Το -ανύπαρκτο- αύριο των παιδιών μας

Άκουγα τις προάλλες τον πρωθυπουργό να ισχυρίζεται ότι το 2021 η χώρα θα γιορτάσει όρθια τα 200 χρόνια από την επανάσταση και σχεδόν έβαλα τα γέλια γιατί, όσο να πεις, κάτι τέτοιες μπούρδες μόνο γέλια μπορούν να προκαλέσουν. Όμως υπάρχει και μια μπούρδα με την οποία όχι μόνο δεν μπορείς να γελάσεις αλλ' αντιθέτως εξοργίζεσαι. Μιλάω για την μπούρδα ότι τάχα όλες αυτές οι σημερινές μας θυσίες εξασφαλίζουν ένα καλύτερο αύριο για τα παιδιά μας. Πώς να μην εξοργιστείς όταν φαντάζεσαι πώς θα είναι το αύριο των παιδιών σου;

Πάρτε για παράδειγμα το ασφαλιστικό μας σύστημα. Όποιος προλαβαίνει, το ξεσκίζει στο όνομα της "διάσωσής" του και της εξασφάλισης λειτουργίας του και στις επόμενες γενιές. Κι όμως, κανείς δεν έχει το θάρρος να πει πως το ασφαλιστικό μας πεθαίνει, όσα μέτρα κι αν παίρνονται. Πεθαίνει από τότε που οι κυβερνώντες φωστήρες έβαλαν χέρι στα αποθεματικά των ταμείων. Εδώ και χρόνια, οι συνταξιούχοι έχουν πάψει να εισπράττουν συντάξεις προερχόμενες από τις εισφορές που οι ίδιοι επί δεκαετίες κατέβαλλαν. Εκείνο το κομπόδεμα δεν υπάρχει πια γιατί κάποιοι το άρπαξαν. Σήμερα οι συντάξεις πληρώνονται από τις εισφορές που καταβάλλουν οι τωρινοί εργαζόμενοι. Επομένως, αυτός που δουλεύει σήμερα, δεν φτιάχνει καμμιά κάβα για τα γεράματά του.

Η ανεργία των νέων κάτω των 25 ετών στην Ε.Ε. (κλικ για μεγέθυνση)

Βέβαια, μπορεί αυτή η αλήθεια να αποσιωπάται συστηματικά αλλά οι νέοι άνθρωποι καταλαβαίνουν τι συμβαίνει κι αυτό αποδεικνύεται από το ότι έχουν πάψει να σκέφτονται ο,τιδήποτε σχετικό με την μελλοντική τους σύνταξη. Κάποτε, όταν πρωτοβγαίναμε για δουλειά, είτε ως μισθωτοί είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή αυτοαπασχολούμενοι, ένα από τα βασικά μας προβλήματα ήταν "πόσα ένσημα θα κολλάμε", πόσες εισφορές θα πληρώναμε και πόση σύνταξη θα βγάζαμε μ' αυτά τα ένσημα κι αυτές τις εισφορές. Σήμερα, αν μιλήσεις σε κάποιον νέο για σύνταξη, θα βάλει τα γέλια. Τα παιδιά το έχουν σχεδόν πάρει απόφαση ότι δεν θα πάρουν σύνταξη ποτέ.

Τα ίδια συμβαίνουν και με την υγεία ή με την παιδεία. Υποτίθεται ότι σήμερα θυσιάζομαι εγώ για να έχουν αύριο περίθαλψη και μόρφωση τα παιδιά και τα εγγόνια μου. Κι όμως, η νέα γενιά γαλουχείται με τα καπιταλιστικά νάματα του τύπου όλα έχουν μια τιμή: υγεία και παιδεία για όσους έχουν να πληρώσουν. Δοκιμάστε να μιλήσετε σε εικοσάχρονο για δωρεάν παιδεία ή για δωρεάν περίθαλψη και μην εκπλαγείτε αν σας κοιτάξει σαν να κατεβήκατε από τον Άρη. Για να μη πω πώς θα σας κοιτάξει έτσι και του μιλήσετε για εργατικά δικαιώματα. Εδώ αμφισβητείται πλέον το ότι η δουλειά είναι δικαίωμα για όλους τους ανθρώπους...


Πάμε παρακάτω. Ας μου εξηγήσει κάποιος πώς γίνεται καλύτερο το μέλλον των παιδιών μας με την "επιμήκυνση του χρέους" (*). Μόνο μην ακούσω την άλλη γνωστή μπούρδα, ότι τάχα η μεγάλη επιμήκυνση είναι συνώνυμη με την διαγραφή, διότι ακόμη και πρωτοετείς φοιτητές οικονομικών σχολών καταλαβαίνουν ότι σε συνθήκες ύφεσης και αποπληθωρισμού, ακόμη και τα μηδενικά ονομαστικά επιτόκια αυξάνουν τους τόκους (**). Αν, μάλιστα, προσθέσουμε στην επιμήκυνση και μια περίοδο χάριτος (όπως επιδιώκει η κυβέρνηση για να μας... ανακουφίσει), τότε το μόνο που βλέπω στην όλη ιστορία είναι ότι πακετάρουμε το σημερινό χρέος μαζί με κάμποσους τόκους ακόμη και το στέλνουμε στις επόμενες γενιές για εξόφληση.

Στο μεταξύ, οι κυβερνήσεις μας σκέφτονται τόσο πολύ τα παιδιά μας ώστε προσπαθούν να τα απαλλάξουν από κάθε βραχνά που σχετίζεται με δημόσια περιουσία. Έτσι, λοιπόν, πρώτα με το ΤΑΙΠΕΔ και τώρα με την ΕΕΣΠ, φροντίζουν να μεταβιβάσουν την κινητή και την ακίνητη περιουσία τού κράτους (ή, έστω, την διαχείρισή της) στο -εγχώριο και ξένο- κεφάλαιο. Μ' αυτόν τον τρόπο, τα παιδιά μας θα νομίζουν ότι ζουν σε μια ελεύθερη χώρα αλλά στην ουσία θα είναι πολίτες μιας αποικίας, δίχως ίχνος εθνικής κυριαρχίας και πλήρως ελεγχόμενης από τους δανειστές της.


Η αλήθεια είναι πως αυτό τα "καλύτερο" αύριο δεν προορίζεται μόνο για τα ελληνόπουλα. Σύμφωνα με έρευνα του Bertelsmann Stiftung, 26 εκατ. νέοι μέχρι 18 ετών (το 27,9% αυτής της ηλικιακής ομάδας) σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση απειλούνται από την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό ενώ σ' αυτούς πρέπει να προστεθούν άλλα 5,4 εκατ. νέοι που έχουν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους αλλά δεν βρίσκουν δουλειά. Η κατάσταση είναι πολύ χειρότερη σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία και Πορτογαλία, όπου οι ανήλικοι που απειλούνται από την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό φτάνουν τα 7,6 εκατομμύρια από 1,2 που ήσαν το 2007.

Δείκτης Κοινωνικής Δικαιοσύνης στην Ε.Ε. (κλικ για μεγέθυνση)

Ίσως το πιο απογοητευτικό εύρημα της παραπάνω έρευνας είναι ότι το ποσοστό των ιταλών νέων που ούτε σπουδάζουν ούτε δουλεύουν φτάνει το ιλιγγιώδες ποσοστό του 32%. Κι αυτό σε μια χώρα που έχει βαρειά βιομηχανία, δεν μπήκε ποτέ σε μνημόνιο και δεν της έχουν βάλει οι δανειστές της την θηλειά στον λαιμό. Οπότε, για ποιόν λόγο θα πρέπει να αντιμετωπίζουμε το μέλλον των ελληνόπουλων με αισιοδοξία;

Παρένθεση: Η έρευνα του Bertelsmann Stiftung συνοδεύεται από ένα διάγραμμα με τίτλο "Δείκτης Κοινωνικής Δικαιοσύνης στην Ε.Ε.", που δείχνει την χώρα μας στην τελευταία θέση. Τα παιδιά μας δεν θα ζήσουν απλώς σε μια φτωχή και ρημαγμένη χώρα αλλά και άδικη συνάμα... Κλείνει η παρένθεση.


Αντί για επίλογο, σας παραπέμπω στην μελέτη της Unicef "Εισοδηματική Ανισότητα μεταξύ των Παιδιών στην Ευρώπη 2008-2013". Ακόμη κι αν έχετε πρόβλημα με τα αγγλικά σας, δεν θα δυσκολευτείτε να δείτε την άνεση με την οποία η χώρα μας καταλαμβάνει μια από τις τελευταίες θέσεις σε όλους τους πίνακες. Κατόπιν, ελάτε να μιλήσουμε πάλι περί αισιοδοξίας για τις επόμενες γενιές.

-----------------------------------------------------------------
(*) Γλώττα λανθάνουσα. Προφανώς, όλοι εννοούν "επιμήκυνση της εξόφλησης του χρέους" αλλά... εκ του περισσεύματος της καρδίας λαλεί το στόμα.

