Μέχρι το ξέσπασμα της καπιταλιστικής κρίσης τού 2008, η Ιρλανδία ήταν μια ευτυχισμένη χώρα εξίμισυ εκατομμυρίων κατοίκων. Από την μια, ο παραδοσιακά χαμηλός φορολογικός συντελεστής 12,5%, ο οποίος ισχύει αμετάβλητος ως σήμερα, λειτουργούσε ως κράχτης για πολλές μεγάλες ξένες επιχειρήσεις (Βουλγαρία και Κύπρος είχαν μεν 10% αλλά ήσαν στην άλλη άκρη τής Ευρώπης), κάτι που διατηρούσε την ανεργία στο παραδεισένιο επίπεδο του 4,2%. Από την άλλη, ο χαμηλός ρυθμός ανάπτυξης των ισχυρών οικονομιών τής Ευρώπης κρατούσε χαμηλά την εγχώρια ζήτηση δανείων, οπότε οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες (κυρίως της Βρεττανίας και της Γερμανίας) στράφηκαν στην Ιρλανδία και την πλημμύρισαν με δάνεια. Ευτυχισμένα χρόνια.
Δυστυχώς, σ' εκείνα τα χρόνια τής ευφορίας δεν βρέθηκε κανείς να χτυπήσει το καμπανάκι και να φωνάξει ότι αυτή η ευφορία ήταν επίπλαστη. Μέσα στην εξαετία 2003-2008 ο τιμάριθμος ξεπέρασε το 18% και τα αφειδώλευτα δάνεια εκτίναξαν την αξία των ακινήτων στα ύψη αλλά ουδείς "θεσμός" αισθάνθηκε την ανάγκη να επέμβει και να τραβήξει μερικά χαλινάρια. Ούτε καν η ΕΚΤ, η οποία εξακολουθούσε να τροφοδοτεί τις τράπεζες με φτηνό χρήμα, βοηθώντας ουσιαστικά στην μεγέθυνση της φούσκας. Προφανώς, οι αρχιτραπεζίτες τής Ευρώπης δεν θεώρησαν ανησυχητικό το εύρημα της Ντώυτσε Μπανκ ότι τα ξένα κεφάλαια που είχαν τοποθετηθεί στην Ιρλανδία άγγιζαν το δεκαπλάσιο του ΑΕΠ ούτε το εύρημα της Τράπεζας Διεθνών Συμψηφισμών (BIS) αυτό το ποσό αναλογούσε σε κάτι λιγώτερο από 700.000 δολλάρια ανά νοικοκυριό (*).
Το 2008 έφτασε η αποφράδα ημέρα που η φούσκα έσκασε. Οι ξένες τράπεζες άρχισαν να μαζεύουν όπως-όπως τα λεφτά που είχαν σκορπίσει, με πρώτες και καλύτερες τις γερμανικές, οι οποίες είχαν τοποθετήσει στην Ιρλανδία πάνω από 240 δισ. ευρώ (τα 50 απ' αυτά σε ιρλανδικές τράπεζες). Καθώς αυτές οι ξένες τράπεζες άρχισαν να κλείνουν με ταχύτατο ρυθμό τις θέσεις που είχαν ανοίξει στην χώρα, αποσύροντας τα χρήματα από την ιρλανδική αγορά και μεταφέροντάς τα στις έδρες τους, ξέσπασε πανικός. Το κενό έπρεπε να καλυφθεί από τις εγχώριες τράπεζες αλλά κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο δίχως προσφυγή στην βοήθεια της ΕΚΤ. Φυσικά, η ΕΚΤ δεν αρνήθηκε την βοήθειά της προς τις χειμαζόμενες ιρλανδικές τράπεζες. Άλλωστε, οι φίλοι στην ανάγκη φαίνονται. Όμως, η φιλική στάση της ΕΚΤ δεν έμελλε να κρατήσει ισοβίως.
