Είναι ευρύτατα διαδεδομένο πως τα βίαια επεισόδια που διαδραματίστηκαν στο Πεκίνο το 1989, προήλθαν από την κρατική βία με την οποία το καθεστώς επιχείρησε να τσακίσει τον λαϊκό ξεσηκωμό κατά του κομμουνισμού. Πρόκειται για άλλο ένα από τα πάμπολλα παραμύθια με τα οποία ο καπιταλισμός επιχειρεί να αποκοιμίσει την κοινή γνώμη. Η αλήθεια είναι τελείως διαφορετική και θα την δούμε βήμα-βήμα.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '80, ο Ντεγκ-Χσιάο-Πιγκ είχε μελετήσει καλά το μάθημα της Αλληλεγγύης. Η κύρια έννοια του ήταν να αποφύγει στην χώρα του την εμφάνιση ενός παρόμοιου συνδικάτου, το οποίο θα απειλούσε την ύπαρξη του καθεστώτος του. Ο Ντεγκ και η παρέα του, παρ' ότι κρατούσαν την σφραγίδα και τα σύμβολα του κομμουνιστικού κόμματος που είχε θεμελιώσει ο Μάο, δεν είχε καμμιά σχέση με τον κομμουνισμό, τον οποίο χρησιμοποιούσε μόνο για λαϊκή κατανάλωση. Κατά βάση, ο σκληρός κομματικός πυρήνας που κυβερνούσε την Κίνα, ονειρευόταν την μετάλλαξη της οικονομίας επί το...καπιταλιστικώτερον. Γι' αυτό κι ο Ντεγκ, το 1980, κάλεσε τον ίδιο τον Φρήντμαν να διδάξει στους κινέζους οικονομολόγους τα τί και τα πώς της ελεύθερης αγοράς. Εκεί, στην καρδιά ενός σκληρού -υποτίθεται- κομμουνιστικού κράτους, ο Φρήντμαν δεν δίστασε να εκθειάσει τα καλά τού Χονγκ-Κονγκ, το οποίο χαρακτήρισε ως "πιο ελεύθερο από τις ΗΠΑ, εφ' όσον στο Χονγκ-Κονγκ το κράτος συμμετείχε λιγώτερο στην οικονομία".
Η φρηντμανική "ελευθερία" βόλευε την νομενκλατούρα τού κόμματος, η οποία ήθελε να διατηρήσει τον απόλυτο έλεγχο του κράτους κατά την καπιταλιστική του μετάλλαξη. Ήταν απλό: όταν θα άρχιζαν οι ιδιωτικοποιήσεις, οι αξιωματούχοι τού κόμματος θα έπρεπε να ήσαν εκεί, ώστε να αρπάξουν τα "φιλέτα" της δημόσιας περιουσίας. Υπ' αυτή την έννοια, ο Ντεγκ δεν ονειρευόταν να κάνει την χώρα του σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκείνο που είχε στο μυαλό του δεν έμοιαζε με τις ΗΠΑ αλλά με την Χιλή τού Πινοτσέτ: το σοκ της μετάβασης στην ελεύθερη αγορά θα υλοποιόταν με αυταρχικά σιδερένια πυγμή.
Τελικά, το 1983 ο Ντεγκ άρχισε τον μετασχηματισμό με μια τριπλή κίνηση: επέτρεψε τις ξένες επενδύσεις, κατάργησε τα περισσότερα μέτρα προστασίας των εργατών και ίδρυσε την Λαϊκή Ένοπλη Αστυνομία, της οποίας αποστολή ήταν η καταστολή τού "οικονομικού εγκλήματος". Λεπτομέρεια: στην έννοια του "οικονομικού εγκλήματος" περιλαμβάνονταν οι απεργίες και οι διαδηλώσεις, επειδή προξενούσαν οικονομική ζημιά στο κράτος. Η Λ.Ε.Α. απετελείτο από 400.000 άνδρες (σημ.: το νούμερο είναι σωστό, τετρακόσιες χιλιάδες), οι οποίοι διέθεταν, μεταξύ των άλλων, ειδικά αμερικανικά ελικόπτερα και ηλεκτρικές βουκέντρες.
