα παλιά κόμματα που διασώθηκε, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Ντενίζ Μπαϋκάλ (19,4%, 178 έδρες). 

Ουάσιγκτον, 10/12/2002: Κόλιν Πάουελ, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογκάν, Τζωρτζ Μπους Β' (*).

Παρένθεση. Ίσως η μόνη μεγάλη διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας πρέπει να αναζητηθεί στην σύγκριση των πολιτικών σκηνικών που διαμορφώθηκαν στις εκλογές σε μνημονιακή περίοδο. Οι τούρκοι στράφηκαν στους υπερσυντηρητικούς εθνικιστές ενώ εμείς προτιμήσαμε να στηρίξουμε τις ελπίδες μας στην αριστερά αν και, ταυτόχρονα, βγάλαμε και τους φασίστες από την αφάνεια. Κλείνει η παρένθεση.

Λένε μερικοί ότι η Τουρκία στάθηκε γρήγορα στα πόδια της, έδιωξε μια ώρα αρχύτερα το ΔΝΤ και παρέδωσε μαθήματα εθνικής πολιτικής στην Ελλάδα. Βέβαια, στο παρελθόν υπήρξαν κι άλλοι που μιλούσαν για τα μαθήματα που μας παρέδωσαν η Πορτογαλία, η Ισλανδία, η Ιρλανδία, η Κύπρος κλπ αλλά ας μην επεκταθούμε σε όλους αυτούς τους "δασκάλους" γιατί θα χάσουμε τον μπούσουλα. Προς το παρόν, ας κάνουμε μια προσπάθεια μήπως και καταλάβουμε το μάθημα που -υποτίθεται πως- μας παρέδωσε η Τουρκία.


 
-------------------------------------------------
(*) Στην φωτογραφία, ο Ερντογκάν γίνεται δεκτός από τον πρόεδρο και τον υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ ως απλός αρχηγός κόμματος. Παρά την νίκη του στις εκλογές, ο Ερντογκάν δεν μπορούσε να αναλάβει καθήκοντα πρωθυπουργού επειδή αντιμετώπιζε πρόβλημα εκλογιμότητας. Στην θέση του ορκίστηκε ο αντιπρόεδρος του κόμματος Αμπντουλλάχ Γκιουλ. Τελικά, το πρόβλημα ξεπεράστηκε και ο Ερντογκάν έγινε πρωθυπουργός στις 14/3/2003.

Τριγμοί στην Τουρκία - 3. To μνημόνιο του Κεμάλ Ντερβίς

Πριν συνεχίσουμε, ας πούμε δυο λόγια για τον Κεμάλ Ντερβίς, μια από τις πλέον αμφισβητούμενες προσωπικότητες της σύγχρονης Τουρκίας. Στα 68 του πια, ο Ντερβίς θεωρείται είτε ο σωτήρας τής τουρκικής οικονομίας τού 21ου αιώνα είτε ο καταστροφέας της. Κατά την μεταχουντική περίοδο υπήρξε στενός συνεργάτης τού Μπουλέντ Ετζεβίτ (*) αλλά το 1991 οι δυο άνδρες συγκρούστηκαν επειδή ο Ετζεβίτ ασκούσε δριμύτατη κριτική στην κυβέρνηση Ντεμιρέλ για τις συνεχιζόμενες ιδιωτικοποιήσεις, υπέρ των οποίων τασσόταν αναφανδόν ο Ντερβίς. Έτσι, το 1993 ο Ντερβίς αποχώρησε από το κόμμα τού Ετζεβίτ και, με την συνεργασία άλλων πολιτικών (ανάμεσά τους και ο μετέπειτα υπουργός εξωτερικών Ισμαήλ Τζεμ), ίδρυσε την Νέα Δημοκρατική Κίνηση. Όταν το κόμμα του πάτωσε στις εκλογές του 1995, ο Ντερβίς εντάχθηκε στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα του Ντενίζ Μπαϋκάλ.

Ντομινίκ Στρως-Καν - Κεμάλ Ντερβίς

Σε διεθνές επίπεδο, ο Ντερβίς τα πήγε καλύτερα ως οικονομολόγος και συνεργάτης τής Παγκόσμιας Τράπεζας από το 1977 σε διάφορα πόστα: το 1989 (μετά την πτώση τού τείχους τού Βερολίνου) ανέλαβε διευθυντής τού τομέα Κεντρικής Ευρώπης, το 1996 έγινε αντιπρόεδρος επί θεμάτων Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής ενώ το 2000 ανέλαβε αντιπρόεδρος με αρμοδιότητες την μείωση της παγκόσμιας φτώχειας και την οικονομική διαχείριση. Το 2011, ο Ντερβίς προαλειφόταν με ιδιαίτερες αξιώσεις για διευθυντής του ΔΝΤ, ως διάδοχος του Ντομινίκ Στρως-Καν αλλά η υποψηφιότητά του υποσκάφτηκε εν τη γενέσει της από τους... συμπατριώτες του (**).


Ας επιστρέψουμε, όμως, στον ταραγμένο Φεβρουάριο του 2001. Καθώς η Τουρκία βυθίζεται στην κρίση, ο Ετζεβίτ υποκύπτει στις πιέσεις τού ΔΝΤ και δέχεται να παραδώσει το τιμόνι τής εθνικής οικονομίας στα χέρια του Κεμάλ Ντερβίς, παίρνοντας μια απόφαση που έκανε τους εκπροσώπους τού τουρκικού κεφαλαίου να ανασάνουν με ικανοποίηση. Και πώς να μην ανασάνουν, δηλαδή, αφού ήσαν διακηρυγμένες οι θέσεις τού Ντερβίς υπέρ μιας ριζικής φιλελευθεροποίησης της τουρκικής οικονομίας στην βάση των θεωριών τού Φρήντμαν και των παιδιών του από το Σικάγο; Άλλωστε, από το 1995 ο ίδιος ο Ντερβίς επέμενε ότι η οικονομία τής χώρας είναι "σοβιετικού τύπου" (!) και επιβάλλεται η ριζική αλλαγή της.

Στις 3 Μαρτίου 2001, ο Ντερβίς αναλαμβάνει την σχεδόν εν λευκώ διοίκηση του συνόλου τής οικονομίας, συμπεριλαμβανομένου του χρηματοπιστωτικού συστήματος και έπιασε αμέσως δουλειά. Η ταχύτητα με την οποία χάραξε τις γραμμές και πήρε τις αποφάσεις, πιστοποιεί ότι ήταν έτοιμος από καιρό γι' αυτή την θέση. Μέσα σε δυο μόλις εβδομάδες από την ανάληψη των καθηκόντων του, στις 19 Μαρτίου, η Τουρκία συνυπογράφει με το ΔΝΤ ένα "μνημόνιο κατανόησης", το οποίο συνοδεύεται από ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα αναμόρφωσης της οικονομίας. Σε αντάλλαγμα ενός δανείου 20 δισ. δολλαρίων, η τουρκική κυβέρνηση αναλαμβάνει την υποχρέωση να υλοποιήσει μια σειρά επεμβάσεων και δομικών μεταρρυθμίσεων, όπως:

- πλήρης αναμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος με πλήρη αποδέσμευση της κεντρικής τράπεζας από κάθε κρατική επιρροή και ταυτόχρονη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών,
- δραστική μείωση των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού με παράλληλη μείωση του αριθμού των δημοσίων υπαλλήλων,
- ιδιωτικοποίηση όλων των επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα,
- πάγωμα των μισθών τού δημοσίου και πλήρης απελευθέρωση των μισθών τού ιδιωτικού τομέα,
- αύξηση μιας σειράς φόρων με σταδιακή εξάλειψη των φοροαπαλλαγών και ταυτόχρονη μείωση του φόρου εταιρικών κερδών,
- αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου στην κατεύθυνση της εξάλειψης της γραφειοκρατίας και των περιορισμών στην άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας,
- πλήρης αποσύνδεση της τουρκικής λίρας από οποιοδήποτε νόμισμα.

