Για τον Δημήτρη Καραμπίλια

Στο προχτεσινό σημείωμα με τίτλο "Όλοι σοσιαλισταί!" έκανα μια αναφορά στον Δημήτρη Καραμπίλια. Επειδή διαπίστωσα ότι το όνομα αυτού του πατρινού αγωνιστή είναι σχεδόν άγνωστο, έψαξα για περισσότερα στοιχεία ώστε να μπορώ να τον παρουσιάσω.

Ο Δημήτρης Καραμπίλιας γεννήθηκε στο Μιντιλόγλι (χωριό της Πάτρας) το 1872 και συμμετείχε στην γέννηση της σοσιαλιστικής-αναρχικής (με την ορθή έννοια του όρου) κίνηση της Πάτρας την δεκαετία του 1890. Μετά τη διάλυση αυτής της αναρχικής κίνησης, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα μαζί με τον Γιάννη Μαγκανάρα και οι δύο τους συμμετείχαν στις αναρχικές ομάδες και δραστηριότητες της πρωτεύουσας.

Το 1901, εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου εργάστηκε ως τσιγαράς και συμμετείχε στο εκεί εργατικό και αναρχικό κίνημα, συνεργαζόμενος με Έλληνες αναρχικούς, που είχαν από πριν εγκατασταθεί εκεί, αλλά και με Ιταλούς. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς έφυγε από την Αίγυπτο και εγκαταστάθηκε στη Γαλλία και εάν πέρασε από την Ελλάδα. Στη Γαλλία, εξάσκησε το επάγγελμα του ράφτη και αναμίχθηκε στο αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα. Πρέπει να ήρθε σε επαφή και με άλλους Έλληνες αναρχικούς που ζούσαν και δρούσαν στη Γαλλία, ενώ πληροφορίες τον φέρουν να συνεργάζεται στην εκτύπωση του αναρχικού περιοδικού "Les Temps Nouveaux" του Ζαν Γκραβ. Μάλλον, έγινε μέλος της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργασίας, η οποία ιδρύθηκε το 1906 στην Αμιένη κι εκείνη την εποχή ήταν περισσότερο αναρχοσυνδικαλιστική και λιγότερο μαρξιστική. Αλλά λίγο πριν το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ξέσπασαν εσωτερικές διαμάχες στην οργάνωση εξαιτίας της υιοθέτησης από την ηγεσία της πατριωτικών περισσότερο παρά διεθνιστικών θέσεων και οι αναρχικοί και αναρχοσυνδικαλιστές μέλη της άρχισαν σταδιακά να αποχωρούν. Έτσι, αποχώρησε και ο Δημήτρης Καραμπίλιας και μαζί με τη Γαλλίδα συντρόφισσά του Louise-Melanie Pierette επέστρεψε στην Ελλάδα. Εγκαταστάθηκε στην Πάτρα, όπου συνέχισε να εξασκεί το επάγγελμα του ράφτη, η δε συντρόφισσά του παρέδιδε μαθήματα γαλλικής γλώσσας.

Την περίοδο της Μικρασιατικής εκστρατείας συμμετείχε ενεργά στην αντιπολεμική προπαγάνδα. Στις εκλογές του 1920 (οι οποίες πήραν χαρακτήρα αντιπολεμικού δημοψηφίσματος), προέτρεπε τον κόσμο να ψηφίσει το ΣΕΚΕ που είχε τότε ένα σαφές αντιπολεμικό πρόγραμμα. Την ίδια περίοδο, οργανωτικός υπεύθυνος του ΣΕΚΕ στην Πάτρα ήταν ο Στέλιος Αρβανιτάκης. Ωστόσο, αν και είναι διαπιστωμένο ότι αρκετοί αναρχικοί της εποχής τόσο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώρες γίνονταν μέλη των νεοϊδρυθέντων τότε κομμουνιστικών κομμάτων, ο Καραμπίλιας δεν αναμίχθηκε σε κάποια σοσιαλιστική ή άλλη κίνηση ή δραστηριότητα στην Πάτρα μέχρι την περίοδο του εμφυλίου το 1946.