Τα πρώτα μέτρα τού Ντεγκ πέρασαν εύκολα, μιας κι ο κόσμος δεν ήταν δυνατόν να υποψιαστεί ότι το κόμμα, που τον προστάτευε μέχρι χτες, θα ήταν δυνατόν να απεργαστεί μέτρα εις βάρος του. Όμως, περί τα τέλη τής δεκαετίας τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν, καθώς τα μέτρα τού Ντεγκ σκλήραιναν. Πρώτα-πρώτα, καταργήθηκε η διατίμηση, γεγονός που οδήγησε στην εκρηκτική αύξηση των τιμών. Δεύτερον, καταργήθηκε η -αυτονόητη σε ένα γνήσιο κομμουνιστικό σύστημα- προστασία τής εργασίας, με συνέπεια να εμφανιστούν οι πρώτοι -μετά από πολλές δεκαετίες- άνεργοι, οι οποίοι αυξάνονταν με ταχύτατους ρυθμούς. Τρίτον, το ξεσάλωμα της κομματικής νομενκλατούρας ήταν τόσο έκδηλο, ώστε άρχισε να ριζώνει στις λαϊκές μάζες η αγανάκτηση για την διαφθορά στην κορυφή τής κομματικής πυραμίδας. Μ' αυτά και με άλλα, η λαϊκή κατακραυγή άρχισε να γίνεται τόσο έντονη, ώστε το 1988 η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επαναφέρει την διατίμηση, παραβιάζοντας ένα από τα σημαντικώτερα φρηντμανικά θέσφατα.
Βλέποντας τις εξελίξεις, ο Φρήντμαν ανησύχησε τόσο ώστε έκανε ό,τι ακριβώς είχε κάνει σε αντίστοιχη περίπτωση στην Χιλή τού Πινοτσέτ: σηκώθηκε και πήγε ο ίδιος στο Πεκίνο, προκειμένου να εμψυχώσει τους θιασώτες των ιδεών του. Εκεί, υπό την κάλυψη της τηλεόρασης, συναντήθηκε με τον Ζάο Ζιγιάνγκ (γενικό γραμματέα του κόμματος) και τον Ζιάνγκ Ζεμίν (τότε γραμματέα τής Σαγκάης και σήμερα πρόεδρο της χώρας), συζητώντας μαζί τους επί δυο ώρες και επαναλαμβάνοντας όσα είχε πει πριν λίγα χρόνια στον Πινοτσέτ. Ο ίδιος ο Φρήντμαν θυμάται:
"Τους είπα ξεκάθαρα να μην υποκύψουν στις πιέσεις και να μην αμφιταλαντεύονται... Έδωσα έμφαση στο πόσο σημαντικό ήταν να πραγματοποιηθούν οι ιδιωτικοποιήσεις και η μετάβαση στις ελεύθερες αγορές, να επιβληθεί η φιλελευθεροποίηση με μια αποφασιστική κίνηση... Τα αρχικά μεταρρυθμιστικά βήματα της Κίνας υπήρξαν εξαιρετικά επιτυχημένα. Η χώρα μπορεί να σημειώσει ακόμη πιο θεαματική πρόοδο, αν βασιστεί ακόμη περισσότερο στις ιδιωτικές ελεύθερες αγορές..." (Από το αυτοβιογραφικό "Two Lucky People - Memoirs". Η υπογράμμιση είναι του ίδιου του συγγραφέα και δείχνει ότι ο Φρήντμαν ζητούσε πιο έντονη θεραπεία-σοκ).
Εδώ αξίζει τον κόπο να δούμε μια λεπτομέρεια, πάλι από το "Two Lucky People". Επειδή ο Φρήντμαν θυμόταν ότι είχε δεχτεί πολλά βέλη τότε που ενεργούσε ως σύμβουλος του Πινοτσέτ, μόλις επέστρεψε στις ΗΠΑ φρόντισε να...βγει από πάνω, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι ο πολύς κόσμος δεν γνώριζε τι ακριβώς γινόταν στην μεταμαοϊκή Κίνα. Έτσι, έστειλε μια επιστολή σε κάποια εφημερίδα, όπου δήλωνε "αγανακτισμένος" επειδή εκείνοι που αντέδρασαν τότε στην Χιλή, δεν διαμαρτυρήθηκαν για την Κίνα. Πρόσθετε δε, με σαρκασμό: "Έδωσα στην Κίνα ακριβώς τις ίδιες συμβουλές που είχα δώσει και στην Χιλή. Θα πρέπει να περιμένω μια χιονοστοιβάδα διαμαρτυριών επειδή προθυμοποιήθηκα να δώσω συμβουλές σε μια τόσο σατανική κυβέρνηση;"
Η επιστολή αυτή μνημονεύεται σήμερα, χάρη στην περιορισμένη δυνατότητα του Φρήντμαν να αντιληφθεί την πραγματικότητα. Αν δεν θεωρούσε τον εαυτό του αλάθητο, δεν θα την διέσωζε στην αυτοβιογραφία του αλλά θα την είχε πνίξει μόλις ο Ντεγκ-Χσιάο-Πινγκ άρχισε να αντιγράφει τις πιο βίαιες τακτικές τού Πινοτσέτ.