(**) Η γνωστή ισότητα "πραγματικό επιτόκιο = ονομαστικό επιτόκιο - πληθωρισμός" σε συνθήκες αποπληθωρισμού μπορεί να διαβαστεί ως "πραγματικό επιτόκιο = ονομαστικό επιτόκιο + αποπληθωρισμός".

Σαββατιάτικα (115) - των προσκυνημάτων

*** Αβέρκιος: Κεφάλι στην Άνδρο, κομμάτια σε Καρακάλου Αγίου Όρους, Προυσό και Σαλαμίνα. *** Δεν φαντάζομαι να μη πήγατε ν' ανάψετε ένα κεράκι στην αγρυπνία για τον όσιο Παΐσιο! *** Εγώ, δυστυχώς, δεν πρόκαμα. *** Είχα τάμα να πάω γονατιστός στην Παναγιά της Τήνου και άργησε το καράβι. *** Πέρυσι έχασα την ευκαιρία να προσκυνήσω τις σαγιονάρες του, εφέτος τα γυαλιά του... *** Κιμ, το κουμπί! *** Πώς σας φάνηκε το χτεσινό πραξικόπημα στην Τουρκία; *** Το ποιό; *** Μα, για τ' όνομα του Αλλάχ, πραξικόπημα που η πρώτη του δουλειά δεν είναι να συλληφθούν ο πρωθυπουργός, ο πρόεδρος και 10 άλλοι αρχιαρκουδιαραίοι, πού ακούστηκε; *** Γι' αυτό κράτησε και λιγώτερο από ταινία τού Αγγελόπουλου. *** Πραξικόπημα από τα Lidl. *** Eυτυχώς να λέμε που στείλαμε τους πρόσφυγες σε ασφαλή χώρα. *** Όχι τίποτ' άλλο αλλά ετοιμαζόταν ο Πάνος να πάρει την Πόλη κι έμεινε

Αυτός! Είτε μ' αρέσει είτε όχι...

με τον πούλο. *** Αθανάσιος ο Πάριος: Μέρος κεφαλιού στην Χίο, κομμάτια σε Παροναξία και Λαμία. *** Mπάρμπι: "Πρέπει να προετοιμαστούμε για χιλιάδες τούρκους στα σύνορά μας, άμεσα." *** Μίλτο, αγορίνα μου, πόσο μαλάκας είσαι; *** Αυτό που η Ντόρα φωνάζει να γίνει η δίκη τής Ζήμενς, πώς τό 'χετε; *** κ. Χριστοφοράκον, εις Μόναχον: Είμεθα όλοι καλά και το αυτό επιθυμούμεν και δι' υμάς. *** Πάλι απ'την αρχή η δίκη Μαντέλη γιατί αρρώστησε ο πρόεδρος και δεν αντικαταστάθηκε εντός των νομίμων προθεσμιών. *** Παιδιά, η γριά Νιόνια η Μπαρδαμπάσαινα είχε μεγαλύτερη τάξη στο μπουρδέλο της προ πεντηκονταετίας. *** Στα 300 ήταν ξεπούλημα, στα 45 είναι ευκαιρία; *** Στα 45, γαμώ την αριστερά μου μέσα; *** Όσο κάνουν πέντε βαγόνια και μια λοκομοτίβα που καίει κάρβουνο, ολόκληρη ΤραινΟΣΕ; *** Νά 'ξερα πού σπουδάσατε οικονομικά, ρε τσόγλανοι. *** Και τι βαθμό είχατε στην αριθμητική στο λύκειο. *** Αντύπας Περγάμου: Κεφάλι στην Άνδρο, κομμάτι κεφαλιού στην Πάτμο, δεξί χέρι στην Διονυσίου Αγίου Όρους, σαγόνι στην Λαύρα Αγίου Όρους, κομμάτια σε τρεις μονές Αγίου Όρους, Πάτρα, Προυσό, Δίβρη Αχαΐας, Κων/πολη, Μυτιλήνη και Αθήνα.  *** Μπάμπης (ένας είναι ο Μπάμπης): "Ο κατασκευαστικός κλάδος περνάει κρίση επειδή τα μεροκάματα είναι ψηλά." *** Πες τα, χρυσόστομε! *** Κι ήταν ευκαιρία να χτίσω μια βιλίτσα τώρα που φτήνηναν το σίδερο, τα τσιμέντα, οι άδειες και οι φόροι. *** Α, συγγνώμη, δεν κατάλαβα ότι δεν μίλαγες για μένα αλλά για τον Μπόμπολα. *** Ε, ναι, περνάει κρίση το παιδί. *** Είναι και το κωλο-Μέγκα, που δεν λέει να συνέλθει... *** Χέστα. *** Το μάθατε ότι αποφοίτησε ο γυιος του μικροδράκουλα, έτσι; *** Από πού αποφοίτησε μάθατε; *** Σιγά μη σας το λέγανε! *** Σας το λέω εγώ: από το Κολλέγιο Ψυχικού! *** Τόσος ντόρος επειδή ένα κωλόπαιδο έβγαλε το λύκειο; *** Ναι αλλά όχι όποιο κι όποιο λύκειο. *** Αυτό το διευθύνει ο αδερφός τού Γκαβού! *** Ξέρετε, αυτό που άμα καθηγητής πιάσει μαθητή να αντιγράφει, απολύεται ο

Πρεσβυωπίας, υποθέτω

καθηγητής. *** Βαρβάρα: Κεφάλι στην Ιταλία, κομμάτια κεφαλιού σε Καλάβρυτα και Τρίκαλα, δεξί χέρι Σιμωνόπετρα Αγίου Όρους, κομμάτια σε Βενετία, Ριέτι, τρεις μονές Αγίου Όρους, Αγία Βαρβάρα Αττικής, Κίεβο, Λένινγκραντ. *** Δεν κατάλαβα πού είναι το κακό με τα τριακό που πήρε δάνειο ο Μητσοτάκουλας για την εφημερίδα του. *** Με τέτοια κρίση, πού να βρει λεφτά να την κρατήσει ανοιχτή; *** Συνταξιούχος άνθρωπος είναι, μη το ξεχνάμε. *** Κεδίκογλου: "Ο νόμος για τις τηλεοπτικές άδειες είναι αντισυνταγματικός." *** Σίμο, ζης; *** Έλα ρε συ, πες μας κάτι για την συνταγματικότητα του κλεισίματος της ΕΡΤ, να γελάσουμε λίγο. *** Real News: "Πρετεντέρη, Μπογδάνο και Ρουβά βολιδοσκοπεί η Ν.Δ." *** Χατζηνίκο μου, πέφτω από τα σύννεφα! *** Παναπεί, η επόμενη βουλή θα είναι σαφώς αναβαθμισμένη, ε; *** Κούλη, τον Σάκη να τον στείλεις στην ευρωβουλή, να τακιμιάσει με τον Ζαγοράκη. *** Κιμ, το κουμπί! *** Βαρθολομαίος: Κεφάλι και πόδι σε δυο αγιορείτικα μοναστήρια, κομμάτια σε Ρώμη, Μπενεβέντο, Αρμενία, Λένινγκραντ και σε άλλα τρία αγιορείτικα μοναστήρια. *** Διορθώστε με αν κάνω λάθος αλλά η Πορτογαλία δεν ήταν που μας την παρουσίαζαν ως τον "καλό μαθητή" που τα πήγε θαυμάσια επειδή εφάρμοσε σωστά και γρήγορα το μνημόνιό της; *** Και τώρα τί πήγε στραβά και ξέφυγαν τόσο τα ελλείμματά της ώστε της ρίχνουν και πρόστιμο από πάνω; *** Πρώτη φορά που βάζει πρόστιμο η Ε.Ε. και το βάζει στον καλύτερο μαθητή της; *** Πείτε μου τι δεν καταλαβαίνω γιατί θα τρελλαθώ. *** Όλα τα είχαμε, τα Πόκεμον μας λείπανε. *** Το κοριτσάκι σένιο με το μπικινάκι του κι εσύ, βρε αγόρι μου, το μάτι συνεχώς στο κινητό να ψάχνεις τον Πίκατσου; *** Κι ύστερα λέτε τα θηλυκά χαζά. *** Βασίλειος ο Μέγας: Κεφάλι και λίγο δεξί χέρι σε δυο αγιορείτικα μοναστήρια, υπόλοιπο δεξί χέρι στην Νέα Φιλαδέλφεια Αττικής, κομμάτια χεριού στην Άνδρο και στην Ιερά Σύνοδο, λοιπά κομμάτια σε τέσσερα αγιορείτικα μοναστήρια, Άργος, Κύπρο, Λένινγκραντ, Βενετία. *** Υποθέτω πως όλοι

