Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, είναι της μόδας τα βαθυστόχαστα άρθρα για το κλείσιμο ενός ιστορικού κύκλου, το τέλος της μεταπολίτευσης ή το άνοιγμα της νεοπολίτευσης, όπως λέει ο λαζόπουλος (και εύχεται ο θοδωρής από το cogito ergo sum να μην επικρατήσει ως άθλιος νεολογισμός). Είναι κάπως σαν άγραφος κανόνας της μεταπολίτευσης ή των μνημόσυνών της να αναφερόμαστε μελαγχολικά εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα στο τέλος της. Κι αν μέχρι τώρα, μιλούσαμε απλά για το τέλος μιας εποχής, σήμερα μπορούμε να πούμε πως όλο το πολιτικό σκηνικό χοροπηδά χαιρέκακα πάνω στο μνήμα της. Κι έχει μια ιδιαίτερη σημειολογική αξία ότι το τέλος της έχει ως χρονικό ορόσημο (όπως ακριβώς και το ξεκίνημά της) ένα υποτιθέμενο (;) πραξικόπημα και πολλά μικρά, κοινοβουλευτικά πραξικοπήματα, με πράξεις νομοθετικού περιεχομένου και κατεπείγουσες φαστ-τρακ διαδικασίες.
Θα μου πεις βέβαια πως εδώ είχαμε και λαϊκή ετυμηγορία με το δημοψήφισμα. Θα σου πω κι εγώ ότι ακόμα κι η χούντα είχε κάνει δημοψήφισμα, οπότε αυτό δεν αποδεικνύει κάτι από μόνο του. Θα μου απαντήσεις ότι δεν είναι το ίδιο και να μην τσουβαλιάζω. Θα σου πω «ναι», αλλά οι τωρινοί έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια τη λαϊκή ετυμηγορία, όπως ούτε η χούντα ίσως δε θα τολμούσε να κάνει. Θα μου πεις πως τότε δεν μπορούσες να πιάσεις δουλειά στο δημόσιο τομέα λόγω των φρονημάτων σου. Θα σου πω πως τώρα δεν μπορείς ούτε και στον ιδιωτικό, και όσο για το άλλο... καλομελέτα κι έρχεται, με την αποπολιτικοποίηση του δημοσίου και ό,τι σημαίνει αυτό για το συνδικαλισμό.
Και δεν προσπαθώ να υπονοήσω τίποτα παραπάνω από το ότι οι διαφορές ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και την ανοιχτή δικτατορία λιγοστεύουν επικίνδυνα. Και αν κάποιοι συνάγουν από αυτό ότι πρέπει να περιορίσουν ή να εστιάσουν τον πολιτικό τους ορίζοντα στην υπεράσπιση της (αστικής) δημοκρατίας, δεν κάνουν τίποτα παραπάνω από το να παίζουν το παιχνίδι της «πρώτη φορά αριστεράς» και των δεκάρικων λόγων του τσίπρα για τη δημοκρατία (γενικά και αόριστα) και τις αξίες της ενωμένης ευρώπης.
Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι μια εκφυλισμένη εκδοχή της μεταπολίτευσης, η επανάληψη της ιστορίας σαν φάρσα. Ο σύριζα δεν είναι παρά ένα κακέκτυπο-φάρσα της τρίτης σεπτέμβρη και της ριζοσπαστικής εκδοχής της μεταπολιτευτικής σοσιαλδημοκρατίας. Και ο τρίτος δρόμος (χωρίς ρήξη και επανάσταση) κατέληξε, στη σύγχρονη επικαιροποιημένη εκδοχή του, στο τρίτο μνημόνιο.
Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν για αυτή την περίοδο, που δυσφημείται κατά κόρον μαζί με τις λαϊκές κατακτήσεις εκείνων των χρόνων, θα επαναλάβω μια ιδέα που έχει διατυπωθεί και σε παλιότερα κείμενα. Τι ήταν και πού οφειλόταν η μεταπολίτευση, η οποία στοιχειώνει τους στόχους και την πολιτική σκέψη πολλών χώρων με πολιτική αναφορά, που αποβλέπουν, κατ’ ουσίαν, σε μια επιστροφή στο πρόσφατο παρελθόν, στον χαμένο παράδεισο της εδεμ; Ήταν η προσωρινή εκεχειρία, η προσωρινή ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του σοσιαλιστικού και του καπιταλιστικού κόσμου, η ευεργετική αντίδραση του αντίπαλου, σοβιετικού δέους (που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το σημερινό ρωσικό) στην ισχύ και τις δυνατότητες του εργατικού κινήματος σε κάθε χώρα της δύσης. Δεν είναι τυχαίο πως το πουλόβερ των λαϊκών κατακτήσεων άρχισε να ξηλώνεται στην ελλάδα με τους πρώτους αντιασφαλιστικούς νόμους, τη διετία '90-'92. Ούτε πως οι πολιτικές ομάδες που αναπολούν τη μεταπολίτευση (βάζοντας ακόμα και σύνθημα για «εργατική μεταπολίτευση»!), διακατέχονται από λυσσαλέο αντισοβιετισμό, και αδυνατούν ή δε θέλουν να αναγνωρίσουν την παγκόσμια συμβολή αυτού του εγχειρήματος στους αγώνες και τα δικαιώματα της εργατικής τάξης.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά την ανάρτηση ενός αναγνώστη του μπλοκ, που έλεγε (παρεμπιπτόντως προς το βασικό της θέμα) πως ο μεταπολιτευτικός κύκλος έκλεισε το '89 κι ότι αυτό που βιώναμε με τα μνημόνια ήταν το τέλος της περιόδου που ακολούθησε, της «μετα-μεταπολίτευσης». Ποια ήταν όμως η ειδοποιός διαφορά; Ποιος ήταν ο ρόλος που έπαιξε η τελική εκδήλωση της αντεπανάστασης στις χώρες του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε; Αυτά τα ερωτήματα διέφευγαν από την ανάλυσή του, αφήνοντας έωλη και την ερμηνεία του, χωρίς το κλειδί που θα ξεκλείδωνε την απόδειξή της.
