"Μυγαλή, η δηλητηριώδης αράχνη"

Με την ευκαιρία της νέας ταινίας τού Πέδρο Αλμοδόβαρ "Το δέρμα που κατοικώ", η οποία βγήκε ήδη στους κινηματογράφους, σκέφτηκα να ρίξουμε μια ματιά στο βιβλίο το οποίο ενέπνευσε τον ισπανό κινηματογραφιστή, κάνοντας ταυτόχρονα την γνωριμία μας με έναν από τους σημαντικούς γάλλους λογοτέχνες. Πρόκειται για το μυθιστόρημα "Μυγαλή, η δηλητηριώδης αράχνη", του πρόωρα χαμένου Τιερρύ Ζονκέ (1954-2009).

Κατ' αρχήν, δυο λόγια για τον...τίτλο του βιβλίου. Μέχρι που έπεσε στα χέρια μου το μυθιστόρημα τού Ζονκέ, η μόνη μυγαλή που ήξερα ήταν το ενδημικό μικρόσωμο θηλαστικό της Κρήτης, το οποίο μοιάζει πολύ με ποντίκι σε μέγεθος γάτας (μυς + γαλή) και τρέφεται με έντομα. Τότε έμαθα ότι έτσι ονομάζεται και ένα είδος εξαιρετικά δηλητηριώδους μεγάλης αράχνης, της γνωστής μας ταραντούλας.

Το "Μυγαλή, η δηλητηριώδης αράχνη" είναι ένα μυθιστόρημα νουάρ. Πιο νουάρ δεν γίνεται. Η συμπυκνωμένη γραφή του Ζονκέ δημιουργεί ένα σκοτεινό φόντο, όπου κινούνται ακόμη πιο σκοτεινοί χαρακτήρες. Ένας καταζητούμενος κακοποιός, ένας διάσημος γιατρός και ένα τρίτο άτομο απροσδιόριστου φύλου (το οποίο φανερώνεται μέσα από έναν μονόλογο σε δεύτερο πρόσωπο) πρωταγωνιστούν σε τρεις φαινομενικά ανεξάρτητες ιστορίες. Μόνο που σιγά-σιγά αυτές οι ανεξάρτητες ιστορίες αρχίζουν να μπλέκονται σφιχτά μεταξύ τους με τον περίτεχνο τρόπο που η αράχνη πλέκει τον ιστό της.

Δεν έχω δει την ταινία αλλά θα στοιχημάτιζα ότι είναι αδύνατον να αποδώσει την πολυεπίπεδη ανάγνωση στην οποία μας βυθίζει ο Ζονκέ. Σε πρώτο επίπεδο, όπως μας πληροφορεί και το εξώφυλλο του βιβλίου, έχουμε ένα "αστυνομικό μυθιστόρημα", αλλά παραμένει το ερώτημα που είχαμε διατυπώσει όταν παρουσιάζαμε το "Σ' ουρανό και γη" του Μπελλεττό: τι στο καλό αστυνομικό μυθιστόρημα είναι αυτό αφού δεν "παίζει" αστυνομικός ούτε για δείγμα; Σε δεύτερο επίπεδο, έχουμε μια ακραία ερωτική ιστορία με άφθονες σαδομαζοχιστικές αναφορές, η οποία θα μπορούσε να γίνει ταινία από δημιουργούς όπως ο Παζολίνι. Σε τρίτο επίπεδο, αναγνωρίζουμε αναφορές στον μύθο του Πυγμαλίωνα, μόνο που εδώ ο δημιουργός δεν πειραματίζεται με κάποιο άγαλμα αλλά προσπαθεί να αναπλάσει πλήρως ένα ζωντανό κορμί. Ο "υποψιασμένος" αναγνώστης μπορεί να ανακαλύψει, σε τέταρτο επίπεδο, μια διαυγή μεταφορά του τρόπου με τον οποίο ο σημερινός άνθρωπος παγιδεύεται στον ιστό μιας κοινωνίας όπου άλλοι επέλεξαν για να ζήσει. Και κάπου προς το τέλος της ιστορίας, κάποιοι άλλοι αναγνώστες ενδέχεται να θυμηθούν ακόμη και το "σύνδρομο της Στοκχόλμης"...

Το εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης

Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι το "Μυγαλή, η δηλητηριώδης αράχνη" είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο, γραμμένο από έναν μαέστρο της πέννας, ο οποίος χρειάζεται λιγώτερες από 130 σελίδες για να χωρέσει όλα όσα προαναφέραμε συν ένα απρόσμενο φινάλε. Αυτό το μικρό αριστούργημα κυκλοφορεί από τον "Καστανιώτη" και κοστίζει σκάρτα 11 ευρώ. Λίγο παραπάνω από όσο κοστίζουν δυο κυριακάτικες χαζοφυλλάδες...

Και τώρα, λίγη γκρίνια. Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε από τον "Καστανιώτη" το 2001, εξαντλήθηκε και ξανακυκλοφόρησε πρόσφατα, προφανώς λόγω της ταινίας. Δυστυχώς, ο εκδοτικός οίκος αντικατέστησε το θαυμάσιο εξώφυλλο της πρώτης έκδοσης με την αφίσσα της ταινίας του Αλμοδόβαρ. Έτσι, ο αναγνώστης είναι υποχρεωμένος να βλέπει τα μάτια του Αντόνιο Μπαντέρας και της Έλενας Ανάγια καρφωμένα πάνω του. Ακόμη και ο τίτλος του βιβλίου είναι γραμμένος με την γραμματοσειρά η οποία χρησιμοποιείται για την αναγραφή του τίτλου της ταινίας στην αφίσσα. Τέλος, αναρωτιέμαι γιατί ένα βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε σε όλον τον κόσμο είτε ως σκέτο "Μυγαλή" είτε ως σκέτο "Ταραντούλα", έπρεπε να προσθέσει στον ελληνικό του τίτλο την διευκρίνηση περί "δηλητηριώδους αράχνης".

Χωρίς αυτή η γκρίνια να μειώνει την αξία του βιβλίου, το ερώτημα παραμένει: γιατί ένας τόσο μεγάλος εκδοτικός οίκος δείχνει τόση έλλειψη σεβασμού προς τους αναγνώστες;