Σάκκο και Βαντσέττι

Ηνωμένες Πολιτείες, άνοιξη του 1920. Οι επαναστατικές εξελίξεις του εργατικού κινήματος έχουν πάρει ανησυχητικές διαστάσεις και το κράτος αντιμετωπίζει το ξύπνημα της εργατικής τάξης με πανικό. Έναν πανικό, ο οποίος εκδηλώνεται με ωμή βία σε βάρος των λαϊκών στρωμάτων. Οι κρατούντες επιχειρούν με κάθε μέσο -θεμιτό ή αθέμιτο- να πατάξουν την ανάπτυξη του εργατικού κινήματος εν τη γενέσει του. Άλλωστε, τους γεμίζουν τρόμο όσα έχουν προηγηθεί στην Ρωσία.

Ο αναρχικός-σοσιαλιστής μετανάστης εργάτης Αντρέα Σαλσέδο συλλαμβάνεται από το FBI (μαζί με δεκάδες άλλους εργάτες), σε μια προσπάθεια του κράτους να καταπνίξει τις διαδηλώσεις των διαμαρτυρομένων εργατών. Κρατείται και ανακρίνεται επί 8 εβδομάδες, δίχως να του επιτραπεί να δει ούτε δικηγόρο ούτε οποιονδήποτε συγγενή του. Μετά από 8 εβδομάδες, το πτώμα του Σαλσέδο βρίσκεται στο πεζοδρόμιο και το FBI ανακοίνωσε ότι ο κρατούμενος αυτοκτόνησε, πέφτοντας από παράθυρο του 14ου ορόφου.

Η "αυτοκτονία" του Σαλσέδο θορυβεί τους ηγέτες του εργατικού κινήματος, οι οποίοι αποφασίζουν να αρχίσουν να οπλοφορούν (κάτι απολύτως νόμιμο στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή). Μεταξύ αυτών, δυο φίλοι του Σαλσέδο, επίσης αναρχοσοσιαλιστές μετανάστες εργάτες: ο Νικόλα Σάκκο και ο Μπαρτολομέο Βαντσέττι. Λίγες μέρες μετά, όμως, η αστυνομία συλλαμβάνει τους δυο φίλους, όπως συνελάμβανε οποιονδήποτε πρωτοστατούσε στις εργατικές διαμαρτυρίες. Τα πιστόλια, που βρίσκονται πάνω τους, γίνονται αφορμή για να στηθεί μια πρωτοφανής αστυνομική σκευωρία. Ο Σάκκο με τον Βαντσέττι κατηγορούνται ότι, δυο βδομάδες πρωτύτερα, είχαν ληστέψει ένα υποδηματοποιείο, σκοτώνοντας τον λογιστή και τον φρουρό της χρηματαποστολής που μετέφερε χρήματα για την μισθοδοσία.

Στην στημμένη δίκη που ακολούθησε, διαδραματίστηκαν τραγελαφικά περιστατικά. Οι "αυτόπτες" μάρτυρες ήσαν όλοι κατασκευασμένοι από την αστυνομία. Ένας απ' αυτούς ήταν πρώην κατάδικος κι εμφανίστηκε στο δικαστήριο με ψεύτικο όνομα. Αργότερα ομολόγησε ότι αντάλλαξε την ψευδομαρτυρία του με την αποφυλάκισή του. Την ώρα της ληστείας, αυτός ο "αυτόπτης" μάρτυρας βρισκόταν ακόμη στην φυλακή.

Βαντσέττι (αριστερά) και Σάκκο (δεξιά) με χειροπέδες

Επειδή οι κατηγορούμενοι δεν γνώριζαν καλά αγγλικά, κατά την δίκη τους χρησιμοποιήθηκε διερμηνέας. Αυτός ο διερμηνέας παραδέχτηκε αργότερα ότι δεν μετέφραζε όσα έλεγαν οι κατηγορούμενοι αλλά μετέφερε στο δικαστήριο όσα του είχαν υποδειχθεί από την αστυνομία να μεταφέρει.