Σύντομα έγινε σαφές ότι η οικονομία τής χώρας δεν μπορούσε να αντέξει το βάρος. Τον Σεπτέμβριο του 2008 η κυβέρνηση ανακοίνωσε επίσημα ότι επίκειται περίοδος ύφεσης και γι' αυτό πρέπει να ληφθούν ορισμένα επώδυνα μέτρα, όπως αύξηση των φόρων και μείωση ορισμένων κοινωνικών δαπανών. Το καζάνι πήρε να βράζει και οι πρώτες διαδηλώσεις και οι πρώτες απεργίες άρχισαν να εκδηλώνονται. Για να ηρεμήσει τον λαό, η κυβέρνηση εξήγγειλε στις 29 Σεπτεμβρίου απεριόριστη διετή εγγύηση για το σύνολο των υποχρεώσεων των εγχώριων τραπεζών. Εννοείται ότι η εν λόγω εγγύηση δόθηκε καθ' υπόδειξη της ΕΚΤ και εγκρίθηκε από την Κομμισσιόν.
Και τώρα γεννάται ένα βασικό ερώτημα: πού βασιζόταν η ιρλανδική κυβέρνηση όταν έδινε αυτή την εγγύηση; Προφανώς, κάποιοι πετούσαν στα σύννεφα. Ανάμεσά τους, βέβαια, τα "φωτισμένα" μυαλά που προσδιόρισαν τις επισφαλείς απαιτήσεις των τραπεζών σε μόλις 4 δισ. ευρώ. Σε όποιον διέθετε στοιχειώδη νου, ήταν σαφές ότι αυτό το νούμερο ήταν τελείως εκτός πραγματικότητος. Σύντομα αποδείχτηκε ότι η εγγύηση του ιρλανδικού δημοσίου θα έπρεπε να καλύψει το εξωπραγματικό ποσό των 440 δισ. ευρώ, ήτοι πάνω από 1,6 φορές το ΑΕΠ της χώρας.
Η κυβέρνηση προσπάθησε να κρατήσει τις τράπεζες ζωντανές χρησιμοποιώντας το αίμα του λαού. Ο προϋπολογισμός τού 2009 περιλάμβανε αυξήσεις στην φορολογία εισοδήματος, περικοπές στα πάσης φύσεως επιδόματα, έκτακτες εισφορές... μέχρι κλείσιμο στρατοπέδων, σχολείων και νοσοκομείων αλλά και κατάργηση του προγράμματος εμβολιασμού των μαθητών. Παρ' όλα αυτά, τον Απρίλιο του 2009 κατατέθηκε συμπληρωματικός προϋπολογισμός για να μπαλωθεί μια τρύπα που είχε ξεπεράσει ήδη τα 4,5 δισ. ευρώ σε ένα τετράμηνο.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση πάλεψε να σώσει το σύστημα, μεταφέροντας τα βάρη στον λαό. Τι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις... τι κόντρα ξύρισμα σε κοινωνικές παροχές... τι αποψίλωση σε δαπάνες για υγεία και παιδεία... Έφτιαξε μέχρι και κρατική εταιρεία που αγόρασε όλες τις επισφαλείς απαιτήσεις των τραπεζών, προκειμένου να καθαρίσουν οι τραπεζικοί ισολογισμοί (**). Αποτέλεσμα; Μηδέν.
Κι ενώ βαδίζουμε προς την εκπνοή τού 2010, δίχως η κατάσταση του ασθενούς να βελτιώνεται παρά τις συνεχείς αιμοδοσίες, ο πρωθυπουργός Μπράιαν Κόουεν αρχίζει να ξυπνάει από τον λήθαργό του και να συνειδητοποιεί ότι σωτηρία δεν υπάρχει. Τα προβλήματα με τις τράπεζες δείχνουν άλυτα, καθώς οι υποχρεώσεις τους δεν υποχωρούν με τίποτε κάτω από το τριπλάσιο του ΑΕΠ. Από δίπλα, οι επιχειρήσεις κλείνουν η μια μετά την άλλη, βυθίζοντας το ΑΕΠ σχεδόν κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες και υπερδιπλασιάζοντας την ανεργία. Και στους δρόμους οι διαδηλώσεις διαδέχονται η μια την άλλη, όλες με συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων λαού. Ως και η καθολική εκκλησία ξεσηκώθηκε, ζητώντας εγγυήσεις ότι η μείωση των δαπανών για την παιδεία δεν θα επηρεάσει την θρησκευτική εκπαίδευση των ιρλανδόπουλων.
