Δυο εικόνες με ανατριχιαστική ομοιότητα

Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από δημοσίευμα του χτεσινού φύλλου τής εφημερίδας Έθνος με τίτλο "Ο 56χρονος άνεργος πατέρας που έγινε ρακοσυλλέκτης":

Ο 56χρονος Δημήτρης, οικοδόμος επί 42 χρόνια όπως λέει, είδε τις δουλειές να εξαφανίζονται και αντίθετα με άλλους ανέργους, δεν άφησε τα ταμπού να τον εμποδίσουν να κάνει ότι μπορεί για την γυναίκα και τα δύο του παιδιά. Σήμερα, είναι περήφανος για την νέα του «δουλειά» που επέλεξε σαν έσχατη λύση ώστε να επιβιώσει στην Ελλάδα της κρίσης. Και όπως αντελήφθη, αυτή η λύση μπορεί ακόμη και να πληρώνει καλά.

«Στην αρχή κάλυπτα το πρόσωπό μου, με κουκούλα ή μαντήλι. Δεν ήθελα να με αναγνωρίζουν οι άνθρωποι. Ντρεπόμουν», λέει ο ίδιος. Ακόμη και σήμερα δεν λέει το επώνυμό του, αν και ο κύριος λόγος είναι το ημιπαράνομο καθεστώς διακίνησης των υλικών που εντοπίζονται στα σκουπίδια. «Ηταν δύσκολα, αλλά τελικά μπήκα στο πνεύμα. Τι άλλο να κάνεις όταν δεν υπάρχει δουλειά;» λέει ο Δημήτρης, για να σημειώσει σε άλλο σημείο ότι «οι γείτονές μου με αντιμετωπίζουν θετικά, μου λένε μπράβο». (...)

Η τόλμη του Δημήτρη του επέτρεψε να συνεχίσει να στηρίζει την οικογένειά του, τον 26χρονο άνεργο γιο του και την έφηβη κόρη του. Ανησυχεί ωστόσο για το δικό τους μέλλον. Τουλάχιστον μπορούν να δοκιμάσουν την συλλογή σκουπιδιών, σημειώνει. Για κάποιους νέους, «αντί να κάθονται στις καφετέριες όλη μέρα θα μπορούσαν να κάνουν μία προσπάθεια ... Κάποιοι γελάνε, αλλά μπορείς να βγάλεις ένα ικανοποιητικό μεροκάματο από τα σκουπίδια. Χάσαμε την αξιοπρέπειά μας, αλλά μπορούμε ακόμη να προσπαθήσουμε να ζήσουμε αξιοπρεπώς».


Από τούτην εδώ τη γωνιά, πριν 14 μήνες, στο κείμενο "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 36. Χειρουργείο δίχως αναισθητικό", όπου εξετάζαμε την καπιταλιστική λαίλαπα που σάρωσε την μετασοβιετική Ρωσσία και οδήγησε στην εξαθλίωση τις πλατειές λαϊκές μάζες, σημειώναμε:

Ένας χρόνος θεραπείας-σοκ ήταν αρκετός για να χάσουν τις οικονομίες τους εκατομμύρια ρώσσοι (λόγω της υποτίμησης του νομίσματος), ενώ παράλληλα εκατομμύρια εργαζόμενοι οδηγούνταν στην εξαθλίωση (λόγω της απότομης περικοπής τών επιδοτήσεων). Στα τέλη τού 1992, το ένα τρίτο τού πληθυσμού ζούσε κάτω από τα όρια της φτώχειας. Κι αυτό, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, τα οποία καθόριζαν τα όρια της φτώχειας πολύ χαμηλά.

Τότε έκαναν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους στους δρόμους και στις πλατείες απλοί άνθρωποι που προσπαθούσαν να επιβιώσουν πουλώντας προσωπικά είδη και οικογενειακά κειμήλια. Η αντίδραση των "μεταρρυθμιστών" ήταν προκλητική και πρόστυχη: αντί να δουν αυτό το φαινόμενο ως κατάντια, το εκθείασαν ως "επιχειρηματικό δαιμόνιο" (!!) και το παρουσίασαν ως απόδειξη ότι είχε ξεκινήσει η αναγέννηση του καπιταλισμού!


Είναι ανατριχιαστική η ομοιότητα ανάμεσα στις δυο εικόνες, παρ' ότι ανάμεσά τους βρίσκονται μια εικοσαετία και εκατοντάδες χιλιόμετρα. Ομοιότητα που δεν περιορίζεται μόνο στα κεντρικά πρόσωπα αλλά και στην προστυχιά εκείνων που βλέπουν την κατάντια ως "επιχειρηματικό δαιμόνιο". Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να προσθέσω περισσότερα. Ο αναγνώστης μπορεί να συμπληρώσει το σημερινό σημείωμα μόνος του.

Ζήτω η επιστράτευση!

Προχτές επιστρατεύτηκαν οι εργαζόμενοι στο μετρό. Προφανώς, η χώρα βρισκόταν στο χείλος τής καταστροφής και η κυβέρνηση εκτίμησε ότι η επιστράτευση αυτών των εργαζομένων ήταν απαραίτητη για την εθνική σωτηρία. Μόνο που δεν κατάλαβα ποια ακριβώς μάχη έπρεπε να δώσουν οι επιστρατευμένοι...

Χτες επιστρατεύτηκαν οι ναυτεργάτες. Και πάλι προφανώς, η χώρα ξαναβρέθηκε στο χείλος τής καταστροφής και η κυβέρνηση εκτίμησε ότι η επιστράτευση και αυτών των εργαζομένων ήταν απαραίτητη για την εθνική σωτηρία. Μόνο που δεν καταλαβαίνω εναντίον ποιου εχθρού πρέπει να πολεμήσουν οι επιτρατευμένοι...

