Από όσα έχουμε δει μέχρι τώρα, αποδεικνύεται ότι ο καπιταλισμός διαθέτει μεγάλη ικανότητα προσαρμογής στις εκάστοτε συνθήκες, δίχως να παρεκκλίνει από τις βασικές του γραμμές. Για παράδειγμα, η επιβολή τής φρηντμανικής "αντεπανάστασης" έγινε με διαφορετικό τρόπο στην Χιλή απ' ότι στην Βολιβία ή στην Αργεντινή. Με άλλα λόγια, η καπιταλιστική στρατηγική παραμένει σταθερή και μόνο η τακτική αλλάζει. Ας δούμε τώρα την τακτική με την οποία η "αντεπανάσταση" προωθήθηκε στην Νότια Αφρική.
Το 1955, το Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσσο, το οποίο μαχόταν το απαρτχάιντ, διατύπωσε τον θρυλικό "Χάρτη της Ελευθερίας". Πενήντα χιλιάδες εθελοντές σάρωσαν ολόκληρη την χώρα, μαζεύοντας τα αιτήματα του λαού, τα οποία κωδικοποιήθηκαν στον Χάρτη, συνθέτοντας το όραμα του απλού λαού για την μετά-απαρτχάιντ εποχή. Οι βασικοί άξονες αυτού του Χάρτη ήταν: καλύτεροι μισθοί, μείωση του εξαντλητικού ωραρίου εργασίας, υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση, ελεύθερη διακίνηση, δικαίωμα επιλογής τόπου κατοικίας, γη στους ακτήμονες.
Τον Ιανουάριο του 1990, ο -υπερεβδομηντάχρονος πια- Νέλσων Μαντέλα, έδωσε από την φυλακή στην δημοσιότητα ένα σημείωμα που είχε γράψει προκειμένου να βουλώσει τα στόματα όσων ισχυρίζονταν ότι ο Χάρτης είχε ξεθωριάσει μετά από 35 ολόκληρα χρόνια. Το σύντομο σημείωμα του έγκλειστου ηγέτη τού Κονγκρέσσου έλεγε τα εξής: "Η εθνικοποίηση των ορυχείων, των τραπεζών και των μονοπωλιακών βιομηχανιών είναι η πολιτική τού Αφρικανικού Εθνικού Κονγκρέσσου και η αλλαγή ή τροποποίηση των απόψεών μας είναι αδιανόητη. Η οικονομική πρωτοβουλία τού μαύρου πληθυσμού είναι ένας στόχος που τον υποστηρίζουμε και τον ενθαρρύνουμε με όλες μας τις δυνάμεις, όμως στην παρούσα κατάσταση είναι αναπόφευκτος ο κρατικός έλεγχος ορισμένων τομέων τής οικονομίας". Δυο μήνες αργότερα, ο Μαντέλα αποφυλακίστηκε και άρχισαν οι διαπραγματεύσεις του Κονγκρέσσου με την κυβέρνηση, προκειμένου να αλλάξει η κατάσταση στην χώρα και να τερματιστεί το απαρτχάιντ.
Συζητητής τού Μαντέλα, από την πλευρά των "λευκών", ήταν ο πρόεδρος της χώρας, Φρεντερίκ Ντε Κλερκ. Η κύρια θέση τού Μαντέλα ήταν αδιαπραγμάτευτη: για να υπάρξει πραγματική ελευθερία, δεν αρκούσε να αποκτήσουν οι μαύροι δικαίωμα στην διακυβέρνηση του κράτους αλλά έπρεπε να επιστραφεί και αναδιανεμηθεί σε ολόκληρη την κοινωνία ο εθνικός πλούτος που τον σφετερίζονταν οι λευκοί. Από την πλευρά του ο Ντε Κλερκ, κάνοντας ό,τι μπορούσε για να διατηρήσουν οι λευκοί όσο το δυνατόν περισσότερη ισχύ, πρότεινε ομοσπονδιοποίηση της χώρας, παροχή δικαιώματος βέτο στα μειονοτικά κόμματα, ποσόστωση στα κρατικά αξιώματα για κάθε εθνική ομάδα κλπ.