Παράλληλα, η διετής εγγύηση που είχε δώσει η κυβέρνηση το 2008, τελειώνει και οι τραπεζίτες καταλαβαίνουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους αν κλείσει η κάνουλα που τους ποτίζει με χρήμα. Οι Βρυξέλλες ανησυχούν έντονα και αρχίζουν την πίεση στον Κόουεν, προκειμένου να αποδεχτεί ένα σχέδιο βοήθειας, ένα πρόγραμμα στήριξης, ένα μνημόνιο. Όμως, ο Κόουεν διστάζει καθώς βλέπει την λαϊκή οργή να έχει χτυπήσει κόκκινο.
Με την ατμόσφαιρα να μυρίζει μπαρούτι, ο Οκτώβρης τού 2010 φτάνει στα μέσα του. Και μαζί φτάνει και η ώρα να πιάσει δουλειά ο διοικητής τής ΕΚΤ, ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ...
------------------------------------------------------------------
(*) Τα ευρήματα αυτά βγήκαν στο φως το 2010, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρήματα για την υπαγωγή τής χώρας σε πρόγραμμα βοήθειας (μνημόνιο). Δείτε ενδεικτικά το "BIS Quarterly Review, September 2010" και το "Deutsche Bank Research: Monitoring cross-border exposure, November 2010".
(**) Λεπτομέρειες είχαμε διηγηθεί εδώ πριν τρία χρόνια σε "Μια ιστορία από την Ιρλανδία"
Δυστυχώς, σ' εκείνα τα χρόνια τής ευφορίας δεν βρέθηκε κανείς να χτυπήσει το καμπανάκι και να φωνάξει ότι αυτή η ευφορία ήταν επίπλαστη. Μέσα στην εξαετία 2003-2008 ο τιμάριθμος ξεπέρασε το 18% και τα αφειδώλευτα δάνεια εκτίναξαν την αξία των ακινήτων στα ύψη αλλά ουδείς "θεσμός" αισθάνθηκε την ανάγκη να επέμβει και να τραβήξει μερικά χαλινάρια. Ούτε καν η ΕΚΤ, η οποία εξακολουθούσε να τροφοδοτεί τις τράπεζες με φτηνό χρήμα, βοηθώντας ουσιαστικά στην μεγέθυνση της φούσκας. Προφανώς, οι αρχιτραπεζίτες τής Ευρώπης δεν θεώρησαν ανησυχητικό το εύρημα της Ντώυτσε Μπανκ ότι τα ξένα κεφάλαια που είχαν τοποθετηθεί στην Ιρλανδία άγγιζαν το δεκαπλάσιο του ΑΕΠ ούτε το εύρημα της Τράπεζας Διεθνών Συμψηφισμών (BIS) αυτό το ποσό αναλογούσε σε κάτι λιγώτερο από 700.000 δολλάρια ανά νοικοκυριό (*).
