Η "Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη" και το "φιλάνθρωπο κεφάλαιο"

Κοινωνικό παντοπωλείο για άπορους από την "Καρφούρ", δωρεάν πετρέλαιο θέρμανσης σε άπορες οικογένειες του Θριάσιου Πεδίου από την "Ελληνικά Πετρέλαια", ενίσχυση συνοικιακών αθλητικών συλλόγων από την "Μαρφίν", ενίσχυση άπορων παιδιών από την "Τράπεζα Πειραιώς"... Όμορφα πράγματα στο πλαίσιο της προωθούμενης από την Ευρωπαϊκή Ένωση "Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης" (ΕΚΕ). Επί τέλους, το άκαρδο κεφάλαιο συγκινείται και σκύβει πάνω από την φτωχολογιά. Κι από δίπλα, οι μεγαλόσχημοι χειροκροτούν, με πρώτο και καλύτερο τον πρωθυπουργό, ο οποίος είδε ως "λαϊκή γιορτή" την προσέλευση των πεινασμένων στα πρωτοχρονιάτικα συσσίτια...

Τον περασμένο Οκτώβριο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε την στρατηγική της για την ΕΚΕ. Μεταξύ άλλων, η Επιτροπή αναφέρει ότι οι επιχειρήσεις, για να ανταποκριθούν πλήρως στην κοινωνική τους ευθύνη, "θα πρέπει να έχουν υιοθετήσει μια διαδικασία που θα ενσωματώνει κοινωνικούς, περιβαλλοντικούς, ηθικούς προβληματισμούς στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες και τον πυρήνα της στρατηγικής τους, σε στενή συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη τους". Η στρατηγική συνίσταται σε παράλληλες δράσεις, οι οποίες καλύπτουν οκτώ τομείς. Αντιγράφω δυο απ' αυτούς: ...2. Βελτίωση και παρακολούθηση των επιπέδων της εμπιστοσύνης προς τις επιχειρήσεις: η Επιτροπή θα προωθήσει έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με το ρόλο και τις δυνατότητες των επιχειρήσεων και θα οργανώσει έρευνες, σχετικά με την εμπιστοσύνη των πολιτών προς στις επιχειρήσεις... 6. Περαιτέρω ενσωμάτωση της ΕΚΕ στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την έρευνα: η Επιτροπή θα παράσχει περαιτέρω υποστήριξη της εκπαίδευσης και κατάρτισης του τομέα της ΕΚΕ, και θα διερευνήσει τη δυνατότητα περαιτέρω χρηματοδότησης της έρευνας στον τομέα αυτό.

Τι είναι, όμως, η ΕΚΕ; Η Κομμισσιόν την αναφέρει ως μια έννοια, σύμφωνα με την οποία "οι εταιρείες ενσωματώνουν σε εθελοντική βάση κοινωνικές και περιβαλλοντικές δράσεις... Η ανταπόδοση συνίσταται στο ότι αυτές οι ενέργειες των επιχειρήσεων δημιουργούν καλή φήμη, αναγνωρισιμότητα και, τελικά, κέρδη". Προφανώς, δεν έχουμε να κάνουμε με όψιμη "ηθική" ή "ευαισθησία" τού κεφαλαίου. Πρόκειται για καθαρά εθελοντικές δράσεις, οι οποίες προτείνονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση επειδή εκτιμάται ότι θα έχουν ευεργετικές επιπτώσεις στον αντικειμενικό στόχο του κεφαλαίου, δηλαδή στην αύξηση του κέρδους. Με άλλα λόγια, η ΕΚΕ δεν είναι παρά μια ακόμη μορφή επένδυσης, η οποία απλώνεται σε τομείς άγνωστους ως τώρα για το κεφάλαιο, όπως η φιλανθρωπία και η κοινωνική ευασθησία. Για να γίνει ευκολώτερα κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν την "κοινωνική ευθύνη", ας δώσουμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Το περίφημο "Ίδρυμα Γκέητς" (μη κερδοσκοπικός οργανισμός τού κυρίου "Πόρτες", ο οποίος πλούτισε χάρη στα "Παράθυρά" του) αποφάσισε να βοηθήσει την αφρικανική φτωχολογιά, δείχνοντας την "εταιρική κοινωνική ευθύνη" τής "Microsoft". Έτσι, χρηματοδότησε με κάμποσα εκατομμύρια δολλάρια έναν άλλο αμερικανικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό, τον "TechnoServe", ο οποίος αναλαμβάνει να εκπαιδεύσει τους αφρικανούς αγρότες δώδεκα χωρών ώστε να αυξήσουν την ποσότητα και να βελτιώσουν την ποιότητα των προϊόντων τους. Όλα αυτά θα ακούγονταν θαυμάσια, αν δεν υπήρχε μια μικρή λεπτομέρεια: οι εκπαιδευόμενοι αγρότες είναι υποχρεωμένοι να πωλούν την -βελτιωμένη και αυξημένη- παραγωγή τους στην "Agra". Ποιά είναι η "Agra", είπατε; Μια άλλη μη κερδοσκοπική εταιρεία, την οποία έφτιαξαν από κοινού το "Ίδρυμα Γκέητς με το "Ίδρυμα Ροκφέλλερ", η οποία έχει αποκτήσει 500.000 μετοχές τής διαβόητης "Monsanto". Ωραίο, έτσι; Από ΕΚΕ σε ΜΚΟ κι από ΜΚΟ σε άλλη ΜΚΟ, φτάσαμε στο ζουμί. Τόμπολα!!

Για να τελειώνουμε με τα παραμυθάκια, η αλήθεια είναι ότι τα αστικά επιτελεία δεν ανησυχούν για τις επιπτώσεις της κρίσης στην ζωή των λαών. Ανησυχούν μόνο για το ενδεχόμενο μετατροπής τής συσσωρευόμενης αγανάκτησης σε οργανωμένη λαϊκή αντίδραση κατά τού κεφαλαίου και των εκπροσώπων του. Έτσι, ενώ από την μια πλευρά δημιουργούν συνθήκες χειροτέρευσης της ζωής των λαϊκών στρωμάτων, από την άλλη βάζουν την μουτσούνα τής "εταιρικής κοινωνικής ευθύνης" για να δείξουν πως τάχατες διαθέτουν ηθικές αξίες, κοινωνική προσφορά και συναίσθηση του γενικού καλού.

Όσο για μας, στο χέρι μας είναι να τους δείξουμε ότι, αντί για "συσσίτια-λαϊκά πανηγύρια" και "κοινωνικά παντοπωλεία", προτιμάμε να αμείβεται σωστά η δουλειά μας ώστε να πηγαίνουμε στον μπακάλη τής γειτονιάς μας και να βάζουμε μόνοι μας το τσουκάλι στην φωτιά.