Τα παιδιά της κρίσης

Πριν λίγες μέρες, η Unicef έδωσε στην δημοσιότητα την έκθεση της ελληνικής επιτροπής της για το 2017, με τίτλο "Η κατάσταση των παιδιών στην Ελλάδα". Μπορεί η φωτογραφία του εξωφύλλου, με τα παιδιά από ένα γυμνάσιο της Τούμπας, να τραβάει αρχικά το βλέμμα αλλά αμέσως μετά το μάτι δεν μπορεί να μη καρφωθεί στον υπότιτλο της έκθεσης: "Τα παιδιά της κρίσης"...

Η μόλις 26 σελίδων έκθεση περιλαμβάνει αρκετές κοινοτοπίες αλλά και αρκετά ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις, στις οποίες αξίζει να σταθούμε. Για παράδειγμα, στην σελίδα 5 διαβάζουμε:

Τα εμπειρικά στοιχεία καταδεικνύουν την δραματική επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των παιδιών στην Ελλάδα. Την περίοδο της κρίσης πλήττεται περισσότερο η ευημερία των οικογενειών με παιδιά σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό της χώρας. Η βίωση της φτώχειας κατά την παιδική ηλικία οδηγεί σε συσσώρευση μειονεκτημάτων που θα επηρεάσουν αρνητικά τα μελλοντικά τους επιτεύγματα κατά την ενήλικη ζωή, συμβάλλοντας έτσι στην αναπαραγωγή της φτώχειας και των ανισοτήτων. Το γεγονός αυτό θα έχει σημαντικές επιπτώσεις και στην οικονομία της χώρας μέσω της επίδρασης στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του εργατικού της δυναμικού.

Η φετεινή έκθεση δείχνει αρκετά "κουτσουρεμένη" σε σχέση με την περυσινή (εκείνη είχε ως υπότιτλο "Παιδιά της κρίσης") αλλά ακόμη κι έτσι αρκεί για να μας μαυρίσει την καρδιά, έστω κι αν είναι λιγώτερο αιχμηρή. Για παράδειγμα, λείπουν μερικές ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις σαν αυτή που διάβασαμε πέρυσι στην σελίδα 26:

Η σύγκριση της φτώχειας μεταξύ παιδιών και ενηλίκων δείχνει ότι τα άτομα με ηλικία μικρότερη των 16 ετών αντιμετωπίζουν υψηλότερο κίνδυνο φτώχειας σε σχέση με τα άτομα ηλικίας 16-64 ετών. Ωστόσο, η επικρατούσα πολιτική ρητορεία που διακρίνει την παιδική φτώχεια από εκείνη των ενηλίκων (σαν να μη πρόκειται για τις δυο όψεις του ίδιου νομίσματος) οδηγεί σε μια έμμεση διάκριση των παιδιών ως ακουσίως φτωχά (επειδή δεν έχουν τον έλεγχο των συνθηκών που καθορίζουν τις παρούσες και μελλοντικές επιπτώσεις σε διάφορες πτυχές της ζωής) ενώ οι ενήλικες και, κατά συνέπεια, οι γονείς αντιμετωπίζονται ως εκουσίως φτωχοί (κυρίως από πολιτικούς και κοινωνικούς φορείς που κατέχουν θέσεις εξουσίας) με την αιτιολογία ότι οι ευθύνες, οι πρωτοβουλίες και οι ενέργειες των ενηλίκων αποτελούν κύριους και καθοριστικούς παράγοντες ευημερίας. Αυτή η πεποίθηση επαναφέρει στον δημόσιο και τον πολιτικό λόγο την παλιά αλλά αμφισβητούμενη διάκριση ανάμεσα σ' αυτούς που αξίζουν να είναι φτωχοί και σ' αυτούς που δεν το αξίζουν.

Επειδή ο αναγνώστης καταλαβαίνει τι σημαίνει φτώχεια, καλύτερα να επιμείνουμε σε έναν άλλον όρο, ο οποίος αναφέρεται εκτεταμένα στην έκθεση: αποστέρηση.

Ως γνωστόν, το όριο φτώχειας είναι κυμαινόμενο και ορίζεται σε σχέση με το μέσο ετήσιο εισόδημα όλων των κατοίκων μιας χώρας. Στις περισσότερες χώρες τής Ευρωπαϊκής Ένωσης (και στην Ελλάδα), φτωχός θεωρείται όποιος έχει ετήσιο εισόδημα λιγώτερο από το 60% του μέσου εισοδήματος. Όμως, σε μια φτωχή χώρα, ένας κάτοικος μπορεί να διαθέτει το 80% ή και το 100% του μέσου εισοδήματος αλλά αυτό να είναι τόσο λίγο ώστε να μην επαρκεί για να καλύψει όλες του τις ανάγκες. Έτσι, ο ΟΗΕ, προκειμένου να υπολογίσει σωστά την φτώχεια, έχει δημιουργήσει ένα "καλάθι με αγαθά" και μετράει πόσα απ' αυτά στερείται κάποιος. Όποιος στερείται τουλάχιστον ένα αγαθό, θεωρείται ότι ζη σε συνθήκες αποστέρησης (deprivation) ενώ όποιος στερείται από τρία και πάνω, ζη σε συνθήκες ακραίας αποστέρησης (severe deprivation). Τα αγαθά που περιλαμβάνει το "καλάθι" αναφέρονται στην σελίδα 19 της έκθεσης και είναι:
- η δυνατότητα πληρωμής πάγιων λογαριασμών (ενοικίου, δόσεων δανείων κλπ) χωρίς δυσκολίες,
- η επαρκής θέρμανση της κατοικίας,
- η δυνατότητα κάλυψης απρόβλεπτων αλλά αναγκαίων δαπανών,
- η κανονική λήψη πρωτεϊνών με σωστή διατροφή (κρέας, ψάρι κλπ κάθε δεύτερη μέρα),
- οι διακοπές (τουλάχιστον μια βδομάδα κάθε χρόνο)
- μια τηλεόραση,
- ένα πλυντήριο ρούχων,
- ένα αυτοκίνητο,
- ένα τηλέφωνο.

