Δυο "ρεπορτάζ" από εκείνο τον Νοέβρη

Δεν είναι η πρώτη φορά που το ιστολόγιο προστρέχει στην ταπεινή συλλογή των δεκάξι μόνο ποιημάτων τού αλησμόνητου Δημήτρη Ραβάνη-Ρεντή με τον χαρακτηριστικό τίτλο "Ρεπορτάζ για ένα ζεστό Νοέβρη". Όμως, κάθε χρόνο, τέτοια μέρα δεν είναι δυνατόν να μη κατεβάσω αυτό το μόλις σαράντα σελίδων βιβλιαράκι από το ράφι τής βιβλιοθήκης μου...

Έτσι άρχιζε το κείμενο που ανέβασα στο ιστολόγιο πέρυσι, στην επέτειο του Πολυτεχνείου. Δεν έχω κανένα λόγο να αλλάξω συνήθεια εφέτος. Τότε, από αυτή την ποιητική συλλογή είχα παρουσιάσει το "Ελικόπτερο" ενώ παλιότερα είχα μοιραστεί μαζί σας τα "Ορόσημα" και το "Περιμένουν". Σήμερα λέω να προσθέσω άλλα δυο "ρεπορτάζ" από εκείνο το ταπεινό αλλά επί 43 ολόκληρα χρόνια πάλλον από ζωντάνια βιβλιαράκι. Ας πούμε, ότι το πρώτο "ρεπορτάζ" μεταφέρει μια εικόνα από το πώς άρχισαν όλα και το δεύτερο από το πώς τέλειωσαν...

Το κέρδος

Ως τότε δεν γνωρίζαμε ο ένας τον άλλον
και μες στο σπίτι μας ακόμη.
Ως εκείνη τη μέρα του Νοέβρη,
δεν ξέραμε ποιος κάθεται στο διπλανό διαμέρισμα.
Και ξαφνικά,
συναντηθήκαμε στο ασανσέρ με τον συνταξιούχο του τρίτου,
συναντηθήκαμε στην είσοδο με τη νοικοκυρά του πρώτου,
συναντηθήκαμε στην πόρτα με έναν εργάτη,
με έναν πρώην υπουργό,
συναντηθήκαμε στο δρόμο με τους απέναντι
και κατεβήκαμε την Πατησίων.

Και ξαφνικά χαμογελάσαμε ο ένας στον άλλον,
κι απλώσαμε τις αντένες μας στα ίδια κύματα:
1050 χιλιόκυκλοι. 

Αποστολή

Πρώτα - πρώτα, πλύσου καλά,να φύγουν τα αίματα,
να μην τρομάξουν όταν σε δουν.
Χτύπα την πόρτα και πες...
Μα πλύνε, πρώτα, τα αίματα.
Είσαι και κίτρινος,
προσπάθησε να συνέλθεις.
Μην έχεις αυτό το ύφος.
Χτύπα την πόρτα και πες...
Μα ρώτησε πιο πριν τη γειτονιά.
Μου φαίνεται πως ήταν άρρωστη η μητέρα της.
Ρώτα τη γειτονιά αν μπορεί ν' αντέξει την είδηση.
Πλύσου, όμως, πρώτα, καλά,
ξυρίσου και κυρίως μην κλάψεις.
Αν δεν μπορείς, να πάει κανένας άλλος.

Βρες έναν τρόπο να το πεις:
Η Άννα, πες...
Βρες έναν τρόπο...
Μα πλύνε πρώτα τα αίματα, ξυρίσου κι άλλαξε κοστούμι.
Και προπαντός μην κλαις.
Που είναι κόκκινα τα μάτια σου
πες: «φταίνε τα δακρυγόνα»
εξάλλου, ολωνών τα μάτια είναι κόκκινα.
Πες, στην αρχή, πως είναι μόνο ένα τραύμα...
Καθάρισε, όμως, πρώτα τα αίματα, ξυρίσου κι άλλαξε κοστούμι.
Και προπαντός μην κλάψεις.

Αν δεν μπορείς, να πάει κανένας άλλος.

Η αθλιότητα του εργάτη

Επειδή δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να καβαλάμε καλάμι όλοι όσοι γράφουμε δυο αράδες στο διαδίκτυο, καλό είναι να θυμόμαστε κάπου-κάπου ότι κατά μείζονα λόγο κάνουμε δυο πράγματα: είτε λέμε μπούρδες είτε "κλέβουμε" εκείνους που πραγματικά είχαν κάτι να πουν. Την ώρα, λοιπόν, που ως αναγνώστες επαινείτε κάποιον αρθρογράφο, αναρωτηθείτε μήπως απονέμετε εύσημα σε κάποιον που δεν τα δικαιούται, μιας και τα κείμενά του μάλλον αποτελούν επεξεργασία πραγματικής δουλειάς άλλου. Για παράδειγμα, σκεφτείτε πόσα από τα κείμενα που έχετε διαβάσει κατά καιρούς σε τούτο το ιστολόγιο αποτελούν προϊόν επεξεργασίας ή ανάλυσης τού παρακάτω μαρξικού κειμένου, γραμμένου το 1844, όταν ο Μαρξ ήταν 26 ετών:


Ο εργάτης δεν κερδίζει αναγκαστικά όταν κερδίζει ο κεφαλαιοκράτης. Χάνει, όμως, οπωσδήποτε όταν χάνει ο κεφαλαιοκράτης. Για παράδειγμα, ο εργάτης δεν κερδίζει όταν ο κεφαλαιοκράτης διατηρεί την τιμή τής αγοράς πάνω από τη φυσική τιμή, μέσω κάποιου βιομηχανικού ή εμπορικού μυστικού, μέσω κάποιου μονοπωλίου ή κάποιας ευνοϊκής θέσης τής ιδιοκτησίας. (...)

Γενικά, πρέπει να παρατηρήσουμε ότι εκεί που πλήττονται αμφότεροι, ο εργάτης και ο κεφαλαιοκράτης, ο εργάτης πλήττεται στην ίδια του την ύπαρξη ενώ ο κεφαλαιοκράτης πλήττεται στο κέρδος τού νεκρού μαμμωνά του. Ο εργάτης είναι υποχρεωμένος να αγωνιστεί όχι μόνο για τα φυσικά μέσα επιβίωσής του αλλά και για την ανεύρεση και εξασφάλιση εργασίας, δηλαδή για τη δυνατότητα και τα μέσα με τα οποία θα εκφραστεί η δραστηριότητά του. Ας εξετάσουμε τις τρεις κύριες καταστάσεις που μπορεί να δημιουργηθούν σε μια κοινωνία και την επίδρασή τους στον εργάτη:


(1) Όταν μειώνεται ο πλούτος της κοινωνίας, εκείνος που υποφέρει περισσότερο είναι ο εργάτης. Γιατί, μολονότι η εργατική τάξη δεν μπορεί να κερδίσει όσα κερδίζει η τάξη των ιδιοκτητών όταν η κοινωνία ευημερεί, κανένας δεν μαστίζεται τόσο δεινά όσο η εργατική τάξη όταν η κοινωνία βρίσκεται σε παρακμή.


(2) Ας εξετάσουμε τώρα μια κοινωνία όπου ο πλούτος αυξάνεται. Η κατάσταση αυτή είναι η μόνη ευνοϊκή για τον εργάτη. Εδώ ο ανταγωνισμός είναι μεταξύ των κεφαλαιοκρατών. Η ζήτηση για εργάτες υπερβαίνει την προσφορά. Αλλά, πρώτα απ' όλα, η αύξηση των μισθών οδηγεί σε υπερβολική εργασία μεταξύ των εργατών. Όσο περισσότερα θέλουν να κερδίσουν, τόσο περισσότερο πρέπει να θυσιάσουν τον χρόνο τους και την ελευθερία τους και να δουλέψουν σαν σκλάβοι στην υπηρεσία τής πλεονεξίας. Με τον τρόπο αυτό συντομεύουν τη ζωή τους. (...)

Παραπέρα, πότε μια κοινωνία βρίσκεται σε κατάσταση αυξανόμενου πλούτου; Όταν αυξάνονται τα κεφάλαια και τα εισοδήματα μιας χώρας. Αυτό, όμως, είναι δυνατό μόνο σαν αποτέλεσμα συσσώρευσης μεγάλης ποσότητας εργασίας, αφού το κεφάλαιο είναι συσσωρευμένη εργασία, όταν δηλαδή αφαιρούνται από τον εργάτη όλο και περισσότερα από τα προϊόντα που παράγει, όταν η δική του εργασία τον αντιμετωπίζει όλο και περισσότερο σαν ξένη ιδιοκτησία και τα μέσα της ύπαρξής του και της δραστηριότητάς του συγκεντρώνονται όλο και περισσότερο στα χέρια τού κεφαλαιοκράτη.