Στο πλευρό του, ο Ντερβίς έχει σχεδόν το σύνολο της τουρκικής αστικής τάξης και όχι μόνο. Ο Σύνδεσμος Τούρκων Εμποροβιομηχάνων (TUSIAD) τον βλέπει ως Μεσσία, οι στρατιωτικοί δεν έχουν λόγο να αντιταχθούν στον περιορισμό των ισλαμιστών και οι τραπεζίτες βρίσκονται να πλέουν σε πελάγη ευτυχίας.

Το πρόβλημα είναι ότι, μαζί με όλους αυτούς, πίστεψαν και οι εξουθενωμένοι πολίτες ότι κάτι καλό μπορεί να γίνει και γι' αυτούς επειδή χειρότερα δεν γινόταν. Προφανώς, δεν είχαν διαβάσει το περίφημο "μνημόνιο οικονομικής πολιτικής", που είχε υπογράψει η κυβέρνησή τους. Αν το είχαν κάνει, θα καταλάβαιναν ότι γινόταν και χειρότερα και πολύ χειρότερα, αφού αυτό το μνημόνιο προέβλεπε μεταξύ άλλων:

- πρωτογενές πλεόνασμα 5,1% του ΑΕΠ για το 2001 και 5,6% για το 2002,
- αύξηση του ειδικού φόρου στα καύσιμα κατά 20% τον Απρίλιο, 15% τον Μάιο και εν συνεχεία αυξήσεις κάθε μήνα, με στόχο μέχρι τέλους του 2001 η συνολική ετήσια αύξηση να αντιστοιχεί σε 0,4% του ΑΕΠ,
- αύξηση των χαμηλών συντελεστών του ΦΠΑ κατά μία ποσοστιαία μονάδα,
- αύξηση των εισφορών για κοινωνική ασφάλιση,
- πάγωμα των μισθών του δημοσίου στα πραγματικά επίπεδα του 2000 με προσαρμογή ανά εξάμηνο στα επίπεδα του πληθωρισμού, 
- κατάργηση των αγροτικών επιδοτήσεων και ιδιωτικοποίηση όλων των εργοστασίων τυποποίησης ή επεξεργασίας αγροτικών προϊόντων,
- ανώτατο επίπεδο προσλήψεων ίσο με το 15% των αποχωρήσεων λόγω συνταξιοδότησης (περίπου μία πρόσληψη ανά επτά αποχωρήσεις), οι οποίες θα γίνονται μόνο αφού θα έχει εξαντληθεί η δυνατότητα κάλυψης των αναγκών με μεταφορά προσωπικού από άλλη υπηρεσία.

16/4/2015: Ο αντιπρόεδρος του Brookings Κεμάλ Ντερβίς συνομιλεί με τον Γιάνη Βαρουφάκη για την Ελλάδα.

Σήμερα, όλα αυτά δεν ακούγονται πρωτόγνωρα στ' αφτιά μας, αφού τα έχουμε ζήσει και στον τόπο μας. Ακόμη και η ανάθεση του κουμάντου σε τεχνοκράτη τραπεζίτη είναι γνωστή. Όλα μοιάζουν σαν βγαλμένα από καρμπόν. Συνεπώς, έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να δούμε πώς επέδρασαν στην γείτονα. Αυτό ακριβώς θα κάνουμε αύριο.


--------------------------------------------------
(*) Τυπικά, ο Ετζεβίτ βρισκόταν εκτός πολιτικής, μιας κι ο Εβρέν, πριν παραδώσει την εξουσία, είχε περάσει νόμο που απαγόρευε στους παλιούς πολιτικούς να ασχοληθούν με την πολιτική πριν περάσει μια δεκαετία από την παράδοση. Έτσι, πρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος της Αριστεράς ήταν η σύζυγός του Ραχσάν. Με το δημοψήφισμα του 1987 καταργήθηκε ο νόμος τού Εβρέν και ο Ετζεβίτ ανέλαβε και τυπικά την προεδρία του κόμματος.

(**) Ο Ερντογκάν ποτέ δεν χώνεψε τον Ντερβίς, επειδή ο τελευταίος τάσσεται υπέρ του πλήρους διαχωρισμού τού κράτους από το Ισλάμ. Έτσι, ο τούρκος υπουργός οικονομίας Αλί Μπαμπατζάν δεν δίστασε να δηλώσει ότι στην Τουρκία υπάρχουν τουλάχιστον δέκα άτομα που έχουν τα προσόντα για διευθυντές τού ΔΝΤ (Hurriyet Daily News, "Kemal Derviş's IMF chances fading away", 20/5/2011). Παράλληλα, μια φήμη που κυκλοφόρησε για μιαν νεανική "αμαρτία" του Ντερβίς με μια υπάλληλο του ΔΝΤ, πολύ πιθανόν να ξεκίνησε από την Τουρκία.

Σαββατιάτικα (152) - τα θαυματουργά

*** Άνθιμος για την τύφλωση, Αγάθη για τον καρκίνο... *** Ευτυχώς που έβαλε το χέρι της η Παναγία και σώθηκε η κοπέλλα. *** Προφανώς, οι τέσσερις που σκοτώθηκαν ήσαν άθεοι. *** Έτσι, για να μη λέτε ότι δεν γίνονται θαύματα. *** Αυτό που όποτε πέφτει στρατιωτικό ελικόπτερο ή αεροπλάνο, όσοι σκοτώνονται γίνονται ήρωες, δεν θα το καταλάβω ποτέ. *** Μα, πενήντα χρονών ελικόπτερο ενώ οι πιλότοι παίρνουν σύνταξη στα είκοσι χρόνια; *** Ωραία ελικόπτερα... *** Και μετά ψάχνονται οι άλλοι πώς έγινε και την ρούφηξαν στο Βιετνάμ. *** Πάκης: "Ας είναι η θυσία τους κορυφαία παρηγοριά για τις οικογένειές τους." *** Ποιά θυσία, βρε μαμούχαλε, που έχασαν οι λέξεις την σημασία τους; *** Ποιός τους θυσίασε και υπέρ ποίου σκοπού; *** Πέντε επιβαίνοντες, η μία γυναίκα... αυτή σώθηκε. *** Αδέρφια, δεν γλιτώνουμε, θα μας θάψουν όλους αυτές. *** ... Αναστασία για την δηλητηρίαση, Αρτέμιος για ψυχωνευρωτικά και βουβωνοκήλες... *** Το μάθατε ότι αποφυλακίστηκε ο Βεργής, έτσι; *** Σιδερένιος, πρόεδρε! *** Άντε, γιατί έρχονται εκλογές και χρειαζόμαστε μια εναλλακτική για να μη ξαναπέσουμε στον Λεβέντη. *** Είπε ο Καμμένος σε τούρκο ρανταριέρη "βρε, άι σιχτίρ"; *** Γιασάν,

