Σαράντα αλησμόνητα χρόνια

Σήμερα κλείνουν σαράντα χρόνια από την ίδρυση του ΠαΣοΚ. Κλείνουν σαράντα χρόνια από εκείνη την αλησμόνητη βραδιά τού 1974, οπότε ο αλησμόνητος Ανδρέας Παπανδρέου ενεργοποίησε το πρώτο στην ελληνική ιστορία σοσιαλιστικό κίνημα μ' εκείνη την αλησμόνητη "Διακήρυξη τής 3ης Σεπτέμβρη". Το ιστολόγιο, συμμετέχοντας στους περίλαμπρους εορτασμούς, καταθέτει μερικές από τις αλησμόνητες στιγμές που, χάρη στο ΠαΣοΚ, ζήσαμε αυτά τα αλησμόνητα σαράντα χρόνια.

(1) Τον Οκτώβριο του 1974 προσχωρεί στο ΠαΣοΚ η αντιδικτατορική οργάνωση Δημοκρατική Άμυνα. Όμως, η σύγκρουση των "αμυνιτών" με τον αρχηγό τού ΠαΣοΚ δεν αργεί. Τελικά, στις 6 Ιουνίου 1975, παραιτούνται από την κεντρική επιτροπή τού κόμματος οι 45 "αμυνίτες" που συμμετέχουν σ' αυτή. Ο Ανδρέας δεν διστάζει να διαγράψει όλα τα μέλη (πλην ενός) που προέρχονταν από την Δημοκρατική Άμυνα. Ανάμεσά τους: Σάκης Καράγιωργας (ο αρχηγός τής Δ.Α.), Αστέρης Στάγγος, Βασίλης Φίλιας, Πέτρος Ευθυμίου, Μελίνα Μερκούρη, Αμαλία Φλέμινγκ, Χρήστος Ροκόφυλλος, Νίκος Κωνσταντόπουλος (ο μετέπειτα πρόεδρος του Συνασπισμού), Λαοκράτης Βάσσης, Θοδωρής Καλούδης (τότε μέλος τής ΠΑΣΠ και μετέπειτα γνωστός δημοσιογράφος), Αγγέλα Κοκκόλα (η κατοπινή πιστή ιδιαιτέρα τού Ανδρέα!) κ.ά. Ο ένας που δεν φαγώθηκε εκείνη την ημέρα ήταν ο Κώστας Σημίτης, ο οποίος είχε προλάβει να διορθώσει το βιογραφικό του, δηλώνοντας ότι προέρχεται από το...ΠΑΚ (!). Αργότερα, πολλοί από τους διαγραμμένους θα επιστρέψουν στο ΠαΣοΚ ως μέλη.

(2) Τον Ιούλιο του 1981 και εν όψει εκλογών, ο Ανδρέας παρουσιάζει το κυβερνητικό πρόγραμμα του ΠαΣοΚ. Πρόκειται για το αλησμόνητο Συμβόλαιο με τον λαό. Επί τρία ολόκληρα χρόνια το είχα στο γραφείο μου και υπογράμμιζα με πράσινο χρώμα τους "όρους τού Συμβολαίου" που υλοποιούσε η πασοκική εξουσία και με κόκκινο όσους παραβίαζε. Μέχρι τις ευρωεκλογές τού 1984, το "πράσινο βιβλιαράκι" είχε καταντήσει το λιβάδι με τις παπαρούνες.

(3) Τον Οκτώβριο του 1981 το ΠαΣοΚ σαρώνει στις εκλογές την Νέα Δημοκρατία τού δύσμοιρου Γεωργίου Ράλλη και η -ευαγγελιζόμενη από τον Ανδρέα- αλησμόνητη "Αλλαγή" φτάνει επί θύραις. Ο Ανδρέας, ως άλλος Ναπολέων, αναδεικνύεται κυρίαρχος του πολιτικού σκηνικού και τα αλλάζει όλα. Ο Ανδρέας δεν κάνει ανασχηματισμούς των κυβερνήσεών του - κάνει αναδομήσεις. Ο Ανδρέας καταργεί τις πανελλήνιες εξετάσεις στο λύκειο - κάνει πανελλαδικές. Ο Ανδρέας αλλάζει το κατάπτυστο εκλογικό σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής - εφαρμόζει το κουτσογιώργιας έμπνευσης αλησμόνητο σύστημα απλής αναλογικής (άλλο αν αυτή αποδεικνύεται πιο ενισχυμένη από την προηγούμενη). Ο Ανδρέας δεν περιμένει διαδηλώσεις και απεργίες για να χορηγήσει αυξήσεις στους μισθωτούς - θεσπίζει την αλησμόνητη Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ), δίνει από μόνος του μερικές πενταροδεκάρες ως αυξήσεις και ξεμπερδεύει. Ο Ανδρέας δεν αρνείται να εξετάσει οποιοδήποτε λαϊκό αίτημα φτάνει σ' αυτόν - απλώς το παραδίδει για επεξεργασία σε "ειδικές επιτροπές", οι οποίες είναι πάντοτε τόσο πολυμελείς ώστε σπανιότατα καταλήγουν σε πόρισμα. Γενικά, ο Ανδρέας αλλάζει τα πάντα, εκτός από εκείνα τα οποία πράγματι χρειάζονταν αλλαγή.