Τσαχπινιές παρά θιν' αλός

χαρήκαμε με την είδηση ότι ταύρος σκότωσε ταυρομάχο στην αρένα. *** Σχολιάστε μου τώρα τα συλλυπητήρια που έστειλε στους συγγενείς τού ταυρομάχου ο Ραχόι, ενημερώνοντάς τους ότι θα θανατωθεί ο ταύρος. *** Ευρώπη 2016. *** Λεβέντης: "Ο κ. Τσίπρας έχει για μένα προσωπικό θαυμασμό... κρατά σε σημειώσεις όλα τα ρητά που κατά καιρούς έχω πει." *** Παρακαλώ την ιδιαιτέρα του κ. Λεβέντη να σιγουρευτεί ότι ο πρόεδρος παίρνει κανονικά τα χάπια του, μη μας βρει τίποτε χειρότερο. *** Κασιδιάρης: "Μόνο τα εθνικιστικά κόμματα της Ευρώπης θα συντρίψουν την ισλαμική τρομοκρατία." *** Ναι, αλλά μη κάθεσαι σταυροπόδι, παλληκάρι μου, γιατί θα συντρίψεις κανένα αρχίδι. *** Διονύσιος Αρεοπαγίτης: Κεφάλι μοιρασμένο σε δυο αγιορείτικα μοναστήρια, δέρμα και δυο κομμάτια αλλά και άκρο μικρού δακτύλου σε άλλα δυο αγιορείτικα μοναστήρια, κομμάτια σε Άγιο Όρος, Νταού Πεντέλης, Λιτόχωρο και Βουλκάνο Μεσσηνίας. *** Μητσοντόρα: "Πρέπει να μάθει όλος ο ελληνικός λαός τι έγινε πέρυσι το καλοκαίρι." *** Πάψε, μωρή ρουφιάνα, που μια φορά μπερμπάντεψα κι εγώ και πρέπει να με κάνεις βούκινο! *** Τόση ώρα σαχλαμαρίζουμε και δεν σας ρώτησα πώς σας φάνηκε τις προάλλες ο πρωθύ στον Σκάι. *** Εμένα πάντως μου άρεσε εκείνο το "έγινα πιο ρεαλιστής αλλά δεν έχασα τις αξίες μου." *** Το μόνο που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί διάλεξε ένα βοθροκάναλο (που λέει κι ο Πολάκης) για να δώσει συνέντευξη. *** Εκτός αν το έκανε για την πλάκα: "Ευχαριστώ, Αλέξη

Ευτυχισμένα χρόνια

μου" - "Εγώ σ' ευχαριστώ, Αλέξη μου". *** Tζήμερος: "Κάποιος που υποδυόταν τον πρωθυπουργό έδωσε συνέντευξη σε κάποιον που υποδυόταν τον Παπαχελά." *** Ενώ όταν πήγες εσύ στην Πάνια, Θάνο μου, ήσασταν οι εαυτοί σας, ε; *** Αυθεντικά παρατράγουδα. *** Θεόδωρος ο Τήρων: Χέρια, πόδια και σώμα βρισκονται μοιρασμένα σε δέκα μέρη Ελλάδας, Ιταλίας, Σερβίας και Ρωσσίας αλλά τα κεφάλια του βρίσκονται το ένα στις Σέρρες και το άλλο στην ιταλική Γαέτα. *** Για να μη ξεφτιλιζόμαστε με γυαλιά και σαγιονάρες, το ιστολόγιο προτείνει σήμερα πιο σοβαρά προσκυνήματα προς εκμετάλλευση. *** Δεν θα σας κατηγορήσω αν η λεζάντα τής πρώτης φωτογραφίας δεν σας βόηθησε να αναγνωρίσετε τον Στέλιο Καζαντζίδη στα πρώτα του βήματα ως τραγουδιστή. *** Είτε μας αρέσουν είτε όχι, Στέλιος-Μίκης-Μάνος είναι γίγαντες. *** Αν η τελευταία ιστορική -50 χρόνων- φωτογραφία τού Τάκη Πανανίδη σας θυμίζει κάτι, είναι επειδή έγινε εξώφυλλο (επιχρωματισμένη και ανεστραμμένη) στο διπλό άλμπουμ "Η Ελλάδα του Στέλιου και του Στράτου", που κυκλοφόρησε το 1991 με επιχορήγηση του -φρέσκου τότε- Μέγκα. *** Κι επειδή δεν χρειαζόμαστε λείψανα για να τιμήσουμε είτε τον Καζαντζίδη είτε τον Διονυσίου, πατάω το play και σας χαιρετώ με την ευχή να περάσετε ένα όμορφο σαββατοκύριακο. *** 

Μπαρτολομέο και Νικόλα

Ιούνιος 1908. Ο εικοσάχρονος Μπαρτολομέο φτάνει στην Νέα Υόρκη, αναζητώντας διαφυγή από την φτώχεια που τσάκιζε την οικογένειά του στην Ιταλία. Ήξερε πως στον αγώνα που τον περίμενε δεν θά 'χε για στήριγμα παρά τα χέρια του. Και πράγματι σ' αυτά στηρίχτηκε. Και τα τίμησε είτε ως εργάτης στα λατομεία τού Κονέτικατ και του Γιάνγκσταουν είτε ως χαλυβουργός στο Πίτσμπουργκ είτε ως σιδηροδρομικός στην Βοστώνη είτε ως πωλητής ψαριών στο Πλύμουθ. Αργότερα, θα έγραφε στα απομνημονεύματά του:

Ο Μπαρτολομέο

Μέσα στη μαύρη απελπισία πήρα την απόφαση να φύγω από την Ιταλία και να πάω στην Αμερική. Στις 9 του Ιούνη του 1908 αποχαιρέτησα τα αγαπημένα μου πρόσωπα... Ταξιδεύοντας 2 μέρες με τρένο μέσω Γαλλίας και μετά διασχίζοντας επί 7 μέρες τον ωκεανό, έφτασα στη γη της επαγγελίας. Η Νέα Υόρκη ξεπρόβαλλε απειλητικά στον ορίζοντα με όλο το μεγαλείο και την αυταπάτη της ευτυχίας που υποσχόταν. Απ' τη γέφυρα του πλοίου προσπαθούσα να δω μέσα απ' αυτό το πλήθος των κτιρίων που ξεπρόβαλλε ελκυστικό και συνάμα απειλητικό στα μάτια των στριμωγμένων αντρών και γυναικών της γ΄ θέσης. Στο σταθμό υποδοχής μεταναστών δοκίμασα την πρώτη μου μεγάλη έκπληξη. Είδα τους υπεύθυνους υπαλλήλους να μεταχειρίζονται τους επιβάτες της γ΄ θέσης σαν ζώα. Δεν είχαν ούτε έναν καλό ή παρηγορητικό λόγο για να ελαφρύνουν το βαρύ φορτίο του φόβου που ένιωθαν οι νιόφερτοι στις αμερικανικές ακτές. Η ελπίδα που παρέσυρε τους μετανάστες στη νέα γη, εξανεμίστηκε μετά την πρώτη τους επαφή με τους σκληρούς αυτούς υπαλλήλους. Τα παιδάκια, που θα 'πρεπε να 'ναι ενθουσιασμένα απ' την προσμονή, είχαν γαντζωθεί στα φουστάνια των μανάδων τους, κλαίγοντας τρομοκρατημένα. Τέτοιο ήταν το εχθρικό πνεύμα που πλανιόταν στους χώρους υποδοχής των μεταναστών. Θυμάμαι σαν τώρα που στεκόμουν μόνος σαν έφτασα στο Μπάτερι της Νέας Υόρκης, με τα φτωχικά μου υπάρχοντα, λίγα ρούχα δηλαδή και κάτι ψιλά στην τσέπη. Μέχρι χτες βρισκόμουν ανάμεσα σε ανθρώπους που με καταλάβαιναν. Το επόμενο πρωί μου φάνηκε πως ξύπνησα σε μια γη, στην οποία, για όποιον ήδη ζούσε εκεί, η γλώσσα μου δε σήμαινε τίποτα περισσότερο (στο βαθμό που είναι ζήτημα νοήματος) από τους γεμάτους παράπονο ήχους ενός άλαλου ζώου. Πού να πάω; Τι να κάνω; Αυτή ήταν η γη της επαγγελίας...

Ο Νικόλα

Την ίδια εποχή φτάνει στην "γη της επαγγελίας" κι ένας άλλος νεαρός ιταλός που αναζητούσε μια καλύτερη τύχη, ο δεκαεφτάχρονος Νικόλα. Ο Νικόλα είχε μάθει την τέχνη τού τσαγκάρη κι έτσι δεν χρειάστηκε να ταλαιπωρηθεί σαν τον Μπαρτολομέο. Δουλεύοντας ατελείωτες ώρες κατάφερε να στήσει την δική του οικογένεια και ν' αποκτήσει και δυο παιδιά.  Πριν περάσουν πολλά χρόνια, ο Νικόλα έχει κάθε λόγο να αισθάνεται αισιοδοξία. Όχι πως πλούτισε, βέβαια, μα έχει την δουλειά του, την οικογενειά του και μπορεί να απολαμβάνει τις δυο μεγάλες του αγάπες: τις βόλτες στην εξοχή και το διάβασμα.