Ξαναδείτε τώρα τον παραπάνω πίνακα, ο οποίος συντάχθηκε με στοιχεία τής Eurostat. Η πρώτη ματιά είναι αποκαρδιωτική, καθώς δείχνει ότι το 42% όσων κατοίκων αυτής της χώρας δεν έχουν κλείσει τα 18 τους χρόνια, ζουν σε συνθήκες αποστέρησης και το 25,7% σε συνθήκες ακραίας αποστέρησης. Όμως, η κατάσταση (ειδικά των τελευταίων) είναι περισσότερο τραγική, αν σκεφτούμε ότι το ποσοστό όσων δεν έχουν τηλεόραση, πλυντήριο ή τηλέφωνο είναι σχεδόν μηδενικό. Αυτό σημαίνει ότι 4 στα 10 παιδιά είτε δεν τρέφονται σωστά είτε δεν πάνε διακοπές είτε δεν ζεσταίνονται τον χειμώνα είτε οι γονείς τους αδυνατούν να τους εξασφαλίσουν στέγη, ρεύμα ή τρεχούμενο νερό ενώ ένα στα τέσσερα παιδιά βιώνει σχεδόν όλες τις παραπάνω ελλείψεις.

Παρένθεση. Και τώρα, δείτε στην σελίδα 18 της εφετεινής έκθεσης τον πίνακα που δείχνει την παιδική αποστέρηση στην "Ε.Ε. των 14" κατά το 2015 και παρατηρήστε με πόση άνεση η χώρα μας καταλαμβάνει την θλιβερή πρώτη θέση. Η μικρή απόκλιση στα στοιχεία αυτού του πίνακα με του παραπάνω οφείλεται στο ότι η έκθεση υπολογίζει παιδιά μέχρι 16 ετών, όχι μέχρι 18. Κλείνει η παρένθεση και προχωρούμε.

Ένας εντυπωσιακός πίνακας που υπήρχε στην περυσινή έκθεση αλλά λείπει από την εφετεινή είναι ο παρακάτω (2016, σελίδα 31), ο οποίος δείχνει ανάγλυφα την κατάρρευση του επιπέδου ζωής των ελλήνων. Είναι βασισμένος σε στοιχεία τής ΕλΣτατ και απεικονίζει την μηνιαία οικογενειακή δαπάνη τής περιόδου 2008-2014 σε ισοδύναμες (σταθερές) τιμές 2008. Η εικόνα είναι λαλίστατη και, συνάμα, αποκαρδιωτική:

[Προσαρμογή πίνακα στα ελληνικά: Cogito ergo sum]

Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι. Κι ενώ οι μαθητές συνεχίζουν να λιποθυμούν (με αυξανόμενο, μάλιστα, ρυθμό) στα σχολεία από την πείνα, ο -μέχρι πρό τινος γραφικός αλλά τώρα "σοβαρός"- πρόεδρος της Ενώσεως Κεντρώων τολμά να καλεί τον λαό να αποδεχτεί περαιτέρω συρρίκνωση της ζωής του, υποσχόμενος πως όταν βγούμε από τα μνημόνια (ζήσε Μάη μου, δηλαδή), πρώτος αυτός θα φροντίσει να ξανακερδίσουμε όσα χάσαμε. Αν ζούμε, βεβαίως, τόσο αυτός όσο κι εμείς. Τουλάχιστον, ας ελπίσουμε να ζουν τα παιδιά μας.

------------------------------------------------------

Προσωπική σημείωση:

Ζητώ συγγνώμη για την καθυστέρηση στην δημοσίευση των σχολίων, η οποία γίνεται πλέον, αντίθετα με την θέλησή μου, κατόπιν εγκρίσεώς μου. Ζητώ την κατανόησή σας για όσο υπάρχει εκεί έξω λυτός αυτός ο κρετίνος που βομβαρδίζει το ιστολόγιο με ηλίθια και άσχετα σχόλια, καταστρέφοντας κάθε συζήτηση. Δεν σκοπεύω να τον αφήσω να μου τινάξει το ιστολόγιο στον αέρα. Εξυπακούεται ότι, έστω και με καθυστέρηση, όλα τα άλλα σχόλια δημοσιεύονται αυτούσια, όπως πάντα.