(4) Το ΠαΣοΚ μάς χάρισε μερικά αλησμόνητα συνθήματα. Άλλα απ' αυτά ήσαν κλεμμένα από το ΚΚΕ (π.χ. Έξω οι βάσεις τού θανάτου, ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο κλπ) και άλλα προήλθαν από τον ίδιο τον Ανδρέα. Αλησμόνητη μένει η κορώνα του "Βυθίσατε το Χόρα", κατά την διάρκεια περιοδείας του στην Θράκη το 1976, με την οποία περίπου παρότρυνε την κυβέρνηση Καραμανλή να κηρύξει πόλεμο κατά της Τουρκίας. Αλησμόνητη, επίσης, είναι και η εξής φράση την οποία επαναλάμβανε συχνά-πυκνά στις ομιλίες του: "Μαζί θα προχωρήσουμε, για μια Ελλάδα εθνικά περήφανη και κοινωνικά δίκαιη, περήφανα νιάτα, τιμημένα γηρατειά". Και, βεβαίως, αλησμόνητο θα μείνει το προεκλογικό σύνθημα του 1985 "ΠαΣοΚ - Για ακόμη καλύτερες μέρες", αφού αμέσως μετά τις εκλογές, ο Ανδρέας πέρασε Προεδρικό Διάταγμα με το οποίο -μεταξύ άλλων- απαγορεύονταν απολύτως οι αυξήσεις μισθών ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα.

(5) Το 1989, το ΠαΣοΚ παρασύρεται στην δίνη τού "σκανδάλου Κοσκωτά". Ο ίδιος ο Ανδρέας, μαζί με μερικούς πρωτοκλασσάτους υπουργούς του (Τσοβόλας, Κουτσόγιωργας, Πέτσος, Ρουμελιώτης) παραπέμπονται σε ειδικό δικαστήριο, κατηγορούμενοι για απιστία, παθητική δωροδοκία, δωροληψία, υπόθαλψη εγκληματιών, αποδοχή προϊόντων εγκλήματος κλπ. Τελικά, ο Ρουμελιώτης δεν δικάστηκε ποτέ (είχε ήδη εκλεγεί ευρωβουλευτής και το ευρωκοινοβούλιο δεν ήρε την ασυλία του), ο Πέτσος με τον Τσοβόλα καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 10 μηνών και 2,5 ετών αντίστοιχα, ο Κουτσόγιωργας πέθανε μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου ενώ μιλούσε και ο Ανδρέας αθωώθηκε κατά πλειοψηφία (4-3).

(6) Ουσιαστικά, το ΠαΣοΚ που ίδρυσε ο Ανδρέας Παπανδρέου πεθαίνει το 1989. Εκείνη την εποχή, ο ιδρυτής του είναι ήδη βαριά άρρωστος και στο κόμμα αρχίζουν να κάνουν κουμάντο οι "νταβατζήδες" και οι "πολιτικοί τραμπούκοι" (όπως τους αποκαλεί ο Νίκος Αρβανίτης). Η εποχή τού Τρίτση, του Γεννηματά και της Μελίνας έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η προϊούσα πολιτική σήψη, καλλιεργημένη στο πρόσφορο έδαφος που είχε ήδη ετοιμάσει η οχτάχρονη διακυβέρνηση του τόπου από το ΠαΣοΚ και τον Ανδρέα, βοηθάει να ευδοκιμήσουν φυντάνια τύπου Τσοχατζόπουλου, Σημίτη, Παπουτσή, Παπαντωνίου, Πάγκαλου, Μόσιαλου, Τσουκάτου, Αθανασούλη, Ξενογιαννακοπούλου, Λαλιώτη, Διαμαντοπούλου, Σηφουνάκη κλπ. Υλοποιώντας μια αλησμόνητη πολιτική πιρουέττα, το -υποθετικά- σοσιαλιστικό ΠαΣοΚ μεταλλάσσεται σε νεοφιλελεύθερο -της κακιάς ώρας- κόμμα. Η μετάλλαξή του είναι τόσο πετυχημένη ώστε σήμερα βρίσκεται να συγκυβερνά την χώρα με την δεξιά, την οποία ο Ανδρέας -υποτίθεται πως- είχε βάλει "στο χρονοντούλαπο της ιστορίας" (άλλη μια αλησμόνητη φράση τού μεγάλου).