Παρεμπιπτόντως, αναδιφώντας στην ιστορία ανακαλύπτω κάτι πολύ περίεργο: οι πολιτικές επιστρατεύσεις αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της δημοκρατίας! Αντίθετα απ' όσα θα φανταζόταν κανείς, η χούντα δεν έκανε καμμία πολιτική επιστράτευση. Θα μου πείτε, βέβαια, ότι η χούντα είχε άλλους τρόπους για να χαλιναγωγεί τις λαϊκές αντιδράσεις, αλλά έτσι θα με αναγκάσετε να κάνω ένα πολύ επικίνδυνο ερώτημα: γιατί η δημοκρατία πρέπει να βρει τρόπο χαλιναγώγησης των λαϊκών αντιδράσεων;

Πάντως, φαίνεται πως το φαινόμενο της πολιτικής επιστράτευσης εμφανίστηκε κάποτε ως μόδα και κατάντησε συνήθειο. Η αρχή έγινε από την μετακαραμανλική Νέα Δημοκρατία το 1979, προκειμένου να σπάσει η μεγάλη κινητοποίηση των τραπεζοϋπαλλήλων, αλλά το ΠαΣοΚ ανήγαγε την πολιτική επιστράτευση σε επιστήμη αντιμετώπισης των απεργιών: το 1983 επιστρατεύονται οι οδηγοί βυτιοφόρων, το 1986 οι χειριστές και οι ιπτάμενοι μηχανικοί τής Ολυμπιακής Αεροπορίας, το 1994 οι οδηγοί των αστικών λεωφορείων (κάτι που δεν είχε τολμήσει να κάνει ούτε η νεοφιλελεύθερη λαίλαπα της κυβέρνησης Μητσοτάκη, παρ' ότι έφαγε ξεγυρισμένο χαστούκι από τους λεωφορειατζήδες), το 2010 οι ιδιοκτήτες φορτηγών και το 2011 οι δημοτικοί υπάλληλοι καθαριότητας.

Φαίνεται, όμως, ότι οι αστικές μας κυβερνήσεις τρέφουν ιδιαίτερη "συμπάθεια" προς τους ναυτεργάτες, τους οποίους επιστρατεύουν κάθε τρεις και λίγο: 2002, 2006, 2010, 2013... Δυο πράγματα συμβαίνουν κάθε 4 χρόνια: οι ολυμπιακοί αγώνες και η επιστράτευση των ναυτεργατών! Αν τώρα ισχυριστώ ότι αυτό συμβαίνει επειδή το κράτος δεν αντέχει να βλέπει την συμπαθή τάξη των εφοπλιστών να χάνει κέρδη, θα με πείτε κακότροπο, συνομωσιολόγο ή προκατειλημμένο;

[Λεπτομέρεια για γέλια: Αν και ήμουν σίγουρος ότι η επιστράτευση των ναυτεργατών του 2010 δεν είχε λήξει επίσημα, σήμερα έμαθα ότι έληξε τον περασμένο Νοέμβριο. Ακόμη κι έτσι όμως, οι ναυτεργάτες ήσαν επιστρατευμένοι επί δυο ολόκληρα χρόνια! Μικρό το κακό, αν σκεφτεί κανείς ότι η γενική επιστράτευση που κήρυξε η χούντα στις 20/07/1974, έληξε με απόφαση του Γιάννου Παπαντωνίου (τότε υπουργού εθνικής αμύνης) στις 24/05/2002 (αυτό σημαίνει ότι επί 28 συναπτά έτη παρανομούσαμε π.χ. όποτε γυρνάγαμε ξενύχτηδες στους δρόμους σε παρέες μεγαλύτερες των τριών ατόμων)!]

Τελειώνοντας τούτο το σημείωμα, θέλω να κάνω τρεις προτάσεις στην δημοκρατική μας κυβέρνηση:

Πρώτη πρόταση: Επειδή φαίνεται ότι οι ναυτεργάτες είναι ανεπίδεκτοι μαθήσεως, δεν παίρνουν χαμπάρι από δημοκρατία και προκειμένου να αποφευχθούν καινούργια προβλήματα σε τούτον τον έρμο τόπο, καλό θα είναι να μη λήξει ποτέ η τωρινή επιστράτευση. Αρκετές σκοτούρες δεν έχουν οι εφοπλιστάδες μας; Ας τους απαλλάξουμε μια για πάντα από τον πιθανό βραχνά μιας φρέσκιας απεργιακής κινητοποίησης που θα φαλκιδεύσει τα συμφέροντά τους.

Δεύτερη πρόταση: Αφού το γαϊτανάκι με τις επιστρατεύσεις αποδεικνύεται αποτελεσματικό, ας καθιερωθεί και για άλλες ομάδες πολιτών. Π.χ., να επιστρατευθούν οι μαθητές, προκειμένου από την μία να μη ξαναγίνουν αποχές και καταλήψεις κι από την άλλη να κοπούν οι αδικαιολόγητες απουσίες (τί θα κάνουν τα κωλόπαιδα; θα μάθουν γράμματα θέλοντας ή μη). Επίσης, μπορούν να επιστρατευθούν οι δημόσιοι υπάλληλοι, ώστε να μη βγάζουν άχνα είτε τους βάζει κανείς σε διαθεσιμότητα είτε τους απολύει είτε τους μετατάσσει. Ακόμη, να επιστρατευθούν και οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, ώστε να μπορούν ελεύθερα τ' αφεντικά τους να προχωρούν σε μειώσεις αποδοχών δίχως ν' ανοίγει ρουθούνι. Και, φυσικά, να επιστρατευτούν και οι αγρότες γιατί μας τα έχουν παραζαλίσει κλείνοντας τους δρόμους κάθε τόσο, αντί να πηγαίνουν να σπείρουν κανένα μπρόκολο και κανένα αντίδι, οι παλιοκοπριταραίοι.

Τρίτη (και καλύτερη) πρόταση: Για να μη δημιουργούνται προβλήματα κατά την ψήφιση των διαφόρων νομοσχεδίων από "αντάρτες" βουλευτές, αποστασιοποιήσεις κυβερνητικών εταίρων κλπ, να επιστρατευτεί και η βουλή! Έτσι, η κυβέρνηση θα παράγει απερίσπαστη νομοθετικό έργο, έχοντας εξασφαλισμένη από χέρι την σύμφωνη ψήφο και των τριακοσίων βουλευτών, αφού όποιος τολμήσει να διαφωνήσει θα συλλαμβάνεται, θα κουρεύεται με την ψιλή και θα εξορίζεται.

