Το όνομα του Πωλ Κρούγκμαν μάλλον δεν λέει τίποτε στους περισσότερους. Ας πούμε, λοιπόν, ότι πρόκειται για τον αμερικανό οικονομολόγο, ο οποίος βραβεύτηκε το 2008 με το Νόμπελ Οικονομίας. Θεωρείται από τα πλέον ανοιχτά μυαλά της σύγχρονης οικονομικής σκέψης, σε σημείο που να κατηγορείται ως...μαρξιστής από ορισμένους ανεγκέφαλους.
Τον Μάρτιο του 2009, ο Κρούγκμαν βρέθηκε στην Αθήνα, ως επίτιμος καλεσμένος ενός συνεδρίου με θέμα την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Τότε, την ομιλία του είχε προλογίσει ο σημερινός πρωθυπουργός. Βεβαίως, αν σήμερα ξαναρχόταν ο Κρούγκερ στην Ελλάδα, θα στοιχημάτιζα ότι ο Γιώργος Παπανδρέου δεν θα επεδείκνυε την ίδια προθυμία για προλόγους, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.
Σ' εκείνη την ομιλία του, ο Κρούγκμαν άρχισε με την φράση "Είμαι τρομαγμένος!" και έσπευσε να τονίσει ότι ο τρόμος του δεν αφορά τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας αλλά της...αμερικανικής. Μη ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή, οι ΗΠΑ κλυδωνίζονταν από τα απόνερα του ναυαγίου τής Λέμαν Μπράδερς και βρίσκονταν ένα βήμα πριν την οικονομική κατάρρευση και την κοινωνική διάλυση.
Παρά την "τρομάρα" του, ο Κρούγκμαν αναφέρθηκε με εξαιρετικά κολακευτικά λόγια στις ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβάνοντας την Ελλάδα, βέβαια), εξυμνώντας το "κοινωνικό κράτος" τους, το οποίο λειτουργεί ως αποσβεστήρας των κραδασμών που φέρνει οποιαδήποτε κρίση. Και εξήγησε ότι οι πολίτες νοιώθουν ασφαλέστεροι όταν υπάρχει κεντρική πολιτική για κοινωνικά αγαθά, όπως η υγεία, η παιδεία, η ασφάλιση κλπ. και, επομένως, δεν διστάζουν να καταναλώσουν, βοηθώντας κατ' αυτόν τον τρόπο την οικονομία να αποφύγει την ύφεση.
Φαίνεται, όμως, ότι ο προλογίσας τον κύριο Κρούγκμαν πρωθυπουργός κάτι δεν κατάλαβε. Έτσι, όταν λίγους μήνες αργότερα ανέλαβε την εξουσία, επέλεξε μια πολιτική κατακρήμνισης και ισοπέδωσης κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους. Σήμερα, μετά από 20 μήνες κυβερνητικών "επιτυχιών", κλείνουν νοσοκομεία, συγχωνεύονται σχολεία, συμπιέζονται μισθοί και συντάξεις, ανατρέπονται κεκτημένα δεκαετιών... Δηλαδή, για να μεταχειριστώ τα λόγια του Κρούγκερ, η κυβέρνηση αποφάσισε να αντιμετωπίσει την κρίση καταστρέφοντας το αμορτισέρ που θα απορροφούσε τους κραδασμούς.
Πράγματι, φαίνεται ότι οι "μαθητευόμενοι μάγοι" του νεοφιλελευθερισμού προσπαθούν να ξαναγράψουν την οικονομική θεωρία. Λένε ότι στόχος τους είναι η ανάπτυξη, γιατί μόνον έτσι μπορούμε να βγούμε από την κρίση. Ας πούμε ότι πάμε σωστά ως εδώ. Μόνο που ανάπτυξη δίχως αντίστοιχη αύξηση της κατανάλωσης, δεν νοείται. Το ζήτημα είναι ποιός θα καταναλώσει;
Δεν είναι μόνο ο περιορισμός της κατανάλωσης λόγω της συμπίεσης των ονομαστικών αποδοχών των εργαζομένων. Ούτε μόνο το ξεζούμισμα των καταναλωτών από την υπέρμετρη αύξηση άμεσων και έμμεσων φόρων. Είναι, κυρίως, το παγιούμενο αίσθημα αβεβαιότητας από το πετσόκομμα κάθε κοινωνικής παροχής, η οποία άλλοτε εθεωρείτο sine qua non (δεδομένη από χέρι, δηλαδή). Όταν έχεις απόλυτη αβεβαιότητα για το αν αύριο θα έχεις δουλειά, για το αν και πότε θα πάρεις σύνταξη, για το αν θα βρεθεί νοσοκομείο να σε περιθάλψει αν αρρωστήσεις, για το αν θα υπάρχει δωρεάν παιδεία για τα παιδιά σου και για ένα σωρό άλλα "αν", πώς να καταναλώσεις;
