Το ΔΝΤ στην Ρωσσία - 6. Οι ολιγάρχες

Στο 40ο κεφάλαιο της "Ανατομίας..." είδαμε αναλυτικά το πλιάτσικο που έγινε στην περιουσία που είχε φτιάξει ο σοβιετικός λαός, με πρόσχημα ότι το ΔΝΤ απαιτούσε ιδιωτικοποιήσεις. Οι κερδοφόρες μονάδες ξεπουλήθηκαν μπιρ-παρά και οι ζημιογόνες κομματιάστηκαν έτσι ώστε τα καλά κομμάτια να πουληθούν ευκολώτερα και τα κακά κομμάτια είτε να "εξυγιανθούν" πριν πουληθούν είτε, απλώς, να κλείσουν. Εκτός από τον Γιέλτσιν και τον Γκαϊντάρ, το κόλπο των ιδιωτικοποιήσεων είχε άλλους δυο εξαιρετικούς οργανωτές: τον Ανατόλυ Τσουμπάις (δεύτερος αναπληρωτής πρωθυπουργός, γνωστός ως Τζίντζερ, από το χρώμα των μαλλιών του) και τον Βικτόρ Τσερνομύρντιν (πρώτος αναπληρωτής πρωθυπουργός και κατόπιν πρωθυπουργός).

Βικτόρ Τσερνομύρντιν, ο άνθρωπος που ιδιωτικοποίησε τήν Gazprom και έγινε ο πρώτος πρόεδρός της.
Στην φωτογραφία τού 1982, ο Τσερνομύρντιν ως αναπληρωτής υπουργός βιομηχανίας φυσικού αερίου.

Στο πλιάτσικο πρωτοστάτησαν δυο λογιών τυχοδιώκτες. Από την μια, πρώην χαμηλόβαθμα στελέχη τού κομμουνιστικού κόμματος κι από την άλλη επίδοξα αφεντικά τής αναδυόμενης ρωσσικής μαφίας, τα οποία είχαν τις πλάτες κάποιων άλλων πρώην στελεχών τού κόμματος, κυρίως υψηλόβαθμων. Όλοι αυτοί οι τυχοδιώκτες είχαν ένα κοινό γνώρισμα: δρούσαν εν γνώσει τού Γιέλτσιν, είτε με τις ευλογίες του είτε με την ανοχή του. Έτσι, μια δράκα ασήμαντα ως χτες ανθρωπάκια, κατά κανόνα αμόρφωτα και άξεστα, κατάφεραν μέσα σε μια πενταετία να καρπωθούν κρατική περιουσία ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολλαρίων (*). Αυτά τα ελεεινά ανθρωπάκια έγιναν βαθύπλουτα σε μηδέν χρόνο και απέκτησαν τον χαρακτηρισμό ολιγάρχες, αν και στην καθομιλουμένη αναφέρονταν περισσότερο ως κλεπτοκράτες. Τα πιο διάσημα ονόματα εξ αυτών ήσαν οι Πυοτρ Άβεν, Βλάντιμιρ Βινιογκραντόφ, Βλάντιμιρ Γκουσίνσκυ, Βίταλυ Μάλκιν, Μπόρις Μπερεζόφσκυ, Βλάντιμιρ Πότανιν, Αλεκσάντρ Σμόλενσκυ, Μιχαήλ Φρίντμαν (μόλις 25 ετών τότε!), Μιχαήλ Χανταρκόφσκυ κλπ.