Ζήτω η επιστράτευση, λοιπόν! Άντε, γιατί κάπου το έχουμε παραχέσει με την πολλή δημοκρατία σε τούτη την χώρα. Άντε, γιατί έχει δίκιο ο "σοφός λαός" όταν λέει πως χρειαζόμαστε έναν λοχία για να γίνουμε αθρώποι....

Άκρα αριστερά το ΚΚΕ κι ο ΣυΡιζΑ;

Τέτοιες μέρες πέρυσι, έβλεπε ως κόμματα της άκρας αριστεράς το ΚΚΕ και τον ΣυΡιζΑ ενώ δεν είχε πάρει χαμπάρι την δυναμική τής Χρυσής Αυγής: "Η ενίσχυση των κομμάτων της άκρας Αριστεράς (ΚΚΕ και ΣΥΡΙΖΑ) στο Κοινοβούλιο, σε συνδυασμό με την ανάδυση των κομμάτων της δυσαρεστημένης σοσιαλδημοκρατίας (ΔΗΜΑΡ, νέο κόμμα από τον χώρο των διαγραμμένων του ΠαΣοΚ) και την ενίσχυση - έστω και χωρίς κοινοβουλευτική παρουσία - ακραιφνών ακροδεξιών και ρατσιστικών κομμάτων (Χρυσή Αυγή), θα έχει ως συνέπεια να ενταθούν οι αντισυστημικές πιέσεις".

Λίγο πρωτύτερα (πάντοτε, όμως, εκτιμώντας ότι ΚΚΕ και ΣυΡιζΑ αποτελούν δυο όψεις τού ίδιου νομίσματος), διατύπωνε μια ηλιθιωδέστατη απορία: "Τι καινούργιο µπορεί να περιµένει κάποιος από πρόσωπα που πέρασαν τη ζωή τους θαυµάζοντας τις επιδόσεις του σοβιετικού ολοκληρωτισµού, αναριγώντας από ενθουσιασµό στο άκουσµα της µαγικής λέξης «κρατικοποίηση»; Πόσες εναλλακτικές προτάσεις για την έξοδο από τη χρεοκοπία µπορούν να παραγάγουν πολιτικοί φορείς που το βασικό τους µέληµα δεν είναι να αυξήσουν οι φτωχοί άνθρωποι τα εισοδήµατά τους, αλλά να εκµηδενιστεί ο ιδιωτικός πλούτος µέσα στις δαιδαλώδεις και διεφθαρµένες δοµές του κράτους της κοµµατικής νοµενκλατούρας, οδηγώντας το κοινωνικό σύνολο στην ανελευθερία και στην εξαθλίωση στο όνοµα µιας υποτιθέµενης ισότητας;"

Ο ίδιος "επιστήμονας", πριν δυο χρόνια περίπου, διαπίστωνε ότι λείπουν στον τόπο μας οι "φιλελεύθερες αξίες" (δηλαδή, οι "αξίες" πάνω στις οποίες χτίστηκε η σύγχρονη Ελλάδα, από την εποχή τού Παπάγου ίσαμε την εποχή μας, της χούντας συμπεριλαμβανομένης): "Ας μιλήσουμε καθαρά! Στην Ελλάδα βιώνουμε ένα έλλειμμα φιλελευθερισμού και φιλελεύθερων αξιών, εντελώς απαραίτητων για κάθε ανοιχτή, δημοκρατική, κοινωνία. Η Ελλάδα αποτελεί τη μόνη, ίσως, χώρα της Δυτικής Ευρώπης στην οποία ο φιλελευθερισμός υπήρξε ένα είδος προς εξαφάνιση στους χώρους της διανόησης, ενώ στο πεδίο της ενεργού πολιτικής χρειάστηκε ένα επίθετο μπροστά (ριζοσπαστικός, κοινωνικός) προκειμένου να νομιμοποιηθεί από ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Αυτό δείχνει να ερμηνεύει γιατί η ελληνική κοινωνία γοητεύεται εύκολα από λαϊκιστικές κορόνες και ολοκληρωτικές ιδεολογίες".

Όλα τα παραπάνω αποσπάσματα προέρχονται από δημοσιεύματα στην εγνωσμένης προοδευτικότητος εφημερίδα Το Βήμα. Τελευταία, ο "επιστήμων"-αρθρογράφος βρήκε καινούργιο φιλόξενο κεραμίδι στην άλλη "έγκυρη" εφημερίδα μας, την "Καθημερινή". Εκεί, δημοσίευσε προχτές άλλο ένα "περισπούδαστο" άρθρο με τίτλο "Η επαναστατική βία, η Αριστερά και η Δημοκρατία", όπου επιχειρεί να ταυτίσει την αριστερά με την τρομοκρατία (προσοχή: ΚΚΕ και ΣυΡιζΑ εξακολουθούν να συνιστούν την "άκρα αριστερά"!):

"Η τρομοκρατία δεν αναπτύσσεται σε ιδεολογικό κενό. Παράγεται μέσα στους χώρους της άκρας Αριστεράς και του αναρχισμού που «συνδιαλέγεται» ιδεολογικά, κοινωνικά και ψυχολογικά με την επίσημη Αριστερά, τις ιδέες, τις αξίες και τις παραδόσεις της. Τράφηκε από τους μύθους της εποποιίας του αντάρτικου και του Αρη Βελουχιώτη, ως μια ελληνική εκδοχή Τσε Γκεβάρα. Μια ολόκληρη γενιά ανθρώπων μεγαλωμένη στα γραφεία των κομμάτων της Αριστεράς αντιμετώπισε την επαναστατική βία ως φυσική προέκταση του πολιτικού ανταγωνισμού, ως ένα είδος πολιτικής με άλλα μέσα. Γι’ αυτό και η βία δεν καταδικάζεται συλλήβδην. Εχει πρωτίστως αρνητικό πρόσημο όταν είναι η βία του «καπιταλισμού», αλλά η βία της επανάστασης αποθεώνεται και οι επαναστάτες λατρεύονται και οργανώνονται στη μνήμη τους μνημόσυνα – σε ένα από τα οποία ήταν προσφάτως παρών ο Α. Τσίπρας. Επιπλέον, η ιδεολογική σχέση μεταξύ της επίσημης και της επαναστατικής Αριστεράς παράγει μια τρανταχτή αντίφαση: η επίσημη Αριστερά καταδικάζει την τρομοκρατία, συμφωνώντας με τον πυρήνα των ιδεολογικών επαγγελιών της τελευταίας (...)".