Η συσσώρευση του κεφαλαίου αυξάνει τον καταμερισμό τής εργασίας και ο καταμερισμός τής εργασίας αυξάνει τον αριθμό των εργατών. Αντίστροφα, η αύξηση του αριθμού των εργατών αυξάνει τον καταμερισμό εργασίας και η αύξηση του καταμερισμού εργασίας αυξάνει την συσσώρευση κεφαλαίου. Σαν συνέπεια αυτού του καταμερισμού εργασίας από τη μια μεριά και της συσσώρευσης κεφαλαίου από την άλλη, ο εργάτης εξαρτάται όλο και πιο πολύ από την εργασία. Μια επιμερισμένη, πολύ μονόπλευρη και μηχανιστική εργασία. Όπως, λοιπόν, καταπιέζεται ο εργάτης διανοητικά και σωματικά και εξομοιώνεται με τη μηχανή και, αντί να παραμένει άνθρωπος, μετατρέπεται σε μια αφηρημένη δραστηριότητα κι ένα στομάχι, έτσι εξαρτάται όλο και περισσότερο από κάθε διακύμανση στην τιμή τής αγοράς, από την επένδυση του κεφαλαίου και από τις ιδιοτροπίες τού πλούτου. Επίσης, η αύξηση της τάξης των ανθρώπων που εξαρτώνται από την εργασία αυξάνει τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργατών και μειώνει την τιμή τους. (...)

Σε μια κοινωνία με αυξανόμενο ρυθμό ευημερίας (...) το αποτέλεσμα είναι η ένταση του ανταγωνισμού μεταξύ των κεφαλαιοκρατών, η αύξηση της συγκέντρωσης του κεφαλαίου, η καταστροφή μικρών κεφαλαιοκρατών από τους μεγάλους, οπότε ένα τμήμα τους μεταναστεύει στην εργατική τάξη (...) και επειδή ο αριθμός των εργατών αυξάνεται, ο ανταγωνισμός ανάμεσά τους παίρνει αξιόλογες διαστάσεις, γίνεται αφύσικος και βίαιος. Οπότε ένα τμήμα τής εργατικής τάξης υποβιβάζεται σε ζητιάνους ή καταδικάζεται στην πείνα (...).

Έτσι, ακόμα και σε μια κοινωνική κατάσταση πολύ ευνοϊκή για τον εργάτη, η αναπότρεπτη συνέπεια γι' αυτόν είναι η υπερβολική εργασία και ο πρόωρος θάνατος, η υποβάθμισή του σε απλή μηχανή, η υποδούλωσή του στο κεφάλαιο που συσσωρεύεται απειλητικά εναντίον του, ο νέος ανταγωνισμός και η πείνα ή η ζητιανιά για ένα τμήμα τής τάξης του. (...)

Μια αύξηση των μισθών προκαλεί στον εργάτη την ίδια επιθυμία από την οποία κατέχεται ο κεφαλαιοκράτης: να γίνει πλούσιος. Η επιθυμία του αυτή, όμως, μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο θυσιάζοντας το νου και το σώμα του. Μια αύξηση των μισθών προϋποθέτει και επιφέρει τη συσσώρευση του κεφαλαίου. Έτσι, το προϊόν τής εργασίας εναντιώνεται προς τον εργάτη σαν κάτι ολοένα και περισσότερο ξένο προς αυτόν. (...) Αφού ο εργάτης έχει υποβιβαστεί σε μηχανή, η μηχανή μπορεί να τον αντιμετωπίσει ως ανταγωνιστή. Τελικά, όπως η συσσώρευση του κεφαλαίου αυξάνει τον όγκο τής βιομηχανίας και για το λόγο αυτό και τον αριθμό των εργατών, με τον ίδιο τρόπο καθιστά ικανό τον ίδιο αυτό όγκο τής βιομηχανίας να παράγει μεγαλύτερη ποσότητα προϊόντων. Αυτό οδηγεί στην υπερπαραγωγή και καταλήγει είτε στον παραμερισμό από την εργασία μεγαλύτερου αριθμού εργατών είτε στη μείωση των μισθών τους στο βαθμό τού επιδόματος.

Αυτές είναι οι συνέπειες της κοινωνικής κατάστασης που είναι πολύ ευνοϊκή για τον εργάτη, δηλαδή μια κατάσταση αναπτυσσόμενου πλούτου. Αλλά θα έρθει κάποτε ο καιρός που η κατάσταση αυτή θα φτάσει στο κορύφωμά της. Ποιά θα είναι τότε η θέση τού εργάτη;


(3) Σε μια χώρα που έχει φτάσει σ' αυτή την πληρότητα του πλούτου... τόσο οι αμοιβές τής εργασίας όσο και τα κέρδη τού κεφαλαίου θα είναι πιθανότατα πολύ χαμηλά... ο ανταγωνισμός για την εξεύρεση εργασίας θα είναι αναγκαστικά τόσο γεγονός ώστε να μειώνει τις αμοιβές εργασίας σε σημείο που μόλις να επαρκεί για τη συντήρηση των απασχολουμένων εργατών και, καθώς η χώρα θα έχει φτάσει ήδη σε πλήρη πληθυσμιακή ανάπτυξη, ο αριθμός των εργατών αυτών δε θα μπορούσε ποτέ να αυξηθεί. Οι πλεονάζοντες θα έπρεπε να πεθάνουν.

Έτσι, σε κατάσταση κοινωνικής παρακμής έχουμε αυξανόμενη αθλιότητα του εργάτη, σε κατάσταση προόδου έχουμε μια πολύπλοκη αθλιότητα και στην κατάσταση απόλυτης ανάπτυξης έχουμε στατική αθλιότητα.


[Καρλ Μαρξ, "Οικονομικά και φιλοσοφικά χειρόγραφα", εκδόσεις Γλάρος, 1975, σελ. 46-50]

Προεδρικές τουριστικές επισκέψεις

Φαίνεται πως όσοι πρόεδροι των ΗΠΑ αποφασίζουν να επισκεφθούν την Ελλάδα, συνηθίζουν να το κάνουν λίγο πριν τελειώσει η θητεία τους, λες και η κύρια σκέψη τους έχει να κάνει περισσότερο με τον τουρισμό παρά με την πολιτική. Κάτι σαν "δεν θα μου ξαναδοθεί η ευκαιρία να πάω τζάμπα στην Ελλάδα, οπότε ας πάω τώρα με το προεδρικό αεροπλάνο, που είναι και άνετο". Πιο εύκολα μπορώ να πιστέψω κάτι τέτοιο παρά το ότι ολόκληρος Ομπάμα ήρθε από την άλλη άκρη τού πλανήτη για να συζητήσει μαζί μας... τί ακριβώς; Λες και υπάρχει κάτι στο οποίο διαφωνεί μαζί του η "πρώτη φορά αριστερά" κυβέρνησή μας;

Αθήνα, 19/7/1991: Ο Τζορτζ Μπους παίρνει το απεριτίφ του με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη,
τον υπουργό εξωτερικών Αντώνη Σαμαρά και την υφυπουργό παρά τω πρωθυπουργώ Ντόρα Μπακογιάννη.

Ο μπαμπάς Μπους είχε έλθει το καλοκαιράκι του 1991 κι έμεινε δυο μερούλες. Ο Μητσοτάκης τον περίμενε πώς και πώς, με τον τύπο και τους αναλυτές να είναι σίγουροι πως ο πλανητάρχης θα έκανε ιστορικές δηλώσεις για το κυπριακό. Όμως, ο Μπους απογοήτευσε τους πάντες, δηλώνοντας ότι η ελπίδα για την λύση τού κυπριακού (περί της οποίας είχε μιλήσει άλλωστε, τρέφοντας τα διάφορα δημοσιεύματα) ήταν μόνο η πρωτοβουλία τού γ.γ. του ΟΗΕ Χαβιέρ Φελίπε Ρικάρντο Πέρες ντε Κουέγιαρ υ ντε λα Χουέρα. Ύστερα επισκέφθηκε την βάση των ΗΠΑ στην Σούδα κι από κει έφυγε για Τουρκία.

Παρένθεση πρώτη. Οι αισιόδοξοι το είχαν δέσει κόμπο ότι ο Μπους θα έλυνε το κυπριακό, συγκρίνοντας την Κύπρο με το Κουβέιτ με μια μπακαλίστικη λογική: εφ' όσον ο πρόεδρος των ΗΠΑ τιμώρησε το Ιράκ για την εισβολή του στο Κουβέιτ, κατά τον ίδιο τρόπο θα τιμωρούσε και την Τουρκία για την εισβολή της στην Μεγαλόνησο. Όμως, ο Μπους το ξέκοψε: η εισβολή στην Κύπρο ήταν τελείως διαφορετική από εκείνη στο Κουβέιτ. Κι όλοι κατάπιαν την γλώσσα τους. Κλείνει η πρώτη παρένθεση.