Μόνο που ο Νικόλα δεν διαβάζει βιβλιαράκια του συρμού. Για να το πούμε παραστατικά, αυτά που διαβάζει, σταλάζουν μέσα του τις ιδέες του σοσιαλισμού (ή, όπως το λέγανε τότε, του αναρχισμού). Έτσι, σύντομα ο Νικόλα αποκτά ταξική συνείδηση και αρχίζει να συμμετέχει ενεργά στο μαχητικό εργατικό κίνημα της εποχής. Εκεί γνωρίζεται με τον Μπαρτολομέο, ο οποίος έχει ενστερνιστεί τις ίδιες ιδέες και οι δυο άνδρες γίνονται κολλητοί φίλοι. Ο Μπαρτολομέο συνοδεύει τον Νικόλα στις βόλτες του στην εξοχή όποτε ευκαιρεί κι ο Νικόλα βοηθάει τον φίλο του να πουλήσει τα ψάρια του όταν έχει ελεύθερο χρόνο. Φυσικά, έδωσαν κι οι δυο το παρών κατά την διάρκεια των μεγάλων εργατικών ξεσηκωμών του 1919-1920...


Σάουθ Μπρέιντρη, Μασσαχουσέττη. Πέμπτη, 15 Απριλίου 1920, ώρα 3.05' μ.μ.. Ο ταμίας τού εργοστασίου υποδημάτων Slater and Morrill Φρέντρικ Πάρμεντερ με τον φρουρό του Αλεσσάντρο Μπεραρντέλλι φεύγουν από τα γραφεία τής επιχείρησης και κατηφορίζουν την Περλ Στρητ για να φτάσουν στο κυρίως εργοστάσιο που βρίσκεται 70 μέτρα πιο κάτω. Μαζί τους κουβαλούν 15.776,51 δολλάρια για να πληρώσουν τα δεκαπενθήμερα των εργατών. Δεν είναι η πρώτη φορά που κάνουν κάτι τέτοιο αλλά αυτή θα είναι η τελευταία. Δυο ληστές τούς την έχουν στημένη. Ο Μπεραρντέλλι δέχεται τέσσερις σφαίρες κι ο Πάρμεντερ άλλες δυο. Πέφτουν νεκροί και οι ληστές εξαφανίζονται με τα χρήματα.

H Περλ Στρητ και το εργοστάσιο της Slater and Morrill.

Οι αυτόπτες μάρτυρες ισχυρίζονται πως οι ληστές διέφυγαν με μια παλιά Όβερλαντ και ήσαν "Italian looking", δηλαδή έμοιαζαν με ιταλούς. Η αστυνομία ξαμολυέται και, μερικές μέρες αργότερα, καταφέρνει να εντοπίσει μια Όβερλαντ σε κάποιο συνεργείο. Το γεγονός ότι το αυτοκίνητο είναι ερείπιο και δεν έχει κινηθεί για τουλάχιστον πέντε μήνες δεν τους πτοεί. Αρκεί που ανήκει σε ιταλό, τον Μάριο (ή Μάικ) Μπόντα (ή Μπούντα), τον οποίο και αναζητούν. Ο Μπόντα παίρνει χαμπάρι ότι τον ψάχνουν και, καθώς έχει ήδη μερικά μπλεξίματα με τις αρχές, αναχωρεί κρυφά για Ιταλία. Οι αστυνόμοι σκυλιάζουν όταν διαπιστώνουν πως ο Μπόντα τούς ξέφυγε.

Τότε, εντελώς τυχαία (;), στην αστυνομία φτάνει η πληροφορία ότι ο Μπόντα έκανε παρέα με τρεις άλλους ιταλούς. Οι δυο ήσαν ο Μπαρτολομέο με τον Νικόλα. Ο τρίτος ήταν ο Ρικάρντο Ορτσιάνι, ο οποίος είχε θεαθεί πολλές φορές με τον Μπόντα ως συνεπιβάτη στην μοτοσυκλέττα του. Ο Ορτσιάνι συλλαμβάνεται αλλά αφήνεται ελεύθερος γιατί έχει ακλόνητο άλλοθι. Οι εκπρόσωποι του νόμου πεισμώνουν: πρέπει να πιάσουν δυο ιταλούς και θα τους πιάσουν. Έτσι, στις 5 Μαΐου 1920, καθώς οι δυο φίλοι κατεβαίνουν από ένα τραμ, συλλαμβάνονται και οδηγούνται στο τμήμα για εξακρίβωση. Εκεί δηλώνουν τα ονόματά τους: Νικόλα Σάκκο και Μπαρτολομέο Βαντσέττι. Οι αρχές έχουν κάθε λόγο να χαίρονται: όχι μόνο έχουν δυο ιταλούς ως υπόπτους για το φονικό στο Σάουθ Μπρέιντρη αλλ' επί πλέον οι ύποπτοι είναι και αναρχικοί...

23/8/1927: Τα πιστοποιητικά εκτέλεσης των Σάκκο και Βαντσέττι, με κάθε λεπτομέρεια.
Ο γεροδεμένος Νικόλα κατανάλωσε περισσότερο ρεύμα από τον φίλο του...

Την συνέχεια της ιστορίας την έχω διηγηθεί εδώ και κάμποσα χρόνια ("Σάκκο και Βαντσέττι") και δεν υπάρχει λόγος να επαναλαμβάνομαι. Αν την ξαναθυμήθηκα σήμερα, ας όψεται το γεγονός ότι οι Σάκκο και Βαντσέττι καταδικάστηκαν σε θάνατο στις 14/7/1921, δηλαδή μια μέρα σαν χτες. Χάρη σ' αυτή την επέτειο, έψαξα και βρήκα μερικές λεπτομέρειες και μερικές φωτογραφίες που δεν τις είχα υπ' όψη μου κι είπα να τις μοιραστώ μαζί σας.

----------------------------------------------
Διαβάστε επίσης:
- Τζον Ντος Πάσσος, "Μπροστά στην ηλεκτρική καρέκλα" (Facing the chair), εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος, 2005, σελ. 207. Από εδώ και το απόσπασμα των απομνημονευμάτων τού Βαντσέττι.
- "Sacco and Vanzetti: Justice on Trial": Εξαιρετικό αφιέρωμα στην υπόθεση, με πληθώρα στοιχείων, λεπτομερειών και φωτογραφιών, από τον επίσημο ιστότοπο του τμήματος δικαιοσύνης τής Μασσαχουσέττης. Αξίζει τον κόπο να προσέξετε στην ενότητα "A National and International Sensation" το ποίημα They are dead now, που έγραψε ο Τζον Ντος Πάσσος δυο μήνες μετά τις εκτελέσεις.
- "Sacco and Vanzetti": Εντυπωσιακό σε όγκο λεπτομερειών άρθρο της αγγλικής Wikipedia. Αν και μερικά από τα στοιχεία του δεν είναι παρά αναπαραγωγή εσφαλμένων δημοσιευμάτων και φημών, αποτελεί καλή πηγή πληροφοριών.

Bullshit jobs

Πριν λίγες εβδομάδες, το υπουργείο εργασίας έδωσε στην δημοσιότητα ένα δελτίο με στοιχεία τού συστήματος Εργάνη για την ιδιωτική απασχόληση κατά τον μήνα Μάιο. Οι πρώτες γραμμές τού δελτίου πρέπει να δημιούργησαν κλίμα ευφορίας στα κυβερνητικά στέκια:  

(...) κατά το μήνα Μάιο 2016 καταγράφεται αύξηση της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα, καθώς προκύπτει θετικό ισοζύγιο προσλήψεων–αποχωρήσεων κατά 76.591 θέσεις εργασίας. (...) Ο Μάιος 2016 είναι ο τέταρτος σε σειρά μήνας που παρουσιάζει θετικό ισοζύγιο στις ροές μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα (...) Ο Μάιος 2016 είναι ο τέταρτος σε σειρά μήνας που παρουσιάζει θετικό ισοζύγιο στις ροές μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα (...) το ισοζύγιο των ροών μισθωτής απασχόλησης του πρώτου πενταμήνου του έτους 2016 είναι θετικό και διαμορφώνεται στις 201.056 νέες θέσεις εργασίας, αποτελώντας την υψηλότερη επίδοση πρώτου πενταμήνου έτους από το 2001 μέχρι σήμερα (...).

Οπωσδήποτε, τα νέα ακούγονται καλά. Δυστυχώς, όμως, όσο περισσότερο εντρυφούμε στους πίνακες του δελτίου τόσο το χαμόγελό μας ξεθωριάζει. Δείτε, για παράδειγμα, τον πίνακα IV:

Ωραίες δουλειές! Από τις 824.017 προσλήψεις, ούτε οι μισές δεν αφορούσαν θέσεις πλήρους απασχόλησης. Οι περισσότεροι των νεοπροσληφθέντων θα δουλεύουν είτε λίγες ώρες κάθε μέρα (ή, καλύτερα, θα πληρώνονται για λίγες ώρες κάθε μέρα, άσχετα με το πόσο θα δουλεύουν) είτε μέρα παρά μέρα κι όποτε τους χρειάζεται η επιχείρηση για να μπαλώσει κανένα κενό, κανένα ρεπό κλπ. Μιλάμε, δηλαδή, για δουλειές χωρίς μέλλον και, κατά κανόνα, κακοπληρωμένες (σερβιτόροι, λαντζέρηδες, καμαριέρες, πωλητές κλπ). Είναι ακριβώς οι δουλειές τις οποίες χαρακτηρίζει ευρηματικά ως "Bullshit Jobs" ο διάσημος καθηγητής ανθρωπολογίας τού London School of Economics Ντέιβιντ Γκραίμπερ (*).