Από τις αρχές της δεκαετίας του '80, ο Ντεγκ-Χσιάο-Πιγκ είχε μελετήσει καλά το μάθημα της Αλληλεγγύης. Η κύρια έννοια του ήταν να αποφύγει στην χώρα του την εμφάνιση ενός παρόμοιου συνδικάτου, το οποίο θα απειλούσε την ύπαρξη του καθεστώτος του. Ο Ντεγκ και η παρέα του, παρ' ότι κρατούσαν την σφραγίδα και τα σύμβολα του κομμουνιστικού κόμματος που είχε θεμελιώσει ο Μάο, δεν είχε καμμιά σχέση με τον κομμουνισμό, τον οποίο χρησιμοποιούσε μόνο για λαϊκή κατανάλωση. Κατά βάση, ο σκληρός κομματικός πυρήνας που κυβερνούσε την Κίνα, ονειρευόταν την μετάλλαξη της οικονομίας επί το...καπιταλιστικώτερον. Γι' αυτό κι ο Ντεγκ, το 1980, κάλεσε τον ίδιο τον Φρήντμαν να διδάξει στους κινέζους οικονομολόγους τα τί και τα πώς της ελεύθερης αγοράς. Εκεί, στην καρδιά ενός σκληρού -υποτίθεται- κομμουνιστικού κράτους, ο Φρήντμαν δεν δίστασε να εκθειάσει τα καλά τού Χονγκ-Κονγκ, το οποίο χαρακτήρισε ως "πιο ελεύθερο από τις ΗΠΑ, εφ' όσον στο Χονγκ-Κονγκ το κράτος συμμετείχε λιγώτερο στην οικονομία".
Η φρηντμανική "ελευθερία" βόλευε την νομενκλατούρα τού κόμματος, η οποία ήθελε να διατηρήσει τον απόλυτο έλεγχο του κράτους κατά την καπιταλιστική του μετάλλαξη. Ήταν απλό: όταν θα άρχιζαν οι ιδιωτικοποιήσεις, οι αξιωματούχοι τού κόμματος θα έπρεπε να ήσαν εκεί, ώστε να αρπάξουν τα "φιλέτα" της δημόσιας περιουσίας. Υπ' αυτή την έννοια, ο Ντεγκ δεν ονειρευόταν να κάνει την χώρα του σαν τις Ηνωμένες Πολιτείες. Εκείνο που είχε στο μυαλό του δεν έμοιαζε με τις ΗΠΑ αλλά με την Χιλή τού Πινοτσέτ: το σοκ της μετάβασης στην ελεύθερη αγορά θα υλοποιόταν με αυταρχικά σιδερένια πυγμή.
Τελικά, το 1983 ο Ντεγκ άρχισε τον μετασχηματισμό με μια τριπλή κίνηση: επέτρεψε τις ξένες επενδύσεις, κατάργησε τα περισσότερα μέτρα προστασίας των εργατών και ίδρυσε την Λαϊκή Ένοπλη Αστυνομία, της οποίας αποστολή ήταν η καταστολή τού "οικονομικού εγκλήματος". Λεπτομέρεια: στην έννοια του "οικονομικού εγκλήματος" περιλαμβάνονταν οι απεργίες και οι διαδηλώσεις, επειδή προξενούσαν οικονομική ζημιά στο κράτος. Η Λ.Ε.Α. απετελείτο από 400.000 άνδρες (σημ.: το νούμερο είναι σωστό, τετρακόσιες χιλιάδες), οι οποίοι διέθεταν, μεταξύ των άλλων, ειδικά αμερικανικά ελικόπτερα και ηλεκτρικές βουκέντρες.