Και συμπεραίνει ο αρθρογράφος: "Η αντιμετώπιση της επαναστατικής βίας αποδεικνύεται ένα σύνθετο έργο, που απαιτεί αποτελεσματικότερη λειτουργία εκ μέρους του κράτους. Γίνεται αναμφίβολα κατανοητό γιατί έχουμε ανάγκη από ένα ισχυρό κράτος δικαίου που θα μπορεί να επιβάλλει τον νόμο. Επιπλέον, όμως, στη σφαίρα της ιδεολογίας χρειαζόμαστε διεύρυνση και εμβάθυνση της δημοκρατικής κουλτούρας της αντι-βίας. Χρειαζόμαστε να κοινωνικοποιηθούμε εκ νέου στις αξίες της ανοικτής κοινωνίας και της φιλελεύθερης δημοκρατίας, μακριά από τις επαναστατικές χίμαιρες που οδήγησαν κοινωνίες ολόκληρες στον όλεθρο του ολοκληρωτισμού".


Αν αναρωτιέστε ποιος είναι ο σπουδαγμένος που λέει όλες αυτές τις παπαριές, σας πληροφορώ ότι είναι ο αναπληρωτής καθηγητής τού Πανεπιστημίου Μακεδονίας (στο τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών, παρακαλώ!) Νικόλαος Μαραντζίδης. Πολύ θά 'θελα να μάθω με ποια κριτήρια ορίζονται τέτοιοι πανηλίθιοι ως καθηγητές. Με ποιό κριτήριο, ας πούμε, έγινε καθηγητής ένας κρετίνος, ο οποίος μόλις 3 μήνες πριν τις εκλογές δεν κατάλαβε ότι οι χρυσαυγίτες θα μπουν στην βουλή; Με ποιό κριτήριο έγινε καθηγητής αυτός ο βλακίστατος, ο οποίος επιμένει να κατατάσσει ΚΚΕ και ΣυΡιζΑ στην άκρα αριστερά; Και, εν πάση περιπτώσει, τί είδους αίσθημα ευθύνης έχουν εκείνοι που ανέθεσαν σ' αυτόν τον μαλάκα να διαπαιδαγωγεί νέους ανθρώπους;

Αλλά τί να περιμένουμε από μια αστική παιδεία, η οποία κατάντησε να εξετάζει τους μαθητές στις πανελλήνιες επί ενός μπουρδολογήματος του Πάσχου Μανδραβέλη (επίσης της Καθημερινής, κατά σύμπτωση);

Γιατί δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος;

Έχετε παρατηρήσει ποια είναι η κυριώτερη αποστροφή των συνομιλητών σας όταν η κουβέντα στρέφεται γύρω από τα κυβερνητικά μέτρα και την εξαθλίωση στην οποία αυτά τα μέτρα οδηγούν τις λαϊκές μάζες; Διορθώστε με αν κάνω λάθος αλλά, προσωπικά, παρατηρώ ένα κοινό μοτίβο απορίας: "γιατί δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος;"

"Γιατί δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος", λοιπόν; Πριν ενάμιση χρόνο είχαν βουλιάξει οι πλατείες με απλούς πολίτες που φώναζαν, μούντζωναν, πετούσαν ντομάτες κι αβγά, απειλούσαν θεούς και δαίμονες, ενώ με στεντόρεια φωνή διατείνονταν ότι "η χούντα δεν τελείωσε το '73". Το περίφημο "κίνημα των αγαναχτισμένων" είχε εξαπλωθεί σε ολόκληρο τον ευρωπαϊκό νότο και οι έντρομοι -και καλά!- αναλυτές προειδοποιούσαν την εξουσία πως θα κινδύνευε η υπόστασή της αν δεν έτεινε "ευήκοον ους" σ' αυτές τις φωνές. Παράλληλα, εκείνο το "κίνημα" έδειχνε πως είχε συνενώσει τις λαϊκές μάζες σε μια ενιαία αντικαπιταλιστική διαμαρτυρία, πέρα και πάνω από κάθε επί μέρους κομματική τοποθέτηση. Ακόμη κι εκείνοι που δεν τόλμησαν (ή δεν θέλησαν) εκείνη την εποχή να κατεβούν στις πλατείες, στην συντριπτική τους πλειοψηφία αντιμετώπισαν το φαινόμενο ως ένδειξη πως κάτι ουσιαστικό θα αλλάξει.

Κι όμως, δεν χρειάστηκε να περάσουν παρά λίγοι μονάχα μήνες για να αποδειχτεί πώς είχαμε δίκιο όσοι αντιμετωπίζαμε εκείνο το φαινόμενο με σκεπτικισμό. Γράφαμε τότε σε τούτο το ιστολόγιο ("Πάμε πλατεία (ακομμάτιστα)"):

"Τι παναπεί ότι είναι καλό που το "κίνημα των αγανακτισμένων" είναι ακομμάτιστο; Γιατί αυτό είναι απαραιτήτως καλό, δηλαδή; Αν εννοούμε ότι αρκεί μια διαμαρτυρία να γίνεται έτσι, για την διαμαρτυρία, πάει καλά. Αν βλέπουμε την "αγανάκτηση της πλατείας" ως αυτοσκοπό, ας μη συνεχίσουμε. Όμως, αν θέλουμε να μιλήσουμε για το απλό "και μετά, τί;", μάλλον πρέπει να προβληματιστούμε. Πώς θα εκφραστεί αυτό το "μετά"; Με εναλλαγή προσώπων στην εξουσία, σε στυλ Μανωλιού που αλλάζει βρακί; Ή με ανατροπή του σάπιου συστήματος, πράξη βαθειά πολιτική η οποία απαιτεί και θεωρητικό υπόβαθρο και εκφραστή;"

Τώρα πια, την παρωδιακή κατάληξη εκείνου του φαινομένου την ξέρουμε. Η ουρανομήκης κραυγή "να καεί, να καεί το μπουρδέλο η βουλή" ξεφούσκωσε σαν ανακουφιστική κλανιά και, λίγους μήνες αργότερα, νομιμοποίησε εκλογικά την παρά φύση (;) τρικομματική "κυβέρνηση του μαύρου μετώπου" ΠαΣοΚ-ΝΔ-ΛαΟΣ σε νόμιμη τρικομματική κυβέρνηση ΝΔ-ΠαΣοΚ-ΔημΑρ, ενισχύοντας παράλληλα το ζοφερό φασιστικό χρυσαυγίτικο μόρφωμα. Ο "αγαναχτισμένος" πλην απαίδευτος (άρα, ανερμάτιστος) λαός κατάφερε το ακατόρθωτο: να διευκολύνει εκείνους εναντίον των οποίων αγανάχτισε, να σφίξουν περισσότερο την θηλειά στον λαιμό του.