Στην διάρκεια της δικτατορίας της 4ης Αυγούστου, αν και ήταν γνωστός δεν είχε ενοχλήσεις από το καθεστώς, αλλά αποσύρθηκε στο πατρικό του σπίτι στο Μιντιλόγλι, όπου έζησε μέχρι λίγο μετά τον πόλεμο. Εκεί εργάσθηκε ως ράφτης, ενώ η Λουίζ δίδασκε τη γαλλική γλώσσα σε ιδιωτική βάση. Από μαρτυρίες συνάγεται ότι δεν είχε, τουλάχιστον φανερή, δράση στο Μιντιλόγλι, αλλά φαίνεται ότι είχε δημιουργήσει έναν κύκλο φίλων που συζητούσε γενικότερα θεωρητικά ζητήματα. Επίσης, πέρα από τα μαθήματα γαλλικής γλώσσας που παρέδιδε η Λουίζ σε παιδιά του χωριού, ο ίδιος ο Καραμπίλιας τους μιλούσε συχνά για τις κομμουνιστικές ιδέες. Οι μαρτυρίες αναφέρουν ότι ο Καραμπίλιας δεν μιλούσε για κόμματα, αλλά για τους εργάτες και τους αγρότες. Ήταν αρκετά προσεκτικός στις πολιτικές του σχέσεις και ακολουθούσε πιστά τους συνωμοτικούς κανόνες σε μια πολύ δύσκολη εποχή κατά την οποία ακόμα και η ελευθερία διακίνησης των αντικαθεστωτικών ιδεών ήταν παράνομη. Στο Μιντιλόγλι, στο χώρο του σπιτιού του, πραγματοποιήθηκαν πολλές συζητήσεις με λίγους εκλεκτούς συμμετέχοντες. Η θεματολογία των συζητήσεων δεν περιοριζόταν στην ελληνική πολιτική επικαιρότητα, αλλά επεκτεινόταν και σε διεθνή θέματα. Γύρω στα δεκαπέντε άτομα ήταν ο στενός πολιτικός κύκλος των συζητήσεων, οι περισσότεροι των οποίων ήταν της τάσης του μεταρρυθμιστικού σοσιαλισμού. Χαρακτηριστικό ήταν ότι σε αυτό το στενό πολιτικό κύκλο δεν συμμετείχαν νέοι άνθρωποι. Ο Καραμπίλιας είχε την περίοδο εκείνη επαφή με ελάχιστους πολιτικοποιημένους νεολαίους. Δεν συζητούσε πολλά θέματα με αυτούς, πολλές φορές οι νεολαίοι αυτοί διαφωνούσαν μαζί του, τον χαρακτήριζαν μετριοπαθή, αλλά τον σέβονταν αφού ήταν "ο πρώτος κομμουνιστής στο χωριό". Οι νέοι που γνώρισαν πολιτικά τον Καραμπίλια, σχεδόν στο σύνολό τους εξελίχθηκαν σε σημαντικά στελέχη του ΚΚΕ, χαρακτηριστικό γνώρισμα τον οποίων ήταν ότι δεν κατέλαβαν θέσεις και πολλοί πέθαναν στην εξορία.

Το 1945, μετά τα Δεκεμβριανά, πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα συνδιάσκεψη σοσιαλιστών όλων των τάσεων, στην οποία αποφασίστηκε η ίδρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Ένωσης Λαϊκής Δημοκρατίας (ΣΚ-ΕΛΔ), με πρόεδρο τον Αλέξανδρο Σβώλο και γενικό γραμματέα τον Ηλία Τσιριμώκο. Στο ΣΚ-ΕΛΔ, ανάμεσα στις άλλες ομάδες, προσχώρησε το Επαναστατικό Σοσιαλιστικό (Κομμουνιστικό) Κόμμα Ελλάδας, το οποίο αποτέλεσε ξεχωριστή συμβουλιακή τάση. Η ομάδα αυτή ιδρύθηκε το 1943 ως Επαναστατικό Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΕΣΚΕ) και υποστήριζε τις απόψεις της Ρόζας Λούξεμπουργκ και σχεδόν με την εμφάνισή της ήρθε σε έντονη αντιπαράθεση με το ΚΚΕ. Αρχικά, η ομάδα ήταν γνωστή με το όνομα του περιοδικού της, ως ο κύκλος της "Νέας Εποχής" που κυκλοφορούσε παράνομα μαζί με ένα άλλο έντυπό της, την "Σοσιαλιστική Ιδέα". Το φθινόπωρο του 1943, με την αρχή της αντιπαράθεσης με το ΚΚΕ, άλλαξε το όνομά της σε Επαναστατικό Σοσιαλιστικό (Κομμουνιστικό) Κόμμα Ελλάδας και άρχισε να κυκλοφορεί το έντυπο "Κόκκινη Σημαία". Το 1945 προσχώρησε στο ΣΚ-ΕΛΔ. Ωστόσο, ο Άγις Στίνας στο κείμενό του "Ο επαναστατικός τεφαιτισμός στην Ελλάδα", κατακρίνει το κόμμα αυτό ως σοσιαλιστές και αριστερούς του σαλονιού. Τον ίδιο χρόνο, ο Αλέξανδρος Σβώλος έκανε μια ομιλία στην Πάτρα μετά από την οποία συστάθηκε Νομαρχιακή Επιτροπή του ΣΚ-ΕΛΔ, μέλη της οποίας, εκτός από τον Δημήτρη Καραμπίλια, ήταν και οι Δημήτρης Ζήκος, Κώστας Παππάς και άλλοι. Το 1950, στα πλαίσια μιας ανασύνταξης στο κόμμα αυτό, η Νομαρχιακή Επιτροπή ανασυστάθηκε και ο Δ. Καραμπίλιας εξακολούθησε να είναι μέλος της.