(7) Από την μετα-Ανδρέα εποχή τού ΠαΣοΚ, θα μείνει αλησμόνητη η μεγαλύτερη εθνική ξεφτίλα της μεταπολίτευσης. Τον Ιανουάριο του 1996, λίγο μετά την εθνική προδοσία των Ιμίων, ο τραγικός πρωθυπουργός Σημίτης τόλμησε να πει επί λέξει από το βήμα τής βουλής: "Θέλω να ευχαριστήσω την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών για την πρωτοβουλία και την βοήθειά τους". Αυτό και μόνο το περιστατικό αρκεί για να κατατάξει τον Σημίτη στα σκουπίδια τής ιστορίας.

(8) Μπροστά στην διαφαινόμενη εκλογική πανωλεθρία τού 1989, ο Ανδρέας κάλεσε τον υπουργό οικονομικών να προχωρήσει σε παροχές, με την αλησμόνητη φράση "Τσοβόλα, δώσ' τα όλα!". Είκοσι χρόνια αργότερα, ο γυιος του ο Γιωργάκης θα γινόταν πρωθυπουργός με μια άλλη αλησμόνητη φράση οικονομικού περιεχομένου, η οποία έγινε σύνθημα: "Λεφτά υπάρχουν!"


Θα κλείσουμε το μικρό μας αφιέρωμα στα σαράντα χρόνια τού ΠαΣοΚ με μια αναφορά σε όσους έφυγαν κάποια στιγμή από το ΠαΣοΚ και ίδρυσαν το δικό τους αλησμόνητο κόμμα:
- Σ. Καράγιωργας, Π. Ευθυμίου κ.ά (1975: Σοσιαλιστική Πορεία)
- Δ. Λιβιεράτος, Γ. Δαλαβάγκας κ.ά. (1976-1977: Πολιτική Κίνηση της 3ης Σεπτέμβρη)
- Χ. Μήλιος, Β. Χωραφάς, Δ. Τζουβάνος κ.ά. (1980: Ενότητα Μαρξιστών Σοσιαλιστών - ΕΜΑΣ)
- Γεράσιμος Αρσένης (1985: Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα - ΕΣΚ)
- Αντώνης Τρίτσης (1989: Ελληνικό Ριζοσπαστικό Κίνημα)
- Δημήτρης Τσοβόλας (1995: Δημοκρατικό Κοινωνικό Κίνημα - ΔΗΚΚΙ)
- Λούκα Κατσέλη, Χάρης Καστανίδης (2012: Κοινωνική Συμφωνία)
- Στέφανος Τζουμάκας (2014: Σοσιαλιστικό Κόμμα)

Σαράντα όντως αλησμόνητα χρόνια...


Σημείωση 1: Ο Σάκης Καράγιωργας είχε χάσει το χέρι του από έκρηξη βομβιστικού μηχανισμού κατά την περίοδο τής χούντας. Κατά το προσυνέδριο που προηγήθηκε των διαγραφών, την ώρα που μιλούσε ο Καράγιωργας, ακούστηκε από κάτω μια φωνή: "Κάτσε κάτω κουλοχέρη". Αν και δεν είναι γραμμένο πουθενά, οι παλιοί πασόκοι λένε πως εκείνος που φώναξε ήταν ο Κίμωνας Κουλούρης.

Σημείωση 2: Οι Δ. Λιβιεράτος και Γ. Δαλαβάγκας ήσαν τροτσκιστές. Το 1946, στο ενοποιητικό συνέδριο των τροτσκιστών, ίδρυσαν το Κομμουνιστικό Διεθνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΔΚΕ), το οποίο διέκοψε την λειτουργία του κατά την περίοδο της δικτατορίας. Στο ΠαΣοΚ προσχώρησαν μετά από πρόσκληση του ίδιου του Ανδρέα Παπανδρέου.