Τα περί τουρισμού που λέγαμε πριν, είναι πιο έντονα στην περίπτωση Κλίντον. Η Χίλλαρυ είχε επισκεφθεί την Ελλάδα τον Μάρτιο του 1996 και είχε σκάσει από την στενοχώρια της που ο καιρός δεν της επέτρεψε να πεταχτεί ως την Σαντορίνη. Από τότε, το έβαλε αμέτι-μουχαμέτι να ξαναέρθει στον τόπο μας για να δει το ηλιοβασίλεμα από την Οία. Πες-πες, τον έσκασε τον Μπιλ, ο οποίος της το υποσχέθηκε για να την ξεφορτωθεί. Ζήτησε, λοιπόν, να του κανονίσουν μια επίσκεψη 3-4 ημερών στην Ελλάδα κι άρχισαν οι ετοιμασίες, οι οποίες βάσταξαν πάνω από δώδεκα μήνες. Εκτός από την Σαντορίνη, στο πρόγραμμα περιλαμβάνονταν τα Μετέωρα, η Βεργίνα και οι Μυκήνες.

Φαίνεται, όμως, ότι δεν ήταν γραφτό τής Χίλλαρυ να πάει στην Σαντορίνη. Με το που προσγειώθηκε το προεδρικό αεροσκάφος στην Αθήνα, αντί να βγουν έξω οι Κλίντον, μπήκε μέσα ο γνωστός μας Νίκολας Μπερνς, ο πρέσβυς τους, για να τους ενημερώσει ότι η Αθήνα καίγεται από τις πορείες και τα συλλαλητήρια κατά των ΗΠΑ. Μέσα σε έναν χρόνο, ο Μπερνς είχε σημειώσει 53 πορείες προς την πρεσβεία των ΗΠΑ, οι περισσότερες των οποίων κατελήγαν σε επεισόδια. Λίγες μέρες νωρίτερα, ο πρέσβυς είχε ειδοποιήσει την υπουργό εξωτερικών Μαντλήν Ωλμπράιτ ότι ο Σημίτης αρνιόταν να αναλάβει οποιαδήποτε δέσμευση για ασφάλεια του προέδρου σε περίπτωση πολυήμερης παραμονής.

Στις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας εκείνων των ημερών ξεχώρισε ένα θεατρικό σκετς, οργανωμένο από το Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών. Ήταν το "Λαϊκό Δικαστήριο", το οποίο στήθηκε στο Σύνταγμα, με "πρόεδρο" τον Κώστα Καζάκο και "κατηγορούμενους" καμμιά εικοσαριά ηγέτες των δυνάμεων που συμμετείχαν στον πόλεμο κατά της Γιουγκοσλαβίας. Ανάμεσα σε όσους βρέθηκαν στο "εδώλιο", ήσαν και ο Κλίντον με τον Σημίτη αλλά και ο γ.γ. του ΟΗΕ Κόφφι Ανάν. Μετά την έκδοση της "καταδικαστικής απόφασης", ακολούθησε η συνήθης πορεία προς την πρεσβεία των ΗΠΑ, η οποία σηματοδότησε τις εκδηλώσεις διαμαρτυρίας για την επικείμενη επίσκεψη.

Κάπως έτσι, λοιπόν, πριν καν πατήσει ο Μπιλ Κλίντον το πόδι του σε ελληνικό έδαφος, πάρθηκε η απόφαση να περιοριστεί το ταξίδι του στην Ελλάδα σε δυο μέρες. Και σαν να μην έφτανε αυτό, την δεύτερη μέρα της επίσκεψης έβρεχε. Παρά την βροχή, το προεδρικό ζεύγος κατάφερε να πάει μέχρι την Ακρόπολη, όπου ο πρόεδρος ενθουσιάστηκε αλλά η πρώτη κυρία έβραζε τόσο ώστε, αν την έπιανες από την μύτη θα έσκαγε.

Παρένθεση δεύτερη. Ο Κλίντον ένιωσε τόση ευχαρίστηση πάνω στην Ακρόπολη ώστε δεν δίστασε να γυρίσει στους δημοσιογράφους και να τους πει, εντελώς παρορμητικά, "αν τα μάρμαρα ήταν δικά μου, θα σας τα έδινα" (αναφερόμενος, προφανώς, στα ελγίνεια). Εννοείται ότι οι παρατρεχάμενοι της πρεσβείας βλαστήμησαν και ξαμολήθηκαν αμέσως να προλάβουν εφημερίδες και κανάλια για να μοιράσουν μια ανακοίνωση που έλεγε ότι "ο πρόεδρος εξέφρασε την προσωπική του άποψη και όχι την επίσημη άποψη των ΗΠΑ". Μια κουβέντα με ζουμί ακούσαμε από το στόμα του κι αυτή ήταν απλώς μια "προσωπική άποψη"; Εμ, καλά έκανε ο τότε πρόεδρός μας Κωστής Στεφανόπουλος και του τα έχωσε στο γεύμα! Κλείνει και η δεύτερη παρένθεση.

Σύνταγμα, 8/11/1999: Ο Κώστας Καζάκος προεδρεύει στο "Λαϊκό Δικαστήριο". Δεξιά του ο Βασίλης Κολοβός.

Θα μπορούσε κάποιος να πει ότι, την εποχή που επισκέφθηκαν την Ελλάδα, τόσο ο Μπους όσο και ο Κλίντον είχαν μπροστά τους έναν ακόμη χρόνο προεδρίας, άρα οι επισκέψεις τους δεν μπορεί να μην είχαν πολιτικό περιεχόμενο. Πάει καλά, ας πούμε ότι κάπου το παράκανα με όσα είπα πρωτύτερα για τουρισμό. Όμως, ο Ομπάμα ήρθε σήμερα ως τελειωμένος. Τί είδους πολιτική περιμένουμε από έναν πρόεδρο που, μόλις επιστρέψει στις ΗΠΑ, τα κύρια μελήματά του θα είναι να βρει πού θα κοιμηθεί το βράδυ της 20ης Ιανουαρίου 2017 και καμμιά βολική εταιρεία μεταφορών για να ξεκουβαλήσει;

Ας τελειώνουμε με τις βαθυστόχαστες αναλύσεις τού ποδαριού. Ο Ομπάμα κάνει την βόλτα του, βγάζοντας μερικές από τις τελευταίες του υποχρεώσεις ως πλανητάρχης και ως κύριος εκφραστής τού εκείθεν του Ατλαντικού κεφαλαίου. Η ελληνική κυβέρνηση τον υποδέχεται με τρόπο politically correct, ο οποίος δεν εκπλήσσει κανέναν. Εμείς διαμαρτυρόμαστε γι' αυτή την επίσκεψη επειδή αυτό είναι το καθήκον μας και βρίζουμε, βλαστημάμε και φασκελώνουμε επειδή αυτό βγαίνει από μέσα μας. Κάποιοι θα σπεύσουν να γλείψουν τον υψηλό μας επισκέπτη επειδή αυτό είναι το μόνο που ξέρουν να κάνουν. Και όλοι μαζί θα περιμένουμε λίγες ώρες ακόμη, να ξεκουμπιστεί ο πλανητάρχης και να ξαναγυρίσουμε στην ρουτίνα μας.

Τί θα μείνει από τούτο το διήμερο πανηγυράκι; Μάλλον τίποτε. Ίσως μια φωτογραφία τού Μπαράκ με τον Αλέξη (λεζάντα: "οι δυο αριστεροί") κι άλλη μια με τον Πάκη (λεζάντα: "οι δυο τελειωμένοι"). Κατά τα άλλα, όρος ωδίνον μυν τέξεται.

Κόκκινα δάνεια και κόκκινα βούνευρα

Ένα από τα πλέον εκνευριστικά πράγματα για οποιονδήποτε διαθέτει λίγο περισσότερες από απλώς στοιχειώδεις γνώσεις οικονομικών, είναι να ακούει ή να διαβάζει είτε μειωμένης αντιλήψεως είτε βαλτούς πολιτικούς και οικονομικούς ο-θεός-να-τους-κάνει αναλυτές, να υποστηρίζουν ότι η ανάκαμψη και η έξοδος από την ύφεση καθυστερούν επειδή οι τράπεζες αδυνατούν να διοχετεύσουν χρήμα στην "πραγματική οικονομία" (τί όρος, θεέ μου!) λόγω μείωσης των διαθεσίμων τους, η οποία οφείλεται αφ' ενός μεν στην απόσυρση των καταθέσεων αφ' ετέρου δε στην διόγκωση των κόκκινων δανείων. Μόνο ένα πιο εκνευριστικό πράγμα μπορώ να σκεφτώ: την ύπαρξη πολιτών που όχι απλώς καταπίνουν αμάσητα όλα τούτα αλλά τα ενστερνίζονται, τα προσυπογράφουν και τα αναμεταδίδουν.

[Διάγραμμα: Έθνος, 23/2/2016]

Είναι καιρός να τελειώνουμε με τα παραμύθια. Κάθε σκεπτόμενος πολίτης θα έπρεπε να γνωρίζει ότι οι τράπεζες δεν χρειάζονται ρευστό στα συρτάρια τους για να χορηγήσουν δάνεια: χρησιμοποιούν εικονικό (λογιστικό) χρήμα. Αυτό το έχουμε αναλύσει στο παρελθόν και θα επανέλθουμε, όποτε χρειαστεί. Προς το παρόν, ας μείνουμε στην συνοπτική περιγραφή τού Μάικλ Χάντσον: "Οι τράπεζες δανείζουν εικονικό χρήμα, που στην πραγματικότητα δεν διαθέτουν, το οποίο εγγυοδοτείται με κεφάλαια που στην πραγματικότητα δεν έχουν, που κι αυτά υποστηρίζονται από τις κεντρικές τράπεζες που τυπώνουν χρήμα από αέρα κοπανιστό". Κατά συνέπεια, η άρνηση των τραπεζών να χορηγήσουν δάνεια δεν οφείλεται στην εκ μέρους τους έλλειψη ρευστού. Οφείλεται στην έλλειψη αξιόχρεων δανειοληπτών. Με απλά λόγια: λεφτά για δανεικά υπάρχουν, φερέγγυοι δανειζόμενοι δεν υπάρχουν (ας είναι καλά τα μνημόνια).

Το παραμύθι που συζητούμε εδώ, περιέχει ένα άλλο παραμυθάκι. Αυτό που λέει ότι τα προβλήματα των τραπεζών οφείλονται στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, στα "κόκκινα". Ας αφήσουμε στην άκρη όσα είπαμε πρωτύτερα για εικονικό-λογιστικό χρήμα κι ας μη μιλήσουμε για το πώς εικονικά δανεικά δημιουργούν πραγματικό έλλειμμα. Ας μιλήσουμε για πραγματικό χρήμα.

Η πραγματικότητα, λοιπόν, λέει πως από πραγματικό χρήμα, οι τράπεζες έχουν πάρει κάμποσο τα τελευταία χρόνια. Πήραν από το κράτος 4,5 δισ. για προνομιούχες μετοχές κι άλλα 10,5 δισ. για ειδικούς τίτλους. Κέρδισαν κάπου 18 δισ. με το κούρεμα. Πήραν άλλα 50 δισ. από τις διάφορες ανακεφαλαιοποιήσεις. Πήραν ακόμη 127,3 δισ. με την μορφή εγγυήσεων αλλά πήραν και μια σειρά άλλων εγγυήσεων, με τις οποίες εξασφάλισαν 125 δισ. ρευστότητα από την ΕΚΤ. Μέχρις εδώ έχουμε μαζέψει πάνω από 335 δισ. κι ακόμη δεν έχουμε λογαριάσει τις εγγυήσεις που τους έχει χορηγήσει η τρέχουσα κυβέρνηση επειδή ακόμη τρέχουν.

Έχοντας βάλει στα συρτάρια τους 335 δισ. από το κράτος ή, έστω, με τις ευλογίες τού κράτους και χωρίς να λογαριάσουμε τις λογής-λογής καταθέσεις φυσικών και νομικών προσώπων, πόσα δάνεια έχουν στον δρόμο οι τράπεζες; 232 δισ. είναι η απάντηση. Πόσα απ' αυτά είναι μη εξυπηρετούμενα; Τα 109 δισ., δηλαδή το 47%. Δεν υπάρχει αντίρρηση ότι πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη, όμως δεν είναι αυτό που μας απασχολεί εδώ. Εδώ μας απασχολεί το παραμύθι που λέει ότι αυτά τα 109 δισ. που δεν εξυπηρετούνται δημιουργούν πρόβλημα ρευστότητας σε κάποιους που έχουν πάρει υπερτριπλάσιο ποσό χρημάτων ως... δώρο!

Παρένθεση. Να προσθέσουμε εδώ μια λεπτομέρεια, την οποία αποφεύγουν να θίξουν οι τυχάρπαστοι αναλυτές, οι οποίοι υποστηρίζουν πως οι ενισχύσεις των τραπεζών είναι απαραίτητες γιατί έτσι προστατεύονται οι καταθέσεις των πολιτών: από τα 335 δισ. που προαναφέραμε, όσα δεν είναι εγγυήσεις προαυξάνουν το δημόσιο χρέος μας, για την εξυπηρέτηση του οποίου επιβάλλονται φόροι, κόβονται μισθοί και συντάξεις και καταλύεται κάθε έννοια κοινωνικού κράτους. Με απλά λόγια: κάθε φορά που το κράτος κάνει ενέσεις ρευστότητας στις τράπεζες, στέλνει τον λογαριασμό στους πολίτες του και τους καλεί να πληρώσουν για να μη χάσουν τις καταθέσεις τους. Λογική του παραλόγου. Κλείνει η παρένθεση.

[Διάγραμμα: "The dynamics and drivers of non‐performing exposures in the EU banking sector]

Κι επειδή η κουβέντα είναι πόρνη και ξεστρατίζει εύκολα, μήπως θυμάται κανείς ότι πέρυσι τέτοιες μέρες οι τράπεζες έκαναν αύξηση κεφαλαίου, ορίζοντας ως τιμή για τις μετοχές τους 1 (Eurobank), 2 (Εθνική), 3 (Πειραιώς) και 4 (Alpha) λεπτά τού ευρώ, όταν έναν χρόνο νωρίτερα οι ίδιες μετοχές είχαν αντίστοιχα 31, 30, 170 και 65 λεπτά; Κι έτσι βρέθηκε το δημόσιο με μια μετοχή π.χ. της Πειραιώς, που την είχε αγοράσει 1,70 ευρώ, να αξίζει 0,03 μόνο, δηλαδή να έχει χάσει το 98,24% των χρημάτων που είχε πληρώσει. Με αυτό το ωραίο κόλπο, το κράτος έχασε σχεδόν το σύνολο των κάπου 50 δισ. που είχε ξοδέψει για ανακεφαλαιοποιήσεις. Μήπως μπορεί να μας πει κάποιος από τους "έγκυρους" αναλυτές σε ποιες τσέπες κατέληξαν αυτά τα λεφτά;

Κατά τα άλλα, τα "κόκκινα" δάνεια αποτελούν τροχοπέδη για την οικονομία μας και πρέπει να χάσει ο κάθε φουκαράς το σπίτι του ή το μαγαζάκι του για να ξεμπλοκάρουμε.

Ε, ρε κόκκινο βούνευρο που χάθηκε...

Σημείωση: Αν δεν γνωρίζετε τι είναι το βούνευρο, ανοίξτε ένα λεξικό ή ψάξτε στο διαδίκτυο.

Σαββατιάτικα (132) - τα τραμπικά

*** Εστία: "Ο Τραμπούκος εις τον Λευκόν Οίκον" *** Όχι τον Τραμπ, ρε πούστη μου, απάνω που πηγαίναμε για 51η πολιτεία των ΗΠΑ! *** Πώς να πάει τώρα καλά η σχέση μας με τις ΗΠΑ αφού έχουμε αριστερή κυβέρνηση; *** Εδώ που τα λέμε, ας κάνουμε καλή σχέση με καμμιά γκόμενα και δεν πηδιούνται οι ΗΠΑ...  *** Αυτή την μαλακία που λέτε ότι ο Τραμπ είναι ένας αυτοδημιούργητος και πετυχημένος επιχειρηματίας που δούλεψε σκληρά, την σκεφτήκατε μόνοι σας ή την ακούσατε κάπου; *** Καθ' όσον η μόνη επιτυχία τού Τραμπ είναι ότι κληρονόμησε μισό δισ. από τον πατέρα του. *** Εσείς, τί έχετε κληρονομήσει, βρε αποτυχημένοι; *** Έθνος: "Ο Τραμπαρίφας στο τιμόνι των ΗΠΑ" *** Γιατί απογοητευθήκατε που ο Τραμπ

Άσε την Νομική, αγόρι μου; Εσύ είσαι γι' άλλα!

