Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 31. Η "Συναίνεση της Ουάσιγκτον"

Στο σημείο αυτό, αξίζει τον κόπο να ανοίξουμε μια παρένθεση, προκειμένου να εξετάσουμε το περιεχόμενο ενός όρου, τον οποίο θα συναντάμε συχνά στο εξής. Πρόκειται για την περίφημη "Συναίνεση της Ουάσιγκτον". Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες του 1989 λάμπει το άστρο του πιο ηλίθιου προέδρου του 20ου αιώνα, του Ρόναλντ Ρέηγκαν (σ.σ.: για τον 21ο αιώνα έχει ήδη βάλει σοβαρή υποψηφιότητα ο Τζωρτζ Μπους τζούνιορ), ο οποίος περνάει στην Ιστορία ως ο πρόεδρος επί των ημερών του οποίου έπεσε το Τείχος του Βερολίνου και κατέρρευσε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Αν ο Νίξον σημάδεψε την οικονομία καταργώντας τις συμφωνίες του Μπρέτον Γουντς, ο Ρέηγκαν την σημάδεψε υιοθετώντας τις ιδέες του νεοφιλελευθερισμού και χτίζοντας πάνω σ'αυτές ένα φρηντμανικής υφής οικονομικό μοντέλο, το οποίο πέρασε στην ιστορία ως "reaganomics".

Ενώ, λοιπόν, πλησιάζει στο τέλος της και η δεύτερη θητεία τού Ρέηγκαν, το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησής του αναλαμβάνει να συνοψίσει τις βασικές θέσεις τού νεοφιλελευθερισμού, ώστε να κωδικοποιήσει τις προτάσεις που απαιτεί η πολιτική εφαρμογή τους. Επί κεφαλής αυτού του επιτελείου βρίσκεται ένα διακεκριμμένο στέλεχος της Παγκόσμιας Τράπεζας και εκλεκτό "παιδί του Σικάγου", ο Τζον Ουίλλιαμσον. Ο τελικός κώδικας πήρε τον τίτλο "Συναίνεση της Ουάσιγκτον" και αποτελεί έναν "Δεκάλογο", τον οποίο πρέπει να τηρούν με θρησκευτική προσήλωση όσες χώρες θέλουν να αποτελούν μέλη μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Ιδού τι περιλαμβάνεται σ' αυτόν τον "Δεκάλογο":

- (1) Φορολογική πολιτική πειθαρχία και έλεγχος του δημόσιου χρέους μέσω ισοσκελισμένων προϋπολογισμών.
- (2) Περιορισμός της δημόσιας δαπάνης, μέσω της μείωσης τών δαπανών για κοινωνικό κράτος και, κυρίως, σε τομείς όπως η υγεία, η παιδεία και οι υποδομές.
- (3) Φορολογική μεταρρύθμιση, με μείωση τόσο του αφορολόγητου ορίου των ιδιωτών όσο και των φόρων που επιβαρύνουν την παραγωγή και τις επενδύσεις, ούτως ώστε να εξομαλυνθεί η φορολογική καμπύλη (δηλαδή, να μειωθούν οι φόροι στα υψηλά εισοδήματα και να αυξηθούν στα χαμηλά).
- (4) Απελευθέρωση των επιτοκίων, ώστε αυτά να προσδιορίζονται αποκλειστικά από την αγορά και όχι από οποιασδήποτε μορφής κρατική παρέμβαση.
- (5) Ελεύθερη διακύμανση των συναλλαγματικών ισοτιμιών, χωρίς κρατικές παρεμβάσεις.
- (6) Απελευθέρωση των διεθνών εμπορικών συναλλαγών, με κατάργηση κάθε μορφής περιορισμών, όπως π.χ. δασμοί, αντισταθμιστικές εισφορές, ποσοστώσεις, έλεγχος στην κυκλοφορία κεφαλαίων κλπ.
- (7) Απελευθέρωση των άμεσων ξένων επενδύσεων και κατάργηση κάθε μορφής εμποδίου στην είσοδο ή στην αποχώρηση ξένων επιχειρήσεων.
- (8) Πλήρης ιδιωτικοποίηση όλων των επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα. Με βάση τον αφορισμό "οι κυβερνήσεις είναι χειρότερες από τις αγορές, οπότε, όσο μικρότερο είναι το κράτος, τόσο καλύτερο κράτος είναι", το δημόσιο πρέπει να απαλλαγεί τελείως από τον ρόλο τού επιχειρηματία.
- (9) Απορρύθμιση των αγορών μέσω της κατάργησης κάθε μορφής ελέγχου και της άρσης κάθε περιορισμού στην επιχειρηματική δραστηριότητα (εκτός από τομείς που άπτονται ευαίσθητων θεμάτων, όπως η κρατική ασφάλεια, η προστασία τού περιβάλλοντος κλπ).
(10) Μετοχοποίηση των περιουσιακών στοιχείων με παράλληλη μείωση της κρατικής προστασίας της ιδιωτικής περιουσίας.

Η "Συναίνεση της Ουάσιγκτον" καταλήγει ότι αυτός ο "Δεκάλογος" συνιστά το μοντέλο το οποίο πρέπει υποχρεωτικά να ακολουθηθεί, επειδή δεν υπάρχει εναλλακτική λύση ("There is no alternative"). Καλεί δε τα "ισχυρά μέσα μετάδοσης" (πανεπιστήμια, εργοδοσία, τύπος, πνευματικοί κύκλοι κλπ) να αναλάβουν την μεταλαμπάδευση, μετάδοση και διάδοση αυτών των ιδεών, οι οποίες "σύντομα θα αποτελέσουν μονόδρομο".

Ας ανακεφαλαιώσουμε. Αν το βιβλίο τού Φρήντμαν "Καπιταλισμός και Ελευθερία" συνιστά το ευαγγέλιο του νεοφιλελευθερισμού, η "Συναίνεση της Ουάσιγκτον" συνιστά το ιδεολογικό του μανιφέστο. Θεωρητικά, η υιοθέτηση αυτού του κώδικα είναι απολύτως προαιρετική από οποιαδήποτε κυβέρνηση. Πρακτικά, όμως, η υποταγή στον "Δεκάλογο" είναι υποχρεωτική αφού επιβάλλεται από το ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου. Συνεπώς, όποια χώρα θέλει να αποτελεί μέλος τής παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, είναι υποχρεωμένη να..."συναινέσει". Ανάμεσα στις χώρες που αντιτάσσονται σθεναρά στην "Συναίνεση" είναι η Αργεντινή, η Βραζιλία, η Κούβα και η Βενεζουέλα.

Και κάτι τελευταίο. Αν στον παραπάνω "Δεκάλογο" παρατηρήσατε πολλές εξώφθαλμες ομοιότητες με τους όρους που περιλαμβάνονται τόσο στο δικό μας "μνημόνιο" όσο και στο "μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα προσαρμογής", συγχαρητήρια για την παρατηρητικότητά σας! Είναι προφανές ότι "συναίνεσε" και η χώρα μας...

Κλείνουμε την παρένθεση και συνεχίζουμε.