Τελικά, όλες οι κατηγορίες καταρρίφθηκαν αλλά έμενε το όπλο του Σάκκο. Η αριστοτεχνική κατάθεση του εμπειρογνώμονα άφησε την εντύπωση ότι με αυτό το όπλο δολοφονήθηκαν ο φρουρός της χρηματαποστολής και ο λογιστής της επιχείρησης. Αργότερα, ο ίδιος αποκάλυψε: "Συμφωνήσαμε με τον εισαγγελέα να πω ότι οι σφαίρες που βρέθηκαν στον τόπο της ληστείας προέρχονται κατά πάσα πιθανότητα από το όπλο του Νικόλα Σάκκο. Όμως, επειδή υπήρχε κίνδυνος να αποκαλυφθεί το ψέμα, ο εισαγγελέας μου είπε ότι, αν κάποιο μέλος του δικαστηρίου μου ζητήσει αποδείξεις, να πω ότι δεν έχω. Ευτυχώς, δεν μου ζητήθηκε καμμία απόδειξη".

Μνημειώδης έμεινε η αιτιολογία της απόφασης, την οποία ανακοίνωσε ο δικαστής Ουέμπστερ Θέυερ: "Ακόμη κι αν οι κατηγορούμενοι δεν έχουν διαπράξει τα εγκλήματα που τους καταλογίζονται, είναι οπωσδήποτε ηθικά ένοχοι γιατί είναι εχθροί των σημερινών θεσμών"(!!!) Με τέτοιο σκεπτικό, λοιπόν, έστειλε τους δυο εργάτες στην ηλεκτρική καρέκλα.

Επί 6 χρόνια δόθηκε σκληρός αγώνας από εργάτες, συνδικάτα, απλούς πολίτες αλλά και επιφανείς προσωπικότητες, σε Ευρώπη και Αμερική, να αναθεωρηθεί η δικαστική απόφαση. Όλα τα αιτήματα απορρίφθηκαν. Η "δικαιοσύνη", εκτός από τυφλή, απεδείχθη και κουφή. Ούτε καν τον Τσελεστίνο Μαντέιρας άκουσε.

Ο Μαντέιρας, τον Νοέμβριο του 1925, στέλνει από τις φυλακές, όπου κρατείται για σωρεία εγκλημάτων, ένα σημείωμα-ομολογία στην διοίκηση της αστυνομίας και στο δικαστήριο της Μασσαχουσέτης όπου παραδέχεται την συμμετοχή του στην περίφημη ληστεία, δηλώνοντας απερίφραστα ότι οι Σάκκο και Βαντσέττι δεν συμμετείχαν.

Η "δικαιοσύνη" είχε επιτελέσει το "καθήκον" της. Οι δυο μετανάστες εργάτες έπρεπε να πεθάνουν για να "παραδειγματιστούν" οι ξεσηκωμένοι εργάτες και οι απαιτητικοί μετανάστες. Στις 23 Αυγούστου 1927 ο Νικόλα Σάκκο και ο Μπαρτολομέο Βαντσέττι άφησαν την τελευταία τους πνοή στην ηλεκτρική καρέκλα.

Πενήντα χρόνια μετά, ο τότε κυβερνήτης της Μασσαχουσέτης Μάικλ Δουκάκης απεκατέστησε ηθικά τα δυο θύματα του αμερικανικού κατεστημένου. Η δικαίωση έφτασε αργά. Ο Σάκκο και ο Βαντσέττι είχαν ήδη δικαιωθεί από τον λαό και είχαν πάρει την θέση τους στην Ιστορία.


Τροφή για μελέτη και σκέψη
α) Διαβάστε περισσότερα στο κείμενο της Λαμπρινής Χ. Θωμα (από το "Skai.gr") και -κυρίως- στο θαυμάσιο αφιέρωμα του "Ριζοσπάστη", όπου υπάρχουν και θαυμάσιο φωτογραφικό υλικό. Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχει και το λήμμα "Sacco and Vanzetti" της Wikipedia (στα αγγλικά).
β) Δείτε την ταινία "Sacco & Vanzetti" του Τζουλιάνο Μοντάλντο (1971).
γ) Ακούστε την Τζόαν Μπαέζ να τραγουδάει το πασίγνωστο "Sacco et Vanzetti" σε μουσική Έννιο Μορρικόνε (στα ελληνικά έγινε "Ευχές για σας", με τον Πασχάλη) και δείτε αρχειακές φωτογραφίες στο σχετικό φιλμάκι.