Εν κατακλείδι, ο μεταπολιτευτικός συμβιβασμός ήταν (και δεν μπορούσε παρά να είναι) προσωρινός. Το τέλος του σημερινού μαρτυρίου για τους λαούς, που είχε προδιαγραφεί ήδη από την εποχή της αντεπανάστασης, τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε μόλις τώρα σε όλη τους τη διάσταση, δεν είναι η στείρα αναπόληση του παρελθόντος (το οποίο έχει πάντως μια σειρά διδάγματα να μας προσφέρει) αλλά η επαναστατική ρήξη με το παλιό που πλασάρεται ως καινούριο και γαντζώνεται από την πραγματικότητα, από τη δική μας ανοχή, για να συνεχίσει να διαιωνίζεται και να φορτώνεται στις πλάτες μας, απομακρύνοντας την προοπτική της σοσιαλιστικής κοινωνίας του μέλλοντος.
[Από το ιστολόγιο γνώμης "Σφυροδρέπανο" - Ακριβής αντιγραφή, με σεβασμό στην προσωπική άποψη του συντάκτη περί της χρήσης των κεφαλαίων γραμμάτων - Επιλογή φωτογραφίας: Cogito ergo sum]
Θα μου πεις βέβαια πως εδώ είχαμε και λαϊκή ετυμηγορία με το δημοψήφισμα. Θα σου πω κι εγώ ότι ακόμα κι η χούντα είχε κάνει δημοψήφισμα, οπότε αυτό δεν αποδεικνύει κάτι από μόνο του. Θα μου απαντήσεις ότι δεν είναι το ίδιο και να μην τσουβαλιάζω. Θα σου πω «ναι», αλλά οι τωρινοί έγραψαν στα παλιά τους τα παπούτσια τη λαϊκή ετυμηγορία, όπως ούτε η χούντα ίσως δε θα τολμούσε να κάνει. Θα μου πεις πως τότε δεν μπορούσες να πιάσεις δουλειά στο δημόσιο τομέα λόγω των φρονημάτων σου. Θα σου πω πως τώρα δεν μπορείς ούτε και στον ιδιωτικό, και όσο για το άλλο... καλομελέτα κι έρχεται, με την αποπολιτικοποίηση του δημοσίου και ό,τι σημαίνει αυτό για το συνδικαλισμό.
 |
| 24 Ιουλίου 1974. Η δημοκρατία αποκαθίσταται. Ο -ελέω χούντας- αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ Τίκας ορκίζει τον -πρώην πρωθυπουργό βίας και νοθείας- Κωνσταντίνο Καραμανλή ως -δοτό της χούντας- πρωθυπουργό, ενώπιον του -διορισμένου από την χούντα- προέδρου της δημοκρατίας Φαίδωνα Γκυζίκη. Πόση ειρωνεία μπορεί να χωρέσει σε μια φωτογραφία; |
Και δεν προσπαθώ να υπονοήσω τίποτα παραπάνω από το ότι οι διαφορές ανάμεσα στην αστική δημοκρατία και την ανοιχτή δικτατορία λιγοστεύουν επικίνδυνα. Και αν κάποιοι συνάγουν από αυτό ότι πρέπει να περιορίσουν ή να εστιάσουν τον πολιτικό τους ορίζοντα στην υπεράσπιση της (αστικής) δημοκρατίας, δεν κάνουν τίποτα παραπάνω από το να παίζουν το παιχνίδι της «πρώτη φορά αριστεράς» και των δεκάρικων λόγων του τσίπρα για τη δημοκρατία (γενικά και αόριστα) και τις αξίες της ενωμένης ευρώπης.
Αυτό που βλέπουμε λοιπόν είναι μια εκφυλισμένη εκδοχή της μεταπολίτευσης, η επανάληψη της ιστορίας σαν φάρσα. Ο σύριζα δεν είναι παρά ένα κακέκτυπο-φάρσα της τρίτης σεπτέμβρη και της ριζοσπαστικής εκδοχής της μεταπολιτευτικής σοσιαλδημοκρατίας. Και ο τρίτος δρόμος (χωρίς ρήξη και επανάσταση) κατέληξε, στη σύγχρονη επικαιροποιημένη εκδοχή του, στο τρίτο μνημόνιο.
