Η εκμετάλλευση της πείνας

Έχουν περάσει μόλις 4 χρόνια από την τελευταία μεγάλη επισιτιστική κρίση που αντιμετώπισε ο πλανήτης (2007-2008) και ήδη ο Ο.Η.Ε. χτυπάει καμπανάκι κινδύνου για την επανεμφάνιση του φαινομένου και, μάλιστα, σε χειρότερη μορφή. Τα όσα διαλαμβάνονται στην έκθεση του Οργανισμού με τίτλο "Έκθεση για την παγκόσμια κοινωνική κρίση 2011" είναι αποκαλυπτικά, ιδιαίτερα δε όσα περιλαμβάνονται στο "Κεφάλαιο 4: Η παγκόσμια επισιτιστική κρίση".

Η έκθεση επισημαίνει ότι το κύριο σημείο όπου οι οι δυο τελευταίες επισιτιστικές κρίσεις διαφοροποιούνται από τις προηγούμενες είναι ο ρόλος τον οποίο διαδραματίζουν οι μεγάλες τράπεζες, τα κερδοσκοπικά κεφάλαια και τα κρατικά επενδυτικά ταμεία στην διαμόρφωση των τιμών, μέσω των "προθεσμιακών αγορών εμπορευμάτων". Ας σημειώσουμε για τους μη γνώστες ότι, όπως υπάρχουν χρηματιστήρια αξιών (όπου "παίζονται" μετοχές, νομίσματα κλπ), έτσι υπάρχουν και χρηματιστήρια εμπορευμάτων, με χαρακτηριστικώτατο και γνωστότερο παράδειγμα την αγορά πετρελαίου (*).

Το "μπούκωμα" του καπιταλισμού με την υπερπληθώρα συσσωρευμένων κερδών, ανάγκασε τους απανταχού κεφαλαιούχους να αναζητήσουν νέες κερδοφόρες τοποθετήσεις. Έτσι, αυτά τα "αρπακτικά" του καπιταλισμού μετέφεραν τα κεφάλαιά τους στην αγορά εμπορευμάτων, μετατρέποντας τις τιμές των τροφίμων σε αντικείμενο χρηματιστηριακού τζόγου.

Ο ειδικός αναλυτής τού Ο.Η.Ε. Ολιβιέ ντε Σούτερ προειδοποιεί ότι η πρώτη "μεγάλη κερδοσκοπική φούσκα" του 21ου αιώνα θα είναι η επισιτιστική και προβλέπει ότι δεν είμαστε μακριά από την έκρηξή της. Στην ανάλυσή του, ο Σούτερ υπογραμμίζει τον ρόλο διαφόρων μεγάλων παικτών στο παιχνίδι με τις τιμές των τροφίμων (π.χ. η Goldman Sachs, η ασφαλιστική AIG, η -"μακαρίτισσα" πια- Lehman Brothers κλπ), οι οποίοι μέχρι τον Ιούλιο του 2008 είχαν επενδύσει 317 δισεκατομμύρια δολάρια σε βασικά εμπορεύματα και, ειδικώτερα, σε τρόφιμα και ορυκτά. Μάλιστα δε, η επιτροπή τού πολιτειακού κονγκρέσσου, η οποία εξετάζει την υπόθεση της Lehman Brothers, εκτιμά ότι από τις αρχές τού 2003 ως και τον Μάρτιο του 2008 τα επενδεδυμένα κεφάλαια στα εμπορεύματα αυξήθηκαν κατά 2.000% (!), φθάνοντας από τα 13 δισ. στα 260 δισ. δολλάρια! Το μεγαλύτερο μέρος αυτών των κεφαλαίων επενδύθηκε στις προθεσμιακές αγορές του ρυζιού, του καλαμποκιού και της σόγιας, τριών προϊόντων που συνιστούν τη διατροφική βάση δισεκατομμυρίων ανθρώπων στον πλανήτη.

Μια άλλη παράμετρος της επισιτιστικής κρίσης αφορά την δέσμευση μεγάλων ποσοτήτων βασικών προϊόντων διατροφής για την παραγωγή βιοκαυσίμων στο πλαίσιο της προσπάθειας των αναπτυγμένων οικονομιών να μειώσουν την εξάρτησή τους από το πετρέλαιο. Στην έκθεση του Ο.Η.Ε. σημειώνεται ότι οι αναπτυγμένες χώρες παρέχουν σε ετήσια βάση 13 δισ. δολλάρια για επιδοτήσεις στην παραγωγή βιολογικού ντίζελ. Αυτό έχει ως συνέπεια εκατοντάδες εκατομμύρια τόννοι δημητριακών να μετατρέπονται σε καύσιμο και να αφαιρούνται από την ανθρώπινη κατανάλωση. Μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, 119 εκατομμύρια από 416 εκατομμύρια τόννους δημητριακών που παράχθηκαν το 2009 πήγαν στα αποστακτήρια αιθανόλης. Η ποσότητα αυτή ήταν αρκετή για να θρέψει 350 εκατομμύρια ανθρώπους για ένα χρόνο!

Θα μπορούσαμε να αναφέρουμε άφθονα άλλα παραδείγματα, όπου ο καπιταλισμός ρυθμίζει την παραγωγή ανάλογα με τα κέρδη του και όχι ανάλογα με τις ανάγκες των λαών. Θα μπορούσαμε, για παράδειγμα, να κάνουμε λόγο για το "ξήλωμα" της ζούγκλας τού Αμαζονίου, προκειμένου να δημιουργηθούν εδάφη κατάλληλα για την καλλιέργεια φυτών που θα προορίζονται για παραγωγή βιοκαυσίμων. Επίσης, θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τα εκατομμύρια στρεμμάτων όπου καλλιεργούνται ζωοτροφές προορισμένες να θρέψουν τα γελάδια από τα οποία θα προκύψουν τα χάμπουργκερ που χρειάζονται τα φαστφουντάδικα του αναπτυγμένου κόσμου.

Ό,τι κι αν αναφέρουμε, το συμπέρασμα είναι ένα: την ώρα που εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι σ' όλόκληρο τον κόσμο (από την υποσαχάρια Αφρική ίσαμε το Μπαγκλαντές) υποφέρουν από την πείνα, ο "θαυμαστός καινούργιος κόσμος" -που ονειρεύτηκαν ο Φρήντμαν και τα παιδιά του από το Σικάγο- βρίσκει τον τρόπο να βγάλει ακόμη περισσότερα κέρδη από την εκμετάλλευση αυτής της πείνας.


(*) Οι κινηματογραφόφιλοι θα θυμούνται την ταινία "Πολυθρόνα για δύο" ("Trading Places", με τους Νταν Έυκροϋντ και  Έντι Μέρφυ), όπου το μεγάλο "κόλπο" γίνεται ακριβώς σε ένα τέτοιο χρηματιστήριο εμπορευμάτων.