Το 2008 έφτασε η αποφράδα ημέρα που η φούσκα έσκασε. Οι ξένες τράπεζες άρχισαν να μαζεύουν όπως-όπως τα λεφτά που είχαν σκορπίσει, με πρώτες και καλύτερες τις γερμανικές, οι οποίες είχαν τοποθετήσει στην Ιρλανδία πάνω από 240 δισ. ευρώ (τα 50 απ' αυτά σε ιρλανδικές τράπεζες). Καθώς αυτές οι ξένες τράπεζες άρχισαν να κλείνουν με ταχύτατο ρυθμό τις θέσεις που είχαν ανοίξει στην χώρα, αποσύροντας τα χρήματα από την ιρλανδική αγορά και μεταφέροντάς τα στις έδρες τους, ξέσπασε πανικός. Το κενό έπρεπε να καλυφθεί από τις εγχώριες τράπεζες αλλά κάτι τέτοιο ήταν αδύνατο δίχως προσφυγή στην βοήθεια της ΕΚΤ. Φυσικά, η ΕΚΤ δεν αρνήθηκε την βοήθειά της προς τις χειμαζόμενες ιρλανδικές τράπεζες. Άλλωστε, οι φίλοι στην ανάγκη φαίνονται. Όμως, η φιλική στάση της ΕΚΤ δεν έμελλε να κρατήσει ισοβίως.
Σύντομα έγινε σαφές ότι η οικονομία τής χώρας δεν μπορούσε να αντέξει το βάρος. Τον Σεπτέμβριο του 2008 η κυβέρνηση ανακοίνωσε επίσημα ότι επίκειται περίοδος ύφεσης και γι' αυτό πρέπει να ληφθούν ορισμένα επώδυνα μέτρα, όπως αύξηση των φόρων και μείωση ορισμένων κοινωνικών δαπανών. Το καζάνι πήρε να βράζει και οι πρώτες διαδηλώσεις και οι πρώτες απεργίες άρχισαν να εκδηλώνονται. Για να ηρεμήσει τον λαό, η κυβέρνηση εξήγγειλε στις 29 Σεπτεμβρίου απεριόριστη διετή εγγύηση για το σύνολο των υποχρεώσεων των εγχώριων τραπεζών. Εννοείται ότι η εν λόγω εγγύηση δόθηκε καθ' υπόδειξη της ΕΚΤ και εγκρίθηκε από την Κομμισσιόν.
Και τώρα γεννάται ένα βασικό ερώτημα: πού βασιζόταν η ιρλανδική κυβέρνηση όταν έδινε αυτή την εγγύηση; Προφανώς, κάποιοι πετούσαν στα σύννεφα. Ανάμεσά τους, βέβαια, τα "φωτισμένα" μυαλά που προσδιόρισαν τις επισφαλείς απαιτήσεις των τραπεζών σε μόλις 4 δισ. ευρώ. Σε όποιον διέθετε στοιχειώδη νου, ήταν σαφές ότι αυτό το νούμερο ήταν τελείως εκτός πραγματικότητος. Σύντομα αποδείχτηκε ότι η εγγύηση του ιρλανδικού δημοσίου θα έπρεπε να καλύψει το εξωπραγματικό ποσό των 440 δισ. ευρώ, ήτοι πάνω από 1,6 φορές το ΑΕΠ της χώρας.
Η κυβέρνηση προσπάθησε να κρατήσει τις τράπεζες ζωντανές χρησιμοποιώντας το αίμα του λαού. Ο προϋπολογισμός τού 2009 περιλάμβανε αυξήσεις στην φορολογία εισοδήματος, περικοπές στα πάσης φύσεως επιδόματα, έκτακτες εισφορές... μέχρι κλείσιμο στρατοπέδων, σχολείων και νοσοκομείων αλλά και κατάργηση του προγράμματος εμβολιασμού των μαθητών. Παρ' όλα αυτά, τον Απρίλιο του 2009 κατατέθηκε συμπληρωματικός προϋπολογισμός για να μπαλωθεί μια τρύπα που είχε ξεπεράσει ήδη τα 4,5 δισ. ευρώ σε ένα τετράμηνο.
Η αλήθεια είναι ότι η κυβέρνηση πάλεψε να σώσει το σύστημα, μεταφέροντας τα βάρη στον λαό. Τι περικοπές σε μισθούς και συντάξεις... τι κόντρα ξύρισμα σε κοινωνικές παροχές... τι αποψίλωση σε δαπάνες για υγεία και παιδεία... Έφτιαξε μέχρι και κρατική εταιρεία που αγόρασε όλες τις επισφαλείς απαιτήσεις των τραπεζών, προκειμένου να καθαρίσουν οι τραπεζικοί ισολογισμοί (**). Αποτέλεσμα; Μηδέν.