Για πού είσαι το βράδυ, αγόρι μου;

ρε Πάνο, γίγαντα! *** Τους κατατρόπωσες και ψάχνουν τρύπα να κρυφτούν! *** Χουρριγιέτ: "Σύμφωνα με ισχυρισμό τού δημοσιογράφου του Alpha Δήμου Βερύκιου, το ελικόπτερο που μετέφερε τον Καμμένο...". *** Δηλαδή, από τον Βερύκιο το μάθανε οι τούρκοι; *** Μα τώρα, είναι είδηση κάτι που είπε ο Βερύκιος; *** Αν υποψιαστώ ότι μας τρολλάρει ως και ο Βερύκιος, θα πηδηχτώ από το παράθυρο. *** ... Βαρβάρα για λοιμώδη νοσήματα, Βησσαρίων για πανούκλα... *** Βερύκιος: "Δεν θα κλάψω που μειώνονται οι συντάξεις χηρείας... να πάρει τον πισινό της η χήρα να πάει να δουλέψει." *** Στους άλλους πέστα, αγόρι μου, όχι σε μένα που ξέρω. *** Εγώ έχω κάπου τριάντα χρόνια που λέω ότι είσαι μαλάκας. *** Θυμάσαι, τότε που έκανες στρατιωτικό ρεπορτάζ στον Ριζοσπάστη, μέχρι που πήρες πούλο το '91 και σε μάζεψε ο Μπόμπολας στο Έθνος. *** Μικροδράκουλας: "Θα ιδιωτικοποιήσουμε τον ΑΔΜΗΕ σε ποσοστό 66% κι έτσι θα βρεθούν τα αναγκαία κεφάλαια για την αποκατάσταση της ρευστότητας της ΔΕΗ." *** Ζντουπ! *** Αυτά σε μάθανε στο Χάρβαρντ, βρε βλαμμένο; *** Να μου γνωρίσεις τους καθηγητές σου, να τους συγχαρώ, τρομάρα να σού 'ρθει! *** Α propos, αυτό που τα έσοδα των ιδιωτικοποιήσεων πάνε κατ' ευθείαν στην εξυπηρέτηση του χρέους δεν ισχύει για τον ΑΔΜΗΕ; *** Ούτε ένα ψέμα της προκοπής δεν μπορεί να πει το γουρλό και θέλει να κυβερνήσει και την χώρα. *** ... Δημήτριος για εγχειρήσεις, Δονάτος για πηγές και πηγάδια... *** Στάθη, πολύ κωλόπαιδο ο χάρος. *** Όταν έρθει... χέστα, βρομόστομε. *** Κωλόπαιδα και όσοι βρήκαν ευκαιρία να πουν τις παπαριές τους. *** Ευτυχώς, υπάρχουν και κάποιοι που ξέρουν πόσο μεγάλο ταλέντο χαράμισες σε άθλιες δουλειές για να επιζήσεις. *** Aυτό που ο Κούλης τουήταρε χτες "21 Απριλίου 1967: Δεν ξεχνάμε" κι ο Κωλόχαρτος έκανε λάικ και ρητουήτ, πώς το εξηγείτε; *** Κούλη, εξήγησέ μας τι εννοείς με το "δεν ξεχνάμε" γιατί ο Άδωνις σίγουρα δεν κατάλαβε. *** Αληθεύει ότι έκανε και ο Βορίδης δηλώσεις για την χούντα; *** Πολύ με χαλάει αυτό το "καταδικάζω την χούντα απ' όπου κι αν προέρχομαι". *** ... Ελισάβετ για 

Άμα θέλει να μπει...

νοσηλεία, Ελισσαίος για λέπρα και λύσσα... *** Ενοχληθήκατε κι εσείς από το αυθαίρετο αντιεξουσιαστικό ΚΕΠ στα Εξάρχεια; *** Ελπίζω μόνο να μην έχετε και σεις αυθαίρετο σε καμμιά παραλία ή καμμιά ραχούλα, έτσι; *** Δένδιας: "Το κοντέινερ στην Πλατεία Εξαρχείων αποτελεί γελοιοποίηση του Κράτους Δικαίου." *** Νίκο μου, το μαγαζάκι ακριβώς πάνω από την πλατεία Συντάγματος αποτελεί γελοιοποίηση του Κράτους γενικώς. *** Σοβαρά το λέτε ότι θύμωσε ο Κούλης επειδή ο Κουρουμπλής μίλησε για κάτι λεφτά που φαγώθηκαν από ίδρυμα της Μαρίκας; *** Πολύ καλά έκανε και θύμωσε. *** Ποιός χέστηκε αν η Μαρίκα έφαγε λεφτά ή όχι; *** Για μας, αρκεί το έγκλημα που γέννησε κάτι μαλακισμένα για να μας βασανίζουν. *** ... Θαλάσσιος και Λιμναίος για παθήσεις των ματιών, Θέκλα για δερματοπάθειες και ψυχοπάθειες... *** Το είδατε κι εσείς το κοριτσάκι από την Βόρεια Κορέα που τραγουδάει βρίζοντας τις ΗΠΑ; *** Αυτό λέω, που έδειξε στις ειδήσεις του Έψιλον ο Ευαγγελάτος. *** Ανατρίχιασες με τόσο μίσος από ένα παιδάκι, Νίκο μου, έτσι; *** Κι εγώ. *** Αλλά εγώ ανατρίχιασα πριν τρία χρόνια, όταν είδα την ταινία. *** Βρε πανίβλακα, γαμώ την εγκυρότητά σου, αυτό που λες "είδηση" είναι η εισαγωγή στην κωμωδία "Η συνέντευξη". *** Ένα γίδι να κάνει στοιχειώδη έλεγχο σε μια "είδηση" δεν υπάρχει σ' αυτό το πουστροκάναλο; *** Θα μου πεις ότι δεν υπάρχει ούτε στον Alpha που έπεσε στην ίδια λούμπα. *** Kατά πρώτον, ο Alpha δεν μετράει γιατί έχει Βερύκιο. *** Και κατά δεύτερον, είπα εγώ ότι ο Alpha δεν είναι

Τότε που ξέραμε τι καπνίζαμε...