διαδέχεται τον Ομπάμα; *** Τόσο πολύ τιμήθηκε ο προεδρικός θεσμός από τον Ομπάμα και λυπάστε για την κατάντια του; *** Τρία πράγματα είχε υποσχεθεί ο Μπαράκ πριν οχτώ χρόνια, κανένα δεν έκανε. *** Κλείσιμο του Γκουαντάναμο, απόσυρση από το Αφγανιστάν, εθνικό σύστημα υγείας. *** Ο κύριος Τίποτα. *** Εδώ πάει αυτό, Θόδωρε! *** Σοβαρά τώρα, ενοχληθήκατε που θα πάρει ο Ντόναλντ την θέση τού Μπαράκ; *** Εδώ δεν ενοχληθήκατε όταν ο Γιωργάκης διαδέχθηκε τον Σημίτη στον ΠαΣοΚ, η Σαράφογλου την Τρέμη στο Μέγκα κι ο Μαντζουράκης τον Μπάγιεβιτς στον Ολυμπιακό. *** Ελεύθερος Τύπος: "Τυφώνας Τραμπίνα" *** Αφού ο Τραμπ είναι πάμπλουτος, δεν θα ήταν πιο ταιριαστό να τον έλεγαν Σκρουτζ αντί για Ντόναλντ; *** Είναι διασταυρωμένο ότι οι ομογενείς ψήφισαν Τραμπ; *** Εμ, γιατί νομίζατε ότι εδώ και δεκαετίες τους κοροϊδεύουμε "αμερικανάκια"; *** Το περιμένατε να τα κάνει τόσο σκατά η Χίλλαρυ; *** Αφού δεν μπόρεσε να νικήσει ούτε αυτόν τον χοντρομαλάκα, ποιον περιμένει να νικήσει; *** Τον Μίστερ Μπην; *** A propos, μήπως γνωρίζετε αν οι πίπες που έταξε η Μαντόννα στους ψηφοφόρους τής Χίλλαρυ, ισχύουν τώρα με την ήττα; *** Γιατί κοροϊδεύετε το εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ, που δεν βγάζει πάντοτε πρόεδρο αυτόν που θέλουν οι περισσότεροι ψηφοφόροι; *** Ρε σεις, αυτά τα έχουμε κάνει πρώτοι εμείς πάνω από μισό αιώνα νωρίτερα! *** Για να μη θυμηθώ πόσους έχουμε κάνει πρωθυπουργούς δίχως να τους ψηφίσει ποτέ κανείς. *** Μη λέμε συνέχεια ότι η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα γιατί θα καταντήσουμε αηδία. *** Αυγή: "Τραμπολίνο στο σκοτάδι" *** Αλέξη, φοβάμαι ότι η νίκη τού Τραμπ αχρηστεύει την επίσκεψη Ομπάμα. *** Τζάμπα κι άδικα θα γίνει της πουτάνας μεθαύριο. *** Μια επίσκεψη τής μαμάς τής Περιστέρας περισσότερο νόημα θα είχε για σένα. *** Φέρε τον Τραμπ αν μπορείς, να σε πω μάγκα. *** Μουρούτι: "Οφείλω να συγχαρώ δημόσια την

'Νταξ... έκοψε τελείως τον κάβο ο Κουρής

Όλια Αποστολοπούλου που επέμενε ότι έρχεται επελαύνοντας ο Τραμπ." *** Την γυναίκα σου συγχαίρεις δημοσίως, ρε Γιώργο; *** Αλλά αφού δεν μπορείς να την συγχαρείς για την επιλογή συζύγου... *** Τέτοια ντρίμπλα ούτε ο Χατζηπαναγής, ρε συ! *** Λέοναρντ, μήπως το παράκανες; *** Εντάξει, δεν είναι ό,τι καλύτερο ο Τραμπ πλανητάρχης αλλά δεν είπαμε να πεθάνουμε κιόλας! *** First we take Manhattan, then -με την φτώχεια που μας δέρνει- we take Amstel και πολύ μας πάει. *** Ριζοσπάστης: "Τι Τραμπ, τι Κλίντον" *** Εσείς ήρθατε στην Πάτρα να προσκυνήσετε την ζώνη τής Παναγίας; *** Δηλαδή, τους 150.000 που έτρεξαν, τους θεωρείτε μαλάκες; *** 150.000 και υπό βροχή, παρακαλώ!. *** Βγήκε ο κόπος τού Εφραίμ που την κουβάλησε από το Βατοπέδι. *** Φαήλος: "Κατεδαφίστε το Πολυτεχνείο, μνημείο τραμπουκισμού, ασχήμιας και βρομιάς, χαβούζα της προοδευτικής αλητείας και προθάλαμος της τρομοκρατίας." *** Τα είπες όλα, αγόρι μου. *** Δυστυχώς, δεν θα σε ακούσει κανείς. *** Αν έχεις λίγο χιούμορ, θα σου πω εγώ πώς να τους βραχυκυκλώσεις. *** Υποσχέσου ότι θα αυτοκτονήσεις μέσα στο Πολυτεχνείο, αν του δώσουν το όνομά σου. *** Κι άστους να ψάχνονται! *** Εσπρέσσο: "Το καυτό κορμί της Μελάνια κέρδισε την σταφιδιασμένη Χίλλαρυ" *** Ρε σεις, αληθεύει ότι η Ελευσίνα ανακηρύχτηκε πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2021; *** Έχει πολιτισμό η Ελευσίνα; *** Εγώ νόμιζα ότι είχε μόνο χωριάτες που παζαρεύουν τα τσιμέντα και πουλιά που πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο. *** Μα πολιτιστική πρωτεύουσα ο τόπος όπου πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες και το καινούργιο πάν' να δουν διυλιστήριο; *** Παιδιά, μη σας απογοητεύσω αλλά εκδηλώσεις τύπου "γιορτή του σπληνάντερου" δεν είναι πολιτισμός. *** Δημοκρατία: "Ο Τραμπάκουλας πλανητάρχης" *** Ράμφος: "Το '74, όταν έφυγε η χούντα, άφησε μηδέν δημόσιο χρέος, απολύτως μηδέν." *** Και

Ο "Όχι" και η "Πιο Όχι". Τελικά, έχουν και χιούμορ στις ΗΠΑ!

δυο αβγά Τουρκίας, Στέλιο μου. *** Πώς σχολιάζετε το ότι το iefimerida.gr χαρακτήρισε τον Στέλιο Ράμφο ως "τον μεγαλύτερο εν ζωή έλληνα στοχαστή"; *** Νομίζω ότι αυτό εξηγεί την κατάντια τής χώρας μας. *** Όταν από τον Δημητρακόπουλο πας στον Καστοριάδη και καταλήγεις στον Ράμφο, τί περιμένεις; *** Να αναβιώσει ο "χρυσούς αιών"; *** Άκου "στοχαστής", ο στοχαστείος στοκαστής! *** Να μου πείτε στοχαστή τον Αντὐπα Μασλουμίδη που οδηγεί και την σκέφεται, μάλιστα! *** Μπάρμπι: "Σε ολοένες και περισσότερες χώρες αρχίζει να υιοθετείται η τάση του εθνικού απομονοτισμού." *** Mίλτο, "ολομίες" είναι το σωστό, το "χώρες" είναι θηλυκό. *** Αν κρίνω από την ορθογραφία σου, πας για Χρυσή Αυγή μωρή κουφάλα, έτσι; *** Καθημερινή: "Θρίαμβος Τραμπούκων" *** Αυτό που λυσσάξατε ότι η Έφη έγινε υπουργός επειδή πηδιόταν με τον Κατρούγκαλο, πόσο χυδαίο... *** Κι έχετε ως επιχείρημα το "αν ήταν ψέμα θα το είχε διαψεύσει". *** Τόσα χρόνια, όμως, που εγώ σας λέω ότι κάθεστε και σας γαμούν τα αφεντικά σας για να μη χάσετε τη δουλίτσα σας, δεν είδα κανένα σας να το διαψεύσει, άρα... *** Γίδια. *** Βουλαρίνος: "Σκίσε με Κατρούγκαλε να υπουργοποιηθώ." *** Δεν καταλαβαίνω την ειρωνεία, ρε συ Μάνο. *** Άλλοι κάθονται στ' αφεντικό για να πάρουν υπουργείο κι άλλοι για να πάρουν εκπομπή, δεν το ήξερες; *** Μάθατε ότι

Ευτυχισμένα χρόνια

χώρισαν ο Λιάγκας με την Σκορδά; *** Έτσι μπράβο, να μη τα ξύνετε μόνο για τον Τραμπ. *** Κόντρα: "Μέρκελ, πες αλεύρι... ο Τραμπούτσος σε γυρεύει!" *** Το ιστολόγιο δεν έχει κανένα λόγο να είναι politically correct όπως οι εφημερίδες, γι' αυτό σήμερα σας αποκαλύπτει πώς θα έπρεπε να είναι τα πρωτοσέλιδα στις 10 του μηνός. *** Αν δυσκολεύεστε να βρείτε ποιος είναι ο νεαρός της πρώτης φωτογραφίας, δοκιμάστε να σκεπάσετε με τα δάχτυλά σας τα μαλλιά στην κορφή του κεφαλιού του. *** Μ' αυτόν τον μαγικό τρόπο θα ξεπηδήσει μπροστά σας ο κορυφαίος Θόδωρος Αγγελόπουλος, ως φοιτητής τής Νομικής. *** Βρε, ο κορυφαίος είπα, όχι αυτός της Γιάννας! *** Ποντίκι: "Την Τραμπ(α)ρουφήξαμε!"  *** Η τελευταία φωτογραφία είναι του 1988, από το Wiltern Theater του Λος Άντζελες. *** Μετά από μια παρουσίαση ποιημάτων του, ο Άλλεν Γκίνσμπεργκ υπογράφει βιβλία του, οπότε διαπιστώνει ότι ανάμεσα στο ακροατήριό του βρισκόταν ο Λέοναρντ Κοέν (όρθιος, με το σκούρο πουλόβερ). *** Χτες θυμηθήκαμε τον θάνατο του Ρίτσου και του Μινωτή, σήμερα θρηνούμε τον χτεσινό θάνατο του μεγάλου εβραιοκαναδού μουσικού, με τον οποίο μεγάλωσε η γενιά μου και πολλές γενιές ακόμη. *** Θα σας αποχαιρετήσω υπό τους ήχους τής πασίγνωστης επιτυχίας τού Κοέν "Dance me to the end of love", καλώντας σας να προσέξετε τους στίχους. *** Έτσι, θα ανακαλύψετε ότι το τραγούδι δεν είναι ερωτικό αλλά αναφέρεται στις εκτελέσεις των εβραίων στα χιτλερικά κρεματόρια. *** Ανατριχιάστε ελεύθερα, δεν θα σας παρεξηγήσει κανείς. *** Ελεύθερη Ώρα: "Συγκλονιστική προφητεία του γέροντος Τραμπίσιου" *** Καλό σαββατοκύριακο σε όλους!

-----------------------------------------
Απαραίτητη σημείωση: Πέρα από την σάτιρα και την πλάκα τέτοιων κειμένων, ανακαλύψτε την "άλλη" Ελευσίνα, βλέποντας οπωσδήποτε (κι αν την έχετε δει, ξαναδείτε την) την ταινία "Αγέλαστος Πέτρα", του Φίλιππου Κουτσαφτή. Προσωπικά, χαίρομαι που κάποτε γνώρισα από κοντά τον Παναγιώτη Φαρμάκη, τον "τρελό" που μιλούσε με τις πέτρες...

Δεν πήρε Νόμπελ; Ε, και;

Δυο βδομάδες πριν τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο, στις 2 Νοεμβρίου 1973, το περιοδικό Ταχυδρόμος δημοσιεύει ένα κείμενο του Γιώργου Λιάνη με θέμα την τέταρτη (από τις πέντε συνολικά) αρνήσεις τής σουηδικής ακαδημίας να απονείμει το βραβείο Νόμπελ για την λογοτεχνία στον Γιάννη Ρίτσο. Τα εκτενή αποσπάσματα που ακολουθούν, προέρχονται από εκείνο το κείμενο, όπως διασώθηκε από τον ίδιο τον δημοσιογράφο στο λεύκωμά του "Ανταποκρίσεις από την λογοτεχνία" (εκδόσεις Λιβάνη, 2005):

Ο Γιάννης Ρίτσος, ο Έλληνας Άμλετ, ο μεγαλύτερος ποιητής στον κόσμο κατά τον Αραγκόν, δεν πήρε το βραβείο Νόμπελ για τέταρτη συνεχή φορά.

Τον συνάντησα βυθισμένο στην εκτυφλωτική σιωπή του και τον βρήκα γαλήνιο, αστραφτερά σαφή, "σαν έτοιμο από καιρό", μ’ ένα στέφανο καρτερίας για τα πάντα, αλλά και σαν λίγο ευδιάθετο μέσα στην αδυσώπητη δόξα του, που φτάνει στο δωμάτιό του απ’ τα βάθη της καρδιάς των ανθρώπων. Αυτός που λαμπρύνει όσο κανένας τη χώρα μας, σκυμμένος στη μεγάλη Βίβλο της Πλάσης, συνεχίζει την παράδοση του Προμηθέα και του Οιδίποδα κλέβοντας τα μυστικά των θεών και της Σφίγγας για να τα παραδώσει στους ανθρώπους. Η κραυγή του έρχεται από έρχεται από την έρημο της Σκυθίας και τις πεδιάδες της Θήβας και, ανάερη καθώς είναι, αντηχεί απ’  άκρη σ’  άκρη στη σημερινή Ελλάδα. Κραυγή ελευθερίας, βγαλμένη από τον άνδρα με το "ηλιακό προφίλ", που βρίσκεται λησμονημένος απ’ το κράτος και την εξουσία στην άγνωστη γειτονιά του Αϊ-Νικόλα…


"Ζήτω ο Γιάννης!" Έτσι αναφώνησε ο Πάμπλο Νερούντα στους Έλληνες δημοσιογράφους αμέσως μετά τη βράβευσή του με το Νόμπελ το 1970. Είναι απίστευτο. Ενώ οι ξένοι σηκώνουν τον ποιητή μέρα τη μέρα ψηλότερα, οι δικοί μας προσπαθούν να τον ταπεινώσουν με φοβέρα και λησμονιά!

Το έργο του Γιάννη Ρίτσου γνωρίζει αλλεπάλληλες εκδόσεις στη Δύση και στην Ανατολή. Τα μεγαλύτερα περιοδικά ποίησης στον κόσμο του αφιερώνουν δέκα και είκοσι σελίδες. Θεατρικά του έργα παίζονται στις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και τα Δεκαοχτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας είναι η ελληνική μετάληψη και το αντίδωρο που μοιράζει ο Μίκης Θεοδωράκης στην οικουμένη.

Στην πατρίδα μας, η ντροπιαστική σιγή των Αθανάτων και το φραγγέλιο της εξουσίας περασμένο στο μέτωπο του ποιητή, που γνώρισε εξορίες και διωγμούς από το 1950 μέχρι το 1970! Αυτοεξόριστος στην κάμαρα ενός ρετιρέ, ο Γιάννης Ρίτσος, "ο παρηγορητής του κόσμου, ο πάντα απαρηγόρητος", κλωσάει τα "αυγά του κεραυνού" για τη φυλή με λόγια που φέρνουν ρίγος:

Δω πέρα η κάθε πόρτα έχει πελεκημένο ένα όνομα
κάπου από τρεις χιλιάδες τόσα χρόνια,
κάθε λιθάρι έχει ζωγραφισμένον έναν άγιο
μ’ άγρια μάτια και μαλλιά σκοινένια,
κάθε άντρας έχει στο ζερβί του χέρι χαραγμένη
βελονιά τη βελονιά μια κόκκινη γοργόνα,
κάθε κοπέλα έχει μια φούχτα αλατισμένο φως
κάτου απ’ τη φούστα της
και τα παιδιά έχουν πέντε-έξι σταυρουλάκια πίκρα
πάνου στην καρδιά τους
σαν χνάρια απ’ το βήμα των γλάρων
στην αμμουδιά το απόγευμα.

Δε χρειάζεται να θυμηθείς. Το ξέρουμε.


Τον κατηγόρησαν οι σύγχρονοι "μανδαρίνοι του πνεύματος" πως είναι "πολιτικός ποιητής και στρατευμένος", αλλά, όπως παρατηρεί ο Βάρναλης, "πολιτική έξω απ’ τα δόντια κάνανε και ο Αριστοφάνης, ο Ντάντε, ο Θερβάντες, ο Ζολά και ο Τολστόι και στην πατρίδα μας ο Σολωμός, ο Κάλβος, ο Παλαμάς και ο Σικελιανός στα τελευταία του". Τα λόγια του σοφού γέροντα, που πάτησε τα ενενήντα ένα και βρίσκεται κι αυτός ξεχασμένος στο Παγκράτι, ενώ πριν από λίγο καιρό κινδύνευσε να πεθάνει μόνος, λησμονημένος σε μια κλινική, έχουν σημασία:

"Είναι πιστοποιημένο σ’ όλο το δυτικό πολιτισμό πως για τη χαλασμένη κυρίαρχη τάξη το μόνο πράγμα που δεν έχει ενδιαφέρον είναι η τέχνη. Κι όταν βραβεύει (βλέπε και το ρεζιλίκι του Νόμπελ), διαλέγει τα πιο αντιδραστικά, τα πιο αντιλαϊκά, τα πιο εξωπραγματικά έργα".