Μια άλλη όψη του προβλήματος είναι ότι, καθώς η εργασία αποδομείται απ' όλες τις πλευρές και η επιβίωση των εργαζομένων γίνεται όλο και πιο δύσκολη, το ενδιαφέρον τείνει να εστιάζεται στο θέμα των αμοιβών. Έτσι, παραβλέπεται το γεγονός ότι χειροτερεύουν και άλλα χαρακτηριστικά τής εργασίας, τα οποία θα είχαν ιδιαίτερη βαρύτητα σε μια κοινωνία δομημένη με κέντρο τον άνθρωπο. Για παράδειγμα, ποιός ενδιαφέρεται πια αν με την δουλειά που κάνει έχει δυνατότητες εξέλιξης (και ως τέτοιες δεν εννοώ μόνο τις μισθολογικές); Ποιός νοιάζεται για το αν το αντικείμενο της δουλειάς του είναι συναφές προς τα ενδιαφέροντά του ή προς την κλίση του, παναπεί για το αν του αρέσει και τον ικανοποιεί ψυχικά και πνευματικά; Πόσοι προβληματίζονται για τις συνθήκες ασφάλειας ή για την ένταση που επιβάλλουν οι ανάγκες για αυξημένη παραγωγή σε άτακτα χρονικά διαστήματα; Ο μεγάλος καβγάς γίνεται για το πόσα παίρνουμε κι όχι για το πώς τα παίρνουμε.

Δυστυχώς, ούτε το "πόσα" έχει ικανοποιητική απάντηση. Τα στοιχεία του Σώματος Επιθεωρητών Εργασίας (ΣΕΠΕ) για το 2015 είναι κατηγορηματικά:

Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα, λοιπόν, το 63% των εργαζομένων δουλεύει με μισθό κάτω από 1.000 ευρώ ενώ ο ένας στους δυο καλείται να ζήσει με λιγώτερα από 800 ευρώ τον μήνα. Σημειώστε ότι το 22,45% των εργαζομένων δουλεύουν με μερική απασχόληση, πράγμα που σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι βγάζουν από την δουλειά τους λιγώτερα από 400 ευρώ τον μήνα (τουλάχιστον στην συντριπτική τους πλειοψηφία).

Παρένθεση. Είπαμε ότι τα παραπάνω στοιχεία είναι επίσημα. Δηλαδή, δεν περιλαμβάνουν την αδήλωτη, την "μαύρη" εργασία, η οποία όχι απλώς ζη και βασιλεύει αλλά και επεκτείνεται. Σύμφωνα με υπολογισμούς του ΣΕΠΕ, σε κάθε πέντε δηλωμένους εργαζόμενους αναλογεί ένας αδήλωτος, ο οποίος μπορεί να δουλεύει και για δυο κατοστάρικα τον μήνα. Προς μεγάλη μου έκπληξη δε, διαπίστωσα τελευταία ότι υπάρχουν και επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν προσωπικό με μισθό υπό αίρεση: θα πάρεις τόσα, αν πάει καλά η δουλειά (!). Κλείνει η παρένθεση.

Η εργασιακή ζούγκλα έχει κι άλλα σαπρόφυτα, όπως π.χ. επιχειρηματίες που καταθέτουν μεν την νόμιμη αμοιβή στους λογαριασμούς των εργαζομένων τους για να μην έχουν μπλεξίματα αλλά υποχρεώνουν τους εργαζομένους να επιστρέψουν "χέρι με χέρι" τμήμα αυτού του ποσού, επειδή είχαν συμφωνήσει για μισθό χαμηλότερο του νομίμου (**). Όμως, δεν έχει νόημα να επεκταθούμε περισσότερο. Το σημαντικό είναι άλλο και σ' αυτό πρέπει να εστιάσουμε πριν κλείσουμε τούτο το σημείωμα: ενώ ζούμε σ' αυτή την ζούγκλα και με τις συνθήκες που παρουσιάσαμε, το κεφάλαιο και οι εκπρόσωποί του ετοιμάζουν τις τελευταίες λεπτομέρειες για την μεγάλη επίθεση που θα πραγματοποιήσουν τον Σεπτέμβριο.

Δεν πρέπει να μας πιάσουν στον ύπνο!


---------------------------------
(*) David Graeber, "On the phenomenon of bullshit jobs", 17/8/2013. Ο όρος μπορεί να αποδοθεί ως "σκατά δουλειές", παρ' ότι θα προτιμούσα άλλη απόδοση αν έγραφα Σαββατιάτικα...

(**) Αυτό το "κόλπο" εφαρμόζεται συνήθως με τα δώρα Πάσχα και Χριστουγέννων, η μη καταβολή των οποίων συνιστά ποινικό αδίκημα, όπως λέγαμε χτες. Οι προσλήψεις με την συμφωνία να μη δίνονται δώρα δεν είναι πλέον καθόλου σπάνιες.

Το "ευνοϊκό περιβάλλον" της ανταγωνιστικότητας

Λέγαμε χτες πως αυτά που γίνονται στην Γαλλία δεν προοιωνίζονται τίποτε καλό για τους εργαζόμενους της Ευρώπης. Βέβαια, εμείς εδώ δεν περιμένουμε από την Γαλλία να ανοίξει τον δρόμο. Παραφράζοντας τον γνωστό -υπερβολικό- αφορισμό, μπορούμε να πούμε πως όταν εμείς δεσμευόμασταν να κάνουμε πολύ περισσότερα, οι γάλλοι ζούσαν ακόμη σε σπηλιές. Κι αυτές τις δεσμεύσεις τις αναλάβαμε πέρυσι, όταν στις 14 Αυγούστου 2015 η βουλή υπερψήφιζε τον Ν.4336/2015 (πιο γνωστό ως τρίτο μνημόνιο - ΦΕΚ Α' 94/14-08-2015), στον οποίο περιλαμβάνονται μερικά πολύ όμορφα πραγματάκια:

Επανεξέταση των θεσμών της αγοράς εργασίας. Έως τον Οκτώβριο του 2015 η κυβέρνηση θα δρομολογήσει διαδικασία διαβούλευσης με επικεφαλής μια ομάδα ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων με σκοπό την επανεξέταση ορισμένων υφιστάμενων πλαισίων της αγοράς εργασίας, συμπεριλαμβανομένων των ομαδικών απολύσεων, της συλλογικής δράσης και των συλλογικών διαπραγματεύσεων, λαμβανομένων υπόψη των βέλτιστων πρακτικών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Περαιτέρω συμβολή στη διαδικασία διαβούλευσης που περιγράφεται ανωτέρω θα παρασχεθεί από διεθνείς οργανισμούς, συμπεριλαμβανομένης της ΔΟΕ. Η οργάνωση, οι όροι εντολής και τα χρονοδιαγράμματα θα συμφωνηθούν με τα θεσμικά όργανα. Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας επανεξέτασης, οι αρχές θα ευθυγραμμίσουν τα πλαίσια για τις ομαδικές απολύσεις, τη συλλογική δράση και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις με τις βέλτιστες πρακτικές στην ΕΕ. Δεν θα πραγματοποιηθεί καμία αλλαγή στο τρέχον πλαίσιο συλλογικών διαπραγματεύσεων πριν από την ολοκλήρωση της επανεξέτασης. Οι αλλαγές στις πολιτικές για την αγορά εργασίας δεν θα πρέπει να συνεπάγονται την επιστροφή σε παλαιότερα πλαίσια πολιτικής, ασύμβατα με τους στόχους της προώθησης μιας βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξης [σελ. 1026 του παραπάνω ΦΕΚ].

Προσέξτε κάθε λέξη τού παραπάνω αποσπάσματος. Όλα είναι εδώ: ομαδικές απολύσεις, συλλογική δράση (δηλαδή συνδικαλισμός) και συλλογικές διαπραγματεύσεις επανεξετάζονται υπό το πρίσμα των "βέλτιστων πρακτικών σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο". Και, βεβαίως, μη σας διαφύγει μια σημαντική λεπτομέρεια: οι αλλαγές που θα κάνουμε, "δεν θα πρέπει να συνεπάγονται την επιστροφή σε παλαιότερα πλαίσια πολιτικής". Δηλαδή, απαγορεύεται να ακυρώσουμε όσες αντεργατικές διατάξεις τέθηκαν σε ισχύ επί μνημονίων. Απαγορεύεται! Κι ας λένε ο Τσίπρας με τον Κατρούγκαλο όσα παραμύθια θέλουν.