Κι ενώ βαδίζουμε προς την εκπνοή τού 2010, δίχως η κατάσταση του ασθενούς να βελτιώνεται παρά τις συνεχείς αιμοδοσίες, ο πρωθυπουργός Μπράιαν Κόουεν αρχίζει να ξυπνάει από τον λήθαργό του και να συνειδητοποιεί ότι σωτηρία δεν υπάρχει. Τα προβλήματα με τις τράπεζες δείχνουν άλυτα, καθώς οι υποχρεώσεις τους δεν υποχωρούν με τίποτε κάτω από το τριπλάσιο του ΑΕΠ. Από δίπλα, οι επιχειρήσεις κλείνουν η μια μετά την άλλη, βυθίζοντας το ΑΕΠ σχεδόν κατά 8 ποσοστιαίες μονάδες και υπερδιπλασιάζοντας την ανεργία. Και στους δρόμους οι διαδηλώσεις διαδέχονται η μια την άλλη, όλες με συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων λαού. Ως και η καθολική εκκλησία ξεσηκώθηκε, ζητώντας εγγυήσεις ότι η μείωση των δαπανών για την παιδεία δεν θα επηρεάσει την θρησκευτική εκπαίδευση των ιρλανδόπουλων.
 |
| Βρυξέλλες, συμβούλιο κορυφής 19/3/2009: Ο Μπράιαν Κόουεν χαριεντίζεται με τον Κώστα Καραμανλή. Αριστερά ο ούγγρος πρωθυπουργός Φέρεντς Γκιούρκσανυ, δεξιά ο Χαβιέ Σολάνα, πίσω ο Σϊλβιο Μπερλουσκόνι και πιο πίσω η ελληνίδα υπουργός εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη. Για κάποιον άγνωστο λόγο, όλοι γελούν. |
Παράλληλα, η διετής εγγύηση που είχε δώσει η κυβέρνηση το 2008, τελειώνει και οι τραπεζίτες καταλαβαίνουν ότι δεν υπάρχει περίπτωση να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους αν κλείσει η κάνουλα που τους ποτίζει με χρήμα. Οι Βρυξέλλες ανησυχούν έντονα και αρχίζουν την πίεση στον Κόουεν, προκειμένου να αποδεχτεί ένα σχέδιο βοήθειας, ένα πρόγραμμα στήριξης, ένα μνημόνιο. Όμως, ο Κόουεν διστάζει καθώς βλέπει την λαϊκή οργή να έχει χτυπήσει κόκκινο.
Με την ατμόσφαιρα να μυρίζει μπαρούτι, ο Οκτώβρης τού 2010 φτάνει στα μέσα του. Και μαζί φτάνει και η ώρα να πιάσει δουλειά ο διοικητής τής ΕΚΤ, ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ...
------------------------------------------------------------------
(*) Τα ευρήματα αυτά βγήκαν στο φως το 2010, προκειμένου να χρησιμοποιηθούν ως επιχειρήματα για την υπαγωγή τής χώρας σε πρόγραμμα βοήθειας (μνημόνιο). Δείτε ενδεικτικά το "BIS Quarterly Review, September 2010" και το "Deutsche Bank Research: Monitoring cross-border exposure, November 2010".
(**) Λεπτομέρειες είχαμε διηγηθεί εδώ πριν τρία χρόνια σε "Μια ιστορία από την Ιρλανδία"
1 σχόλιο:
BIS = "Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών" η "Συμψηφισμών" (Setlements), η Τράπεζα των Τραπεζών, που συμψηφίζει τα χρέη τους και δεν μολύνεται με κοινούς θνητούς;
Δημοσίευση σχολίου