Τέταρτη και τελευταία χρονιά φέτος που ο Ρίτσος ήταν υποψήφιος για το Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τον είχε προτείνει το "PEN Club" της Σουηδίας και κάθε χρόνο μεγάλες ομάδες από επιφανείς Ευρωπαίους διανοούμενους έκαναν αγώνα για να ενισχύσουν την υποψηφιότητά του στη σουηδική Ακαδημία. Ο Ρίτσος, μια τιμητική πρόσκληση να συμμετάσχει σε συνάντηση στρογγυλής τραπέζης με άλλες εφτά κορυφαίες προσωπικότητες που διοργάνωσε το "PEN Club" στη Σουηδία. Σε παλαιότερή μας συνάντηση είχε εκφράσει τις απόψεις του για το Νόμπελ και μου είχε αναφέρει ότι διόλου δεν ενδιαφερόταν από το γεγονός πως δύο χρόνια δεν τον βράβευσαν.

"Θυμηθείτε", μου είπε, "πόσοι δεν πήραν το Νόμπελ: ο Μποντλέρ, ο Ρεμπό, ο Μαγιακόφσκι, ο Τολστόι, ο Ντοστογιέφσκι".

Ο μεγαλύτερος τίτλος τιμής για φέτος ήταν το γεγονός πως ο βασικός διεκδικητής του Νόμπελ, ο Τούρκος Γιασάρ Κεμάλ, είχε δηλώσει πως, αν επρόκειτο να δοθεί το βραβείο σε κάποιον που να το αξίζει πέρα για πέρα, αυτός ήταν ο Ρίτσος! Αλλά στη Στοκχόλμη η "μυστική διπλωματία" κρατάει πάντα το τελευταίο χαρτί στο χέρι της κι έτσι οι περισσότερες βραβεύσεις νοθεύονται από την πολιτική σκοπιμότητα. Για το δικό μας μεγάλο ποιητή, που χρόνια τώρα κρατάει μια τυραννοκτόνο πένα, μια πένα ενάντια στην εξουσία, οι ανταύγειες του μεγαλείου του έρχονται απ’ όλη τη γη με το αρχιπέλαγος των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη.

----------------------------------------------------

Υστερόγραφο

Διάλεξα τούτο το κείμενο επειδή, κατά παράδοξο τρόπο, πρωτοδημοσιεύτηκε τα μαύρα χρόνια τής δικτατορίας. Και διάλεξα τούτη την ημέρα να το κάνω επειδή το 1990 ήταν μια μέρα σαν σήμερα όταν ο ποιητής τής Ρωμιοσύνης, ο ποιητής στο διάβα του οποίου παραμέριζε ολόκληρος Παλαμάς, άφηνε τούτο τον κόσμο για να περάσει στην αθανασία.

Κλείνουμε με μια -μάλλον άσχετη- λεπτομέρεια. Εκείνη την ημέρα του 1990, ο Ρίτσος δεν θα ταξίδευε μόνος του. Θα του έκανε συντροφιά ο Αλέξης Μινωτής. Εκείνη την Κυριακή θα φτώχαιναν πραγματικά και η ποίηση και το θέατρο...

Στιγμιότυπο από την σελίδα τής κόρης τού Γιάννη Ρίτσου στο Facebook (12/2/2016)

Είπατε Τραμπ; Deez Nuts!

Ειλικρινά, δεν μπορώ να καταλάβω όλη αυτή την βαβούρα που προκάλεσε η εκλογή Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ. Αναλύσεις επί αναλύσεων, κριτικές επί κριτικών, αναθέματα για τον κάλο που έχουν οι ψηφοφόροι τής υπερδύναμης του πλανήτη, μουρμούρα για το κακό που μας βρήκε... ως και βλαστήμιες άκουσα από συνάδελφο που είχε στοιχηματίσει στην νίκη τής Χίλλαρυ και πήγε κουβά! Προσωπικά, δεν είχα καμμιά διάθεση να ασχοληθώ με όλα αυτά αλλά ας όψεται το ότι κάθε ιστολόγιο που σέβεται τον εαυτό του πρέπει να επηρεάζεται από την καθημερινή πραγματικότητα. Οπότε ας προσθέσω κι εγώ μερικές σκόρπιες σκέψεις σχετικές με τις προχτεσινές εκλογές.

Παλμ Μπητς, Φλόριντα, 22/1/2005: Η δεξίωση για τον γάμο τού Ντόναλντ Τραμπ με την Μελανία Κνάους
βρίσκεται σε εξέλιξη και οι νιόπαντροι χαριεντίζονται με το ζεύγος Μπιλ και Χίλλαρυ Κλίντον.

(α) Αυτό το πράγμα που λέγεται "δημοκρατία", έχει πολύ περίεργα χαρακτηριστικά στις ΗΠΑ, με πιο περίεργο απ' όλα αυτό το κόλπο με τους εκλέκτορες. Αν δεν το έχετε καταλάβει, προχτές ο κόσμος δεν ψήφισε για να βγάλει πρόεδρο αλλά για να βγάλει 538 άτομα, που θα συγκροτήσουν το Κολλέγιο των Εκλεκτόρων, το οποίο θα εκλέξει πρόεδρο. Αυτό σημαίνει πως δεν αποκλείεται κάποιοι από τους εκλέκτορες που υποδείχθηκαν από ένα κόμμα, να ψηφίσουν τον υποψήφιο πρόεδρο άλλου κόμματος. Βέβαια, στην ιστορία των ΗΠΑ μόλις 9 από τους συνολικά κάπου 20.000 εκλέκτορες έχουν κάνει τέτοια "κουτσουκέλα" αλλά πάντα υπάρχει η θεωρητική πιθανότητα να αλλοιωθεί η βούληση των ψηφοφόρων.

(β) Το ότι ο Τραμπ έχει δείξει ξεκάθαρα ρατσιστικά και φασίζοντα χαρακτηριστικά μάς βρίσκει όλους σύμφωνους. Άλλωστε, ο φασίστας και ρατσιστής ναζί Κασιδιάρης χαρακτήρισε την νίκη τού Τραμπ ως νίκη εκείνων που θέλουν "καθαρά εθνικά κράτη". Όμως, αυτό δεν κάνει την Χίλλαρυ δημοκράτισσα, αριστερή (ναι, το ακούσαμε κι αυτό!) ή λιγώτερο επικίνδυνη για την ανθρωπότητα. Είδαμε τον βίο και την πολιτεία της ως υπουργού εξωτερικών (π.χ. στο παλαιστινιακό και στην Ουκρανία) και θυμόμαστε πολύ καλά την στάση της όταν ο σύζυγός της υπέγραφε την εντολή για την επίθεση κατά της Σερβίας. Τουλάχιστον, με τον Τραμπ θα έχουμε κι ένα ενδιαφέρον για να δούμε αν αποδειχτεί πιο ηλίθιος από τον -αποδεδειγμένα βλάκα- προηγούμενο ρεπουμπλικανό πρόεδρο.

(γ) Απ' αυτή την άποψη, θαρρώ πως είχε δίκιο ο Σλαβόι Ζίζεκ, ο οποίος πριν λίγες μέρες υποστήριξε (συγκεντρώνοντας πυρά εναντίον του) ότι ο υπόλοιπος κόσμος έχει συμφέρον να εκλεγεί ο Τραμπ. Ακόμη κι αν υποθέσουμε ότι ο Τραμπ θα υλοποιήσει τις απειλές του και θα διώξει τους μετανάστες, θα απαγορεύσει τις εκτρώσεις, θα ενισχύσει την αστυνομοκρατία ή θα κάνει δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο (αν και θα στοιχημάτιζα άνετα ότι οι δαγκωματιές του θα αποδειχτούν πλήρως δυσανάλογες προς την ένταση των γαβγισμάτων του), αυτά θα αφορούν κατά μείζονα λόγο τους κατοίκους των ΗΠΑ. Αντίθετα, κάποιος θα μπορούσε άνετα να ισχυριστεί (χωρίς να είναι και αυτό δεδομένο) ότι η Κλίντον θα ενδιαφερόταν περισσότερο για πρωτοβουλίες που θα αφορούσαν τις χώρες εκτός ΗΠΑ και η ιστορική πείρα λέει πως ελάχιστες τέτοιες πρωτοβουλίες πολιτειακών προέδρων αποδείχτηκαν ευχάριστες για τους λαούς.