Αριστερός συνομιλεί με κομμουνιστή εξωτερικού

Εν πάση περιπτώσει, η ήδη άσχημη κατάσταση των εργαζομένων αναμένεται να χειροτερέψει (και, μάλιστα, δραματικά), καθώς από Σεπτέμβριο θα πρέπει να ληφθούν αποφάσεις για ζωτικής σημασίας θέματα, όπως:

(α) Καθορισμός των νέων κατώτατων μισθών, οι οποίοι θα ισχύσουν από την πρωτοχρονιά του 2017. Οι θεσμοί είναι ανένδοτοι ως προς το ότι απαιτείται μείωση των 586 και 510 ευρώ (για τους άνω και τους κάτω των 25 ετών αντίστοιχα) που ισχύουν σήμερα, υποστηρίζοντας πως μια γενναία μείωση των μισθών θα βοηθήσει αποτελεσματικά την βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς μας.

(β) Κατάργηση όσων επιδομάτων έχουν απομείνει ζωντανά (τριετιών, γάμου, επικινδυνότητας κλπ). Δεν είναι τυχαίο ότι σε πρόσφατο υπόμνημά του ο ΣΕΒ σημειώνει ότι "ρυθμίσεις που περιείχαν επιδόματα πολυετούς υπηρεσίας (τριετίες), επίδομα γάμου, επίδομα τουριστικής εκπαίδευσης και επίδομα ανθυγιεινής εργασίας, θεωρούμε ότι αυξάνουν ιδιαίτερα το μισθολογικό κόστος (...). Γι' αυτό το λόγο, θεωρούμε ότι θα πρέπει να υπόκειται στην ευχέρεια της επιχείρησης που έχει την οικονομική δυνατότητα ή άλλα κίνητρα, αν κρίνει και μπορεί να καταβάλλει στους εργαζόμενους, ανάλογα με τη θέση και το είδος της εργασίας που παρέχουν. Αντίθετα, στο επίπεδο των κατώτατων αμοιβών τέτοια κίνητρα δεν μπορούν και δεν πρέπει να υπάρχουν". Δηλαδή, ο ΣΕΒ θέλει να γίνουν προαιρετικά τα επιδόματα και οι τριετίες! Ε, για να μπορεί και η κυβέρνηση να λέει ότι αντιστάθηκε στις πιέσεις και δεν τα κατήργησε.

(γ) Κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού. Ο επιχειρηματίας μπορεί να καθυστερήσει την καταβολή του μισθού όσο θέλει, με μόνη επίπτωση τους τόκους υπερημερίας. Όμως, η μη καταβολή του δώρου Πάσχα ή Χριστουγέννων τον στέλνει δεμένο μέσα. Παράλληλα, οι θεσμοί θέλουν "καθαρό" μισθό, ώστε να είναι συγκρίσιμος με τους μισθούς των άλλων χωρών. Κατά πάσα πιθανότητα, θα τεθεί και ζήτημα "ισότητας" των εργαζομένων, αφού οι δημόσιοι υπαλληλοι δεν παίρνουν 13ο και 14ο μισθό εδώ και χρόνια. Όπως και νά 'χει, το θέμα θα "δουλευτεί" σε συνδυασμό με τα δυο θέματα που προανεφέραμε αλλά ο στόχος θα είναι ένας: να φτηνήνει ο εργαζόμενος.

(δ) Ενίσχυση του θεσμού των επιχειρησιακών και ατομικών συμβάσεων, με την παροχή δυνατότητας στις επιχειρήσεις να καταρτίζουν συμβάσεις με αμοιβές χαμηλότερες και από τα επίσημα κατώτατα όρια. Παρόμοιο μέτρο περιλαμβάνει ο "νόμος Ελ Κομρί", ο οποίος προκαλεί σεισμούς στην Γαλλία.

(ε) Πλήρης απελευθέρωση των ομαδικών απολύσεων. Εναλλακτικά, συζητείται να αυξηθούν τα όρια και να απελευθερωθούν μόνο στις περιπτώσεις επιχειρήσεων που αντιμετωπίζουν τόσο σοβαρό πρόβλημα ώστε να επιβάλλεται η αναδιάρθρωσή τους. Σε συνδυασμό με το προηγούμενο μέτρο, αναμένεται κύμα απολύσεων παλιών εργαζομένων και αντικατάστασή τους με νέους και φτηνότερους.

(στ) Κατάργηση του συνδικαλιστικού Ν. 1264/1982 και θεσμοθέτηση ενός νέου πλαισίου το οποίο θα καθιστά τις εργασιακές κινητοποιήσεις ουσιαστικά αδύνατες. Παράλληλα, προωθείται η νομιμοποίηση της ανταπεργίας των εργοδοτών (λοκ-άουτ), ώστε να μπορούν να προβαίνουν ανέξοδα σε πρόσκαιρο κλείσιμο των τμημάτων των επιχειρήσεών τους, τα οποία επιβαρύνουν την κερδοφορία τους την συγκεκριμένη χρονική περίοδο.

(ζ) Αναγνώριση των νέων μορφών ευέλικτης εργασίας αλλά και της μικροεργασίας, όπως τα mini jobs και οι συμβάσεις μηδενικών ή ορισμένων ωρών. Οι εργοδοτικές ενώσεις επιθυμούν διακαώς την θέσπιση της μικροεργασίας και, μάλιστα, προτείνουν να είναι ανασφάλιστη, με τον ισχυρισμό ότι αυτό θα οδηγήσει σε σημαντική πτώση της ανεργίας. Μαζί τους συμφωνούν και οι θεσμοί. Όμως, ο στόχος είναι να αντικατασταθούν οι "ακριβοί" εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης με κάποιους ζητιάνους που θα δουλεύουν για πέντε ευρώ το τρίωρο και μόνο όταν τους χρειάζεται απαραιτήτως η επιχείρηση.

Αριστερός συνομιλεί με κομμουνιστή εσωτερικού

Αυτά περίπου είναι όσα εννοούσε ο πρόεδρος της Cosco όταν έλεγε στον πρωθυπουργό μας ότι ευελπιστεί για ένα "ευνοϊκό περιβάλλον". Μπορεί να τρίζουν τα κόκκαλα του Μαρίνου Αντύπα αλλά η επίθεση του κεφαλαίου δεν θα ανακοπεί πριν αφαιρέσει από τους εργαζόμενους κάθε ίχνος δικαιώματος, πριν δηλαδή τους υποβιβάσει στο επίπεδο των σκλάβων που τραβούσαν κουπί στις ρωμαϊκές γαλέρες. Αυτή είναι η πραγματικότητα και δεν κρύβεται όσα ωραία λόγια κι αν ακουστούν από τα αριστερά κυβερνητικά χείλη, έστω κι αν αυτά τα χείλη δεν είναι απλώς αριστερά αλλά κομμουνιστικά, σαν του κυρίου Κατρούγκαλου.

Ανταγωνιστικότητα και αμοιβή της εργασίας

Χρόνια τώρα υφιστάμεθα πλύση εγκεφάλου ώστε να πειστούμε πως ο μοναδικός τρόπος για να δούμε καλύτερες μέρες είναι να βγει ο τόπος από την πολύχρονη ύφεση και να περάσει σε φάση ανάπτυξης. Κι αυτοί που έχουν αναλάβει αυτό το δύσκολο έργο έργο, εγχώριοι (κυβερνήσεις) και ξένοι (θεσμοί), έχουν επιλέξει ως πλέον κατάλληλο εργαλείο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων.

Εδώ θέλω να ανοίξω μια παρένθεση για να ρωτήσω τον αναγνώστη πώς καταλαβαίνει αυτή την ανταγωνιστικότητα ως εργαλείο ανάπτυξης. Στοιχηματίζω ότι η πιο κοινή απάντηση που θα έπαιρνα θα ήταν αυτή: "ρίχνουμε το κόστος παραγωγής των προϊόντων μας ώστε να γίνουν θελκτικώτερα στους ξένους αγοραστές κι έτσι να αυξηθούν οι εξαγωγές μας, δηλαδή να μπει στην χώρα περισσότερο ξένο χρήμα". Δεκτή η απάντηση και δεν με νοιάζει πόσο επιστημονική είναι αφού δεν απευθύνομαι σε οικονομολόγους. Θα κάνω, όμως, μια παρατήρηση: δηλαδή, στόχος μας δεν πρέπει να είναι η παραγωγή προϊόντων που έχουμε εμείς ανάγκη αλλά προϊόντων που έχουν ανάγκη οι ξένοι αγοραστές. Παναπεί: αν εμείς έχουμε ανάγκη από σώβρακα αλλά οι ξένοι θέλουν φανέλλες, δεν πειράζει να μείνουμε εμείς ξεβράκωτοι προκειμένου να ικανοποιήσουμε τους ξένους αγοραστές και να μπει στον τόπο συνάλλαγμα. Εντάξει, ούτε κι εγώ είμαι πολύ επιστημονικός οπότε ας κλείσω την παρένθεση να πάω παρακάτω.

