Έργα ή "έργα" Ιωάννου Μεταξά;

Μπράβο σου για τα στοιχεία που έχεις συλλέξει. Να πω κι εγώ ότι το "πρωτοποριακό για την εποχή του 1939 Ασυλο Κοκκινιάς" το ίδρυσε η ίδια κυβέρνηση που εγκαθίδρυσε το ΙΚΑ, το 8ωρο, την εργατική εστία, τις διακοπές για τους εργαζόμενους κι ένα χρόνο μετά είπε το "ΟΧΙ" στους Ιταλούς φασίστες και το κράτησε όχι μόνο 17 ώρες όπως κάτι δημοκράτες της εποχής μας αλλά μέχρι το τέλος. Η κυβέρνηση του Ι.Μεταξά. Καλή συνέχεια.

Το παραπάνω κειμενάκι αναρτήθηκε τις προάλλες από τον αναγνώστη Κ. ως σχόλιο στο Ιστοριούλες φασιστών (2). Η ευγένεια της διατύπωσης και η καλή χρήση της γλώσσας με οδηγούν στο συμπέρασμα ότι δεν έχω να κάνω με άλλον έναν ηλίθιο χρυσαυγήτη αλλά με κάποιον κακώς πληροφορημένο αναγνώστη, ο οποίος δικαιούται μια εξ ίσου ευγενική απάντηση. Πάμε, λοιπόν, να αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια, βοηθώντας και τον συγκεκριμένο αναγνώστη να βγει από την πλάνη του αλλά και τους υπόλοιπους αναγνώστες να λύσουν ενδεχόμενες σχετικές απορίες:


(α) Ι.Κ.Α.

Η ιστορία του ΙΚΑ δεν έγινε αμαρτωλή τώρα στα γεράματα. Οι αμαρτίες ξεκινούν από τα γεννοφάσκια του. Γι' αυτό πρέπει να πάρουμε τα πράγματα με την σειρά, αν θέλουμε να βγάλουμε άκρη. Και να μη ξεχνάμε ότι κάθε σταθμός αυτής της ιστορίας κατακτήθηκε με αγώνες και αίμα.

Εν αρχή ην ο νόμος 2868 του 1922 "Περί υποχρεωτικής ασφαλίσεως των εργατών και ιδιωτικών υπαλλήλων" (ΦΕΚ Α' 119/30-7-1922). Μ' αυτόν τον νόμο άνοιξε ο δρόμος για να στηθούν τα πρώτα κλαδικά ταμεία (καπνεργατών, αρτεργατών κλπ) αλλά το πανεργατικό αίτημα για ενιαία κοινωνική ασφάλιση συνέχισε να μένει ανικανοποίητο.

Το 1932, επί κυβερνήσεως Βενιζέλου, ήρθε ο νόμος 5733 "Περί των κοινωνικών ασφαλίσεων" (ΦΕΚ Α' 364/11-10-1932), όπου ορίζεται ότι "συνιστάται Αυτόνομος Οργανισμός υπό τον τίτλον Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων" (άρθρο 14, παρ.1). Το ΙΚΑ γεννιέται μ' αυτόν τον  νόμο. Εδώ στηρίζονται όλοι όσοι υποστηρίζουν ότι το ΙΚΑ το έφτιαξε ο Βενιζέλος.

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ως πρόεδρος του Εθνικού Ενωτικού
Κόμματος, το οποίο ίδρυσε το 1935, ενώ ήταν διοικητής του ΙΚΑ.