Τη συμμετοχή του Καραμπίλια στη Νομαρχιακή Επιτροπή Αχαΐας του ΣΚ-ΕΛΔ, επιβεβαιώνει και ο Χαράλαμπος Πλόσκας στο βιβλίο του "Μια ζωή αγώνες". Ο Καραμπίλιας συμμετείχε στο Σοσιαλιστικό Κόμμα του Σβώλου γιατί αυτό είχε ξεκάθαρα εναντιωθεί στον εμφύλιο του 1946 –1949, τον οποίο ο Καραμπίλιας θεωρούσε καταστροφικό για την όποια πολιτική εξέλιξη στην Ελλάδα.

Ο δημοσιογράφος Νίκος Πολίτης θυμάται: "Από τότε που ήρθα εγώ στην Πάτρα τον θυμάμαι. Εγώ ήρθα στη Πάτρα το 1947 τον Οκτώβρη. Ο μπάρμπα-Μήτσος ερχόταν στα γραφεία της εφημερίδας για να διαβάσει εφημερίδες. Τον έβλεπα εκεί πολύ συχνά. Στα γραφεία ερχόντουσαν όλες οι εφημερίδες αθηναϊκές και τοπικές, αυτός καθόταν σε μια γωνία και διάβαζε, δεν ενοχλούσε κανέναν. Η γυναίκα του ερχόταν μερικές φορές και τον έπαιρνε. Ήταν ευγενέστατος. Πρέπει να ήρθε νέος από έξω. Γνώριζε προσωπικά τον Ριζόπουλο, ο οποίος του είχε μεγάλο σεβασμό. Συζητούσε ο Ριζόπουλος μαζί του για το εργατικό κίνημα, φαίνεται ότι γνωριζόντουσαν από παλιά. Στην εφημερίδα δεν δούλευε, μια φορά θυμάμαι είχε δημοσιεύσει μια εργασία".

Ας ανοίξουμε μια παρένθεση. Ο Δημήτρης Καραμπίλιας είχε αναπτύξει ιδιαίτερη και στενή φιλία με το διευθυντή της "Σημερινής" (ο πρόδρομος της "Ημέρας των Πατρών") Χρίστο Ριζόπουλο, παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας. Μάλιστα, στον Χρίστο Ριζόπουλο και στον γιο του Ανδρέα οφείλουμε τη διάσωση αρκετών στοιχείων για το αναρχικό κίνημα της Πάτρας των τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα, αλλά και στοιχείων που αφορούν την προσωπική ζωή του Δημήτρη Καραμπίλια. Ο Χρίστος Ριζόπουλος γεννήθηκε το 1908 στην Πάτρα και γνώριζε τον Καραμπίλια πριν τον πόλεμο. Υπήρξε στέλεχος του ΚΚΕ, δημοσιογράφος του "Ριζοσπάστη" και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο "Αναμνήσεις από το Καλπάκι" (1933), που προκάλεσε σάλο στο πολιτικό κατεστημένο της εποχής. Ο Χρίστος Ριζόπουλος υπηρέτησε τη στρατιωτική του θητεία ως απλός οπλίτης στο VIII Συνοριακό Τομέα-Καλπακίου στα τέλη της δεκαετίας του 1920. Οι αποκαλύψεις του μέσα από τις στήλες του "Ριζοσπάστη" και από το βιβλίο του για το στρατόπεδο εξορίας του Καλπακιού υπήρξαν καταλυτικές στο κλείσιμό του ως πειθαρχικού ουλαμού το 1934. Ο Χρίστος Ριζόπουλος, χωρίς να έχει εμπλακεί στη μεγάλη κόντρα μεταξύ σταλινικών και τροτσκιστών, λίγο καιρό αργότερα αποχωρεί από το ΚΚΕ και οδηγείται στον ευρύτερο φιλελεύθερο δημοκρατικό χώρο. Μέχρι τον θάνατό του (1982) υπεράσπισε τις φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες με αξιοσημείωτη συνέπεια.

Παλαιοί συνάδελφοι ράφτες, γνωστοί του και απόγονοί τους λένε ότι ο Δημήτρης Καραμπίλιας, αν και δεν είχε τελειώσει ούτε το Δημοτικό σχολείο, ήταν αρκετά ενημερωμένος για διάφορα κοινωνικά, πολιτικά, ιστορικά και άλλα ζητήματα και αυτό χάρη στην αυτομόρφωση. Όσοι τον θυμούνται, λένε ότι διάβαζε αρκετά, ότι ήταν πάντα με ένα βιβλίο στο χέρι. Όσοι τον γνώριζαν, είπαν ή λένε τα καλύτερα λόγια και μιλούν με σεβασμό γι’ αυτόν, ανεξάρτητα από πολιτική τοποθέτηση. Για να αποδειχθεί ότι δεν χρειάζονται σπουδές σε ακριβά πανεπιστήμια και υψηλά αξιώματα για να μπορείς να ζήσεις με αξιοπρέπεια και αγωνιστικότητα. 

{Σημείωση: Περισσότερα στοιχεία για τον Δημήτρη Καραμπίλια και το έργο του, καθώς και για το πρώιμο σοσιαλιστικό-αναρχικό κίνημα στην Ελλάδα, στον πολύ ενδιαφέροντα ιστοχώρο "Ούτε θεός, ούτε αφέντης")