Η ανταγωνιστικότητα της Ελλάδας από το  World Competitiveness Yearbook 2016. Υποχωρήσαμε
από την 50η στην 56η θέση ανάμεσα σε 61 χώρες. 57η η Βραζιλία των BRICS, 50η η Βουλγαρία.

Το πρόβλημα είναι ότι το βασικό μέτρο για να ενισχυθεί η ανταγωνιστικότητα είναι η συμπίεση του κόστους εργασίας, δηλαδή η μείωση των αμοιβών των εργαζομένων. Στο πρώτο μνημόνιο γινόταν σαφές ότι "οι μισθοί του ιδιωτικού τομέα πρέπει να γίνουν πιο ευέλικτοι ώστε να καταστεί δυνατή η συγκράτηση του κόστους για μια εκτεταμένη χρονική περίοδο", διότι "θα χρειαστεί ένα πλεόνασμα στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών για να οδηγηθεί το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών σε μία πιο βιώσιμη κατάσταση. Αυτό απαιτεί την ενίσχυση των οικονομικών πολιτικών και της ανταγωνιστικότητας ώστε να μπουν τα θεμέλια για ένα μοντέλο ανάπτυξης το οποίο θα βασίζεται περισσότερο στις επενδύσεις και τις εξαγωγές".

Για να μας πείσουν ότι έπρεπε να φτηνήνουν οι μισθοί, θα θυμάστε ότι χρησιμοποιούσαν το φόβητρο των φτηνών μισθών τής γειτονικής Βουλγαρίας, όπου -υποτίθεται πως- θα μετακόμιζαν όλες οι επιχειρήσεις. Ίσως κάποιοι να θυμούνται και το "η Μολδαβία είναι μια ώρα με το αεροπλάνο", του Ευάγγελου Βενιζέλου. Σήμερα, η Eurostat παρατηρεί ότι, παρά την κατακρήμνιση του βασικού μισθού κατά 22% (και 32% στους νέους), υπάρχουν δέκα χώρες τής Ευρωπαϊκής Ένωσης (Βουλγαρία, Εσθονία, Κροατία, Λετονία, Λιθουανία, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τσεχία) με βασικό μισθό κάτω από 500 ευρώ. Συνεπώς, αν θέλουμε να ανταγωνιστούμε όλες αυτές τις χώρες, πρέπει να κάνουμε πολλά ακόμη.

Εδώ έχουμε πολλές ενστάσεις. Κατ' αρχήν, πόσο κάνει πραγματικά μια δουλειά; Ας υποθέσουμε ότι ένα αντικείμενο χρειάζεται μια μέρα για να φτιαχτεί από έναν εργάτη. Αν αυτό το αντικείμενο φτιαχτεί σε γαλλικό εργοστάσιο, θα ενσωματώσει εργατικό κόστος 58 ευρώ. Αν φτιαχτεί σε βουλγαρικό, θα ενσωματώσει 7,36 ευρώ. Κι αν φτιαχτεί στο Μπαγκλαντές, θα ενσωματώσει μόλις 0,70 ευρώ. Τελικά, υπάρχει αντικειμενική απάντηση στο ερώτημα πόσο κάνει αυτή η δουλειά;  Στον πρώτο τόμο τού "Κεφαλαίου", ο Μαρξ σημειώνει:  

"Το βίαιο κατέβασμα του μισθού της εργασίας κάτω από την αξία αυτή (ενν.: της εργατικής δύναμης) παίζει πολύ σπουδαίο ρόλο στην πρακτική κίνηση. Ουσιαστικά μετατρέπει, μέσα σε ορισμένα όρια, το αναγκαίο καταναλωτικό κοντύλι του εργάτη, σε κοντύλι συσσώρευσης του κεφαλαίου. «Οι μισθοί της εργασίας -λέει ο Τζ. Στ. Μιλλ- δεν έχουν παραγωγική δύναμη, είναι η τιμή μιας παραγωγικής δύναμης (...). Αν ήταν δυνατό η εργασία ν' αποχτιέται χωρίς να αγοράζεται, τότε θα ήταν περιττοί οι μισθοί της εργασίας». Αν όμως οι εργάτες θα μπορούσαν να ζουν με αέρα, δε θάταν δυνατό ν' αγοραστούν με καμία τιμή. Επομένως, το μη-κόστος τους αποτελεί όριο με τη μαθηματική έννοια της λέξης, δηλαδή όριο που ποτέ δεν μπορεί να το φτάσει κανείς, μα που πάντα μπορεί να το πλησιάζει. Μόνιμη τάση του κεφαλαίου, είναι να υποβιβάσει τους εργάτες ίσαμε αυτό το μηδενιστικό επίπεδο" (*).

Στο παραπάνω απόσπασμα ο Μαρξ αποτυπώνει τον διαχρονικό (άρα και σημερινό) στόχο του κεφαλαίου να ρίχνει την αμοιβή τής εργασίας σε όσο χαμηλότερα επίπεδα είναι κάθε φορά δυνατό. Αν υποθέσουμε ότι η χώρα μας δρομολογεί διαδικασίες που θα στοχεύουν στην μείωση των μισθών σε επίπεδα Βουλγαρίας, στην Βουλγαρία θα ληφθούν μέτρα να μειωθούν οι μισθοί σε επίπεδο Μπαγκλαντές. Όμως, αυτή η διαδικασία δεν έχει τέρμα γιατί, στο μεταξύ, οι μπαγκλαντεσιανοί θα βρουν τρόπο να ζουν με μεροκάματο 0,35 ευρώ...

Φυσικά, όλα τούτα δεν έχουν καμμιά αποκλειστική σχέση με την Ελλάδα και τα μνημόνιά της. Όπως θα έλεγαν και οι αγγλομαθείς, "it's nothing personal" κι ας επιμένει ο Λαζόπουλος ότι για όλα φταίει ο Σώυμπλε, που μας έχει βάλει στο μάτι. Μπορεί το ευρωπαϊκό πατιρντί να ξεκίνησε από τον τόπο μας αλλά αυτά που γίνονται τον τελευταίο καιρό στην Γαλλία με την αλλαγή τού εργατικού κώδικα και τον "νόμο Ελ Κομρί" δεν μπορούν παρά να ερμηνευθούν ως οιωνοί μιας γενικευμένης επίθεσης του κεφαλαίου με στόχο την συνολική προσαρμογή της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας στα κελεύσματα της εποχής. Μιας εποχής που, όσο κι αν έχει σύγχρονα νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά, η απεχθής της όψη σημειώθηκε πριν ενάμισυ αιώνα σε μια υποσημείωση του "Κεφαλαίου":

"Σήμερα προχωρήσαμε πολύ πιο πέρα χάρη στο συναγωνισμό που γίνεται στην παγκόσμια αγορά. «Αν η Κίνα -λέει ο βουλευτής Στάμπλτον στους εκλογείς του- αν η Κίνα γίνει μεγάλη βιομηχανική χώρα, δε βλέπω πώς ο εργατικός πληθυσμός της Ευρώπης θ' αντέξει στον αγώνα, χωρίς να κατέβει ίσαμε το επίπεδο των ανταγωνιστών του (Times, 3/9/1873)». Όχι πια ηπειρωτικά αλλά κινέζικα μεροκάματα, αυτός είναι τώρα ο σκοπός που επιδιώκει το αγγλικό κεφάλαιο" (**).

Πριν λίγες μέρες, στις επαφές που είχε με διάφορους παράγοντες κατά την διάρκεια του ταξιδιού του στην Κίνα, ο έλληνας πρωθυπουργός άκουσε από τον πρόεδρο της Cosco και τα εξής: "Ευελπιστούμε και από την ελληνική πλευρά να μας δημιουργεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον και το καλύτερο είναι να μην έχουμε τόσες πολλές απεργίες". Αν και ο κινέζος είναι σαφής και δεν κάνει καθόλου τον κινέζο, αύριο θα πούμε περισσότερα γι' αυτό το "ευνοϊκό περιβάλλον" που επιθυμεί.


-----------------------------------------------------
(*) Καρλ Μαρξ, "Το Κεφάλαιο", τόμος πρώτος, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, σελ 621.
(**) ό.π., σελ. 622, σημείωση 53.

Δεκαοκτάμηνο ήταν και πάει...

Δεν θέλω να μαυρίζουμε τις καρδιές μας δευτεριάτικα αλλά τούτες τις μέρες συμπληρώνεται ένα ολόκληρο δεκαοκτάμηνο αριστερής διακυβέρνησης της χώρας και δεν βλάφτει να δούμε τι αντίκτυπο έχει στην καθημερινότητά μας η προ δεκαοχτώ μηνών απόφασή μας να στρίψουμε για πρώτη φορά (μη το ξεχνάμε αυτό!) το καράβι αριστερά. Νομίζω δε ότι την καλύτερη θέα μάς την δίνει η ολιγοσέλιδη αλλά αποκαλυπτικώτατη έρευνα του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της ΓΣΕΒΕΕ για το εισόδημα και την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών στα τέλη της προηγούμενης χρονιάς. Μόνο που τα ευρήματά της δεν είναι και τόσο ευχάριστα, όπως βλέπουμε (σημ.: οι χαρακτήρες με πλάγια γράμματα μέσα σε αγκύλες προέρχονται από την αντίστοιχη έρευνα του Δεκεμβρίου 2014):

(α) Το 94,2% [93,7%] των νοικοκυριών δηλώνουν ότι το εισόδημά τους μειώθηκε από τότε που άρχισε η κρίση ενώ ένα 0,7% [0,4%] είδαν τα εισοδήματά τους να αυξάνονται. Σε συνδυασμό με τα επόμενα ευρήματα, είναι σαφές ότι η φτώχεια συνεχίζει να μεγαλώνει.