Ας μου επιτρέψει ο κύριος Κρούγκμαν να οικειοποιηθώ για λίγο τον ρόλο του καθηγητού και να θυμηθώ ένα παράδειγμα κλασσικό για κάθε φοιτητή των οικονομικών. Έστω, λοιπόν, μια οικογένεια εργαζομένων με μηνιαίο εισόδημα 2000 ευρώ, η οποία συνήθιζε να καταναλώνει μηνιαίως 1600 ευρώ και να αποταμιεύει 400. Πώς θα αντιδράσει αυτή η οικογένεια αν το μηνιαίο της εισόδημα μειωθεί στα 1600 ευρώ; Θα συνεχίσει να αποταμιεύει τα 400 ευρώ, περιορίζοντας την κατανάλωσή της στα 1200 ή θα καταναλώνει όσα βγάζει, μηδενίζοντας την αποταμίευση; Τι λέει η θεωρία πάνω σ' αυτό;
Τα πάντα εξαρτώνται από το κλίμα αβεβαιότητας. Με εξασφαλισμένες κοινωνικές παροχές (σωστή περίθαλψη, πραγματικά δωρεάν παιδεία, εξασφαλισμένη δουλειά κλπ), η ανάγκη για αποταμίευση δεν είναι ισχυρή και η κατανάλωση θα επηρεαστεί ελάχιστα. Όμως, όταν βλέπεις να σωριάζονται τα πάντα γύρω σου σε συντρίμμια, πώς να αμελήσεις τις ασαφείς ανάγκες της επόμενης μέρας; Λυπάμαι που θα στενοχωρήσω τους "φωστήρες" της κυβέρνησης αλλά, αν η οικογένεια του παραδείγματος είναι ελληνική, τότε το πιθανότερο είναι να μειώσει την κατανάλωσή της στο χιλιάρικο και να αυξήσει την αποταμίευση στα 600 ευρώ.
Προφανώς, κάποιοι έχουν αντιληφθεί αυτή την αντίδραση και σπεύδουν να βάλουν χέρι σ' αυτό το 600άρι, επιβάλλοντας όλο και περισσότερους φόρους ή προωθώντας όλο και μεγαλύτερες περικοπές. Όμως, δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι η κατανάλωση δεν μπορεί να μειωθεί κάτω από ένα ανελαστικό όριο, μιας και από κει και κάτω μιλάμε για ανέχεια και για πείνα.
Τελικά, το μόνο σίγουρο είναι ότι κάποιοι απ' αυτούς που χειρίζονται τις τύχες της οικονομίας μας, έχουν χάσει μερικά βασικά μαθήματα ως φοιτητές. Δεν με νοιάζει αν κατάφεραν και πήραν ένα πτυχίο, έστω και με αντιγραφή. Με νοιάζει να ξανακαθήσουν στο θρανίο, μπας και ξεστραβωθούν επί τέλους!
Τον Μάρτιο του 2009, ο Κρούγκμαν βρέθηκε στην Αθήνα, ως επίτιμος καλεσμένος ενός συνεδρίου με θέμα την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση. Τότε, την ομιλία του είχε προλογίσει ο σημερινός πρωθυπουργός. Βεβαίως, αν σήμερα ξαναρχόταν ο Κρούγκερ στην Ελλάδα, θα στοιχημάτιζα ότι ο Γιώργος Παπανδρέου δεν θα επεδείκνυε την ίδια προθυμία για προλόγους, αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.
Σ' εκείνη την ομιλία του, ο Κρούγκμαν άρχισε με την φράση "Είμαι τρομαγμένος!" και έσπευσε να τονίσει ότι ο τρόμος του δεν αφορά τις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας αλλά της...αμερικανικής. Μη ξεχνάμε ότι εκείνη την εποχή, οι ΗΠΑ κλυδωνίζονταν από τα απόνερα του ναυαγίου τής Λέμαν Μπράδερς και βρίσκονταν ένα βήμα πριν την οικονομική κατάρρευση και την κοινωνική διάλυση.
Παρά την "τρομάρα" του, ο Κρούγκμαν αναφέρθηκε με εξαιρετικά κολακευτικά λόγια στις ευρωπαϊκές χώρες (συμπεριλαμβάνοντας την Ελλάδα, βέβαια), εξυμνώντας το "κοινωνικό κράτος" τους, το οποίο λειτουργεί ως αποσβεστήρας των κραδασμών που φέρνει οποιαδήποτε κρίση. Και εξήγησε ότι οι πολίτες νοιώθουν ασφαλέστεροι όταν υπάρχει κεντρική πολιτική για κοινωνικά αγαθά, όπως η υγεία, η παιδεία, η ασφάλιση κλπ. και, επομένως, δεν διστάζουν να καταναλώσουν, βοηθώντας κατ' αυτόν τον τρόπο την οικονομία να αποφύγει την ύφεση.