πουστροκάναλο; *** ... Θωμάς για αναπηρίες, Ιωάννης ο Πρόδρομος για συνάχια, αλλεργίες, κριθαράκια κλπ μικροπροβλήματα υγείας... *** Μικροδράκουλας: "Φέρνουμε το θέμα της Βενεζουέλας στην βουλή." *** Ο μαλάκας μιλάει για το Καράκας. *** Έκαψες ασφάλεια, παιδάκι μου; *** Πας να βγάλεις τα ματάκια σου, ανοίγοντας κουβέντα για τον Καπρίλες; *** Α, μόνο με τον Μαδούρο θα ασχοληθείτε, ο Καπρίλες θα γίνει μαστίχα. *** Ε, τι να πω... παρακάλα μη τον θυμηθεί κανένας άλλος. *** Φωφώκα, όταν τελειώσει ο Κούλης με την Βενεζουέλα, δεν φέρνεις εσύ την Υεμένη; *** Και πες τού Σταύρακα να ετοιμάζει για μετά την Σρι Λάνκα. *** Αν ο πρόεδρος της βουλής έχει χιούμορ, μόλις ανεβεί ο Κούλης στο βήμα πρέπει να βγάλει ένα χάρτη και να του ζητήσει να δείξει πού είναι η Βενεζουέλα. *** ... Ιγνάτιος για καρδιοπάθειες, Ιουλίττα και Κήρυκος για κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις... *** Κωλόχαρτος: "Θρασύτατοι φοιτητές βάζουν τα κορμιά τους μπροστά στις σφαίρες που υπερασπίζονται την 'Επανάσταση' των Τσαβίστας." *** Και ειρωνεία, Αδωνούκο; *** Βρε στόκε, δεν καταλαβαίνεις ότι εσύ ειδικά δεν πρέπει να μιλάς για φοιτητές και σφαίρες; *** Άντε, μη σου χέσω τους ανύπαρκτους νεκρούς τού Πολυτεχνείου. *** Σταύραξ: "Σε λίγο οι εγχώριοι υπερασπιστές του Μαδούρο θα πουν ότι οι διαδηλωτές σκοτώθηκαν από μόνοι τους." *** Σταύρακα, πότε θα καταλάβεις ότι άλλο το χιούμορ κι άλλο η μαλακία; *** Κανένα νέο για την υγεία τού Πρέκα έχουμε; *** Κώστα μου, περαστικά και γρήγορα κοντά μας. *** Έλα και φτιάξε εκείνο το κόμμα, επί τέλους! *** Άντε και περιμένουν τόσες προφητείες τού Παΐσιου να επαληθευτούν. *** ... Μαρίνα για το μάτιασμα και τα δαιμόνια, Μηνοδώρα-Μητροδώρα-Νυμφοδώρα για πυρκαγιές... *** Σοβαρά μιλάτε ότι ασκήθηκαν διώξεις κατά Προβόπουλου και Σάλλα; *** Μα δεν θα μείνει τίποτε όρθιο σ' αυτόν τον τόπο; *** Θα τα γκρεμίσουν όλα τα σύμβολα οι συριζοάπλυτοι; *** Ξύπνα, Κούλη, χτυπάνε τους άριστους! *** Αυτό που λένε ότι ο έρωτας περνάει από το στομάχι, μόνο εγώ πιστεύω ότι το έχουν βγάλει οι γυναίκες; *** Βρε σεις, δεν καταλαβαίνετε ότι έχουν σοβαρό λόγο που το λένε; *** Χρειάζονται μια καλή δικαιολογία για να μας κρατήσουν κοντά τους. *** Αν την αγαπάς, κύριε, να μείνεις μαζί της ακόμη κι αν ξεφλουδίζει το αβγό πριν το βράσει. *** Έχω και τον Βαγγέλη που μου τα έχει κάνει μπαούλο με τους δρόμους που έφτιαξε η χούντα. *** Βρε γίδι, λες να μείνει ο Τσίπρας στην ιστορία επειδή εγκαινίασε τις σήραγγες στην Πατρών-Κορίνθου; *** ... Παύλος για δαγκώματα φιδιών, Παρασκευή για κάθε πάθηση όρασης... *** Ανησυχείτε κι εσείς για το αυριανό αποτέλεσμα

Ευτυχισμένα χρόνια

των εκλογών στην Γαλλία; *** Τί να πω εγώ που έμαθα από τα κανάλια ότι ο Μελανσόν είναι άκρα αριστερά κι έχω δυο νύχτες άυπνος από την αγωνία; *** Για σκεφτείτε να περάσουν στον δεύτερο γύρο δυο ακραίοι, Λεπέν-Μελανσόν... *** Δεν θα καταστραφεί η Ευρώπη; *** Πέσατε κι εσείς από τα σύννεφα μ' αυτό που είπε η Διαμαντοπούλου; *** Περνούσε -λέει- από τα Εξάρχεια και την κάλεσαν κάτι αναρχικοί να καθήσει μαζί τους να κουβεντιάσουν. *** Αχ, Αννούλα μου, πήρες δυο χάπια και νομίζεις ότι έγινες καλά; *** Πρέπει να αδειάσεις όλο το κουτί, αγάπη μου. *** Με την μία, κατά προτίμηση. *** ... Ραφαήλ για τα παιδιά, Σπυρίδων για σπυριά και παθήσεις ακοής. *** Παιδιά, θαυματουργοί άγιοι υπάρχουν, απλώς δεν ξέρετε σε ποιο πρόβλημα ειδικεύεται ο καθένας. *** Ελπίζω ο μικρός οδηγός που σας πρόσφερε σήμερα το ιστολόγιο να αποδειχτεί χρήσιμος. *** Είμαι σίγουρος ότι πολλοί από σας κατάφεραν να αναγνωρίσουν τον πιτσιρικά τής πρώτης φωτογραφίας. *** Βεβαίως, είναι ο Τζον Τζόζεφ Τραβόλτα, τον οποίο βλέπετε και στην τελευταία φωτογραφία τού 1981, από τα γυρίσματα της ταινίας Blow out. *** Δίπλα του, ο σκηνοθέτης της ταινίας Μπράιαν Ντε Πάλμα. *** Δεν ξέρω σε ποια ταινία τον πρωτοείδατε αλλά η γενιά μου τον γνώρισε από το θρυλικό Saturday Night Fever και το Grease, δυο ταινίες που σηματοδότησαν την χρυσή αλήστου μνήμης εποχή των ντισκοτέκ. *** Κατ' επέκταση, είναι πολύ λογικό, πριν σας χαιρετήσω για σήμερα, να βάλω στο πικάπ το σάουντρακ του SNF και να αφήσω τις νότες τού Stayin' alive να ξεχυθούν στον χώρο. *** Κι αν κάποιοι στραβομουτσουνιάσουν με την σημερινή επιλογή μου, ας μάθουν ότι στις ντισκοτέκ λικνίζονταν και οι ροκάδες. *** Διάολε, με Van der Graaf Generator θα βρίσκαμε κορίτσι; *** Καλό σαββατόβραδο σε όλους! *** Και ο άγιος Βίτων (προστάτης των χορευτών) βοήθειά μας! ***

Τριγμοί στην Τουρκία - 2. Η κρίση του 2001

Η τακτική μηνιαία συνεδρίαση του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας είχε προγραμματιστεί για την Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου 2001. Η συγκεκριμένη συνεδρίαση αναμενόταν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, μιας και σ' αυτή θα έμπαινε προς συζήτηση το πρόγραμμα για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η στρατιωτική ηγεσία τής χώρας δεν έκρυβε πως θα επιχειρούσε να μπλοκάρει την διαδικασία, προτάσσοντας το ζήτημα της διαφθοράς των πολιτικών και χρησιμοποιώντας ως βασικό όπλο τον φάκελλο "Λευκή Ενέργεια" με τα ευρήματα για τον Γιλμάζ.

Ο Ετζεβίτ πήγε στην συνεδρίαση με την κρυφή ελπίδα ότι, στην κόντρα του με τους στρατιωτικούς, θα είχε ως συμπαραστάτη τον πρόεδρο της χώρας, τον μετριοπαθή συντηρητικό νομικό Αχμέτ Νετζντέτ Σεζέρ. Όμως, εκεί τον περίμενε μια δυσάρεστη έκπληξη. Μόλις άρχισε η συνεδρίαση, ο Σεζέρ αποφάσισε να πάρει την μπουκιά από το στόμα των στρατιωτικών και έστησε ο ίδιος στον τοίχο τον Ετζεβίτ, βάζοντας το θέμα τής διαφθοράς των συνεργατών του. Ο Ετζεβίτ αιφνιδιάστηκε και εκνευρίστηκε, η συζήτησε οξύνθηκε και ξέφυγε, ώσπου ο πρωθυπουργός αποχώρησε από την συνεδρίαση.

Χουρριγιέτ, 19/2/2001

Ίσως η φουρτούνα να είχε καταλαγιάσει αν δεν αναλάμβαναν τα μέσα ενημέρωσης να ρίξουν λάδι στην φωτιά μεγαλοποιώντας την κατάσταση. Ο μεν συμπολιτευόμενος τύπος κατήγγειλε την σύμπνοια προέδρου - στρατιωτικών, επισείοντας τον κίνδυνο ανάμειξης των ενόπλων δυνάμεων στην δικαυβέρνηση της χώρας, ο δε αντιπολιτευόμενος στιγμάτιζε την διαφθορά της κυβέρνησης και την ανικανότητά της. Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την ανοιχτή επίθεση Μπαχτσελί κατά της Ευρωπαϊκής Ένωσης και την καταρράκωση του κύρους τού Γιλμάζ, απετέλεσαν ένα εκρηκτικό μείγμα, το οποίο τίναξε στον αέρα την ήδη πληγωμένη οικονομία τής χώρας. Η σύγκρουση στην κορυφή της ηγεσίας έπεισε τις αγορές ότι η κυβέρνηση δεν ήθελε ή δεν μπορούσε να πάρει τα μέτρα που απαιτούσε η οικονομία.

Την επόμενη μέρα, 20 Φεβρουαρίου, άρχισε η κατάρρευση του χρηματιστηρίου και η κατρακύλα τής τουρκικής λίρας, της οποίας η ισοτιμία με το δολλάριο εκτινάχτηκε από τις 690.000 στις 850.000 λίρες μέσα σε δυο μέρες. Μεσα σε 24 ώρες το τραπεζικό σύστημα έφθασε σε αδιέξοδο. Το μεσημέρι τής Τρίτης, δυο μεγάλες κρατικές τράπεζες, η Ζιραάτ και η Χαλκ, έβγαλαν ανακοινώσεις ότι αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις διεθνείς υποχρεώσεις τους. Την ίδια μέρα, το επιτόκιο στον πλειστηριασμό των χρεωγράφων του δημοσίου σκαρφάλωσαν στο θεότρελο 144%, ήτοι σε διπλάσιο ποσοστό από εκείνο του προηγούμενου πλειστηριασμού που είχε γίνει δυο βδομάδες νωρίτερα. Όμως, παρά την εξαιρετικά υψηλή απόδοση, ο πλειστηριασμός δεν κάλυψε το σύνολο του ποσού που ζητούσε το τουρκικό υπουργείο οικονομικών.

Μέχρι το βράδυ τής Τετάρτης όλες οι χρηματοοικονομικές λειτουργίες στην χώρα σταμάτησαν. Σε μια ύστατη προσπάθεια επανεκκίνησης, η κυβέρνηση ανακοίνωσε την απελευθέρωση των διεθνών ισοτιμιών τής λίρας από την Πέμπτη 22 Φεβρουαρίου. Όμως, η θύελλα δεν έδειχνε να κοπάζει και μπουνάτσα δεν φαινόταν στον ορίζοντα. Μέχρι το τέλος τού μηνός, η τιμή τού δολλαρίου θα ξεπερνούσε τις 900.000 λίρες και τα τραπεζικά επιτόκια θα διαμορφώνονταν στο εξωγήινο 4.500% (αγγίζοντας κάποια στιγμή και το 5.000%!), καθιστώντας κάθε σκέψη για δανεισμό ανέφικτη.


Παρατηρώντας από απόσταση τα γεγονότα εκείνων των ημερών, μπορούμε να διακινδυνεύσουμε την εκτίμηση ότι η πολιτική σύγκρουση της 19ης Φεβρουαρίου ήταν απλώς η αφορμή για το ξέσπασμα της κρίσης στην Τουρκία. Τα αίτια, όμως, πρέπει να αναζητηθούν αλλού.

Λέγαμε χτες ότι τον Δεκέμβριο του 2000 η Τουρκία μπλέχτηκε στα γρανάζια τού ΔΝΤ. Εννοείται ότι η εμπλοκή αυτή συνοδεύτηκε και από ένα -απαραίτητο σε τέτοιες περιπτώσεις- "πρόγραμμα". Το πρόβλημα ήταν ότι μια αστοχία στους υπολογισμούς τού προγράμματος (ίσως κάποιος λανθασμένος πολλαπλασιαστής...) προκάλεσε μέσα σε δυο μήνες την ανεπιθύμητη υπερτίμηση της τουρκικής λίρας κατά 10%. Αυτή η υπερτίμηση είχε δυο επιπτώσεις: την επιβάρυνση των εξαγωγών (με ταυτόχρονη ελάφρυνση των εισαγωγών) και την δραστική μείωση του πληθωρισμού.

Ίσως να ακούγεται παράξενο στα αφτιά πολλών αλλά η μείωση του πληθωρισμού σήμαινε και την μείωση της κερδοφορίας των τραπεζών, σημαντικό μέρος της οποίας οφειλόταν στην χρηματοδότηση του κράτους. Η μείωση του πληθωρισμού οδηγούσε σε μείωση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων, άρα και σε μείωση του κέρδους των τραπεζών. Έτσι, οι τραπεζίτες δεν έβλεπαν με καλό μάτι την ενίσχυση του νομίσματος και πίεζαν την κυβέρνηση για λήψη μέτρων (επιτάχυνση των ιδιωτικοποιήσεων, θεσμικές μεταρρυθμίσεις κλπ), που θα άλλαζαν την λειτουργία της οικονομίας. Φυσικά, στο πλευρό τους είχαν και την ένωση των βιομηχάνων, οι οποίοι έβλεπαν τις εξαγωγές τους να συρρικνώνονται.

Αχμέτ Νετζντέτ Σεζέρ - Μπουλέντ Ετζεβίτ

Καθώς ο "μαύρος Φεβρουάριος" φτάνει στο τέλος του, είναι σαφές ότι κάποιος πρέπει να κάνει κάτι αμέσως. Όμως... ποιός και τί; Κυβέρνηση και ΔΝΤ αναζητούν απαντήσεις. Στο "τί;" κολλάνε αλλά στο "ποιός;" συμφωνούν: έχει σημάνει η ώρα τού Κεμάλ Ντερβίς.

Τριγμοί στην Τουρκία - 1. Το λυκόφως του 20ου αιώνα

Είναι απορίας άξιον το πώς, έτσι στα ξαφνικά, γίναμε όλοι τουρκολόγοι, χάρη στο δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής. Ανάλογα με το ποιο κανάλι ή ποια εφημερίδα διαβάζει καθένας, διαμορφώνει και άποψη για το τι πρόκειται ή δεν πρόκειται να συμβεί από δω και πέρα στην Τουρκία. Φυσικά, η διαμόρφωση άποψης είναι πάντοτε ζητούμενο για κάθε ελεύθερα σκεπτόμενο άνθρωπο, αρκεί να γίνεται με βάση μια υγιή σκέψη που επεξεργάζεται σωστά δεδομένα και να μη συνίσταται σε απλό αναμάσημα απόψεων τρίτων, των οποίων η εγκυρότητα ή η ανιδιοτέλεια μπορεί να αμφισβητηθούν. Έτσι, σκέφτομαι ότι το λιγώτερο που μπορούμε να κάνουμε εδώ είναι να καταγράψουμε μερικά σωστά δεδομένα. Κι επειδή, σύμφωνα με τις μαρξικές μας καταβολές, η οικονομία ελέγχει την πολιτική, ας ρίξουμε το βάρος σε ζητήματα οικονομίας.

