Ελληνοτουρκική προσέγγιση ή, απλώς, εθνική υποχώρηση;

Ίσως να ακούγεται παράξενο αλλά είναι γεγονός ότι το έδαφος για κοινές "μπίζνες" Ελλάδας και Τουρκίας άρχισε να στρώνεται μεθοδικά αμέσως μετά την κρίση των Ιμίων. Τότε, η κυβέρνηση Σημίτη (όπου, μη ξεχνάμε, υπουργό εξωτερικών ήταν ο σημερινός πρωθυπουργός) συμφώνησε σε ένα σχέδιο για προώθηση συμφωνιών σε τομείς "χαμηλής πολιτικής", όπως ονομάστηκαν. Ειδικά από το 1999, ξεκίνησε ο ελληνοτουρκικός διάλογος συνεργασία σε ζητήματα τουρισμού και οικολογίας. Αυτή η διαδικασία οδήγησε σε υπογραφή συμφωνιών για "οικονομική συνεργασία, προστασία του περιβάλλοντος και αντιμετώπιση του εγκλήματος και της τρομοκρατίας". Ξαφνικά, άνοιξαν καινούργιοι δρόμοι για το κεφάλαιο. Κορυφαία στιγμή της διείσδυσης του ελληνικού κεφαλαίου στην Τουρκία, θεωρείται η εξαγορά της τουρκικής «Finance Bank» από την Εθνική Τράπεζα.

Η απόφαση του Γιώργου Παπανδρέου, ως πρωθυπουργού, να λύσει τα ελληνοτουρκικά ζητήματα, συνοδεύτηκε από την αναζωπύρωση των διεργασιών για οικονομική συνεργασία. Τον περασμένο Μάιο, κατά την επίσκεψη Ερντογάν στην Αθήνα και με την κρίση να χτυπά την ελληνική οικονομία, οι περίπου 290 Ελληνες επιχειρηματίες από 250 ομίλους (από τους οποίους οι 75 δραστηριοποιούνται ήδη στην Τουρκία) υπερθεμάτισαν την οικονομική προσέγγιση, αφήνοντας στο περιθώριο κάθε συζήτηση σχετική με τις αμφισβητήσεις σε βάρος ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων.

Κατά την διάρκεια αυτής της επίσκεψης Ερντογάν, ο ΣΕΒ οργάνωσε κοινό "επιχειρηματικό φόρουμ", με την οικονομική χορηγία μεγάλων εταιριών (Βιοχάλκο, S&Β Βιομηχανικά Ορυκτά, ΜΕΤΚΑ Τιτάν, Intralot, Eurobank και Εθνική). Οι παραπάνω επιχειρηματικοί όμιλοι διατηρούν τα ισχυρότερα οικονομικά συμφέροντα στην Τουρκία.

Κατά τις ελληνοτουρκικές συζητήσεις, πραγματοποιήθηκε και μια ιδιαίτερης σημασίας συμβολική κίνηση. Πρόκειται για την πρώτη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας-Τουρκίας, το οποίο ουσιαστικά αποτελεί μια πανηγυρική κοινή συνεδρίαση των υπουργικών συμβουλίων των δυο χωρών. Κατά τη διάρκεια αυτής της πρώτης συνεδρίασης υπογράφηκαν συνολικά 21 συμφωνίες, μνημόνια, πρωτόκολλα, κοινές δηλώσεις και διακηρύξεις, οικονομικού και άλλου ενδιαφέροντος.

Πάντως, αυτή η εξέλιξη των κοινών ελληνοτουρκικών επιχειρήσεων κρατάει χρόνια. Καθ' όλη την διάρκεια της μεταπολίτευσης έχουν υπογραφεί σημαντικές ελληνοτουρκικές συμφωνίες κορυφής, με πρώτο το περίφημο "Πρακτικό της Βέρνης", του 1976. Ήταν λίγο μετά την έξοδο του "Χόρα", όταν με το εν λόγω πρακτικό οι Καραμανλής και Ντεμιρέλ συμφώνησαν να μη προβούν σε ενέργειες που θα παρενοχλούσαν τις διαπραγματεύσεις. Ουσιαστικά, από τότε πάγωσαν οι ενέργειες για έρευνα και εκμετάλλευση τυχόν κοιτασμάτων πετρελαίου πέρα από τα χωρικά ύδατα των 6 μιλίων από τις ηπειρωτικές ακτές. Ωστόσο, η δέσμευση αυτή έγινε καθεστώς διαρκείας αφού οι διαπραγματεύσεις είναι σε διαρκή εξέλιξη.

Ακολούθησε η "Συμφωνία του Νταβός", το 1988. Αυτή την φορά ήταν το "Σισμίκ" που είχε βγει βόλτα στο Αιγαίο. Ανδρέας Παπανδρέου και Τουργκούτ Οζάλ συμφώνησαν να περιορίσουν την ερευνητική τους δραστηριότητα για ανεύρεση κοιτασμάτων πετρελαίου στην αιγιαλίτιδα ζώνη τους. Δηλαδή, επαναβεβαίωσαν το "Πρακτικό της Βέρνης".

Το 1988, επίσης, υπεγράφη το "Μνημόνιο της Βουλιαγμένης", μεταξύ των τότε υπουργών Εξωτερικών Παπούλια και Γιλμάζ. Σ' αυτό προβλεπόταν η μη διεξαγωγή ασκήσεων και άλλων πτήσεων στο Αιγαίο κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού και κατά τις εθνικές και θρησκευτικές εορτές των δύο χωρών. Η συμφωνία αυτή ποτέ δεν εφαρμόστηκε πλήρως και διαρκώς παραβιάζεται από την τουρκική πλευρά, αποτέλεσε όμως τη βάση των ΝΑΤΟικής έμπνευσης Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης που προωθούν την ελληνοτουρκική συνδιαχείριση του Αιγαίου.

Ύστερα ήρθε η "Συμφωνία της Μαδρίτης", η οποία υπεγράφη από Σημίτη και Ντεμιρέλ το 1997. Είχε προηγηθεί, την προηγούμενη χρονιά, η κρίση των Ιμίων. Κατ' αυτήν, η Ελλάδα αναγνωρίζει όχι μόνο τα νόμιμα αλλά και τα "ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα" της Τουρκίας στο Αιγαίο και δεσμεύεται να μην προχωρήσει σε μονομερείς ενέργειες, όπως θα μπορούσε να θεωρηθεί η άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων (έρευνες στην υφαλοκρηπίδα, επέκταση χωρικών υδάτων στα 12 μίλια κλπ.).

Ως κερασάκι στην τούρτα πρέπει να προσθέσουμε και τι; αποφάσεις της συνόδου κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης στο Ελσίνκι, τον Δεκέμβριο του 1999. Στα πλαίσια της ενεργοποίησης της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας, η Ελλάδα αποδέχεται την ύπαρξη προς διευθέτηση "συνοριακών διαφορών".

Κάπως έτσι φτάσαμε από το "βυθίσατε το Χόρα" στο "μη πόλεμος" και στο "ευχαριστούμε τους αμερικάνους". Και κάπως έτσι μπήκαν ένα-ένα τα λιθαράκια στην οικοδόμηση των μελλοντικών ελληνοτουρκικών συνεργασιών και συνεκμεταλλεύσεων. Μόνο που κάθε λιθαράκι δεν αποτελεί παρά ένα ελληνικό βήμα προς τα πίσω. Ένα βήμα υποχώρησης.