Οίκοι αξιολόγησης ή ωμοί εκβιαστές;

Όταν πριν λίγες μέρες αναφέρθηκα στους οίκους αξιολόγησης ("Ο σκοτεινός ρόλος των οίκων αξιολόγησης"), δεν περίμενα ότι το κείμενό μου θα είχε τόσο ενδιαφέρον για τους φίλους αυτού του ιστολογίου. Σήμερα, λοιπόν, αισθάνομαι ότι οφείλω να προσθέσω κάτι που παρέλειψα σ' εκείνο το σημείωμα. Και αναφέρομαι σε μια κοινή πρακτική αυτών των οίκων: τον εκβιασμό.

Οι οίκοι αξιολόγησης δουλεύουν με συνδρομητές. Αυτό το χαρακτηριστικό αποτελεί από μόνο του στοιχείο αρκετά σοβαρό για να αμφισβητείται ευθέως η ειλικρίνεια και αμεροληψία των εκτιμήσεων στις οποίες προβαίνουν αυτοί οι οίκοι. Για να καταλάβουμε καλύτερα το τι συμβαίνει, ας δούμε μερικά παραδείγματα, αρχίζοντας από την Moody's.

Η Moody's έχει ιστορία 100 χρόνων. Ήταν η υλοποίηση μιας ιδέας του Τζων Μούντυ, ο οποίος σκέφτηκε να επενδύσει στην ενημέρωση των επενδυτών. Το 1909, λοιπόν, ο Μούντυ κυκλοφόρησε ένα φυλλάδιο όπου αξιολογούσε τον βαθμό επικινδυνότητας μιας επένδυσης σε μετοχές και ομόλογα σιδηροδρομικών εταιρειών. Η ιδέα άρεσε στους επενδυτές, ο Μούντυ επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς και έτσι γεννήθηκε η Moody's. Σήμερα η φίρμα αξιολογεί πάνω από 150.000 τίτλους.

Στις αρχές του αιώνα, η Moody's πλησίασε την γερμανική ασφαλιστική εταιρεία Hannover Re για να της προσφέρει δοκιμαστικά δωρεάν αξιολόγηση. Στόχος της Moody's ήταν να πείσει την γερμανική εταιρεία να γίνει συνδρομήτρια. Οι γερμανοί, όμως, ήσαν ήδη συνδρομητές στους δυο άλλους μεγάλους οίκους αξιολόγησης κι έτσι αδιαφόρησαν για την πρόταση συνεργασίας της Moody's. Τότε, η Moody's άρχισε να μειώνει σταδιακά την πιστοληπτική αξία της Hannover Re.

Οι γερμανοί, βέβαια, κατάλαβαν τον εκβιασμό αλλά αποφάσισαν να μην υποκύψουν. Πίστευαν ότι οι πλάτες των δυο οίκων, με τους οποίους συνεργάζονταν, θα αρκούσαν για να συγκρατήσουν την αξία των επενδύσεών τους. Όμως, η Moody's συνέχισε τις υποβαθμίσεις, μέχρι που κατέταξε τους τίτλους της Hannover Re στην κατηγορία των "σκουπιδιών". Τελικά, η εμπλοκή της Moody's κόστισε στην Hannover Re 175 εκατομμύρια δολλάρια! Όλη η ιστορία υπάρχει αναλυτικά στην ιστοσελίδα της γερμανικής εταιρείας.

Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Χένρυ Πουρ έκανε κάτι παρόμοιο με τον Τζων Μούντυ: εξέδωσε ένα βιβλίο για την ιστορία των σιδηροδρόμων, όπου περιέλαβε χρήσιμες πληροφορίες για όσους ενδιαφέρονταν να επενδύσουν σε μετοχές σιδηροδρομικών εταιρειών. Αν σας φαίνεται παράξενο το ότι Μούντυ και Πουρ ξεκίνησαν με τον σιδηρόδρομο, πρέπει να πούμε ότι, εκείνη την εποχή, οι σιδηρόδρομοι αποτελούσαν την αιχμή της τεχνολογίας (κάτι σαν τα σημερινά κομπιούτερ). Εν πάση περιπτώσει, από αυτό το βιβλιαράκι μπήκαν τα θεμέλια της Standard & Poor's.