Κόμβο στην τουρκική οικονομία απετέλεσε η περίοδος της δικτατορίας του Κενάν Εβρέν, η οποία επιβλήθηκε με το πραξικόπημα της 12/9/1980 και κράτησε ως τα τέλη του 1983. Στην διάρκειά της, ο Εβρέν άλλαξε το σύνταγμα με δημοψήφισμα (Ναι: 91,4%) και αναθεώρησε την οικονομική πολιτική τής χώρας προς μια φιλελεύθερη κατεύθυνση: οι δασμοί και οι περιορισμοί στις εισαγωγές άρχισαν να καταργούνται, οι εξαγωγές ενισχύονταν με επιδοτήσεις και οι δημόσιες επιχειρήσεις άρχισαν να βγαίνουν στο σφυρί, βάσει ενός προγράμματος εκτεταμένων και στοχευμένων ιδιωτικοποιήσεων. Η κατεύθυνση αυτή διατηρήθηκε ακόμη και μετά την παράδοση της εξουσίας στους πολιτικούς τον Δεκέμβριο του 1983. Άλλωστε, στο μεταχουντικό πολιτικό τοπίο είχαν θέση μόνο τρία κόμματα, τα οποία είχε εγκρίνει η δικτατορία.

Ο στρατηγός Κενάν Εβρέν συζητά με τον Τουργκούτ Οζάλ τις λεπτομέρειες για την παράδοση της εξουσίας
από την χούντα στους πολιτικούς. Εν τέλει, ο Οζάλ θα αναλάβει πρωθυπουργός στις 13 Δεκεμβρίου 1983.

Λογική επίπτωση αυτής της φιλελευθεροποίησης είναι η αύξηση της πίεσης που δημιούργησε στις τουρκικές επιχειρήσεις η αύξηση των εισαγωγών λόγω της κατάργησης των δασμών. Ήδη από τα μέσα της δεκαετίας τού '90 η οικονομία άρχισε να δοκιμάζεται από -μικρές ή μεγαλύτερες- κρίσεις, που δυνάμωναν χρόνο με τον χρόνο. Κρίσεις που δημιουργούνταν κατά κύριο λόγο από το κλείσιμο όσων ντόπιων επιχειρήσεων δεν μπορούσαν να αντέξουν τον ανταγωνισμό των φτηνών εισαγόμενων προϊόντων.

Η κατάσταση χειροτέρεψε μετά την υπογραφή της "συμφωνίας του Ελσίνκι" (Δεκέμβριος 1999), η οποία αναδείκνυε τα δικαιώματα του ατόμου και των μειονοτήτων. Πολλοί πολιτικοί με εθνικιστικές, νεοοθωμανικές, κεμαλικές κλπ ιδέες χρησιμοποίησαν τις οικονομικές δυσκολίες που αντιμετώπιζε ο τουρκικός λαός ως μοχλό για να πιέσουν προς μια πιο εσωστρεφή πολιτική, στρεφόμενοι κατά του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού που επιθυμούσαν οι υπόλοιποι (με πρώτο και καλύτερο τον Μεσούτ Γιλμάζ). Η κόντρα μεταξύ των δυο τάσεων άρχισε να δυναμώνει και κορυφώθηκε προς τα τέλη του 2000, καθώς βρίσκονταν σε εξέλιξη οι διαδικασίες έγκρισης ενός κανονισμού εταιρικών σχέσεων, τον οποίο προωθούσε η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Τότε, στις 22 Νοεμβρίου 2000, μια σειρά επενδυτικών χαρτοφυλακίων ξένων τραπεζών (κυρίως γαλλικών και γερμανικών) άρχισαν να κλείνουν βιαστικά τις θέσεις τους και να αποχωρούν. Μέχρι το βράδυ εκείνης της ημέρας θα αποσύρονταν από την τουρκική αγορά κεφάλαια ύψους επτά δισ. δολλαρίων. Για να μη καταρρεύσει η λίρα, η κεντρική τράπεζα της χώρας αναγκάστηκε να ρίξει δέκα δισ. δολλάρια σε λίγες μέρες.

Μπροστά στο αδιέξοδο, η κυβέρνηση Ετζεβίτ αναγκάστηκε να προσφύγει εσπευσμένα στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στις ΗΠΑ, μπορεί ο Μπιλ Κλίντον να ετοιμαζόταν να παραδώσει την προεδρία στον Τζωρτζ Μπους Β' αλλά το ενδιαφέρον για τις εξελίξεις στην Τουρκία παρέμενε αμείωτο, οπότε στο πλευρό των τούρκων βρέθηκε από την πρώτη στιγμή ο πολιτειακός υπουργός θησαυροφυλακίου Λώρενς Σάμμερς. Μέσα σε ελάχιστο χρονικό διάστημα και υπό την πίεση τόσο του Σάμμερς όσο και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ο διευθυντής τού ΔΝΤ Χορστ Κέλερ βρήκε τον τρόπο να τελειώσει το θέμα και να εξασφαλίσει στην Τουρκία δέκα δισ. δολλάρια.

Η οικονομική ανάσα δεν μείωσε την ένταση ούτε μέσα στην χώρα ούτε μέσα στην κυβέρνηση, η οποία είχε σχηματιστεί με συνεργασία τού Δημοκρατικού Κόμματος της Αριστεράς (Μπουλέντ Ετζεβίτ), του Κόμματος της Μητέρας Πατρίδας (Μεσούτ Γιλμάζ) και του Εθνικιστικού Κόμματος (Ντεβλέτ Μπαχτσελί). Ο Ετζεβίτ προσπαθούσε να αποσοβήσει την κατάρρευση του νομίσματος, ο φιλευρωπαϊστής Γιλμάζ πίστευε ότι ενισχύει την θέση του απέναντι στην παντοδυναμία των στρατιωτικών και ο ακροδεξιός Μπαχτσελί υποστήριζε ότι η κρίση προκλήθηκε σκόπιμα από την Ευρωπαϊκή Ένωση με σκοπό να αναγκαστεί η Τουρκία να αποδεχτεί και τον Κώδικα Εταιρικών Σχέσεων αλλά και την συμφωνία για σύσταση Ευρωπαϊκού Στρατού.

Στο μεταξύ, η κυβέρνηση είχε υπογράψει συμφωνία με την Ρωσσία για την κατασκευή τού Blue Stream, ενός αγωγού που θα μετέφερε ρωσσικό φυσικό αέριο στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας. Οι ΗΠΑ δεν είδαν με καλό μάτι αυτή την συμφωνία, η οποία αναβάθμιζε την θέση τής Ρωσσίας στο μεγάλο ενεργειακό παιχνίδι τής περιοχής, την ώρα μάλιστα που πολιτειακές εταιρείες σχεδίαζαν την κατασκευή του "Trans Hazar", ο οποίος θα μετέφερε φυσικό αέριο από το Τουρκμενιστάν. Κι αφού ο Μεσούτ Γιλμάζ ήταν ο πρωτεργάτης αυτής της συμφωνίας, ήταν λογικό να συγκεντρώσει πάνω του την μήνη και των ΗΠΑ, εκτός από την μήνη των στρατιωτικών λόγω του φιλευρωπαϊσμού του.