Δυστυχώς, το 1932 δεν μπήκε παρά το νομικό πλαίσιο λειτουργίας του ΙΚΑ. Η κυβέρνηση έπεσε λίγους μήνες μετά, χωρίς να προλάβει να φτιάξει τίποτε. Έπρεπε να φτάσει ο Σεπτέμβριος του 1934, επί κυβερνήσεως Παναγή Τσαλδάρη, για να ψηφίσει η βουλή έναν καινούργιο νόμο, τον 6298 "Περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων" (ΦΕΚ Α' 346/10-10-1934), ο οποίος θα έβαζε επί τέλους το ΙΚΑ σε λειτουργία. Επί κεφαλής, ως πρώτος διοικητής του ΙΚΑ, μπήκε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος. Και πάλι, όμως, δεν έγινε τίποτε. Μεριά οι συντονισμένες αντιδράσεις των εργοδοτών και μεριά η πολιτική αστάθεια (κίνημα 1935, πραξικόπημα Κονδύλη, ανασύσταση της βασιλείας κλπ), το ΙΚΑ συνέχισε να μένει στα χαρτιά. Εξ άλλου, ο Κανελλόπουλος δεν θα θυσίαζε ποτέ μια πολλά υποσχόμενη πολιτική σταδιοδρομία για να ασχοληθεί με το ΙΚΑ.

Τον Νοέμβριο του 1937, η κυβέρνηση Μεταξά αποφάσισε να υλοποιήσει τον ν.6298 και διέθεσε τα πρώτα κονδύλια για την λειτουργία του ΙΚΑ. Τον Δεκέμβριο του 1937 άνοιξαν τα πρώτα γραφεία του Ιδρύματος σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη και από το 1938 άρχισε η ίδρυση υποκαταστημάτων σε όλες τις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Επί τέλους, το σύστημα έμπαινε σιγά-σιγά σε λειτουργία. Μόνο που... Μόνο που το Ίδρυμα δεν πρόλαβε να χορηγήσει στους ασφαλισμένους του παρά μόνο λίγες πενταροδεκάρες για σύντομο χρονικό διάστημα. Πριν καλά-καλά ολοκληρωθεί το στήσιμο και η οργάνωσή του, το ΙΚΑ υποχρεώθηκε από την δικτατορία να εκχωρήσει όλα τα κεφάλαιά του στο κράτος υπέρ της "Εθνικής Άμυνας". Έτσι, το σύστημα κατέρρευσε πριν καν αρχίσει να λειτουργεί.

Τελικά, χρειάστηκε να φτάσουμε στο 1952 για να δώσει το ΙΚΑ τις πρώτες πραγματικές παροχές του στους ασφαλισμένους. Έναν χρόνο νωρίτερα, η κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου πέρασε τον Αναγκαστικό Νόμο 1846 (ΦΕΚ Α' 179/21-6-1951), ο οποίος ρύθμιζε τις παροχές του ιδρύματος και ο οποίος εξακολουθεί να ισχύει μέχρι σήμερα (με όσες τροποποιήσεις έχει υποστεί, βεβαίως).

Συμπέρασμα: δεν ξέρω τι προσπαθούσαν να κάνουν από το 1932 ο Βενιζέλος, ο Τσαλδάρης ή ο Μεταξάς αλλά ξέρω ότι πραγματικό ΙΚΑ οι εργαζόμενοι είδαν με τον Α.Ν.1846 του 1951. Από κει και πέρα, ο καθένας μπορεί να πιστεύει ό,τι θέλει.


(β) Οκτάωρο

Στις 29 Οκτωβρίου 1919, συνέρχεται στην Ουάσιγκτον η Γενική Συνδιάσκεψη της Διεθνούς Οργανώσεως Εργασίας τής Κοινωνίας των Εθνών. Το πρώτο θέμα που συζητήθηκε στην εν λόγω συνδιάσκεψη ήταν "η εφαρμογή τής οκταώρου καθ' ημέραν και τεσσαρακονταοκταώρου καθ' εβδομάδα εργασίας". Τελικά, η συνδιάσκεψη "αποδέχεται το επόμενον σχέδιον συμβάσεως προς κύρωσιν παρά των Μελών της Διεθνούς Οργανώσεως της Εργασίας συνωδά ταις διατάξεσι του περί Εργασίας Κεφαλαίου της Συνθήκης των Βερσαλλιών της 28 Ιουνίου 1919 και της Συνθήκης του Αγίου Γερμανού της 10 Σεπτεμβρίου 1919".

Εκ μέρους της Ελλάδας, η κύρωση αυτής της διεθνούς συμβάσεως γίνεται την επόμενη χρονιά, με τον νόμο 2269 "Περί κυρώσεως της διεθνούς συμβάσεως της Διεθνούς Συνδιασκέψεως της Εργασίας της Ουασιγκτώνος περί περιορισμού των ωρών εργασίας εν ταις βιομηχανικαίς επιχειρήσεσιν εις οκτώ καθ' ημέραν και 48 καθ' εβδομάδα", ο οποίος δημοσιεύεται στο ΦΕΚ Α' 145/1-7-1920 και υπογράφεται από τον βασιλιά Αλέξανδρο. Στο ίδιο ΦΕΚ κυρώνονται με άλλες νόμους οι αποφάσεις της διασκέψεως περί ανεργίας, περί εργασίας ανηλίκων κλπ.

Συνεπώς, το οκτάωρο καθιερώθηκε στην Ελλάδα 16 ολόκληρα χρόνια πριν την δικτατορία τού Μεταξά και, μάλιστα, όχι ως εγχώριο προϊόν αλλά ως συμμόρφωση προς τις αποφάσεις της ΚτΕ, δηλαδή του ΟΗΕ της εποχής.

Ας προσθέσουμε κάτι ακόμη. Όπως είδαμε, στην αρχική του εφαρμογή ο νόμος περιλάμβανε μόνον όσους δούλευαν σε βιομηχανικές επιχειρήσεις. Στην πορεία του χρόνου, με άλλες νομοθετικές ρυθμίσεις και ανάλογα με την πορεία των εργατικών διεκδικήσεων, το οκτάωρο επεκτεινόταν και σε άλλους κλάδους εργαζομένων. Κατά τον ίδιο τρόπο, στις 24 Αυγούστου 1936, δηλαδή λίγες μέρες μετά την επιβολή της, η μεταξική δικτατορία σπεύδει (για ευνόητους λόγους) με το Β.Δ. 368 να προωθήσει την επέκταση του οκτάωρου και σε άλλες κατηγορίες εργαζομένων. Σ' αυτό το βασιλικό διάταγμα αναφέρονται οι υμνητές του Μεταξά όταν, αλλοιώνοντας την πραγματικότητα, ισχυρίζονται ότι ο Μεταξάς καθιέρωσε το οκτάωρο.



(γ) Εργατική Εστία

1. Προς ενίσχυσιν των εργαζομένων εν τη επιδιώξει της οικονομικής, πνευματικής και ηθικής προαγωγής της τάξεώς των συνιστάται νομικόν πρόσωπον δημοσίου δικαίου υπό την επωνυμίαν “Εργατική Εστία” εδρεύον εν Αθήναις και τελούν υπό την εποπτεία της Πολιτείας, ασκουμένης παρά του Υπουργού Εθνικής Οικονομίας.
2. Η Εργατική Εστία προς επιτέλεσιν του έργου της α') ανεγείρει κτίρια προς εγκατάστασιν εν αυτοίς των επαγγελματικών οργανώσεων της εργατικής τάξεως, των οποίων οι σκοποί και η δράσις δεν αντίκεινται προς τους ισχύοντας νόμους και β΄) εφ' όσον μετά την ανέγερσιν κτιρίων αι εκτης περιουσίαςαυτής πρόσοδοι επιτρέπουσι τούτο, ενισχύει τοιαύτας οργανώσεις προς καλλιτέραν επιδίωξιν των σκοπών των ή αναλαμβάνει ή επικουρεί προσπαθείας τεινούσας εις την διαπαιδαγώγησιν, μόρφωσιν ή ψυχαγωγίαν της τάξεως των εργαζομένων της χώρας.

Ό,τι διαβάσατε πιο πάνω συνιστά το άρθρο 1 του νόμου 5204 "Περί ιδρύσεως Εργατικής Εστίας", ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α' 240/28/7/1931 και φέρει την υπογραφή του Αλέξανδρου Ζαΐμη ως προέδρου της δημοκρατίας.

Με τον παραπάνω νόμο του 1931, λοιπόν, ιδρύεται η Εργατική Εστία, την οποία έμελλε να κατεδαφίσει ογδόντα χρόνια αργότερα το τσουνάμι αντεργατικών νομοθετημάτων που προκάλεσαν τα μνημόνια. Όταν θα ανέτελλε ο ζωοδότης ήλιος της μεταξικής τεταρταυγουστιανής δικτατορίας, η Εργατική Εστία θα είχε ήδη συμπληρώσει πέντε χρόνια ζωής.

1929: Ο πρωθυπουργός Θεμιστοκλής Σοφούλης (αριστερά) με τον πρόεδρο της δημοκρατίας Αλέξανδρο Ζαΐμη.

(δ) Ετήσια άδεια εργαζομένων

Πας μισθωτός, μετά συνεχή απασχόλησην εις υποκειμένην επιχείρησιν επί χρονικόν διάστημα τουλάχιστον δώδεκα μηνών, το οποίον εν τοις επομένοις θ΄ αποκαλείται χάριν συντομίας, βασικός χρόνος, δικαιούται καθ΄ έκαστον ημερολογιακόν έτος, αδείας μετ΄ αποδοχών, της οποίας η διάρκεια ορίζεται:
α΄) δια μεν τους μισθωτούς, τους υπό την ιδιότητα του υπαλλήλου απασχολουμένους εις υποκειμένας επιχειρήσεις δημοσίου χαρακτήρος, κοινής ωφελείας ή τας λειτουργούσας υπό μορφήν ανωνύμου εταιρείας ή ιδρύματος ή οργανισμού, εις δώδεκα αλλεπαλλήλους εργασίμους ημέρας,
β΄) δια τους μισθωτούς, τους υπό την ιδιότητα του τεχνίτου, του εργάτου, του μαθητευομένου ή του υπηρέτου απασχολουμένους εις τας αυτάς υποκειμένας επιχειρήσεις, εις οκτώ αλλεπαλλήλους εργασίμους ημέρας,
γ΄) δια τους μισθωτούς, τους υπό την ιδιότητα του υπαλλήλου απασχολουμένους εις τας λοιπάς υποκειμένας επιχειρήσεις, εις οκτώ αλλεπαλλήλους εργασίμους ημέρας και
δ΄) δια τους μισθωτούς, τους υπό ιδιότητα άλλην από την του υπαλλήλου απασχολουμένους εις τας υποκειμένας επιχειρήσεις της προηγούμενης περιπτώσεως γ΄ εις έξι αλλεπαλλήλους ημέρας. 

Ό,τι  διαβάσατε πιο πάνω συνιστά την πρώτη παράγραφο του άρθρου 2 του Αναγκαστικού Νόμου 539 "Περί χορηγήσεως κατ' έτος εις τους μισθωτούς αδειών μετ' αποδοχών", ο οποίος δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α' 229/6-9-1945 και φέρει τις υπογραφές του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού ως αντιβασιλέα και του Πέτρου Βούλγαρη ως πρωθυπουργού.

Με τον παραπάνω Α.Ν. του 1945, λοιπόν, καθιερώνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα η ετήσια άδεια των εργαζομένων (προσέξτε ότι στην πρώτη της εφαρμογή αυτή η άδεια κυμαίνεται από έξι έως δώδεκα εργάσιμες ημέρες). Την εποχή που έμπαινε σε ισχύ ο εν λόγω νόμος, ο Μεταξάς είχε συμπληρώσει ήδη τεσσεράμισυ χρόνια στον άλλον κόσμο.


Αυτά τα λίγα πάνω στο σχόλιο του αναγνώστη. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε και για άλλες κακώς αποδιδόμενες στον Μεταξά επιτυχίες (π.χ. την καθιέρωση της αργίας της Κυριακής, τις ελεύθερες συλλογικές συμβάσεις, την εξάλειψη της ανεργίας κλπ) αλλά νομίζω ότι ήδη είπα πολλά για σήμερα. Όσο για το ΟΧΙ του '40, ας περιμένουμε μια κατάλληλη χρονικά στιγμή.