Κώδικας Πολιτικής Δικονομίας - capital version

Χτες, η βουλή ψήφισε το νέο πακέττο προαπαιτούμενων για την υπογραφή συμφωνίας με την τρόικα μέτρων. Με διαδικασίες πιο σύντομες κι από τις προβλεπόμενες για τα κατεπείγοντα, έγινε νόμος τού κράτους ένα κείμενο χιλίων σελίδων. Φυσικά, ακολουθήθηκε η γνωστή συνταγή προς αποφυγή εκπλήξεων τύπου "ναι σε αυτό, όχι στο άλλο" κατά την ψηφοφορία: οι χίλιες σελίδες έγιναν ΔΥΟ άρθρα (συν ένα τρίτο περί ενάρξεως ισχύος του νόμου), εκ των οποίων το πρώτο τροποποιεί τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας (ΚΠολΔ) και το δεύτερο ενσωματώνει στην εθνική μας νομοθεσία κοινοτική οδηγία για την "ανάκαμψη και εξυγίανση πιστωτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων επενδύσεων".

Επειδή υποψιάζομαι ότι ακόμη και ο όρος "Πολιτική Δικονομία" δεν λέει πολλά πράγματα στους περισσότερους, σκέφτηκα να πούμε σήμερα δυο λόγια πάνω στο πρώτο άρθρο τού νόμου που ψήφισε χτες βράδυ η βουλή. Εκ προοιμίου, σας λέω ότι πρόκειται για κάτι εξ ίσου ανατριχιαστικό με όσα προηγήθηκαν (αύξηση ΦΠΑ και άλλων φόρων, περικοπές συντάξεων κλπ), το οποίο προσφέρει εξ ίσου σημαντικά στηρίγματα στην προσπάθεια του κεφαλαίου να βγει από την κρίση του. Για να το πω με λόγια της εποχής μας: η νέα έκδοση του ΚΠολΔ είναι capital version.

Ο αρειοπαγίτης Ιω. Χαμηλοθώρης

Η πρεμούρα για αλλαγές στον ΚΠολΔ αρχίζει το 2012, κατόπιν πιέσεων της τρόικας. Τότε, το υπουργείο δικαιοσύνης βάζει μπρος τις διαδικασίες, συστήνοντας νομοπαρασκευαστική επιτροπή, η οποία θα ετοίμαζε ένα σχέδιο αναθεώρησης του Κώδικα. Η επιτροπή ολοκλήρωσε το έργο της στις 6 Μαρτίου 2014, όταν παρέδωσε το σχέδιό της στο υπουργείο. Το σχέδιο βγήκε για διαβούλευση στο διαδίκτυο και έγινε γνωστό ως "σχέδιο Χαμηλοθώρη", από το όνομα του πρόεδρου της επιτροπής, του αρειοπαγίτη Ιωάννη Χαμηλοθώρη.

Οι προτεινόμενες αλλαγές τού ΚΠολΔ προκάλεσαν σεισμό στον νομικό κόσμο. Ο ένας μετά τον άλλο, οι δικηγορικοί σύλλογοι της χώρας τις απέρριψαν. Όμως, το υπουργείο είναι αποφασισμένο να προχωρήσει και στα τέλη Νοεμβρίου 2014 ο υπουργός Χαράλαμπος Αθανασίου ετοιμάζει το νομοσχέδιο και την σχετική αιτιολογική έκθεση. Οι δικηγόροι αντιδρούν και προκηρύσσουν πανελλαδικό δημοψήφισμα για τις αρχές Δεκεμβρίου. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος συνιστά κόλαφο για τον Αθανασίου: σε ποσοστό 93%, οι δικηγόροι τής χώρας απορρίπτουν τις προτεινόμενες αλλαγές. Στο πλευρό των δικηγόρων στάθηκε και ο ΣυΡιζΑ (ως αξιωματική αντιπολίτευση), καταγγέλοντας εντός και εκτός βουλής τις μεθοδεύσεις της κυβέρνησης και προειδοποιώντας την πως η επόμενη -δική του- κυβέρνηση θα καταργούσε αμέσως τις νέες διατάξεις, αν ψηφίζονταν.