Παράλληλα, όμως, ο Ντε Κλερκ έπαιζε και δεύτερο παιγνίδι. Στην ουσία, οι "λευκοί" δεν νοιάζονταν για την διατήρηση της εξουσίας καθ' εαυτήν αλλά για τα οικονομικά πλεονεκτήματα που εξασφάλιζε αυτή η εξουσία. Βλέποντας, λοιπόν, ότι τα πράγματα οδηγούν -είτε με το καλό είτε με το άγριο- σε "μαύρη" διακυβέρνηση, ο Ντε Κλερκ επικέντρωσε τις προσπάθειές του στην διατήρηση των κεκτημένων ή, τουλάχιστον, όσων περισσότερων κεκτημένων ήταν δυνατόν. Η προσπάθειά του αυτή είχε δυο κεντρικούς άξονες:
Πρώτα-πρώτα, επικαλέστηκε την "Συναίνεση της Ουάσιγκτον" ώστε, κατά την διάρκεια των συνομιλιών, να προωθήσει σημαντικές οικονομικές αποφάσεις οι οποίες καθόριζαν την ανεξαρτησία τής κεντρικής τράπεζας, την ελευθερία του εμπορίου, την μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων κλπ. Δεύτερον, όπου δεν μπορούσε να εξασφαλίσει το απαραίτητο νομικό πλαίσιο, χρησιμοποίησε ένα άλλο μείγμα πολιτικών, μέσω των οποίων παραδιδόταν ο έλεγχος βασικών τομέων (διαρθρωτικές προσαρμογές, διεθνείς εμπορικές συμφωνίες κλπ) σε "ανεξάρτητους ειδικούς" του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του Εθνικού Κόμματος (των "λευκών" δηλαδή). Με απλά λόγια, όταν ο Ντε Κλερκ απέτυχε να "βαλκανιοποιήσει" την χώρα με την ομοσπονδιοποίηση που πρότεινε, "βαλκανιοποίησε" την οικονομία της.
Η παρελκυστική τακτική τού Ντε Κλερκ πέτυχε. Η "ψιλοκουβεντούλα" με το Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσσο τράβηξε κοντά τέσσερα χρόνια, ίσαμε το 1994. Στο μεσοδιάστημα, ο "τελευταίος πρόεδρος του απαρτχάιντ" πρόλαβε να πάρει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης (το 1993, μαζί με τον Μαντέλα) και να προωθήσει όλες εκείνες τις μεθοδεύσεις που θα έδεναν χειροπόδαρα τούς "μαύρους" όταν εκείνοι θα έπαιρναν την εξουσία. Κι είναι αλήθεια ότι ο Ντε Κλερκ δεν κόπιασε ιδιαίτερα για να πετύχει τις επιδιώξεις του, αφού το Κονγκρέσσο δεν έβλεπε τίποτε περισσότερο παρά το πώς και πότε θα αναλάμβανε τον έλεγχο του κοινοβουλίου.
Τελικά, όταν το σύνθημα του Μαντέλα "ο λαός θα κυβερνήσει" έγινε πραγματικότητα, τα στελέχη τού Κονγκρέσσου δεν μπορούσαν να πιστέψουν πώς έγινε και η κυβερνητική εξουσία, για την οποία μάχονταν επί 35 ολόκληρα χρόνια, είχε συρρικνωθεί τόσο πολύ...
Το 1955, το Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσσο, το οποίο μαχόταν το απαρτχάιντ, διατύπωσε τον θρυλικό "Χάρτη της Ελευθερίας". Πενήντα χιλιάδες εθελοντές σάρωσαν ολόκληρη την χώρα, μαζεύοντας τα αιτήματα του λαού, τα οποία κωδικοποιήθηκαν στον Χάρτη, συνθέτοντας το όραμα του απλού λαού για την μετά-απαρτχάιντ εποχή. Οι βασικοί άξονες αυτού του Χάρτη ήταν: καλύτεροι μισθοί, μείωση του εξαντλητικού ωραρίου εργασίας, υποχρεωτική και δωρεάν εκπαίδευση, ελεύθερη διακίνηση, δικαίωμα επιλογής τόπου κατοικίας, γη στους ακτήμονες.
Τον Ιανουάριο του 1990, ο -υπερεβδομηντάχρονος πια- Νέλσων Μαντέλα, έδωσε από την φυλακή στην δημοσιότητα ένα σημείωμα που είχε γράψει προκειμένου να βουλώσει τα στόματα όσων ισχυρίζονταν ότι ο Χάρτης είχε ξεθωριάσει μετά από 35 ολόκληρα χρόνια. Το σύντομο σημείωμα του έγκλειστου ηγέτη τού Κονγκρέσσου έλεγε τα εξής: "Η εθνικοποίηση των ορυχείων, των τραπεζών και των μονοπωλιακών βιομηχανιών είναι η πολιτική τού Αφρικανικού Εθνικού Κονγκρέσσου και η αλλαγή ή τροποποίηση των απόψεών μας είναι αδιανόητη. Η οικονομική πρωτοβουλία τού μαύρου πληθυσμού είναι ένας στόχος που τον υποστηρίζουμε και τον ενθαρρύνουμε με όλες μας τις δυνάμεις, όμως στην παρούσα κατάσταση είναι αναπόφευκτος ο κρατικός έλεγχος ορισμένων τομέων τής οικονομίας". Δυο μήνες αργότερα, ο Μαντέλα αποφυλακίστηκε και άρχισαν οι διαπραγματεύσεις του Κονγκρέσσου με την κυβέρνηση, προκειμένου να αλλάξει η κατάσταση στην χώρα και να τερματιστεί το απαρτχάιντ.