Φαίνεται, όμως, ότι ο προλογίσας τον κύριο Κρούγκμαν πρωθυπουργός κάτι δεν κατάλαβε. Έτσι, όταν λίγους μήνες αργότερα ανέλαβε την εξουσία, επέλεξε μια πολιτική κατακρήμνισης και ισοπέδωσης κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους. Σήμερα, μετά από 20 μήνες κυβερνητικών "επιτυχιών", κλείνουν νοσοκομεία, συγχωνεύονται σχολεία, συμπιέζονται μισθοί και συντάξεις, ανατρέπονται κεκτημένα δεκαετιών... Δηλαδή, για να μεταχειριστώ τα λόγια του Κρούγκερ, η κυβέρνηση αποφάσισε να αντιμετωπίσει την κρίση καταστρέφοντας το αμορτισέρ που θα απορροφούσε τους κραδασμούς.
Πράγματι, φαίνεται ότι οι "μαθητευόμενοι μάγοι" του νεοφιλελευθερισμού προσπαθούν να ξαναγράψουν την οικονομική θεωρία. Λένε ότι στόχος τους είναι η ανάπτυξη, γιατί μόνον έτσι μπορούμε να βγούμε από την κρίση. Ας πούμε ότι πάμε σωστά ως εδώ. Μόνο που ανάπτυξη δίχως αντίστοιχη αύξηση της κατανάλωσης, δεν νοείται. Το ζήτημα είναι ποιός θα καταναλώσει;
Δεν είναι μόνο ο περιορισμός της κατανάλωσης λόγω της συμπίεσης των ονομαστικών αποδοχών των εργαζομένων. Ούτε μόνο το ξεζούμισμα των καταναλωτών από την υπέρμετρη αύξηση άμεσων και έμμεσων φόρων. Είναι, κυρίως, το παγιούμενο αίσθημα αβεβαιότητας από το πετσόκομμα κάθε κοινωνικής παροχής, η οποία άλλοτε εθεωρείτο sine qua non (δεδομένη από χέρι, δηλαδή). Όταν έχεις απόλυτη αβεβαιότητα για το αν αύριο θα έχεις δουλειά, για το αν και πότε θα πάρεις σύνταξη, για το αν θα βρεθεί νοσοκομείο να σε περιθάλψει αν αρρωστήσεις, για το αν θα υπάρχει δωρεάν παιδεία για τα παιδιά σου και για ένα σωρό άλλα "αν", πώς να καταναλώσεις;
Ας μου επιτρέψει ο κύριος Κρούγκμαν να οικειοποιηθώ για λίγο τον ρόλο του καθηγητού και να θυμηθώ ένα παράδειγμα κλασσικό για κάθε φοιτητή των οικονομικών. Έστω, λοιπόν, μια οικογένεια εργαζομένων με μηνιαίο εισόδημα 2000 ευρώ, η οποία συνήθιζε να καταναλώνει μηνιαίως 1600 ευρώ και να αποταμιεύει 400. Πώς θα αντιδράσει αυτή η οικογένεια αν το μηνιαίο της εισόδημα μειωθεί στα 1600 ευρώ; Θα συνεχίσει να αποταμιεύει τα 400 ευρώ, περιορίζοντας την κατανάλωσή της στα 1200 ή θα καταναλώνει όσα βγάζει, μηδενίζοντας την αποταμίευση; Τι λέει η θεωρία πάνω σ' αυτό;
Τα πάντα εξαρτώνται από το κλίμα αβεβαιότητας. Με εξασφαλισμένες κοινωνικές παροχές (σωστή περίθαλψη, πραγματικά δωρεάν παιδεία, εξασφαλισμένη δουλειά κλπ), η ανάγκη για αποταμίευση δεν είναι ισχυρή και η κατανάλωση θα επηρεαστεί ελάχιστα. Όμως, όταν βλέπεις να σωριάζονται τα πάντα γύρω σου σε συντρίμμια, πώς να αμελήσεις τις ασαφείς ανάγκες της επόμενης μέρας; Λυπάμαι που θα στενοχωρήσω τους "φωστήρες" της κυβέρνησης αλλά, αν η οικογένεια του παραδείγματος είναι ελληνική, τότε το πιθανότερο είναι να μειώσει την κατανάλωσή της στο χιλιάρικο και να αυξήσει την αποταμίευση στα 600 ευρώ.
Προφανώς, κάποιοι έχουν αντιληφθεί αυτή την αντίδραση και σπεύδουν να βάλουν χέρι σ' αυτό το 600άρι, επιβάλλοντας όλο και περισσότερους φόρους ή προωθώντας όλο και μεγαλύτερες περικοπές. Όμως, δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν ότι η κατανάλωση δεν μπορεί να μειωθεί κάτω από ένα ανελαστικό όριο, μιας και από κει και κάτω μιλάμε για ανέχεια και για πείνα.
Τελικά, το μόνο σίγουρο είναι ότι κάποιοι απ' αυτούς που χειρίζονται τις τύχες της οικονομίας μας, έχουν χάσει μερικά βασικά μαθήματα ως φοιτητές. Δεν με νοιάζει αν κατάφεραν και πήραν ένα πτυχίο, έστω και με αντιγραφή. Με νοιάζει να ξανακαθήσουν στο θρανίο, μπας και ξεστραβωθούν επί τέλους!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου