"Ο ήλιος των μελλοθανάτων"

Σήμερα θα κάνουμε την γνωριμία μας με έναν σημαντικό εκπρόσωπο της σύγχρονης γαλλικής λογοτεχνίας, ο οποίος έφυγε πρόωρα από κοντά μας. Ο λόγος για τον Ζαν-Κλωντ Ιζζό, ο οποίος γεννήθηκε το 1945 στην Μασσαλία, δημοσίευσε το πρώτο του μυθιστόρημα σε ηλικία 50 ετών και πρόλαβε να μας αφήσει πέντε μυθιστορήματα, πριν πεθάνει πέντε χρόνια αργότερα.

Μέσα από τα έργα του, ο Ιζζό περιγράφει, με νοσταλγία και μελαγχολία, τον κόσμο της Μασσαλίας, όπου γεννήθηκε και έζησε, μέσα από τις περιπέτειες των ηρώων του. Συνήθης πρωταγωνιστής στις ιστορίες του είναι ο Φαμπιό Μοντάλ, ένας ευαίσθητος αστυνόμος, απόγονος μεταναστών, εχθρός της βίας, ο οποίος αγαπά την ποίηση, την τζαζ, το ψάρεμα, τις γυναίκες και την πόλη του, τη Μασσαλία. Μια πόλη σταυροδρόμι λαών και πολιτισμών, το μεγάλο λιμάνι της Γαλλίας. Η Μασσαλία, με το λιμάνι και τους ανθρώπους της, τους δρόμους και τα κορίτσια της, εκεί όπου διασταυρώνονται γάλλοι ρατσιστές, διεφθαρμένοι αστυνομικοί, φανατικοί ισλαμιστές, ενώ η σκιά της Μαφίας απλώνεται παντού, αποτελεί το ιδανικό σκηνικό για νουάρ ιστορίες.

Δυσκολεύτηκα μέχρι να επιλέξω το βιβλίο με το οποίο θα κάναμε την γνωριμία μας μαζί του. Τελικά, διάλεξα το κύκνειο άσμα του με τίτλο "Ο ήλιος των μελλοθανάτων". Εδώ, ο Ιζζό διατηρεί μεν το γνώριμο σκηνικό της Μασσαλίας με τις πόρνες της, τους αστέγους της και όλους τους "αθλίους" της, τους οποίους ο συγγραφέας περιβάλλει με την ίδια πάντα αγάπη και κατανόηση, αλλά το μυθιστόρημα ξεχειλίζει από έναν έντονο μελοδραματισμό. Ειπώθηκε πως αυτός ο μελοδραματισμός οφείλεται στο ότι ο Ιζζό γνώριζε ότι το τέλος της ζωής του πλησίαζε αλλά τί σημασία έχει ο λόγος;

Θα περίμενε κανείς ότι πρώτη επιλογή για μια γνωριμία με τον Ιζζό θα ήταν το πιο γνωστό του "Οι βατσιμάνηδες της Μασσαλίας". Όμως, "Ο ήλιος των μελλοθανάτων" μού φαίνεται -προσωπικά πάντα- ως το πιο ώριμο έργο του συγγραφέα, αν επιτρέπεται τέτοιος χαρακτηρισμός. Με κάποια δόση υπερβολής, θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι εδώ ο Ιζζό βαδίζει στα βήματα του Ουγκώ: χρησιμοποιεί τους "αθλιους" του ως πρόσχημα και τον μελοδραματισμό ως στήριγμα για να φτάσει στον σκοπό του, ο οποίος δεν είναι άλλος από την κατάδειξη (η οποία αγγίζει συχνά τα όρια της ανατομίας) των αιτίων που οδηγούν τον σύγχρονο κόσμο στην εξαθλίωση.

"Ο ήλιος των μελλοθανάτων" είναι ένα ρέκβιεμ στους μοναχικούς και ηττημένους της σύγχρονης κοινωνίας. Εδώ δεν πρωταγωνιστεί ο αστυνόμος Μοντάλ αλλά ένας άστεγος, ο Ρικό. Ο συγγραφέας περιγράφει το τελευταίο ταξίδι του Ρικό από το Παρίσι στην Μασσαλία, μετά τον θάνατο του μοναδικού φίλου του, επίσης απόκληρου, του Τιτί. Στην κόλαση, την απανθρωπιά και την σκληρότητα του δρόμου ήταν το στήριγμά του και μοιραζόταν μ' αυτόν τα τελευταία ψίχουλα ζεστασιάς, ανθρωπιάς και αλληλεγγύης που τους είχαν απομείνει. Και τώρα...

Το μυθιστόρημα δεν έχει ούτε συγκλονιστική πλοκή ούτε καταιγιστική δράση ούτε απίθανες ανατροπές. Έχει, όμως, άφθονη ανθρωπιά, αλληλεγγύη, σεβασμό και ευγένεια για τους άστεγους συντρόφους, τους "αφορισμένους", τους οποίους οι σύγχρονες κοινωνίες παραπετούν στα μετρό, στις πλατείες, στα γκετοποιημένα αποβιομηχανοποιημένα εργατικά προάστια. Στο κύκνειο άσμα του Ιζζό πρωταγωνιστούν οι "ευνοούμενοι της απόγνωσης και της δυστυχίας". Είναι αφιερωμένο σ’ αυτούς που δεν θα ξανακλάψουν στη ζωή τους από ευτυχία.

"Ο ήλιος των μελλοθανάτων" θα μπορούσε να είναι ένα καταθλιπτικό βιβλίο αλλά δεν είναι. Αντίθετα, αφήνει μια γεύση αισιοδοξίας ως ύστατο χαιρετισμό του συγγραφέα που πεθαίνει προς την κοινωνία που αφήνει πίσω του. Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πόλις" και, παρ' ότι δεν είναι ούτε το μικρότερο βιβλίο που έχουμε παρουσιάσει από τούτο το ιστολόγιο (σχεδόν 250 σελίδες) ούτε το φτηνότερο (κοστίζει περίπου 12-13 ευρώ) ούτε το πλέον κατάλληλο για χαλάρωμα στην παραλία, είμαι απολύτως σίγουρος ότι ο αναγνώστης θα το λατρέψει.