Τόμας Σανκάρα: ο Τσε της Αφρικής

Για τους αριστερούς λιβανιστές του ιμπεριαλισμού, η παλιά Ευρώπη, η Ευρώπη της δεκαετίας του '70 και του '80, είχε ένα προοδευτικό δρόμο, σε αντίθεση με τώρα που τον έχασε και έπεσε στην λακκούβα του νεοφιλελευθερισμού. Διότι, για δαύτους, πρόκειται περί λάθους και όχι περί μιας ενιαίας συγκεκριμένης πολιτκής γραμμής η οποία αναπτύχθηκε στην μορφή που έχει σήμερα.

"Μας λείπει ένας Μιττεράν, ρε παιδί μου, σήμερα στην Ευρωπαική Ένωση", θα ακούσετε πολλούς τέτοιους να λένε. Αυτός ο μεγάλος ηγέτης λιβανίζεται από σοσιαλδημοκράτες πάσης κοπής (και όχι μόνον). Στο πρόσωπό του η αριστερά της Ευρώπης έβλεπε μια Ευρώπη των αξιών και των αρχών, της Ευρώπης που βλέπει η δεξιά για παράδειγμα με ηγέτιδα την Μέρκελ σήμερα. Για τους αριστερούς δημοκράτες, ο Μιττεράν αντιπροσωπεύει μια νοσταλγική, χαμένη, αίγλη ενός δυνητικού μέλλοντος που χάθηκε στην μπόρα (διότι ήρθε και η κρίση από το πουθενά, βρε αδερφέ).

Ποιές ήταν όμως αυτές οι πολιτικές του μεγάλου σοσιαλιστή ηγέτη, που στηρίζονταν μάλιστα σε αρχές και αξίες; Ας πάρουμε ένα παράδειγμα μιας πρώην αποικίας (το ξέρω, δύσκολο να χωρέσει η αποικιακή πολιτική στη συζήτηση όταν μιλάμε για προοδευτικούς "σοσιαλιστές" ηγέτες). Το παράδειγμα της Μπουρκίνα Φάσο δύναται να δείξει με τον πιο γλαφυρό τρόπο το γεγονός ότι η πολιτική των χωρών της Ευρωπαικής Ένωσης και των "χαμένων σοσιαλδημοκρατών ηγετών" δεν είναι απόρροια λανθασμένων επιλογών αλλά, αντιθέτως, ανάπτυξης των παραδειγμάτων που τους ανέβασαν στην εξουσία. Ζούμε δηλαδή τα αποτελέμσατα των πολιτικών αυτών των "ηγετών της αριστεράς και της προόδου".

Το 1983 ο Τόμας Σανκάρα, μαρξιστής επαναστάτης, ανέλαβε τα ηνία της χώρας μετά από ένοπλη αντίσταση  υποστηριζόμενη από τον λαό και, κυρίως, τα φτωχότερα λαικά στρώματα. Τα κύρια αιτήματα ήταν η ανεξαρτησία της χώρας από τους γάλλους αποικιοκράτες και ριζικές αλλαγές στο κοινωνικο-οικονομικό σύστημα, εμφανώς επηρεασμένα από τις νίκες της εργατικής τάξης τόσο κατά την οκτωβριανή επανάσταση αλλά και της Κούβας, της οποίας ο Σανκάρα ήταν στενός φίλος και συνεργάτης. Το πλάνο τού Σανκάρα περιλάμβανε την εθνικοποίηση όλης της γης και του ορυκτού πλούτου της χώρας. Η πολιτική του ρητορεία αλλά και, πρακτικά, οι πολιτικές που υιοθέτησε, συμπυκνώνονταν σε έναν ατρόμητο αντι-ιμπεριαλισμό: συγκρούεται με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα για το χρέος της χώρας και συγκεντρώνει δυνάμεις για να διώξει όλες τις δυνάμεις που καθιστούσαν τους συμπατριώτες του ζητιάνους της "ξένης βοήθειας".

Μια από τις άμεσα ριζοσπαστικές του κινήσεις, μάλιστα, ήταν η αλλαγή του ονόματος της περιοχής από Άνω Βόλτα σε Μπουρκίνα Φάσο (= η γη των άφθαρτων), που σκοπό είχε τον συμβολισμό αυτής της καινούργιας προσπάθειας του λαού για αυτονομία και λαοκρατία. Ξεκίνησε τις διαδικασίες για παροχή δωρεάν παιδείας και υγείας στο λαό, δίνοντας φάρμακα και εμβόλια σε πάνω από 2,5 εκατομμύρια πληθυσμό. Η αφοσίωσή του στο γυναικείο ζήτημα τον ώθησε να προωθήσει την ποινικοποίηση της κλειτοριδεκτομής στις γυναίκες, των αναγκαστικών γάμων και της πολυγαμίας των αρρένων. Μάλιστα, οι γυναίκες είχαν περίοπτη θέση σε κυβερνητικά πόστα, χωρίς αυτό να συνεπάγεται επικοινωνιακή τακτική για χειροκρότημα. Παράλληλα, προσπάθησε να αυξήσει την αγροτική παραγωγή με έμφαση στην εσωτερική αυτάρκεια και εξυπηρέτηση λαικών αναγκών.