Όμως το ερώτημα παραμένει: "γιατί δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος;". Ας παραβλέψουμε το γεγονός ότι η πλειοψηφία όσων διατυπώνουν αυτό το ερώτημα περιμένουν από κάποιους άλλους (ποιούς, αλήθεια;) να ξεσηκωθούν (λες κι αυτοί δεν είναι "κόσμος") κι ας θυμηθούμε τι γράφαμε παλιότερα σε κάποιο άλλο σημείωμα αυτού του ιστολογίου ("Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 25. Η Αργεντινή ξεπουλιέται"):

"Παράλληλα, το ξεπούλημα της δημόσιας υπηρεσίας από τον Καβάγιο πήρε τέτοια έκταση ώστε ξεπέρασε και όσα είχε διαπράξει ο Πινοτσέτ στην Χιλή. Μέχρι το 1994, οι 9 στις 10 δημόσιες επιχιερήσεις είχαν παραδοθει στα μεγάλα μονοπώλια (Citibank, Vivendi, Repsol, Telefonica κλπ). Βέβαια, η κυβέρνηση Μένεμ είχε φροντίσει να μην επιβαρύνει τους νέους ιδιοκτήτες, απολύοντας πάνω από 700.000 εργαζόμενους πριν προχωρήσει στο ξεπούλημα.
Ο Καβάγιο εφάρμοζε μια πολιτική "αλα Σακς" και ο Μένεμ χειροκροτούσε. Το "Time" χαρακτήρισε την πολιτική αυτή ως "το θαύμα του Μένεμ". Όμως, το πραγματικό θαύμα ήταν άλλο: η κυβέρνηση ξεπουλούσε τον τόπο κι οι εργαζόμενοι βυθίζονταν στην φτώχεια αλλά δεν σημειώθηκε καμμία λαϊκή εξέγερση! Περίεργο φαινόμενο μεν, εξηγήσιμο δε. Ας δούμε πώς:
Σε περιόδους έκρηξης του πληθωρισμού, οι χαμηλόμισθοι πολίτες τρέμουν καθώς βλέπουν να εξανεμίζεται ταχύτατα η αξία των λιγοστών χρημάτων που διαθέτουν. Όταν αυτός ο φόβος φωλιάσει στις λαϊκές μάζες, τότε όποια μέτρα κι αν πάρει η κυβέρνηση δεν αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό αλλά με μια κρυφή ελπίδα πως τα πράγματα θα καλυτερεύσουν. Έτσι, από την στιγμή που η σύνδεση του πέσο με το δολλάριο έρριξε τον πληθωρισμό, οι λαϊκές μάζες είναι έτοιμες πλέον να δεχτούν ορυμαγδό νέων μέτρων, με την σκέψη ότι και αυτά θα βγουν σε καλό."

Τότε, στην Αργεντινή, το "λουκουμάκι" ήταν η συγκράτηση του πληθωρισμού. Τώρα, στην Ελλάδα, είναι η εκταμίευση της "υπερδόσης", οι επενδύσεις από το Κατάρ κλπ. Κοινός παρονομαστής είναι ένας λαός σε κατάσταση σοκ, ο οποίος έχει βουλιάξει στον φόβο και ζει με την ελπίδα πως η κάθε κατακεφαλιά που δέχεται θα είναι η τελευταία. Κι επειδή η κάθε εξουσία γνωρίζει ότι ένας φοβισμένος λαός δεν ξεσηκώνεται ποτέ, κάνει ό,τι μπορεί για να τον εκφοβίζει όλο και περισσότερο.

Νομίζω ότι, τώρα πια, η απάντηση στο ερώτημα "γιατί δεν ξεσηκώνεται ο κόσμος;" είναι σαφής: επειδή αυτός ο κόσμος είναι φοβισμένος. Έτσι, λοιπόν, είναι σαφής και η απάντηση στο εύλογο ερώτημα "τι πρέπει να γίνει για να ξεσηκωθεί ο κόσμος, τελικά;" που ακολουθεί: να πάψει αυτός ο κόσμος να φοβάται και να πιστέψει στην δύναμή του!

"Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού"

Κοντεύει να συμπληρωθεί ένας χρόνος από τότε που, σε τούτο το ιστολόγιο, ολοκληρώθηκε η σειρά των σημειωμάτων μας με τον γενικό τίτλο "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού". Σ' όλο τούτο το χρονικό διάστημα φτάνουν στ' αφτιά μου με αμείωτη -για να μη πω με εντεινόμενη- συχνότητα ερωτήματα, όπως "τί βλέπεις να γίνεται, ρε φίλε;", "πού σκοπεύουν να μας πάνε, τελικά;", "τί θα γίνει, ρε συ, θα τα ξεπουλήσουν όλα;" κλπ. Ερωτήματα που μου δημιουργούν μπερδεμένα συναισθήματα. Από την μια, δεν γίνεται να μη με συγκινεί η αγωνία του απλού εργαζόμενου, του συνανθρώπου μου που έχασε την δουλειά του, των νέων παιδιών που αναζητούν απεγνωσμένα μια ακτίνα φωτός στα σκοτάδια τού μέλλοντός τους κλπ. Κι από την άλλη πάλι, δεν μπορώ να μη θλίβομαι με την αδυναμία κρίσης αυτών των ανθρώπων, μια αδυναμία που οφείλεται, κατά κύριο λόγο, στην άγνοια.