(δ) Δεν καταλαβαίνω γιατί συνηθίσαμε να θεωρούμε το "Δημοκρατικό" κόμμα πιο προοδευτικό από το "Ρεπουμπλικανικό". Κατ' αρχάς, οι λέξεις "democracy" και "republic" αποδίδονται στην γλώσσα μας με τον ίδιο όρο ("δημοκρατία"), όσο κι αν η θεωρία διακρίνει ορισμένες λεπτές διαφορές μεταξύ τους. Άλλωστε, σ' όλον τον κόσμο επικρατεί η άποψη ότι τα δυο κόμματα δεν είναι παρά οι δυο όψεις του ίδιου νομίσματος. Μπορεί οι εκλογές να εκλαμβάνονται ως στρίψιμο του νομίσματος αλλά το νόμισμα είναι ένα, απ' όποια πλευρά κι αν πέσει. Γιατί πρέπει να νοιαζόμαστε για το αν θα έρθει κορώνα ή γράμματα αφού εμείς δεν πρόκειται να είμαστε με τους κερδισμένους;

(ε) Ένα από τα προεκλογικά επιχειρήματα της Κλίντον, χάρη στο οποίο και γέλασα και φασκέλωσα, ήταν το "σκεφτείτε σε ποιον θα εμπιστευτείτε το κουμπί για τα πυρηνικά". Σαν να λέμε, η πρώην κυρία πλανητάρχου προσπάθησε να περάσει στους πολιτειακούς ψηφοφόρους μια άποψη τύπου "τι Τραμπ, τι Κιμ"! Δεν ξέρω πόσο σοβαρά την πήραν οι ψηφοφόροι αλλά εμείς δεν ξεχνάμε ότι επί προέδρων προερχόμενων από το Δημοκρατικό Κόμμα εξολοθρεύθηκαν οι Black Hawk και άλλες φυλές ερυθροδέρμων τής ανατολικής ακτής (Τζάκσον), αποσπάστηκαν με την βία εδάφη τού Μεξικού (Πολκ), ξεπαστρεύτηκαν οι Απάτσι τού θρυλικού Τζερόνυμο (Κλήβελαντ), έπεσαν οι δυο μοναδικές στην ιστορία ατομικές βόμβες (Τρούμαν), έγινε η επέμβαση στην Κορέα (Τρούμαν), κηρύχθηκε ο ψυχρός πόλεμος κατά της ΕΣΣΔ (Τρούμαν), φούντωσε ο πόλεμος στο Βιετνάμ (Κέννεντυ - Τζόνσον) και στήθηκε η διάλυση της Σερβίας με πρόσχημα την Βοσνία (Κλίντον). Συνεπώς, δεν νομίζω ότι υπάρχει λόγος να θεωρούμε ένα ρεπουμπλικανό πρόεδρο πιο επικίνδυνο για την ειρήνη από έναν δημοκρατικό.

(στ) Για να τονίσω αυτό το τελευταίο περί ειρήνης, ας σημειώσω ότι κατά την πρόσφατη θητεία τής Κλίντον ως υπουργού εξωτερικών, οι ΗΠΑ διπλασίασαν τις εξαγωγές όπλων ενώ πραγματοποιήθηκε και η μεγαλύτερη στην ιστορία αγοραπωλησία όπλων: αυτή των ΗΠΑ με την Σαουδική Αραβία, ύψους 80 δισ. δολλαρίων (*). Ίσως να μη μάθουμε ποτέ πώς θα ήταν η Χίλλαρυ ως πρόεδρος αλλά ως ντήλερ των οπλικών βιομηχανιών ήταν όντως άψογη.

ΗΠΑ, σοβαρότης εν έτει 2016: Το δημιούργημα της φαντασίας τού 15χρονου Μπράντυ Όλσον από την Αϊόβα,
ο "υποψήφιος" Deez Nuts (**) αποσπά σε δημοσκόπηση το 9% των ψηφοφόρων τής Βόρειας Καρολίνας.

Θα μπορούσα να εκθέσω ακόμη έναν σωρό επιχειρημάτων για να τεκμηριώσω την άποψή μου ότι κακώς δείχνουμε έστω και ελάχιστο ενδιαφέρον για την εκλογή του Τραμπ ως προέδρου των ΗΠΑ και ότι είμαστε άξιοι της μοίρας μας αν νομίζουμε πως τα πράγματα θα ήσαν διαφορετικά (καλύτερα ή χειρότερα, αδιάφορο) σε περίπτωση εκλογής τής Κλίντον. Όμως, το καλύτερο επιχείρημα δεν είναι δικό μου. Το διατύπωσε με τον δικό του κρυστάλλινο τρόπο ο παππούς Φρειδερίκος πριν ενάμισυ περίπου αιώνα, στις 27 Μαρτίου 1871. Με αυτό θα κλείσουμε το σημερινό μας κείμενο (η υπογράμμιση δική μου):

Πουθενά οι "πολιτικοί" δεν άποτελούν ένα πιο ξεχωριστό και πιό ισχυρό τμήμα του έθνους, όσο ακριβώς στη Βόρεια Αμερική. Εδώ το καθένα από τα δυο μεγάλα κόμματα, που διαδέχονται το ένα το άλλο στην εξουσία, διευθύνεται με τη σειρά του από ανθρώπους που κάνουν την πολιτική προσοδοφόρα υπόθεση, που κερδοσκοπούν πάνω στις έδρες τής νομοθετικής συνέλευσης τόσο της ομοσπονδίας όσο και των ξεχωριστών πολιτειών ή που ζουν από τη ζύμωση που κάνουν για το κόμμα τους και πού όταν το κόμμα τους νικήσει ανταμείβονται με θέσεις. Είναι γνωστό πως οι αμερικάνοι τριάντα χρόνια τώρα προσπαθούν ν' αποτινάξουν το ζυγό αυτό που έγινε αφόρητος και πως, παρ' όλα αυτά, βουλιάζουν όλο και πιο βαθιά μέσα στο βάλτο της διαφθοράς. Ακριβώς στην Αμερική μπορούμε να δούμε καλύτερα πώς συντελείται αυτή η ανεξαρτοποίηση της κρατικής εξουσίας από την κοινωνία που αρχικά ήταν προορισμένη να γίνει απλό όργανό της. Εδώ δεν υπάρχει καμιά δυναστεία, δεν υπάρχουν ευγενείς ούτε μόνιμος στρατός, εκτός από τους λίγους άνδρες για την επίβλεψη των ινδιάνων, δεν υπάρχει ούτε γραφειοκρατία με μόνιμες θέσεις ή με δικαίωμα σύνταξης. Κι όμως, έχουμε εδώ δυο μεγάλες συμμορίες από πολιτικούς κερδοσκόπους που παίρνουν διαδοχικά στα χέρια τους την κρατική εξουσία και την εκμεταλλεύονται μέ τα πιο διεφθαρμένα μέσα και για τούς πιο διεφθαρμένους σκοπούς, ενώ τό έθνος είναι ανίσχυρο μπροστά στους δυο μεγάλους αυτούς συνασπισμoύς των πολιτικών, πού βρίσκονται δήθεν στην υπηρεσία του, μα που στην πραγματικότητα το εξουσιάζουν και το καταληστεύουν. (***)

-------------------------------------------
(*) Ίσως να πρόκειται για απλή σύμπτωση αλλά αξίζει τον κόπο να παρατηρήσουμε ότι μεταξύ των πλέον γαλαντόμων δωρητών τού Ιδρύματος Κλίντον (Clinton Foundation) βρίσκονται κυρίως εταιρείες σαουδαραβικών συμφερόντων.

(**) Deez Nuts: έκφραση της πολιτειακής αργκό, που στην ελληνική αργκό θα μπορούσε να αποδοθεί ως "κουνιώνται" ή "στα παπάρια μου". Η "υποψηφιότητά" του ανακοινώθηκε το 2015 μέσω Facebook και προκάλεσε σάλο, καθώς υποστηρίχτηκε και εκτός διαδικτύου, με κονκάρδες, μπλουζάκια και αφισσέτες ενώ δημοσκοπήσεις αρκετών πολιτειών του έδιναν ποσοστά 8%-9%. Τον Αύγουστο του 2016, η Ομοσπονδιακή Εκλογική Επιτροπή αποφάσισε να επιβάλει αυστηρές ποινές για οποιαδήποτε σατιρική υποψηφιότητα εμφανιστεί στο μέλλον.

(***) Φρήντριχ Ένγκελς, απόσπασμα από την εισαγωγή στο "Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία" του Καρλ Μαρξ. Εδώ χρησιμοποιήθηκε η έκδοση Στοχαστής / Σύγχρονη σκέψη (α' έκδοση 1976, σελ. 27-28). Το βιβλίο κυκλοφορεί και από τις εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή και Θεμέλιο.