(β) Το 36,3% [34,4%] των νοικοκυριών είναι υποχρεωμένα να επιβιώνουν με λιγώτερα από 10.000 ευρώ ετησίως. Όπως σημειώνεται στην έκθεση, "η παραπάνω διαπίστωση επαληθεύει τις αυξητικές τάσεις ανισότητας που αποτυπώνονται σε μια σειρά από διεθνείς και εγχώριες μελέτες (EUROSTAT, ΕΛΣΤΑΤ), όπου η Ελλάδα βρισκόταν ως προς τα διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών το 2015 στη 3η χειρότερη θέση στην Ευρώπη (προηγούνται Εσθονία και Λετονία) ως προς το συντελεστή ανισότητας Gini (35,4). Σύμφωνα με το Γερμανικό Ινστιτούτο Μακροοικονομικής Πολιτικής (μελέτη Γιαννίτση- Ζωγραφάκη), την περίοδο της κρίσης τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού επιβαρύνθηκαν με 337% (!) περισσότερους φόρους, ενώ το 10% των φτωχότερων νοικοκυριών σημείωσε απώλεια εισοδήματος της τάξεως του 86%".

(γ) Το 15,2% των νοικοκυριών δηλώνουν ότι τα εισοδήματά τους δεν επαρκούν για να καλύψουν τις βασικές τους ανάγκες (εύρημα που συνάδει με το ποσοστό ακραίας φτώχειας που σημειώνεται στη χώρα) ενώ ένα άλλο 64,1% δηλώνουν ότι χρειάζεται να κάνουν περικοπές για να τα βγάλουν πέρα με τα αναγκαία. Δηλαδή, μόνο το 20,7% των νοικοκυριών κατάφεραν να ανταποκριθούν στις ανάγκες τους με άνεση [Το 2014 το ερώτημα είχε διατυπωθεί διαφορετικά αλλά το εύρημα ήταν ότι το 50,3% των νοικυριών κάλυψαν τις βασικές τους υποχρεώσεις έστω και με δυσκολία.]

(δ) Πάνω από τα μισά νοικοκυριά αδυνατούν να καλύψουν σωστά τις διατροφικές τους ανάγκες (56,5%) ή να εξασφαλίσουν ικανοποιητική θέρμανση τον χειμώνα (56,7%). Σημειώστε ότι οι δαπάνες για διατροφή και θέρμανση συνιστούν τον δείκτη κοινωνικής αποστέρησης. [Το 2014 το ερώτημα είχε τεθεί διαφορετικά αλλά το εύρημα ήταν ότι το 50,9% των νοικοκυριών είχε περικόψει τις δαπάνες του για είδη διατροφής και το 46,5% είχε περικόψει τις δαπάνες του για θέρμανση.]

(ε) Μόνο το 5,1% των νοικοκυριών ελπίζουν πως μέσα στην χρονιά θα βελτιωθούν τα οικονομικά τους ενώ το 70% περιμένουν επιδείνωση. Προφανώς, εδώ βρίσκεται η ξεκάθαρη απόδειξη ότι η Ελπίδα που περιμέναμε να έρθει, μας έστησε στο ραντεβού (όπως μας έστησε πριν καμμιά τριανταριά χρόνια και η Ιστορία αλλά αυτό είναι άλλο θέμα). [Το 2014 δεν υπήρχε τέτοιο ερώτημα αλλά το 42,5% προέβλεπαν ότι την επόμενη χρονιά δεν θα μπορούσαν να καλύψουν τις βασικές τους υποχρεώσεις.]

Έχει κι άλλα ευρήματα η έρευνα αλλά το γενικό συμπέρασμα από οικονομικής απόψεως είναι ότι το καράβι δεν πάει καλά, είτε φταίει ο στραβός γιαλός είτε φταίνε οι στραβοί καπεταναίοι. Όμως, για να λέμε και των στραβών το δίκιο, μπορεί και με την αριστερά να υποφέρει το πορτοφόλι μας (ίσως να υποφέρει και λίγο παραπάνω από πριν) αλλά έχουμε εξασφαλίσει άλλα καλά. Π.χ.:

(α) Παρά τους φόβους πολλών, μείναμε και στην Ευρώπη και στο ευρώ. Για να καταφέρουμε το πρώτο, δεν διστάσαμε να παραχωρήσουμε στο μεν ΝΑΤΟ το δικαίωμα να κόβει βόλτες στην αυλή μας, θυσιάζοντας την εθνική μας κυριαρχία στον βωμό τού να μη φτάσουν πρόσφυγες και μετανάστες στο Βερολίνο, στους δε θεσμούς το δικαίωμα να διαχειρίζονται την περιουσία μας για έναν αιώνα και βλέπουμε. Για να πετύχουμε το δεύτερο, αδειάζουμε καθημερινά τα πορτοφόλια μας (τουλάχιστον οι 94,2% από μας), διότι ξέρουμε πως δεν υπάρχει τίποτε καλύτερο από το να είσαι μέσα στο ευρώ, έστω και δίχως ευρώ.

(β) Εξαλείφουμε αργά αλλά σταθερά τις κοινωνικές ανισότητες. Π.χ., υποβαθμίζουμε την παιδεία για να μην έχουμε πια γραμματιζούμενους κι αγράμματους, τσακίζουμε την υγεία για να μη πεθαίνει άλλος στον δρόμο κι άλλος σε νοσοκομείο, ισοπεδώνουμε τους μισθούς για να μην υπάρχουν πλέον υψηλόμισθοι και χαμηλόμισθοι, εξαλείφουμε τα εργασιακά δικαιώματα για να αποκατασταθούν τα δικαιώματα των εργοδοτών, καταργούμε την μονιμότητα στην εργασία για να δουλεύουν όλοι από λίγο και να εξαφανιστούν οι μακροχρόνια άνεργοι, εξαερώνουμε τις συντάξεις ώστε όλοι οι συνταξιούχοι να καταντήσουν ζητιάνοι και όχι κάποιοι απ' αυτούς να καλοπερνούν παίζοντας πρέφα στα καφενεία κλπ.

(γ) Στηρίζουμε τις ευπαθείς ομάδες τού πληθυσμού. Μπορεί η ανάγκη να μας έκανε φτωχούς και να κινδυνεύουμε να χάσουμε τα σπίτια μας από την εφορία ή τις τράπεζες αλλά και ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα σχεδιάσαμε και τα κοινωνικά συσσίτια αβγατίσαμε και ΜΚΟ που μοιράζουν είδη πρώτης ανάγκης στους εξαθλιωμένους χρηματοδοτούμε και με την εκκλησία αποκαταστήσαμε τις σχέσεις μας ώστε να βάλει κι ο θεός ένα χέρι βοηθείας καθ' όσον πόσα να κάνει ένα κράτος και δη μπατιρημένο...


Αυτά είναι τα δεδομένα του δεκαοκτάμηνου κι ας βγάλουμε όλοι τα συμπεράσματά μας. Ξέρουμε ότι δεν πάνε τα πράγματα όπως θα θέλαμε αλλά τουλάχιστον σήμερα, με την αριστερά και τον Αλέξη, έχουμε εναλλακτική απέναντι στο μονότερμα που μας έπαιζαν κάποτε η δεξιά με το ΠαΣοΚ. Όπως είχε πει προεκλογικά ο πρωθυπουργός, "σκεφθείτε ποιον θέλουμε υπουργό υγείας, τον Κουρουμπλή ή τον Άδωνι". Πώς να το κάνουμε; Άλλο πράγμα είναι να τρως αριστερή "μεταρρύθμιση" και άλλο να τρως δεξιά. Και μην ακούω κουταμάρες του στυλ "ούτε τον Κουρουμπλή ούτε τον Άδωνι", διότι μου θυμίζουν το "τι Πλαστήρας, τι Παπάγος".

Τελειώνω. Τώρα θυμήθηκα την αντίδραση ενός απογοητευμένου ψευτομεροκαματιάρη ψηφοφόρου τού ΣυΡιζΑ, όταν του είπα πως μπορεί να κοιτάξει και λίγο πιο πέρα: "Και πού να πάω, ρε Θόδωρε; Στον Μητσοτάκη;". Ο αιώνιος εκβιασμός του -παλιού και καλού- Χάρρυ Κλυνν από την Μονομαχία στις Σέρρες Μάντρες ζη και βασιλεύει: "αν φύγω, θα ξανάρθουν οι Ντάλτον"...