Οι πολιτικές εξελίξεις εκείνων των ημερών δεν επιτρέπουν στον Αθανασίου να ολοκληρώσει την προσπάθειά του. Ενάμιση μήνα αργότερα, στην εξουσία έρχεται για πρώτη φορά η αριστερά και ο νέος υπουργός δικαιοσύνης αναθέτει σε άλλη επιτροπή την τροποποίηση του ΚΠολΔ. Έτσι, προκύπτει το "σχέδιο Κράνη", το οποίο κοινοποιείται στους μεγάλους δικηγορικούς συλλόγους της χώρας ώστε να μελετηθεί και να συζητηθεί.

Δυστυχώς για τον ΣυΡιζΑ και τον υπουργό Νίκο Παρασκευόπουλο, η τρόικα δεν ικανοποιείται από το "σχέδιο Κράνη" και εμμένει στο "σχέδιο Χαμηλοθώρη". Κι επειδή, όταν μιλάει η τρόικα, το εγχώριο προσωπικό της κάνει μόκο, η κυβέρνηση ψέλλισε κάτι για "ασφυκτικά χρονικά περιθώρια", σημείωσε (χωρίς ντροπή!) ότι "το μοναδικό κείμενο το οποίο έχει λάβει τη σύμφωνη γνώμη των θεσμών είναι το σχέδιο νόμου που είχε κατατεθεί στη Βουλή των Ελλήνων τον Νοέμβριο του 2014" και χτες έφερε για ψήφιση αυτούσιο το "σχέδιο Χαμηλοθώρη", με την ίδια αιτιολογική έκθεση και τα ίδια επιχειρήματα! Δηλαδή, το "σχέδιο Κράνη" δεν ήρθε στην βουλή επειδή οι "θεσμοί" δεν είχαν δώσει σύμφωνη γνώμη! Περήφανη πολιτική, πρώτη φορά αριστερά...

Ας ρίξουμε τώρα μια ματιά σε μερικές από τις κεφαλαιώδεις αλλαγές που επιφέρουν οι νέες διατάξεις:

(1) Ίσως η σπουδαιότερη και η πλέον εξοργιστική τροποποίηση έχει να κάνει με τις  αναγκαστικές εκτελέσεις και τους πλειστηριασμούς. Μέχρι τώρα, τον πρώτο λόγο στο πλειστηρίασμα είχαν οι δεδουλευμένες απαιτήσεις των εργαζομένων. Από δω και πέρα, τον πρώτο λόγο θα έχουν οι τράπεζες. Με τον παλιό Κώδικα, αν μία εταιρία πτώχευε και κατά τον χρόνο της πτώχευσης είχε στην κατοχή της ένα ακίνητο που έβγαινε σε πλειστηριασμό, οι εργαζόμενοι ικανοποιούσαν πρώτοι τις απαιτήσεις τους, μετά έπιαναν σειρά οι ασφαλιστικοί οργανισμοί, μετά το δημόσιο, μετά οι τράπεζες και, αν περίσσευε κάτι, έπαιρναν και οι προμηθευτές. Με τον νέο Κώδικα, οι εργαζόμενοι δεν δικαιούνται πάνω από 25% του πλειστηριάσματος ενώ οι τράπεζες δικαιούνται 65%! Αυτή η σκανδαλώδης εύνοια προς τις τράπεζες δεν πλήττει μόνο τους εργαζόμενους. Πλήττει και τους ασφαλιστικούς οργανισμούς αλλά και τα δημόσια ταμεία, αφού όλοι αυτοί δεν μπορούν να μοιρστούν πάνω από το 10% του πλειστηριάσματος.

(2) Ο νέος Κώδικας καθιερώνει τις πολλαπλές κατασχέσεις, Μέχρι σήμερα ίσχυε η αρχή της μιας κατάσχεσης και όλοι οι υπόλοιποι πιστωτές κατέθεταν αναγγελίες. Πλέον θα επιτρέπεται ο καθένας να επιβάλει κατάσχεση στο ίδιο ακίνητο. Έτσι θα παρατηρηθεί το φαινόμενο ένα ακίνητο να βαρύνεται με τόσες κατασχέσεις όσοι και οι πιστωτές! Φυσικά, πλειστηριασμό θα μπορεί να κάνει όποιος θέλει.