Λογάριαζε όμως χωρίς τους προοδευτικούς αριστερούς της Γαλλίας, που δεν ήθελαν να αφήσουν την περιοχή στα χέρια ενός μαρξιστή, πολύ περισσότερο να μεταλαμπαδευτούν οι ιδέες αυτές σε ολόκληρη την Αφρική. Με βοήθεια από την Γαλλία (εννοείται και με σοβαρές ενδείξεις και υποψίες εμπλοκής των ΗΠΑ), οργανώνεται πραξικόπημα με επικεφαλής τον παλιό σύντροφό του Μπλες Κομπαορέ στις 15 Οκτωβρίου 1987. Ο Σανκάρα δολοφονείται και ο Κομπαορέ αναλαμβάνει την εξουσία, διατηρώντας την μέχρι σήμερα. Η Γαλλία τον θεωρεί φίλο και σύμμαχο ενώ ο ίδιος έχει αναιρέσει όλες τις πολιτικές του Σανκάρα. Μέχρι σήμερα η Γαλλία δεν έχει ανοίξει τα ντοκουμέντα σχετικά με την δολοφονία τού Σανκάρα, για να δει η αλήθεια το φως της δημοσιότητας.

Παρά τα μεγάλα άλματα που έγιναν κατά την σύντομη θητεία του Σανκάρα στην εξουσία, η Μπουρκίνα Φάσο είναι σήμερα μια ανοικτή οικονομία και μια απ΄ τις φτωχότερες χώρες του κόσμου. Πολλές γυναίκες παλεύουν ενάντια στην κλειτοριδεκτομή απέναντι σε αντίξοες συνθήκες, με ιατρικά έξοδα και γραφειοκρατία αλλά και ανάμεσα σε θρησκευτικές ιδεολογίες για το ζήτημα. Σύμφωνα με μελέτη του 2011, ποσοστό 77% των γυναικών που ερωτήθηκαν (από δείγμα πέραν των 12.000), είχαν υποστεί αυτή την διαδικασία.

Ως αποτέλεσμα της επαναστατικής αλλά και κυβερνητικής του δραστηριότητας, ο λαός της Μπουρκίνα Φάσο ονόμασε τον Σανκάρα "Ο Τσε της Αφρικής". Το παράδειγμα του Σανκάρα αποτελεί σημαντικό μάθημα ταξικής πολιτικής, απο-αποικιοποίησης και αγώνα αντίστασης στον ιμπεριαλισμό έναντι της φιλελεύθερης πολιτικής των καλών σχέσεων αλλά και αστείρευτη πηγή γνώσης για πολιτικό αγώνα έναντι στο χρέος των πρώην αποικιών και των χωρών που πλήττονται από την καπιταλιστική ανισόμετρη ανάπτυξη. Η ιστορία του Τόμας Σανκάρα συμπυκνώνει τόνους ιστορικής και θεωρητικής ανάλυσης της ταξικής πολιτικής, σε αντίθεση με την σοσιαλδημοκρατία και τον ιστορικό της ρόλο σε περιόδους επαναστατικές καθώς και της εχθρικής της στάστης σε επαναστατικά κινήματα προς όφελος του ιμπεριαλισμού και των μονοπωλίων. Εκτός και αν κάποιοι θεωρούν ότι με τα σημερινά δεδομένα, αυτή η πολιτική δεν θα ήταν εφικτή…


Η επανάστασή μας στην Μπουρκίνα Φάσο αντλεί από το σύνολο των εμπειριών του ανθρώπου από την στιγμή της πρώτης ανάσας της ανθρωπότητας. Θέλουμε να είμαστε οι κληρονόμοι όλων των επαναστάσεων του κόσμου, όλων των απελευθερωτικών αγώνων των λαών του Τρίτου Κόσμου. Αντλήσαμε διδάγματα από την αμερικανική επανάσταση. Η γαλλική επανάσταση μας δίδαξε τα δικαιώματα του ανθρώπου. Η μεγάλη οκτωβριανή επανάσταση έφερε τη νίκη στο προλεταριάτο και έκανε δυνατή την πραγματοποίηση των ονείρων της παρισινής κομμούνας και της δικαιοσύνης. (Τόμας Σανκάρα, 1984)

[Από το κυπριακό ιστολόγιο "Αγκάρρα"]

---------------------------------------------

Σημειώσεις ιστολογίου: 

(α) Όσοι δεν έχετε πρόβλημα με τα αγγλικά σας, δείτε στο YouTube το διαρκείας 52 λεπτών ντοκυμανταίρ με τίτλο "Thomas Sankara: The Upright Man". Κάθε άλλο παρά θα χάσετε τον χρόνο σας.

(β) Ο Σανκάρα καθιέρωσε την "προφορική ψηφοφορία", όπου ο κάθε ψηφοφόρος δήλωνε στην εφορευτική επιτροπή την προτίμησή του και η επιτροπή την κατέγραφε. Όταν κάποιος δυτικός δημοσιογράφος ρώτησε τον Σανκάρα γιατί η ψήφος δεν ήταν μυστική και με ψηφοδέλτια, εκείνος έβαλε τα γέλια και απάντησε: "Μα έτσι θα ψήφιζε μόνο το 1% που ξέρει να διαβάζει".

(γ) Όταν ο Σανκάρα τα έβαλε με την Παγκόσμια Τράπεζα, έκανε την εξής ιστορική δήλωση: "Αν δεν πληρώσουμε, οι δανειστές μας δεν θα πεθάνουν. Αν πληρώσουμε, θα πεθάνουμε εμείς. Δεν μπορούμε να πληρώσουμε και δεν θέλουμε να πληρώσουμε."