Πατέντα και για το... φουσκί!

Επειδή δοκίμασα ιδιαίτερα ευχάριστη έκπληξη από την υποδοχή που είχε το χτεσινό κείμενο, λέω σήμερα να συνεχίσουμε το ταξίδι μας στον κόσμο της τομάτας αλλά από άλλον δρόμο, όχι λιγώτερο βρόμικο από τον χτεσινό αλλά εξ ίσου ενδιαφέροντα.

Κατά πάσα πιθανότητα, δεν έχετε ακούσει για την ελβετική εταιρεία Syngenta. Πρόκειται για μια μεγάλη εταιρεία, η οποία δραστηριοποιείται στην παραγωγή φυτοφαρμάκων αλλά και σπόρων τόσο μεγάλης καλλιέργειας (καλαμπόκι, ηλίανθος, ελαιοκράμβη) όσο και κηπευτικών (αγγούρι, γλυκό καλαμπόκι, καρότο, καρπούζι, κολοκύθι, κουνουπίδι, κρεμμύδι, μαρούλι, μπρόκολο, πιπεριά, σπανάκι, τομάτα). Από το 2011 βρίσκεται και στην χώρα μας ως Syngenta Hellas.

Πέρυσι, λοιπόν, η Syngenta κατέθεσε στο Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνιών - ΕΓΔΕ (European Patent Office - EPO) αίτημα κατοχύρωσης ευρεσιτεχνίας, ζητώντας να πατεντάρει τα δικαιώματα μιας νέας ποικιλίας τομάτας, η οποία περιέχει υψηλότερες των συνήθων ποσότητες φλαβονοειδών. Το ΕΓΔΕ έκανε δεκτό το αίτημα της εταιρείας και στις 12 Αυγούστου 2015 εξέδωσε το σχετικό πιστοποιητικό ευρεσιτεχνίας ΕΡ1515600Β1, το οποίο καλύπτει ολόκληρο το φυτό, τον καρπό και τον σπόρο του:

Η πατέντα της φύσης!

Είμαι σίγουρος ότι δεν βλέπετε κάτι κακό ως εδώ διότι δεν γνωρίζετε μια βασική λεπτομέρεια: η εν λόγω ποικιλία τομάτας δεν προήλθε από γενετική τροποποίηση αλλά με απολύτως φυσικό τρόπο. Με άλλα λόγια, η εταιρεία δεν επενέβη στον γενετικό κώδικα της τομάτας αλλ' απλώς διασταύρωσε άγριες τομάτες με εξημερωμένες ποικιλίες. Έκανε, δηλαδή, κάτι που μπορεί είτε να συμβεί αφ' εαυτού στην φύση είτε να το κάνει ο οποιοσδήποτε στον μπαξέ του. Για να το πούμε πιο απλά: η Syngenta πατεντάρισε για πάρτη της την φύση!

Στις 6 Ιουλίου 1998, το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εξέδωσε την Οδηγία 98/44/ΕΚ για την έννομη προστασία των βιοτεχνολογικών εφευρέσεων, η οποία αναφέρει καθαρά και ξάστερα στο άρθρο 4, παράγραφος 1:

Δεν κατοχυρώνονται με διπλώματα ευρεσιτεχνίας:
α) οι φυτικές ποικιλίες και οι φυλές ζώων,
β) οι κυρίως βιολογικές μέθοδοι για την παραγωγή φυτών ή ζώων.

Η υπόθεση με την τομάτα τής Syngenta δεν είναι η πρώτη φορά που το ΕΓΔΕ παραβιάζει όχι μόνο τις κοινοτικές οδηγίες αλλά και την απλή λογική. Προσπαθώντας να βρει έσοδα, το ΕΓΔΕ δείχνει σαφώς διατεθειμένο να εκδώσει διπλώματα ευρεσιτεχνιών ακόμη και για... παγάκια ή για... φουσκί, αρκεί να εισπράξει τα σχετικά παράβολα. Φαίνεται δε ότι αυτό το κακό είχε παραγίνει σε τέτοιο σημείο ώστε ακόμη και οι Βρυξέλλες αγανάκτησαν. Έτσι, το ευρωκοινοβούλιο εξέδωσε στις 10/5/2012 φήφισμα, με το οποίο, μεταξύ άλλων, "ζητεί από το ΕΓΔΕ να αποκλείσει επίσης από την κατοχύρωση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας τα προϊόντα που προέρχονται από συμβατική αναπαραγωγή και όλες τις συμβατικές μεθόδους αναπαραγωγής, μεταξύ άλλων την «ευφυή αναπαραγωγή» (αναπαραγωγή «ακριβείας») και το υλικό αναπαραγωγής που χρησιμοποιείται για την συμβατική αναπαραγωγή". Όμως, για το ΕΓΔΕ... πέρα βρέχει. Τον Μάρτιο του 2015, με τις αποφάσεις του  G2/12 και G2/13 (γνωστές ως "broccoli and tomato II"), αποφάσισε πως σπόροι φυτών και οι καρποί που προέρχονται από κλασσική αναπαραγωγή μπορούν να κατοχυρωθούν με διπλώματα ευρεσιτεχνίας (*).

Η τακτική αυτή του ΕΓΔΕ, σε συνδυασμό με την επαπειλούμενη εφόρμηση της Monsanto στην Ευρώπη, έχει προκαλέσει σφοδρές αντιδράσεις σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Ήδη έχει δημιουργηθεί ο συνασπισμός No Patents On Seeds, ο οποίος υποστηρίζεται από δεκάδες οργανώσεις (**), με κεντρική απαίτηση την αναθεώρηση του ευρωπαϊκού δικαίου ευρεσιτεχνίας ώστε να αποκλειστεί η δυνατότητα κατοχύρωσης πατεντών σε υλικό αναπαραγωγής, σε φυτά και ζώα και στα τρόφιμα που προέρχονται από αυτά. Ο Κριστόφ Δεν είναι κατηγορηματικός:

"Με τη χορήγηση αυτών των πατεντών, το ΕΓΔΕ αγνοεί το κοινό συμφέρον και απλώς εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λόμπυ των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Αν συνεχιστεί αυτό, θα γίνουμε όλο και περισσότερο εξαρτημένοι από λίγες μεγάλες πολυεθνικές επιχειρήσεις όπως η Monsanto, η Syngenta και η DuPont, οι οποίες συγκεντρώνουν όλο και περισσότερες πατέντες στα φυτά από τα οποία τρεφόμαστε. Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι μια σαφής δήλωση από τις κυβερνήσεις μας, ότι θα περιορίσουν δραστικά τις πρακτικές του ΕΓΔΕ. Σε αντίθετη περίπτωση, θα γίνουμε μάρτυρες του ξεπουλήματος των πόρων που απαιτούνται για την καθημερινή διατροφή μας".

Από την καμπάνια που διοργανώθηκε την άνοιξη στην Γερμανία κατά της πατέντας της Syngenta.
Το αίτημα ακύρωσης που υποβλήθηκε στο ΕΓΔΕ συγκέντρωσε 65.000 υπογραφές.

Θα μπορούσαμε να πούμε πολλά πάνω σ' αυτό το θέμα. Θα μπορούσαμε να μιλάμε με τις ώρες για θέματα που σχετίζονται με το ξεπούλημα της ίδιας της φύσης, είτε άμεσα (όπως η "κατοχύρωση" φυτών από φαρμακευτικές εταιρείες για αποκλειστική εκμετάλλευση των δραστικών ουσιών που περιέχουν) είτε έμμεσα (όπως η παροχή "αποκλειστικότητας" στην εκμετάλλευση του υδάτινου πλούτου μιας χώρας). Όμως το κεντρικό νόημα δεν αλλάζει και έχει διατυπωθεί στυγνά από τον Πήτερ Μπράμπεκ, διευθύνοντα σύμβουλο της Νεστλέ: "Υπάρχει η εξτρεμιστική άποψη ότι το νερό είναι δημόσιο αγαθό και κάθε άνθρωπος πρέπει να έχει πρόσβαση σ' αυτό. Όμως, υπάρχει και η άλλη άποψη, την οποία εγώ ασπάζομαι, ότι το νερό είναι ένα τρόφιμο όπως όλα και πρέπει να έχει την τιμή του στην αγορά".

Κλείνω επαναλαμβάνοντας τον γνωστό αφορισμό "αν μπορούσαν να μας πουλήσουν και τον αέρα που αναπνέουμε, θα μας τον πουλούσαν" και παραπέμποντάς σας στην μπροσούρα τής No Patents On Seeds "Patents on plants and animals - time to act for european politicians", την οποία θα βρουν εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όσοι δεν έχουν πρόβλημα με τα αγγλικά τους.


------------------------------------------
(*) Δείτε και: The "melon patent" case, από τον ιστότοπο του ΕΓΔΕ.

(**) Ενδεικτικά: Bionext (Ολλανδία), Berne Declaration και Swissaid (Ελβετία), GeneWatch (Βρεττανία), Greenpeace, Misereor και No Patents on Life (Γερμανία), Development Fund (Νορβηγία), Red de Semillas (Ισπανία), Rete Semi Rurali (Ιταλία), Reseau Semences Paysannes (Γαλλία), BiotechWatch.gr και Πελίτι (Ελλάδα) κλπ.