11/1/1999: Μπαχτσελί, Ετζεβίτ και Γιλμάζ ανακοινώνουν τον σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας.

Έτσι, τον Δεκέμβριο του 2000 και ενώ ο Γιλμάζ πίστευε ότι ενισχύεται, άρχισε η αποκαθήλωσή του. Η χωροφυλακή του στρατού έβαλε μπρος την επιχείρηση "Λευκή Ενέργεια", κάνοντας φύλλο και φτερό όλες τις συμβάσεις που είχε κάνει ο Γιλμάζ και οι συνεργάτες του σε θέματα ενέργειας (ο υπουργός ενέργειας ανήκε στο Κόμμα της Μητέρας Πατρίδας). Το κυνήγι έφτασε και στους συγγενείς του, ενώ ο ίδιος κινδύνεψε να βρεθεί στην φυλακή. Η κύρια κατηγορία ήταν ότι έκανε παραχωρήσεις προς την Ευρωπαϊκή Ένωση εις βάρος των τουρκικών συμφερόντων. Στις εκλογές τού 2002 το κόμμα του θα έμενε εκτός βουλής και ό ίδιος θα δήλωνε ότι αποχωρεί από την πολιτική, μόλις στα 55 του χρόνια.

Μ' αυτά και μ' αυτά, καθώς ο ατέλειωτος 20ος αιώνας ξεψυχούσε, θα περίμενε κανείς ότι η βοήθεια του ΔΝΤ θα οδηγούσε την κρίση σε υποχώρηση. Όντως, έτσι φάνηκε προς στιγμή. Ώσπου έφτασε η 19η Φεβρουαρίου 2001 και ξέσπασε η θύελλα...

Από τον παππού στον εγγονό... μέσω Καμμένου

Ομολογώ ότι δεν καταλαβαίνω αυτό που συμβαίνει με την κυβερνώσα αριστεροδέξια συμπαράταξη. Δεν είναι που η πλειοψηφία των στελεχών της καμώνονται τους αριστερούς δίχως να μπορούν να δείξουν στον χάρτη που στα κομμάτια βρίσκεται η αριστερά, ούτε που οι υπόλοιποι παριστάνουν τους δεξιούς ενώ στην πραγματικότητα δεν ξέρουν τι τους γίνεται. Είναι που όλοι τους ανεξαιρέτως έχουν ξεφύγει τελείως. Τό ΄χουν χάσει, έχουν κόψει κάβο, έχουν τζαζέψει... πώς να το πω; Λες και οι άνθρωποι έχουν πάθει ομαδική παράκρουση.

Το πιο πρόσφατο κρούσμα αυτής της παράκρουσης είναι ο βουλευτής των Ανεξαρτήτων Ελλήνων Δημήτρης Καμμένος, ο οποίος δήλωσε προχτές πως (κρατηθείτε!) οι συντάξεις κόβονται για να μη μπορούν οι συνταξιούχοι να χαρτζηλικώνουν τα εγγόνια τους κι εκείνα να ξημεροβραδιάζονται με τάβλι και φραπέδες! Απολαύστε τον υποδειγματικό τρόπο με τον οποίο ξεδιπλώνει την υψηλού επιπέδου ανάλυσή του μέσω της τηλεοπτικής συχνότητας του Σκάι:

Εάν καταφέρουμε και δείξουμε και εξηγήσουμε στον κόσμο ότι από το να έχει την σύνταξη ο παππούς και να του παίρνει ένα κατοστάρικο τον μήνα ο εγγονός να πίνει φραπέ και να παίζει τάβλι, προτιμώ να του πάρω εγώ σαν κράτος (εφ' όσον είμαι σοβαρό) το κατοστάρικο και να το κάνω εργοδοτική εισφορά να πάω να βρω δουλειά στο παιδί για να μη πίνει φραπέ. Προσέξατε τι λέω; Θα ήθελα λίγο να το δούμε έτσι. Έτσι θα δώσεις δουλειές για να έχεις διαθέσιμο εισόδημα.

Αυτά είπε ο Δημήτρης Καμμένος και βάζω στοίχημα πως το αίμα που σας ανέβηκε στο κεφάλι δεν σας επέτρεψε να εμβαθύνετε σε όσα διαβάσατε. Να σας βοηθήσω, λοιπόν:

23/9/2015: Ο Δημήτρης Καμμένος αναλαμβάνει υφυπουργός υποδομών για... μισή μέρα.

Το πρώτο και κυριώτερο που έπρεπε να προσέξετε είναι ότι κόβονται οι συντάξεις. Τελεία. Ο κ. Καμμένος είναι σαφής: ένα "σοβαρό κράτος" πρέπει να κόψει από τον συνταξιούχο παππού το χαρτζηλίκι που δίνει στον εγγονό του. Μόνο που ο κ. Καμμένος είναι μακρυά νυχτωμένος και δεν έχει επαφή με την κοινωνία. Ας του εξηγήσουμε, λοιπόν, ότι η εποχή που οι παππούδες μοίραζαν χαρτζηλίκια στα εγγόνια τους έχει περάσει εδώ και χρόνια. Τώρα, πλέον, οι συντάξεις δεν φτάνουν ούτε για την επιβίωση των ίδιων των παππούδων. Όσοι ζουν ακόμη, ζουν επειδή είτε πρόλαβαν κι έφτιαξαν μια καλή "κάβα" για τα στερνά τους είτε επειδή τα παιδιά τους έχουν την δυνατότητα να τσοντάρουν. Οι υπόλοιποι... καλή ψυχή.

Το δεύτερο σημαντικό σημείο που έπρεπε να προσέξετε είναι το τι θα γίνει το κατοστάρικο που κόβεται. Κι εδώ είναι σαφής ο κ. Καμμένος: θα γίνει εργοδοτική εισφορά. Με άλλα λόγια: θα χαριστεί στους επιχειρηματίες, ώστε να μειωθεί το μισθοδοτικό τους κόστος. Θεωρητικώς, η μείωση του κόστους μιας επιχείρησης αντανακλάται εν μέρει σε μείωση της τιμής των παραγόμενων προϊόντων ή υπηρεσιών της και εν μέρει σε αύξηση των κερδών της. Κατά κανόνα, όμως, στην πράξη συμβαίνει μόνο το δεύτερο. Έτσι, το απλοποιημένο σχήμα δείχνει ότι τα χρήματα που κόβονται από τις συντάξεις, καταλήγουν στα συρτάρια των επιχειρήσεων και στις τσέπες των επιχειρηματιών. "Βόηθα με φτωχέ να μη σου μοιάσω" ένα πράμα...