Οι προαναφερθέντες ολιγάρχες αναδείχτηκαν και μεγαλούργησαν επί Γιέλτσιν. Μερικά χρόνια αργότερα, επί Πούτιν, τους περισσότερους τους έφαγε το μαύρο σκοτάδι. Για την ακρίβεια, δεν τους έφαγε το μαύρο σκοτάδι αλλά ο Πούτιν, επειδή αυτά τα ανθρωπάκια είχαν καβαλλήσει τόσο πολύ το καλάμι ώστε πίστεψαν πως μπορούσαν να τον κοντράρουν. Οι μόνοι που επιβίωσαν ήσαν ο Άβεν, ο Μάλκιν, ο Πότανιν κι ο Φρίντμαν. Όμως, επί προεδρίας τού πρώην καγκεμπίτη Πούτιν αναδείχθηκε νέο αίμα στον χώρο: Βάγκιτ Αλεκπερόφ, Ρομάν Αμπραμόβιτς, Αλεκσάντρ Αμπραμόφ, Βικτόρ Βέκσελμπεργκ, Γιούρι Κόβαλτσουκ, Βλάντιμιρ Λιτβινιένκο, Λεονίντ Μίχελσον, Λεόναρντ Μπλαβάτνικ, Αλιέκ Ντεριπάσκα, Άλισερ Ουσμανόφ, Μιχαήλ Πρόχιεριεφ, Αρκάντυ Ρότενμπεργκ, Ντμίτρι Ριμπόλιοβλιεφ (ο σημερινός ιδιοκτήτης τού Σκορπιού), Γιεβγιένυ Σβίντλερ κλπ. Την ώρα που πέθαινε η ΕΣΣΔ ελάχιστοι απ' όλους αυτούς τους ολιγάρχες, γιελτσινικούς και πουτινικούς, είχαν κλείσει τα τριάντα τους χρόνια.

Το πλιάτσικο που έκαναν οι ολιγάρχες ήταν τόσο απροκάλυπτο ώστε ακόμη και κυβερνητικά στελέχη των ΗΠΑ μίλησαν για λεηλασία. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο μεταφέρθηκε ασύλληπτος πλούτος εκτός Ρωσσίας, υποχρεώνοντας την χώρα να αυξήσει τον δανεισμό της από το ΔΝΤ σε επίπεδα τέτοια ώστε το δημόσιο χρέος εκτοξεύθηκε πάνω από το 100% του ΑΕΠ. Τώρα πλέον, η κάποτε περήφανη Ρωσσία είχε δεθεί για τα καλά στο άρμα όχι μόνο του Ταμείου αλλά και του "κλαμπ του Λονδίνου" και του "κλαμπ του Παρισιού" (**).


Φυσικά, ο πλούτος που συγκέντρωσαν οι ολιγάρχες έλειψε από τον λαό (από ποιόν άλλον;). Οι απομυζημένες κρατικές δομές κατέρρευσαν στο σύνολό τους. Οι μισθοί και οι συντάξεις όχι μόνο περικόπηκαν δραστικά αλλά καταβάλλονταν με όλο και μεγαλύτερη -ενίοτε δε και πολύμηνη- καθυστέρηση. Το σύστημα υγείας παραδόθηκε πλήρως σε ιδιώτες, καθιστώντας την περίθαλψη απρόσιτη στα λαϊκά στρώματα καθώς οι τιμές των ιατρικών υπηρεσιών αλλά και των φαρμάκων απογειώθηκαν, με αποτέλεσμα να αρχίσουν να θερίζουν θανατηφόρες ασθένειες που σχεδόν είχαν εξαφανιστεί (για παράδειγμα, το 1994 εμφανίστηκαν σχεδόν διπλάσια κρούσματα φυματίωσης σε σχέση με το 1991).

Μπορεί τα παραπάνω στοιχεία να προκαλούν ανατριχίλα (ειδικά αν ιδωθούν ως συμπληρωματικά όσων αναφέρουμε στην "Ανατομία...") αλλά η καταστροφικώτερη επίπτωση που προκάλεσε η επέμβαση του ΔΝΤ στο αιμάσσον ρωσσικό κορμί είναι -κατά την γνώμη μου- άλλη. Αναφέρομαι σε μια επίπτωση που έκανε ήδη την εμφάνισή της και στην χώρα μας, όπως αναφέραμε τις προάλλες και αυτή δεν είναι άλλη από την μείωση του πληθυσμού.

Πράγματι, ο πληθυσμός τής Ρωσσίας μειωνόταν κάθε χρόνο από το 1991 και επί μια εικοσαετία, δείχνοντας σημάδια σταθεροποίησης μόλις τα πέντε τελευταία χρόνια. Αυτή η μείωση οφείλεται στο ότι κατά την μετασοβιετική περίοδο οι ρώσσοι πεθαίνουν νωρίτερα και γεννούν λιγώτερο. Το προσδόκιμο ζωής το 1994 υπολογίστηκε στα 64,4 χρόνια (άνδρες 58,4 - γυναίκες 72,1) από 69,4 που ήταν το 1988 (άνδρες 63,3 - γυναίκες 74,4) ενώ παράλληλα, οι γεννήσεις σημείωσαν κατακόρυφη πτώση σε ποσοστό πάνω από 50%: "Μεταξύ 1987 και 1993, ο αριθμός των γεννήσεων στη Ρωσία κατακρημνίστηκε από 2,5 σε 1,4 εκατομμύρια και τελικά καταβαραθρώθηκε στο 1,2 εκατομμύριο το 1999" (***). Ακόμη και σήμερα, παρ' ότι οι δείκτες δείχνουν να έχουν καλυτερέψει (κυρίως λόγω των μεταναστών που έχουν εισρεύσει κατά την τελευταία πενταετία), υπολογίζεται ότι ο μέσος όρος ηλικίας του πληθυσμού θα συνεχίσει να αυξάνεται τουλάχιστον ως το 2025, με ρυθμό 2 ημέρες κάθε εβδομάδα.

9/4/1998, διαδήλωση στο Πέρεσλαβλ, 130 χλμ. ΒΑ της Μόσχας, με πλακάτ "Τζίντζερ, στον πάγκο", "Γιέλτσιν
παραιτήσου", "Εμείς δεν σε πιστεύουμε κύριε πρόεδρε Γιέλτσιν". Πιο πίσω, πανώ "Γιέλτσιν Τσερνομύρντιν κάτω!"

Με το να λέμε ότι μέσα στην πρώτη μετασοβιετική της δεκαετία η Ρωσσία είδε τον πληθυσμό της να μειώνεται κατά 700.000 άτομα ετησίως ή ότι στην 35ετία μέχρι το 2025 θα σημειωθούν τουλάχιστον είκοσι εκατομμύρια θάνατοι περισσότεροι από γεννήσεις δεν αναφερόμαστε σε ένα στατιστικό στοιχείο απλώς.  Πρόκειται για πραγματική καταστροφή, η οποία είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι πλήττει όποια χώρα πέσει στα δόντια τού ΔΝΤ (****). Στο μεταξύ, ο ολιγάρχης Βάλερυ Κόγκαν μπορεί άνετα να μοιράζει τέσσερα εκατομμύρια ευρώ σε Μαράια Κάρεϋ και Έλτον Τζον ως αμοιβή για να τραγουδήσουν στον γάμο τής εγγονής του...


------------------------------------------------
(*) Υπολογίζεται ότι το 1998 οι ρωσσικές καταθέσεις στο εξωτερικό ξεπερνούσαν τα 500 δισ.

(**) Το "κλαμπ του Παρισιού" ρυθμίζει τα χρέη ανάμεσα σε κράτη ενώ το "κλαμπ του Λονδίνου" τα χρέη ανάμεσα σε κράτη και ιδιώτες.

(***) Νίκολας Έμπερσταντ, "Η αρκούδα που πεθαίνει - Η δημογραφική συμφορά της Ρωσίας", Foreign Affairs, 7/2/2012.

(****) Στο ιστολόγιο έχουμε ήδη μιλήσει εκτενώς για την μείωση του πληθυσμού σε Πορτογαλία ("Καπιταλιστική γενοκτονία") και ενδεικτικά για την Ελλάδα (Υψηλό αφορολόγητο (κι ανεβασμένα γράδα)).