(3) Επί ακινήτων, προβλέπεται ότι ο πλειστηριασμός θα γίνεται με βάση την εμπορική και όχι την αντικειμενική τους αξία. Έτσι, θα έχουμε το παράδοξο ένα ακίνητο να φορολογείται βάσει της αντικειμενικής αλλά να βγαίνει στο σφυρί βάσει της εμπορικής.του αξίας. Φυσικά, εφ' όσον διάγουμε περίοδο όπου οι τιμές των ακινήτων πέφτουν (άρα οι εμπορικές αξίες είναι χαμηλότερες από τις αντικειμενικές), με αυτή την τροποποίηση βγαίνουν και πάλι ωφελημένες οι τράπεζες, οι οποίες θα αποκτούν τα κατασχεμένα ακίνητα με χαμηλότερο αντίτιμο και λιγώτερους φόρους μεταβίβασης.

(4) Ο παλιός Κώδικας (άρθρο 953, παρ. 3 και 4) όριζε ποια πράγματα είναι ακατάσχετα (π.χ. τροφή για τρεις μήνες, παράσημα, ορισμένος αριθμός ζώων για τους κτηνοτρόφους ή καλλιεργήσιμων στρεμμάτων για τους αγρότες κλπ). Στον νέο Κώδικα, η περιοριστική απαρίθμηση των ακατάσχετων πραγμάτων έχει αντικασταθεί από μια αόριστη αναφορά σε "πράγματα που είναι απολύτως αναγκαία για τις στοιχειώδεις ανάγκες διαβίωσης του οφειλέτη και της οικογένειάς του" ή "για την εργασία του". Συνεπώς, από δω και πέρα κάθε δικαστής μπορεί να ερμηνεύει κατά το δοκούν τι είναι ακατάσχετο και τι όχι.

(5) Ο νέος Κώδικας προβλέπει ταχύτατες διαδικασίες πλειστηριασμών, και πάλι προς όφελος των τραπεζών. Επομένως, οι προθεσμίες συστέλλονται εις βάρος των οφειλετών, των οποίων η -ένδικη ή μη- προσπάθεια για αποφυγή των πλειστηριασμών αποδυναμώνεται κατακόρυφα.

(6) Ο νέος Κώδικας, στην τακτική διαδικασία πολιτικής δίκης, καταργεί την δυνατότητα απόδειξης με μάρτυρες στο ακροατήριο. Στην ουσία, δηλαδή, καταργεί τις αρχές της αμεσότητας, της δημοσιότητας και της προφορικότητας της πολιτικής δίκης. Έτσι, οι ένορκες βεβαιώσεις θα υποκαταστήσουν τις ζωντανές εξετάσεις των μαρτύρων στο ακροατήριο και οι δίκες θα γίνονται μόνο με χαρτιά. Σκεφτείτε τώρα την δικαστική αντιπαράθεση με χαρτιά ανάμεσα σε έναν εργαζόμενο και μια πολυεθνική (η οποία διαθέτει πολυπρόσωπο νομικό τμήμα) και θα καταλάβετε ποια συμφέροντα εξυπηρετούνται μ' αυτή την τροποποίηση.

Σκίτσο του Στάθη, της 10/10/2010. Δυστυχώς για τον σκιτσογράφο, παραμένει επίκαιρο.

Από το -κουραστικό, το ξέρω- σημερινό κείμενο, συνάγονται δυο συμπεράσματα. Πρώτον, αλλάξαμε τον Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας κατά πώς βολεύει αυτούς που θεωρεί ο καπιταλισμός ως τα βασικά κύτταρα της δημοκρατίας του: τις τράπεζες. Δεύτερον, η αριστερή μας κυβέρνηση όχι απλώς δεν κατάργησε κανέναν από τους μνημονιακούς νόμους που είχε ψηφίσει η προκάτοχός της δεξιά αλλά φροντίζει να ψηφίσει και όσους εκείνη θα ήθελε να είχε ψηφίσει αλλά είτε δεν πρόκαμε είτε δεν μπόρεσε.

Ας κλείσουμε με την γνωστή αποστροφή τού γνωστού μας ιταλού μεγιστάνα Τζιάννι Ανιέλι, την οποία μας θύμισε πρόσφατα ο Νίκος Μπογιόπουλος:"Υπάρχει ένα είδος Αριστεράς που είναι πιο χρήσιμη από την Δεξιά. Πρόκειται για εκείνη την Αριστερά που μπορεί να κάνει όλα όσα δεν θα μπορούσε να κάνει η Δεξιά".