Τί -υποτίθεται πως- θα κάνουν οι επιχειρηματίες μ' αυτά τα λεφτά, κατά τον κ. Καμμένο; Θα δημιουργήσουν θέσεις εργασίας. Παναπεί, εκεί που ο νεαρός έπαιρνε το κατοστάρικο και το ξόδευε στους καφενέδες, τώρα μ' αυτό το κατοστάρικο εξασφαλίζει το μέλλον του. Χμμμ.. Ας εξηγήσει κάποιος στον κ. Καμμένο ότι κανένα μέλλον δεν εξασφαλίζεται με μισθό 510,95 μικτά, δηλαδή με λιγώτερα από 430 τον μήνα στην τσέπη. Κι αυτά μόνο σε περίπτωση που δουλεύεις πλήρες οκτάωρο. Καθ' όσον, η πράξη αποδεικνύει ότι περισσότεροι από δύο στους τρεις νέους που βρίσκουν δουλειά, εργάζονται με "ελαστικό" τρόπο (τρίωρο ή τετράωρο, μερικές μέρες την εβδομάδα κλπ). Με άλλα λόγια, ξαναβρίσκονται με το κατοστάρικο του παππού στην τσέπη, μόνο που τώρα τραβιούνται για να το αποκτήσουν και δεν χάνουν την ώρα τους με φραπέ και τάβλι...


Βεβαίως, ο Δημήτρης Καμμένος δεν είναι κανένας τυχαίος ώστε να μη ξέρει τι λέει. Ο άνθρωπος είναι σπουδαγμένος. Όπως λέει ο ίδιος στο βιογραφικό του ότι "Οι σπουδές του περιλαμβάνουν υποχρεωτική εκπαίδευση στον Δημόσιο Λύκειο Βριλησσίων, φοίτηση στο Τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων Αμερικανικού Κολεγίου Αθηνών και εξειδίκευση στα Οικονομικά και Στρατηγική Επικοινωνία σε ΗΠΑ και Μ. Βρετανία". Βέβαια, σε όλα αυτά τα πομπώδη δεν βλέπουμε πουθενά κάποιο πτυχίο ή κάποιο μεταπτυχιακό αλλά, δεν μπορεί, κάτι θα υπάρχει. Επίσης, ο Δημήτρης Καμμένος "διαθέτει πολύ μεγάλη εμπειρία στα διεθνή τραπεζικά, στην επιχειρησιακή μελέτη και ανάλυση επενδύσεων καθώς και στον έλεγχο συμβάσεων χρηματοδοτήσεων", αν και δεν βλέπουμε τι είδους τραπεζική εμπειρία είναι αυτή ούτε πού και πώς την απέκτησε αλλά, δεν μπορεί, κάτι θα ξέρει. Παρεμπιπτόντως, αν κάποιος βρει στο διαδίκτυο ιστοσελίδα κάποιας (έστω μίας!) από τις εταιρείες όπου έχει εργαστεί ο κ. Καμμένος, ας μου στείλει τον σύνδεσμο με email, διότι εγώ δεν βρήκα τίποτε (μάλλον χρειάζομαι μαθήματα χρήσης google).

Εκείνο που σίγουρα ξέρουμε για τον Δημήτρη Καμμένο, μέσα από όσα ο ίδιος έχει αναρτήσει στο Twitter είναι ότι:
- (α) Απεχθάνεται τον Τσίπρα και την αριστερά: "Ο Τσίπρας είναι χειρότερος από τον ΓΑΠ. Είναι εγκληματίας. Παρακολουθεί, γνωρίζει 3 χρόνια τι και πώς μας καταστρέφουν και πάει υποψήφιος εκεί" (14/12/2013), "Οι αριστεροί είναι η δικαιολογημένη ενοχή και ανοχή της ηλίθιας κοινωνίας η οποία τον παίρνει ΑΑΑριστερόστροφα" (7/11/2013).
- (β) Απεχθάνεται τους εβραίους: "9/11 Και μην ξεχνάτε. Από τις 2.500 εβραίων που εργαζόταν στους Δίδυμους Πύργους εκείνη την ημέρα δεν πήγε κανένας τους για να εργαστεί" (9/11/2013), "Ααα είσαι τρόμπα. Μη μου ξαναμιλήσεις. Γαμώ το Ταλμούδ σας" (15/9/2013). "Ο Κουβέλης είναι Έλληνας; Οι Εβραίοι είναι πρώτα Εβραίοι και μετά κάτι άλλο" (3/9/2014).
- (γ) Απεχθάνεται τους ομοφυλόφιλους: "Γιατί η Χρυσή Αυγή δεν έβγαλε ανακοίνωση ή δεν παρενέβη δυναμικά στα ξεφτιλισμένα γκέι παρέιντ μπροστά στην Βουλή;; Άφαντοι..." (17/6/2014), "Είμαι της Τάξεως και της Ηθικής. Το αναγκαστικό αλλοδαπό πουστροδίκαιο δε θα περάσει" (23/11/2013), "Ο αναγκαστικός σεβασμός του τουρλοκωλιάσματός σας με βρίσκει αντίθετο όσο μου τον κάνουνε πλύση εγκεφάλου" (23/11/2013), "Με αναγκάζεις να σεβαστώ την ανωμαλία σου. Αυτό είναι φασιστικό νταβατζιλίκι. Δεν θα πάρω" (23/11/2013).
- (δ) Μετά βίας γλιτώνει το εγκεφαλικό στον συνδυασμό αριστερός + εβραίος + ομοφυλόφιλος: "ΣυΡιζΑ σε πλήρη ταύτιση με τις επιταγές του σιωνισμού = να διαλυθούν οι άλλες κοινωνίες!! Στο Ισραήλ γιατί δεν κάνουν γάμους ομοφυλόφιλων;" (23/11/2013).

Εκείνο που, επίσης, ξέρουμε είναι ότι, κατά τον σχηματισμό τής κυβέρνησης στις 23/9/2015, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας ανέθεσε στον Δημήτρη Καμμένο το χαρτοφυλάκιο του υφυπουργού υποδομών, μεταφορών και δικτύων. Ο Καμμένος ορκίστηκε αλλά έμεινε στην θέση του λιγώτερο από δώδεκα ώρες. Χάρη στα παραπάνω "τιτιβίσματά" του (και σωρεία άλλων ακόμη) προκλήθηκε τέτοιος σάλος ώστε αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Το ωραιότερο είναι ότι την παραίτησή του την ανακοίνωσε ο συνεπώνυμός του πρόεδρος του κόμματός του (*) με μια ανάρτηση στο... twitter: "Μέχρι την απόδειξη της αλήθειας για την υπόθεση των αντισημιτικών ρατσιστικών αναρτήσεων, ο υφυπουργός θα διευκολύνει με την παραίτησή του".

Αυτός ο πολυσπουδαγμένος φελλός, λοιπόν, κλήθηκε από τον Σκάι για να εξηγήσει σε μας τους άσχετους γιατί όταν ένα "σοβαρό κράτος" μειώνει το εισόδημα των συνταξιούχων, φροντίζει ουσιαστικά τα εγγόνια τους. Κι όσο σκέφτομαι ότι κάποιοι είναι τόσο "καμμένοι" ώστε και τον ακούνε και τον παίρνουν στα σοβαρά, τόσο τρελαίνομαι...


-----------------------------------------
(*) Από όσα είναι γνωστά, η μόνη σχέση Πάνου και Δημήτρη Καμμένου είναι ότι έχουν το ίδιο επώνυμο, αν και το φιλικά προσκείμενο στον Αντώνη Σαμαρά ιστολόγιο "Δεξί Εξτρέμ" ισχυρίζεται ότι είναι συγγενείς (δίχως να ξεκαθαρίζει το είδος της συγγένειας, πάντως).