Μόλις προχτές έπεσε στα χέρια μου το βιογραφικό ενός σαραντάχρονου, ο οποίος διεκδικεί μια θέση βοηθητικής δουλειάς γραφείου για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα πέντε μηνών. Είναι κάτοχος διδακτορικού τίτλου σε περιβαλλοντικά θέματα κι έχει εκπονήσει τρεις ή τέσσερις (δεν θυμάμαι ακριβώς) σχετικές διπλωματικές εργασίες. Κι όμως, μέχρι σήμερα δεν έχει να παρουσιάσει άλλη εργασιακή εμπειρία παρά "εποχική απασχόληση στον τουριστικό τομέα" (γκαρσόνι σε καλοκαιρινό μαγαζί ή εποχικός υπάλληλος σε ξενοδοχείο; ποιός ξέρει;) και -κρατηθείτε!- "καλοκαιρινή απασχόληση σε λατομείο"... Πώς να μη θλίβεσαι με τέτοια πράγματα; Και πώς να μη νιώθεις σαν λιοντάρι στο κλουβί, όταν ξέρεις ότι η "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού", που με τόση επιμέλεια και κόπο είχες ετοιμάσει, δίνει ξεκάθαρες απαντήσεις σε όλα σχεδόν τα αγωνιώδη "ερωτήματα της κρίσης", τα οποία απασχολούν τους πάντες γύρω σου;

Μ' αυτά και μ' αυτά θεώρησα ότι το λιγώτερο που έχω χρέος να κάνω, είναι μια προσπάθεια να κυκλοφορήσουν ευρύτερα εκείνα τα σημειώματα. Πάντοτε πίστευα -και θα εξακολουθήσω να πιστεύω- ότι η γνώση είναι δύναμη. Έτσι, λοιπόν, κόντρα στην καθημερινή πλύση εγκεφάλου, στην οποία επιδίδονται με θαυμαστή συνέπεια τα αστικά Μέσα Μαζικής Εξαπάτησης, αποφάσισα να μαζέψω όλο εκείνο το υλικό και να το εκδώσω ως βιβλίο, με την ελπίδα να διαβαστεί από μερικά μάτια που δεν γνωρίζουν την ύπαρξη αυτού του ιστολογίου.

Με ξεκάθαρο αυτόν τον στόχο, λοιπόν, ξανάσκυψα σ' εκείνα τα σημειώματα. Άφησα τα κείμενα όπως ακριβώς πρωτογράφτηκαν, μη θέλοντας να τους αποστερήσω τον αυθορμητισμό τους, όμως πρόσθεσα άφθονες ερμηνευτικές σημειώσεις και παραπομπές στο διαδίκτυο, προκειμένου να δώσω την ευκαιρία στον αναγνώστη να διασταυρώσει την ακρίβεια του περιεχομένου. Επίσης, έλεγξα (και, κατά περίπτωση, διόρθωσα ή ανακατεύθυνα) τους διασυνδέσμους των ιστολογικών αναρτήσεων, ώστε να σιγουρευτώ ότι όλες οι παρατιθέμενες διαδικτυακές διευθύνσεις είναι σωστές και λειτουργικές.

Έτσι, λοιπόν, σήμερα η "Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού" βρίσκεται (ή, τουλάχιστον, ελπίζω να βρίσκεται) στα ράφια κάποιων βιβλιοπωλείων, σε μια εξαιρετικά προσεγμένη έκδοση 296 σελίδων από την CaptainBook.gr, η οποία σεβάστηκε απολύτως τις όποιες "ιδιοτροπίες" μου. Κι επειδή ο "συγγραφέας" όχι μόνο δεν διεκδικεί οποιοδήποτε οικονομικό όφελος αλλ', αντιθέτως, χρηματοδοτεί αυτή την έκδοση, το βιβλίο διατίθεται στην τιμή των 13 ευρώ (μείον 10% στα καλά βιβλιοπωλεία). Ζητήστε το από τον βιβλιοπώλη σας και, αν δεν το έχει, απαιτήστε να σας το φέρει είτε για να το απολαύσετε ως ενιαίο κείμενο είτε για να το χαρίσετε όπου θεωρείτε ότι αξίζει τον κόπο.

Και κάτι ακόμη. Παρά τα όσα περί πνευματικών δικαιωμάτων κλπ σημειώνονται στην "σελίδα ταυτότητας" του βιβλίου, η θέση μου είναι σαφής: πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν, οι ιδέες και οι σκέψεις πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερες σαν τον άνεμο. Συνεπώς, οποιεσδήποτε αντιγραφές, αναδημοσιεύσεις κλπ όχι απλώς επιτρέπονται αλλά επιβάλλονται. Επειδή "οι καιροί ου μενετοί", πρέπει όλοι μας να κάνουμε κάτι.

217 δολλάρια!

Η Ζιμπάμπουε είναι μια χώρα με την μορφή και τα μεγέθη τής Ελλάδας, αν και δεν έχει θάλασσα: ελαφρώς μεγαλύτερη σε έκταση, με ελάχιστα περισσότερο πληθυσμό και κατά μείζονα λόγο ορεινή. Πρώην βρεττανική αποικία, έγινε ανεξάρτητη το 1965 με το όνομα Ροδεσία και το 1980 μετονομάστηκε σε Ζιμπάμπουε, όνομα που σημαίνει "πέτρινο σπίτι".

Είναι προφανές ότι οι άγγλοι δεν διατήρησαν την χώρα ως αποικία τους επειδή ήθελαν να πηγαίνουν εκεί για διακοπές τα καλοκαίρια. Ούτε την χρειάζονταν ως στρατιωτική βάση, αφού η Αλβιών ήταν θαλασσοκράτειρα αλλά η Ροδεσία δεν είχε θάλασσα. Οπωσδήποτε, κάποιους άλλους λόγους είχαν. Αυτοί οι λόγοι βρίσκονταν κρυμμένοι στο βραχώδες υπέδαφος και λέγονταν χρώμιο, νικέλιο, μόλυβδος κλπ. Κατά περίεργο τρόπο αυτό το βραχώδες υπέδαφος κρύβει -ούτε λίγο ούτε πολύ- 195 διαφορετικούς τύπους ορυκτών, μερικά από τα οποία είναι πολυτιμώτατα.