Συζητητής τού Μαντέλα, από την πλευρά των "λευκών", ήταν ο πρόεδρος της χώρας, Φρεντερίκ Ντε Κλερκ. Η κύρια θέση τού Μαντέλα ήταν αδιαπραγμάτευτη: για να υπάρξει πραγματική ελευθερία, δεν αρκούσε να αποκτήσουν οι μαύροι δικαίωμα στην διακυβέρνηση του κράτους αλλά έπρεπε να επιστραφεί και αναδιανεμηθεί σε ολόκληρη την κοινωνία ο εθνικός πλούτος που τον σφετερίζονταν οι λευκοί. Από την πλευρά του ο Ντε Κλερκ, κάνοντας ό,τι μπορούσε για να διατηρήσουν οι λευκοί όσο το δυνατόν περισσότερη ισχύ, πρότεινε ομοσπονδιοποίηση της χώρας, παροχή δικαιώματος βέτο στα μειονοτικά κόμματα, ποσόστωση στα κρατικά αξιώματα για κάθε εθνική ομάδα κλπ.
Παράλληλα, όμως, ο Ντε Κλερκ έπαιζε και δεύτερο παιγνίδι. Στην ουσία, οι "λευκοί" δεν νοιάζονταν για την διατήρηση της εξουσίας καθ' εαυτήν αλλά για τα οικονομικά πλεονεκτήματα που εξασφάλιζε αυτή η εξουσία. Βλέποντας, λοιπόν, ότι τα πράγματα οδηγούν -είτε με το καλό είτε με το άγριο- σε "μαύρη" διακυβέρνηση, ο Ντε Κλερκ επικέντρωσε τις προσπάθειές του στην διατήρηση των κεκτημένων ή, τουλάχιστον, όσων περισσότερων κεκτημένων ήταν δυνατόν. Η προσπάθειά του αυτή είχε δυο κεντρικούς άξονες:
Πρώτα-πρώτα, επικαλέστηκε την "Συναίνεση της Ουάσιγκτον" ώστε, κατά την διάρκεια των συνομιλιών, να προωθήσει σημαντικές οικονομικές αποφάσεις οι οποίες καθόριζαν την ανεξαρτησία τής κεντρικής τράπεζας, την ελευθερία του εμπορίου, την μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων κλπ. Δεύτερον, όπου δεν μπορούσε να εξασφαλίσει το απαραίτητο νομικό πλαίσιο, χρησιμοποίησε ένα άλλο μείγμα πολιτικών, μέσω των οποίων παραδιδόταν ο έλεγχος βασικών τομέων (διαρθρωτικές προσαρμογές, διεθνείς εμπορικές συμφωνίες κλπ) σε "ανεξάρτητους ειδικούς" του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και του Εθνικού Κόμματος (των "λευκών" δηλαδή). Με απλά λόγια, όταν ο Ντε Κλερκ απέτυχε να "βαλκανιοποιήσει" την χώρα με την ομοσπονδιοποίηση που πρότεινε, "βαλκανιοποίησε" την οικονομία της.
Η παρελκυστική τακτική τού Ντε Κλερκ πέτυχε. Η "ψιλοκουβεντούλα" με το Αφρικανικό Εθνικό Κονγκρέσσο τράβηξε κοντά τέσσερα χρόνια, ίσαμε το 1994. Στο μεσοδιάστημα, ο "τελευταίος πρόεδρος του απαρτχάιντ" πρόλαβε να πάρει το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης (το 1993, μαζί με τον Μαντέλα) και να προωθήσει όλες εκείνες τις μεθοδεύσεις που θα έδεναν χειροπόδαρα τούς "μαύρους" όταν εκείνοι θα έπαιρναν την εξουσία. Κι είναι αλήθεια ότι ο Ντε Κλερκ δεν κόπιασε ιδιαίτερα για να πετύχει τις επιδιώξεις του, αφού το Κονγκρέσσο δεν έβλεπε τίποτε περισσότερο παρά το πώς και πότε θα αναλάμβανε τον έλεγχο του κοινοβουλίου.
Τελικά, όταν το σύνθημα του Μαντέλα "ο λαός θα κυβερνήσει" έγινε πραγματικότητα, τα στελέχη τού Κονγκρέσσου δεν μπορούσαν να πιστέψουν πώς έγινε και η κυβερνητική εξουσία, για την οποία μάχονταν επί 35 ολόκληρα χρόνια, είχε συρρικνωθεί τόσο πολύ...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου