"Το πέμπτο παιδί"

Σήμερα θα κάνουμε την γνωριμία μας με μια ιδιαίτερη περίπτωση λογοτέχνιδας. Η ιδιαιτερότητά της έγκειται στο γεγονός ότι πήρε το Νόμπελ το 2007, σε ηλικία...88 ετών! Φυσικά, μιλάμε για την βρεττανικής καταγωγής συγγραφέα Ντόρις Λέσινγκ, η οποία γεννήθηκε στο Ιράκ το 1919, τότε που το Ιράκ δεν λεγόταν Ιράκ αλλά Περσία. Κατά την τελετή απονομής του βραβείου, η Λέσινγκ χαρακτηρίστηκε ως "επική συγγραφέας της γυναικείας εμπειρίας, η οποία με σκεπτικισμό, πάθος και ιδεαλιστική δύναμη υπέβαλε έναν διχασμένο πολιτισμό σε εξονυχιστική έρευνα".

"Το πέμπτο παιδί" είναι, ίσως, ο καλύτερος τρόπος για να γνωρίσουμε την Λέσινγκ, μιας κι αποτελεί ένα από τα αντιπροσωπευτικώτερα έργα της. Η γραφή της είναι στιβαρή και καθαρή, δίχως στολίδια και περιττά καλολογικά στοιχεία, μεστή, ουσιώδης, δίχως σάλτσες, καίρια και αιχμηρή. Η αίσθηση της ρέουσας αφήγησης γίνεται εντονώτερη από το γεγονός ότι το βιβλίο δεν χωρίζεται σε ενότητες ή κεφάλαια. Έτσι, η συγγραφέας παίρνει τον αναγνώστη από το χέρι και σχεδόν τον αναγκάζει να ακολουθήσει το ρυθμό της για να φτάσει στο τέλος, όπου θα κλείσει το βιβλίο παγωμένος και βουβός.

Ας πούμε δυο λόγια για την υπόθεση. Η Χάριετ και ο Ντέιβιντ, δυο ξεχωριστοί άνθρωποι για τις συνήθειες της δεκαετίας του ’60, ονειρεύονται την ευτυχία σ’ ένα μεγάλο σπίτι με πολλά παιδιά. Το όνειρό τους παίρνει σάρκα και οστά στο τεράστιο "σαν ξενοδοχείο" σπίτι, όπου συγκεντρώνεται όλο το σόι τα Χριστούγεννα, το Πάσχα και το καλοκαίρι. Όλα αυτά, μέχρι την έλευση του πέμπτου τους παιδιού, του Μπεν. Ο Μπεν είναι διαφορετικός, βίαιος και κακός. Η γαλήνη της οικογένειας ανατρέπεται και σταδιακά όλοι τούς εγκαταλείπουν. Τελικά, συγγενείς και φίλοι πείθουν το ζευγάρι να μπει ο Μπεν σ’ ένα ίδρυμα απ’ όπου δεν βγήκε ποτέ κανείς και όπου κανείς δεν αναζήτησε ποτέ κανέναν ("Όσοι παρατάνε εδώ τα παιδιά τους δεν έρχονται ύστερα να τα δουν").

Όμως η Χάριετ δεν αντέχει μακρυά του. Πηγαίνει και παίρνει πίσω τον Μπεν, βάζοντας οριστικά ταφόπλακα στην οικογενειακή της ευτυχία. Τα υπόλοιπα παιδιά εγκαταλείπουν σιγά-σιγά το σπίτι. Ως κι ο ίδιος ο Ντέιβιντ απομακρύνεται από την Χάριετ. Κι εκείνη, μόνη κι αβοήθητη, όσο κι αν μισούσε το πέμπτο της παιδί που την τυράννησε όσο κανένα ήδη απ’ την κύηση, όσο κι αν είχε ευχηθεί να το δει να πέφτει απ’ το παράθυρο, δεν μπορεί να το εγκαταλείψει. "Εντάξει, είπε νοερά στον αθέατο Ντέιβιντ, αλλά ξέρω πως θα ‘κανες κι εσύ το ίδιο, αν δεν το έκανα εγώ… Τέτοιοι άνθρωποι είμαστε και, καλώς ή κακώς, δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε".

"Το πέμπτο παιδί" βάζει σε πρώτο πλάνο τον σεβασμό στην διαφορετικότητα. Αλλά από πίσω υπάρχει κι ένα ακόμα άρρωστο παιδί, που πάσχει από σύνδρομο Ντάουν και το οποίο ωστόσο περιβάλλεται από αγάπη και φροντίδα, κάτι που δεν συμβαίνει με τον Μπεν. Η Λέσινγκ επικεντρώνεται στον Μπεν και καταφέρνει να τραβήξει τον αναγνώστη στην πλευρά της Χάριετ και του Μπεν, όχι μόνο επειδή αναφέρεται σε μια μάνα που δεν μπορεί να εγκαταλείψει το διαφορετικό παιδί της, αλλά γιατί μέσα από την Χάριετ αναδεικνύει τη χαμένη ανθρωπιά, ως ένα απύθμενο ψυχικό εργαλείο που δεν αδρανοποιείται ποτέ.

Παρ' ότι η ιστορία έχει αρχή, μέση και τέλος, η εμπνευσμένη γραφή της Λέσινγκ την κάνει σχεδόν διαδραστική. Όταν ο αναγνώστης ολοκληρώσει το διάβασμα και κλείσει το βιβλίο, θα συνεχίσει να αναρωτιέται τί θα έκανε αν βρισκόταν είτε στην θέση τής Χάριετ είτε στην θέση του Μπεν. Τελικά, νοιώθει την Λέσινγκ να του κλείνει πονηρά το μάτι και να τον ρωτάει "λοιπόν, εσύ τί θα έκανες;" Αυτή η αίσθηση αποτελεί σαφή απόδειξη ότι "Το πέμπτο παιδί" είναι συγγραφικό αριστούργημα.

Είναι εντυπωσιακό ότι το εκπληκτικό αυτό βιβλίο ολοκληρώνεται σε λιγότερες από 150 σελίδες! Κυκλοφορεί από τον "Καστανιώτη" και κοστίζει λιγότερο από 10 ευρώ. Η αληθινή τέχνη στην τιμή δυο κυριακάτικων σκουπιδοφυλλάδων... Επενδύστε!