"Ντέμιαν"

Οι περισσότεροι γνωρίζουν τον Χέρμαν Έσσε από το πολυδιαβασμένο "Ο λύκος της στέππας", ένα βιβλίο που αγαπήθηκε και βρισκόταν σχεδόν σε κάθε "ψαγμένη" φοιτητική βιβλιοθήκη (τουλάχιστον, την εποχή που εγώ ήμουν φοιτητής). Άλλωστε, ο Έσσε "ταίριαζε" πάντοτε με την επαναστατικότητα και την αμφισβήτηση που χαρακτηρίζουν την νέα γενιά.

Και πώς αλλιώς να γίνει, αφού ο Έσσε εκπροσωπούσε (έστω και ακουσίως) το αντιμιλιταριστικό κίνημα. Γεννήθηκε στο Καλβ της Γερμανίας και, έχοντας πολεμήσει κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, έγινε διαπρύσιος κήρυκας κατά του πολέμου. Αηδιασμένος από την άνοδο του Χίτλερ στην χώρα του, μετακόμισε στην Ελβετία, όπου και πέθανε το 1962. Αναδείχθηκε σε φανατικό αντιναζιστή και δεν δίστασε να αναλάβει πρωτοβουλίες για την υπεράσπιση τόσο των εβραίων όσο και οποιωνδήποτε άλλων διώκονταν από το χιτλερικό καθεστώς. Το 1946 τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ για το σύνολο του έργου του, αν και είναι μάλλον δικαιολογημένοι όσοι υποστηρίζουν ότι η βράβευσή του ήταν περίπου υποχρεωτική εκείνη την εποχή (μόλις είχε τελειώσει ο πόλεμος και μόλις είχε συντριβεί ο ναζισμός), χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο Έσσε δεν άξιζε το βραβείο.

Για όσους δεν έχουν ακόμη γνωρίσει τον Χέρμαν Έσσε, αντί για τον -κάπως- βαρύ "Λύκο", διαλέγω το πιο αυτοβιογραφικό του βιβλίο, το "Ντέμιαν". Και λέω "αυτοβιογραφικό", γιατί ο πρωταγωνιστής και αφηγητής της ιστορίας ακούει στο όνομα Έμιλ Σίνκλερ, όπως ακριβώς λεγόταν ο στενώτερος φίλος του γερμανού ποιητή Νοβάλις, το έργο του οποίου είχε σαγηνεύσει τον Έσσε. Εξ άλλου, ο Έσσε πρωτοκυκλοφόρησε το "Ντέμιαν" με το ψευδώνυμο Έμιλ Σίνκλερ.

Ο Σίνκλερ είναι ένας έφηβος μεγαλωμένος σε αστικό περιβάλλον. Όταν αρχίζει να συναναστρέφεται τον συμμαθητή του Μαξ Ντέμιαν, μία από τις συναρπαστικότερες και αινιγματικότερες φυσιογνωμίες στο μυθιστόρημα του 20ού αιώνα, η ζωή του αλλάζει ριζικά. Ο τελευταίος τού αποκαλύπτει μιαν άλλη εικόνα του κόσμου: πιο βαθιά, πιο περίπλοκη, γεμάτη φωτοσκιάσεις και άγνωστες πλευρές. Τον βοηθά έτσι να ξεπεράσει τις συμβατικές ιδέες για τη ζωή και να ανακαλύψει τον εαυτό του. Η φιλία του Σίνκλερ με τον Ντέμιαν είναι η μύηση του πρώτου στην αλήθεια, στον εσωτερικό κόσμο, στην ψυχική ωρίμανση και στην αυτογνωσία και σηματοδοτεί την κρίσιμη περίοδο του περάσματος από τα ερωτήματα της εφηβείας στις πρώτες βεβαιότητες της νεότητας και από τις πρωταρχικές εικόνες και αισθήσεις στη συνειδητή ζωή. Ο Ντέμιαν είναι η απελευθερωτική δύναμη που βοηθά τον Σίνκλερ να σπάσει τα κοινωνικά και τα προσωπικά του στεγανά και να κατανοήσει την ουσιαστική σημασία των πραγμάτων. Αυτή η σύντομη αλλά γεμάτη ένταση και βάθος φιλία θα τον παρακολουθεί από εδώ και στο εξής και θα αποτελεί την πυξίδα της ζωής του.

Ο Ντέμιαν ωστόσο δεν είναι μόνο ο φίλος, αυτός που γνωρίζει και καθοδηγεί. Είναι και ένα αρχέτυπο με το οποίο θα φτάσει στο τέλος να ταυτιστεί ο νεαρός Εμίλ Σίνκλερ και έτσι να γίνει ο πραγματικός εαυτός του. Η ζωή του πλέον θα του ανήκει επειδή ξέροντας ποιος είναι έχει μάθει και πώς να ζει. Γιατί κανείς δεν μπορεί να είναι αληθινός αν δεν έχει τη δύναμη και την ικανότητα πίσω από τα φαινόμενα να βλέπει την αθέατη πλευρά τους, που είναι το νόημα της ύπαρξής τους, όπως άλλωστε και της δικής του. Η φωτεινή σκιά του Ντέμιαν θα "απορροφηθεί" στο τέλος από τον Σίνκλερ. Οταν οι δύο φίλοι θα αποχαιρετιστούν, ο δεύτερος θα ξέρει ότι τον πρώτο θα τον φέρει μαζί του για πάντα.

Ο "Ντέμιαν" είναι ένα από τα γοητευτικότερα ευρωπαϊκά "μυθιστορήματα της ενηλικίωσης". Εμπνευσμένο από τις φροϋδικές ιδέες και την ψυχανάλυση, κυρίως όμως από την ψυχολογία του βάθους του Γιουνγκ, το μυθιστόρημα παρουσιάζει την εικόνα ενός κόσμου που έχει τη μορφή του αβγού και όπου ο άνθρωπος, όπως το πτηνό τη στιγμή της εκκόλαψης, αγωνίζεται να σπάσει το κέλυφός του.

Είναι θαυμαστός ο τρόπος με τον οποίο ο Έσσε καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αυτογνωσία είναι η ύψιστη ελευθερία. Και δεν χρειάζεται περισσότερες από 170 αραιογραμμένες σελίδες για να τα καταφέρει. Φυσικά, ο "Ντέμιαν" δεν διαβάζεται με την ίδια ταχύτητα που διαβάζεται ένα αστυνομικό μυθιστόρημα αλλά, πιστέψτε με, προσφέρει ασύγκριτα μεγαλύτερη ευχαρίστηση. Κυκλοφορεί από τον "Καστανιώτη" και η απόκτησή του θα σας κοστίσει λιγώτερο από 11 ευρώ (στα καλά βιβλιοπωλεία).

Σημείωση: Αν ανήκετε σε εκείνους που μπορούν να διαβάσουν ένα βιβλίο στην οθόνη του υπολογιστή τους, μπορείτε να απολαύσετε το μυθιστόρημα του Έσσε δίχως να ξοδέψετε δεκάρα. Απλώς, πατήστε εδώ και...καλή ανάγνωση!