Τι πιο λογικό, λοιπόν, από το να υποθέσει κάποιος αδαής ότι η Ζιμπάμπουε πρέπει να διαθέτει μια εύρρωστη οικονομία ή, έστω, μια οικονομία δίχως σοβαρά προβλήματα. Κι όμως, δείτε μια ειδησούλα που αλίευσα χτες στα ψιλά των εφημερίδων:

"Σάλο προκάλεσε η χτεσινή ανακοίνωση του υπουργού οικονομικών τής Ζιμπάμπουε ότι η χώρα διαθέτει σε κρατικό τραπεζικό λογαριασμό μόλις...217 δολλάρια, μετά την πληρωμή των δημοσίων υπαλλήλων την περασμένη βδομάδα. Ακολούθως, προσπάθησε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, λέγοντας ότι το δήλωσε για να επισημάνει ότι η κυβέρνηση αδυνατεί να χρηματοδοτήσει τις επόμενες εκλογές".

217 δολλάρια! Μια χώρα, που τα βράχια της γεννάνε απίθανο πλούτο, απόμεινε με 217 δολλάρια στο συρτάρι! Ακούγεται θεοπάλαβο αλλά εμείς, τώρα πια, διαθέτουμε τις γνώσεις και την πείρα για να ερμηνεύσουμε σωστά το φαινόμενο, έχουμε τα εργαλεία για να προσδιορίσουμε με ακρίβεια πού κατασπαταλήθηκε τόσος πλούτος. Ενδεικτικά, μπορούμε να πούμε ότι "λεφτά υπήρχαν" αλλά καταξοδεύτηκαν:

- στον υπερδιογκωμένο, χρηματοβόρο και δύσκαμπτο δημόσιο τομέα, στον οποίο εύρισκαν βόλεμα οι χαραμοφάηδες ζιμπαμπουενιανοί,
- στο εξαιρετικά υψηλό κόστος εργασίας, το οποίο αποθάρρυνε τις επενδύσεις και την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων,
- στις αδικαιολόγητα υψηλές συντάξεις (a propos, το προσδόκιμο ζωής όσων ζιμπαμπουενιανών γεννήθηκαν το 2009, εκτιμάται στα 45,77 χρόνια),
- στα σοβιετικού τύπου συνδικάτα, τα οποία ναρκοθετούσαν επί χρόνια το εργασιακό καθεστώς τής χώρας με τις "πλατινένιες" συμβάσεις εργασίας τους,
- στην σωρεία κλειστών επαγγελμάτων, τα οποία στερούσαν στους νέους ανθρώπους την δυνατότητα να βρουν δουλειά,
- στην οπισθοδρομική εκπαίδευση, η οποία αρνιόταν συστηματικά να προσαρμοστεί στις ανάγκες τής αγοράς,
- στο σπάταλο κοινωνικό κράτος, το οποίο καταλήστευε νοσοκομεία, πανεπιστήμια κλπ με το αδιάφανο καθεστώς προμηθειών του,
- στους κακομαθημένους αγρότες, οι οποίοι είχαν μάθει να ζουν απομυζώντας τις επιδοτήσεις τής Ευρωπ...συγγνώμη, της Αφρικανικής Ένωσης,
- στον υδροκεφαλισμό τού κράτους και στην άρνησή του να προχωρήσει σε ιδιωτικοποιήσεις κρίσιμων τομέων τής οικονομίας κλπ.

Κατόπιν όλων αυτών, γίνεται καταφανής η αδήριτη ανάγκη τής χώρας να προσφύγει στους μηχανισμούς τού ΔΝΤ, του ΠΟΕ και της Παγκόσμιας Τράπεζας. Ταυτόχρονα, επιβάλλεται η εφαρμογή ενός "άλλου μείγματος" πολιτικής, το οποίο θα ξεβολέψει τους καλομαθημένους ζιμπαμπουενιανούς και θα τους υποχρεώσει στις απαραίτητες θυσίες προκειμένου να βγει η χώρα τους από την κρίση.


ΥΓ1: Για την ιστορία, αξίζει να προσθέσω μερικά στοιχεία για την εξέλιξη του πληθωρισμού στην χώρα της οποίας ο δικτάτορας Ρόμπερτ Μουγκάμπε παραμένει πρόεδρος επί 26 χρόνια: 2004 - 624%, 2006 - 1.281%, Απρίλιος 2007 - 3.714%, Ιούνιος 2007 - 11.000%, Φεβρουάριος 2008 - 100.580%, Απρίλιος 2008 - 160.900%, Ιούλιος 2008 - 2.200.000%, Αύγουστος 2008 - 11.250.000%. Το 2009, η κυβέρνηση έθεσε σε κυκλοφορία νέο νόμισμα με ισοτιμία ένα νέο προς ένα τρισεκατομμύριο παλιά.

ΥΓ2: Θυμίζω στους ζιμπαμπουενιανούς ότι μαθήματα για την αντιμετώπιση της κρίσης τους παραδίδονται στο Χάρβαρντ (πληροφορίες: κ. Γ. Α. Παπανδρέου, πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς).

Ίμια: 17 χρόνια μετά

Ο Πάγκαλος τα χαρακτήρισε ως παλιόβραχους. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα απεκάλεσε κωλόβραχους, αλλά δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι ότι, εκείνη την εποχή, ο Πάγκαλος ήταν υπουργός εξωτερικών και, ως εκ τούτου, θα έπρεπε να γνωρίζει μια σημαντική λεπτομέρεια: όταν οι παλιόβραχοι ή κωλόβραχοι έχουν πάνω τους ζωή, συμμετέχουν στην χάραξη της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης (ΑΟΖ) μιας χώρας.

Ας γυρίσουμε πίσω στον χρόνο. Χριστούγεννα 1995. Το τουρκικό φορτηγό πλοίο Φιγκέν Ακάτ προσαράζει κοντά σε μια συστάδα βραχονησίδων, γνωστή ως Ίμια. Το λιμεναρχείο Καλύμνου στέλνει ρυμουλκό για να αποκολλήσει το τουρκικό πλοίο, αλλά ο πλοίαρχός του αρνείται. "Βρισκόμαστε σε σε τουρκική περιοχή, άρα αρμοδιότητα επέμβασης έχουν οι αρχές τής χώρας μου", παραγγέλνει στους εμβρόντητους λιμενικούς.