Ανακεφαλαιώνοντας λοιπόν για αυτή την περίοδο, που δυσφημείται κατά κόρον μαζί με τις λαϊκές κατακτήσεις εκείνων των χρόνων, θα επαναλάβω μια ιδέα που έχει διατυπωθεί και σε παλιότερα κείμενα. Τι ήταν και πού οφειλόταν η μεταπολίτευση, η οποία στοιχειώνει τους στόχους και την πολιτική σκέψη πολλών χώρων με πολιτική αναφορά, που αποβλέπουν, κατ’ ουσίαν, σε μια επιστροφή στο πρόσφατο παρελθόν, στον χαμένο παράδεισο της εδεμ; Ήταν η προσωρινή εκεχειρία, η προσωρινή ισορροπία δυνάμεων μεταξύ του σοσιαλιστικού και του καπιταλιστικού κόσμου, η ευεργετική αντίδραση του αντίπαλου, σοβιετικού δέους (που δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το σημερινό ρωσικό) στην ισχύ και τις δυνατότητες του εργατικού κινήματος σε κάθε χώρα της δύσης. Δεν είναι τυχαίο πως το πουλόβερ των λαϊκών κατακτήσεων άρχισε να ξηλώνεται στην ελλάδα με τους πρώτους αντιασφαλιστικούς νόμους, τη διετία '90-'92. Ούτε πως οι πολιτικές ομάδες που αναπολούν τη μεταπολίτευση (βάζοντας ακόμα και σύνθημα για «εργατική μεταπολίτευση»!), διακατέχονται από λυσσαλέο αντισοβιετισμό, και αδυνατούν ή δε θέλουν να αναγνωρίσουν την παγκόσμια συμβολή αυτού του εγχειρήματος στους αγώνες και τα δικαιώματα της εργατικής τάξης.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά την ανάρτηση ενός αναγνώστη του μπλοκ, που έλεγε (παρεμπιπτόντως προς το βασικό της θέμα) πως ο μεταπολιτευτικός κύκλος έκλεισε το '89 κι ότι αυτό που βιώναμε με τα μνημόνια ήταν το τέλος της περιόδου που ακολούθησε, της «μετα-μεταπολίτευσης». Ποια ήταν όμως η ειδοποιός διαφορά; Ποιος ήταν ο ρόλος που έπαιξε η τελική εκδήλωση της αντεπανάστασης στις χώρες του σοσιαλισμού που γνωρίσαμε; Αυτά τα ερωτήματα διέφευγαν από την ανάλυσή του, αφήνοντας έωλη και την ερμηνεία του, χωρίς το κλειδί που θα ξεκλείδωνε την απόδειξή της.
Εν κατακλείδι, ο μεταπολιτευτικός συμβιβασμός ήταν (και δεν μπορούσε παρά να είναι) προσωρινός. Το τέλος του σημερινού μαρτυρίου για τους λαούς, που είχε προδιαγραφεί ήδη από την εποχή της αντεπανάστασης, τις συνέπειες της οποίας βιώνουμε μόλις τώρα σε όλη τους τη διάσταση, δεν είναι η στείρα αναπόληση του παρελθόντος (το οποίο έχει πάντως μια σειρά διδάγματα να μας προσφέρει) αλλά η επαναστατική ρήξη με το παλιό που πλασάρεται ως καινούριο και γαντζώνεται από την πραγματικότητα, από τη δική μας ανοχή, για να συνεχίσει να διαιωνίζεται και να φορτώνεται στις πλάτες μας, απομακρύνοντας την προοπτική της σοσιαλιστικής κοινωνίας του μέλλοντος.
[Από το ιστολόγιο γνώμης "Σφυροδρέπανο" - Ακριβής αντιγραφή, με σεβασμό στην προσωπική άποψη του συντάκτη περί της χρήσης των κεφαλαίων γραμμάτων - Επιλογή φωτογραφίας: Cogito ergo sum]
1 σχόλιο:
Ο ορος "αστικη δημοκρατια" ειναι αντιφατικος απο μονος του, εκτος αν θεωρουμε οτι οι αστοι ειναι και η πλειοψηφια. Δεν λιγοστευουν λοιπον οι διαφορες μεταξυ δικτατοριας και "αστικης δημοκρατιας", αφου ουσιαστικα απο τον ορισμο ειναι το ιδιο πραγμα, δηλαδη επιβολη της βουλησης μιας μειοψηφιας στην πλειοψηφια! Η μονη διαφορα: στην πρωτη περιπτωση η επιβολη γινεται με την δυναμη του στρατου και για αοριστο χρονικο διαστημα, ενω στην δευτερη με την δυναμη της αστυνομιας(sic) και ορισμενο χρονικο διαστημα, μεχρι να εχει παλι την ψευδαισθηση ο λαος οτι εκλεγει καποιον ως εντολοδοχο που ομως στην πραγματικοτητα ειναι εντολεας και παει λεγοντας.
Δημοσίευση σχολίου