Πριν δέκα περίπου χρόνια, ένας εκπαιδευτικός όμιλος των ΗΠΑ αποφάσισε να προχωρήσει σε περικοπές δαπανών. Από τις πρώτες δαπάνες που σκέφτηκαν οι διοικούντες να περικόψουν, ήταν και η συνδρομή σε έναν από τους δυο οίκους αξιολόγησης με τους οποίους συνεργαζόταν η εταιρεία. Επειδή, λοιπόν, η συνδρομή της Moody's ήταν φτηνότερη, αποφασίστηκε να διακοπεί η συνδρομή στην Standard & Poor's.

Τότε, η Standard & Poor's απαίτησε μια "αποζημίωση" πέντε χιλιάδων δολλαρίων (φτωχομπινέδες του κερατά!), αλλιώς θα ακύρωνε τις αξιολογήσεις της στα ομόλογα τα οποία μόλις είχε εκδώσει η εταιρεία. Αμέσως σήμανε συναγερμός και ο εκπαιδευτικός όμιλος ζήτησε την συμπαράσταση της τράπεζας, η οποία ήταν ανάδοχος της έκδοσης των ομολόγων. Η τράπεζα εκτίμησε ότι ήταν προς το συμφέρον της εταιρείας να μη διακόψει την συνδρομή στην Standard & Poor's, επειδή ο οίκος αξιολόγησης θα μπορούσε να επιφέρει καταστροφικό πλήγμα στους τίτλους της εταιρείας. Τελικά, η συνδρομή παρέμεινε και αντ' αυτής περικόπηκαν τα δωρεάν βιβλία που δίνονταν στους μαθητές.

Το 1913, ο Τζων Φιτς μιμήθηκε τους Μούντυ και Πουρ κι έστησε το δικό του μαγαζί, την σημερινή Fitch. Σήμερα, η Fitch συνεχίζει να εδρεύει στην Νέα Υόρκη, αν και έχει αγοραστεί από την γαλλική εταιρεία επενδύσεων Fimalac. Παρ' ότι είναι μικρότερη από τους άλλους δυο οίκους, ο ρόλος της είναι καταλυτικός στις περιπτώσεις όπου παρουσιάζεται διάσταση απόψεων μεταξύ Moody's και Standard & Poor's.

Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα, η Simon Property Group (η μεγαλύτερη εταιρεία εμπορικών κέντρων στις ΗΠΑ) αποφάσισε να διακόψει την συνδρομή της στην Fitch. Χωρίς να ιδρώσει το αφτί της, η Fitch συνέχισε να αξιολογεί τους τίτλους των πρώην πελατών της, "ξεχνώντας" να αναφέρει στις εκθέσεις της ότι κανείς δεν της είχε ζητήσει να κάνει κάτι τέτοιο. Εννοείται ότι οι δωρεάν "αξιολογήσεις" της Fitch δεν ευχαριστούσαν καθόλου την αξιολογούμενη εταιρεία, η οποία προσέφυγε στην δικαιοσύνη, ζητώντας να σταματήσουν οι αξιολογήσεις. Η απάντηση της Fitch ήταν προκλητική: "η ικανοποίηση αυτής της απαίτησης θα αποτελούσε ανάρμοστη παρεμβολή στην διαδικασία κρίσης από τους οίκους αξιολόγησης".

Αν και από τότε έχει περάσει πάνω από μια δεκαετία, η Simon Property Group εξακολουθεί να πληρώνει την κόντρα της με την Fitch. Πέρυσι, η εταιρεία συνήψε δάνειο 141 εκατ. δολλαρίων για να φτιάξει ένα καινούργιο εμπορικό κέντρο. Όπως έγραψε η Washington Business Journal στις 12/5/2010, η Fitch δημοσίευσε ότι ζήτησε την γνώμη πρόσθετου αναλυτή περί "επικείμενης μη αποπληρωμής" αυτού του δανείου. Θα μου πείτε ότι δεν είναι κακό να ζητείται μια γνώμη παραπάνω. Για σκεφτείτε, όμως, πώς θα αισθανόσασταν ως επενδυτής διαβάζοντας αυτό το δημοσίευμα...

Αυτός είναι ο κόσμος του κεφαλαίου. Όμορφος κόσμος, ηθικός, αγγελικά πλασμένος...