Στις 26 Δεκεμβρίου, ο γραμματέας τής ελληνικής πρεσβείας στην Άγκυρα ενημερώνει την Διεύθυνση Ελληνικών Υποθέσεων του τουρκικού υπουργείου εξωτερικών ότι το Φιγκέν Ακάτ κινδυνεύει και πρέπει να επέμβει ρυμουλκό επειγόντως. Στις 27 Δεκεμβρίου, το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών ενημερώνει την ελληνική πρεσβεία ότι, ανεξαρτήτως του ποιος θα ανελάμβανε τη διάσωση του πλοίου, υπάρχει γενικώτερο θέμα με τα Ίμια. Στις 28 Δεκεμβρίου, δυο ελληνικά ρυμουλκά αποκολλούν το τουρκικό πλοίο και το οδηγούν στην Τουρκία. Στις 29 Δεκεμβρίου, το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών επιδίδει διακοίνωση στο αντίστοιχο ελληνικό, όπου αναφέρεται ότι οι βραχονησίδες Ίμια είναι καταχωρισμένες στο κτηματολόγιο Μουγκλά του νομού Μπόντρουμ (Αλικαρνασσού) και ανήκουν στην Τουρκία. Η Τουρκία θέτει ευθέως θέμα ιδιοκτησίας των νησιών.

Στις 25 Ιανουαρίου 1996, ο τότε δήμαρχος Καλύμνου (μαζί με τον αστυνομικό διευθυντή τού νησιού, έναν παπά και δυο κατοίκους) πάει στα Ίμια και υψώνει την ελληνική σημαία στην μεγαλύτερη βραχονησίδα. Οι τούρκοι το παίρνουν χαμπάρι, τα τηλεοπτικά τους κανάλια οργιάζουν και ξεσπάει σάλος. Ξημερώματα της 27ης, δυο τούρκοι δημοσιογράφοι φτάνουν με ελικόπτερο στην Μεγάλη Ίμια και αντικαθιστούν την ελληνική σημαία με την τουρκική. Στις 28 του μηνός, το περιπολικό Αντωνίου, του ελληνικού πολεμικού ναυτικού, ξαναλλάζει την σημαία, ενώ στην περιοχή έχουν σπεύσει ελληνικά και τουρκικά πολεμικά πλοία.

Κάπως έτσι φτάνουμε σε μια μέρα σαν την σημερινή: 31 Ιανουαρίου 1996. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα, τούρκοι κομμάντος αποβιβάζονται στην Μικρή Ίμια, κάτω από την μύτη των ελληνικών δυνάμεων. Με το χάραμα, από την φρεγάτα Ναυαρίνο απονηώνεται ελικόπτερο για να διαπιστώσει την ύπαρξη των τούρκων στην βραχονησίδα. Κατά την επιστροφή, το ελικόπτερο συντρίβεται και το τριμελές πλήρωμά του (Χριστόδουλος Καραθανάσης, Παναγιώτης Βλαχάκος, Έκτωρ Γιαλοψός) σκοτώνεται. Επίσημη θέση για την αιτία του δυστυχήματος: κακοκαιρία και απώλεια προσανατολισμού τού πιλότου.

Εκείνες τις ημέρες η ελληνική κυβέρνηση έχασε τ' αβγά και τα καλάθια. Είναι χαρακτηριστικές δυο εικόνες: ο μεν Πάγκαλος βρίσκεται καλεσμένος σε τηλεοπτική εκπομπή και οι επιτελείς του είδαν κι έπαθαν για να τον πείσουν να πάει στο υπουργείο, ο δε Σημίτης ρωτάει τον αρχηγό ΓΕΕΘΑ ναύαρχο Λυμπέρη αν είναι σοβαρό πρόβλημα να κατεβάσουμε μόνοι μας την ελληνική σημαία από τα Ίμια (προφανώς, για να μην έχουν λόγο οι τούρκοι να ξαναπάνε στις νησίδες!). Στο κόλπο μπαίνουν και οι αμερικανοί, προσπαθώντας (και καλά!) να ηρεμήσουν τους ξαναμμένους τούρκους. Τελικά, η ελληνική κυβέρνηση υποστέλλει την σημαία και βγάζει φιρμάνι, απαγορεύοντας στους βοσκούς να πηγαίνουν τα γίδια τους στα Ίμια και στους ψαράδες να πηγαίνουν για ψάρεμα στα νερά των βραχονησίδων. Οι τούρκοι πετυχαίνουν τον βασικό σκοπό τους, ο οποίος είναι να μην υπάρχει οποιαδήποτε ζωτική δραστηριότητα στις βραχονησίδες, προκειμένου να μη συμπεριληφθούν σε μελλοντική χάραξη ΑΟΖ. Η κρίση εκτονώνεται και ο Σημίτης γίνεται ρεζίλι με το "ευχαριστώ τους αμερικάνους" που ξεστομίζει μέσα στην βουλή.

Πικάντικη λεπτομέρεια. Στις 29 Ιανουαρίου, ο Σημίτης κάνει προγραμματικές δηλώσεις στην βουλή (στις 18 του μηνός είχε διαδεχθεί στην πρωθυπουργία τον άρρωστο Ανδρέα Παπανδρέου) και δηλώνει ότι η Ελλάδα θα αντιδράσει άμεσα και δυναμικά σε οποιαδήποτε πρόκληση. Στις 30 Ιανουαρίου, η τουρκάλα πρωθυπουργός Τανσού Τσιλέρ δηλώνει από το βήμα τής τουρκικής βουλής ότι την επόμενη ημέρα η ελληνική σημαία θα έχει κατεβεί από τα Ίμια. Τί ακριβώς είπαμε ότι ρώτησε ο Σημίτης τον Λυμπέρη; Έτσι μπράβο!

17 χρόνια μετά, η "ανεξάρτητη" Ελλάδα εξακολουθεί αταλάντευτα την "περήφανη" και "αδέσμευτη" πολιτική της. Μόνο που τα γίδια της εξακολουθούν να μην έχουν δικαίωμα βοσκής σε κάποιους από τους "κωλόβραχούς" της, παρ' ότι αυτοί οι "κωλόβραχοι" έχουν ποτιστεί με αίμα...