Τα πρώτα μέτρα τού Ντεγκ πέρασαν εύκολα, μιας κι ο κόσμος δεν ήταν δυνατόν να υποψιαστεί ότι το κόμμα, που τον προστάτευε μέχρι χτες, θα ήταν δυνατόν να απεργαστεί μέτρα εις βάρος του. Όμως, περί τα τέλη τής δεκαετίας τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν, καθώς τα μέτρα τού Ντεγκ σκλήραιναν. Πρώτα-πρώτα, καταργήθηκε η διατίμηση, γεγονός που οδήγησε στην εκρηκτική αύξηση των τιμών. Δεύτερον, καταργήθηκε η -αυτονόητη σε ένα γνήσιο κομμουνιστικό σύστημα- προστασία τής εργασίας, με συνέπεια να εμφανιστούν οι πρώτοι -μετά από πολλές δεκαετίες- άνεργοι, οι οποίοι αυξάνονταν με ταχύτατους ρυθμούς. Τρίτον, το ξεσάλωμα της κομματικής νομενκλατούρας ήταν τόσο έκδηλο, ώστε άρχισε να ριζώνει στις λαϊκές μάζες η αγανάκτηση για την διαφθορά στην κορυφή τής κομματικής πυραμίδας. Μ' αυτά και με άλλα, η λαϊκή κατακραυγή άρχισε να γίνεται τόσο έντονη, ώστε το 1988 η κυβέρνηση αναγκάστηκε να επαναφέρει την διατίμηση, παραβιάζοντας ένα από τα σημαντικώτερα φρηντμανικά θέσφατα.
Βλέποντας τις εξελίξεις, ο Φρήντμαν ανησύχησε τόσο ώστε έκανε ό,τι ακριβώς είχε κάνει σε αντίστοιχη περίπτωση στην Χιλή τού Πινοτσέτ: σηκώθηκε και πήγε ο ίδιος στο Πεκίνο, προκειμένου να εμψυχώσει τους θιασώτες των ιδεών του. Εκεί, υπό την κάλυψη της τηλεόρασης, συναντήθηκε με τον Ζάο Ζιγιάνγκ (γενικό γραμματέα του κόμματος) και τον Ζιάνγκ Ζεμίν (τότε γραμματέα τής Σαγκάης και σήμερα πρόεδρο της χώρας), συζητώντας μαζί τους επί δυο ώρες και επαναλαμβάνοντας όσα είχε πει πριν λίγα χρόνια στον Πινοτσέτ. Ο ίδιος ο Φρήντμαν θυμάται:
"Τους είπα ξεκάθαρα να μην υποκύψουν στις πιέσεις και να μην αμφιταλαντεύονται... Έδωσα έμφαση στο πόσο σημαντικό ήταν να πραγματοποιηθούν οι ιδιωτικοποιήσεις και η μετάβαση στις ελεύθερες αγορές, να επιβληθεί η φιλελευθεροποίηση με μια αποφασιστική κίνηση... Τα αρχικά μεταρρυθμιστικά βήματα της Κίνας υπήρξαν εξαιρετικά επιτυχημένα. Η χώρα μπορεί να σημειώσει ακόμη πιο θεαματική πρόοδο, αν βασιστεί ακόμη περισσότερο στις ιδιωτικές ελεύθερες αγορές..." (Από το αυτοβιογραφικό "Two Lucky People - Memoirs". Η υπογράμμιση είναι του ίδιου του συγγραφέα και δείχνει ότι ο Φρήντμαν ζητούσε πιο έντονη θεραπεία-σοκ).
Εδώ αξίζει τον κόπο να δούμε μια λεπτομέρεια, πάλι από το "Two Lucky People". Επειδή ο Φρήντμαν θυμόταν ότι είχε δεχτεί πολλά βέλη τότε που ενεργούσε ως σύμβουλος του Πινοτσέτ, μόλις επέστρεψε στις ΗΠΑ φρόντισε να...βγει από πάνω, εκμεταλλευόμενος το γεγονός ότι ο πολύς κόσμος δεν γνώριζε τι ακριβώς γινόταν στην μεταμαοϊκή Κίνα. Έτσι, έστειλε μια επιστολή σε κάποια εφημερίδα, όπου δήλωνε "αγανακτισμένος" επειδή εκείνοι που αντέδρασαν τότε στην Χιλή, δεν διαμαρτυρήθηκαν για την Κίνα. Πρόσθετε δε, με σαρκασμό: "Έδωσα στην Κίνα ακριβώς τις ίδιες συμβουλές που είχα δώσει και στην Χιλή. Θα πρέπει να περιμένω μια χιονοστοιβάδα διαμαρτυριών επειδή προθυμοποιήθηκα να δώσω συμβουλές σε μια τόσο σατανική κυβέρνηση;"
Η επιστολή αυτή μνημονεύεται σήμερα, χάρη στην περιορισμένη δυνατότητα του Φρήντμαν να αντιληφθεί την πραγματικότητα. Αν δεν θεωρούσε τον εαυτό του αλάθητο, δεν θα την διέσωζε στην αυτοβιογραφία του αλλά θα την είχε πνίξει μόλις ο Ντεγκ-Χσιάο-Πινγκ άρχισε να αντιγράφει τις πιο βίαιες τακτικές τού Πινοτσέτ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου