Ευρωπαϊκή Ένωση: Ο χρήσιμος ηλίθιος;

[Με αφορμή τα πρόσφατα εγκαίνια της μεγάλης γέφυρας που συνδέει την προσαρτημένη Κριμαία με την Ρωσσία (ένα γεγονός που πυροδότησε νέο κύκλο ρητορικών αντιπαραθέσεων και όξυνσης των σχέσεων του Κιέβου με την Μόσχα), θυμήθηκα το παρακάτω κείμενο του γερμανού δημοσιογράφου και ιστορικού ερευνητή René Heilig, ηλικίας τεσσάρων περίπου ετών. Προστρέχω σήμερα σ' αυτό μιας και οι επαγγελματικές μου υποχρεώσεις δεν μου αφήνουν χρόνο για κάτι άλλο εκτός από αντιγραφή.]

Ο Στεπάν Μπαντέρα (μέσον) με γερμανική στρατιωτική στολή

Στις δυτικές περιοχές τής Ουκρανίας κυματίζουν μαύρες και κόκκινες σημαίες, εκτός από εκείνες με τα εθνικά χρώματα, το μπλε και το κίτρινο. Είναι οι σημαίες τής Οργάνωσης Ουκρανών Εθνικιστών (Organization of Ukrainian Nationalists - OUN), η οποία ιδρύθηκε στην Βιέννη το 1929. Ανάμεσα σε συνθήματα υπέρ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των πολιτικών ελευθεριών, φαίνεται πως υλοποιούνται με τον καλύτερο τρόπο τα όνερα του Στέπαν Μπαντέρα (1909-1959).

Ο Μπαντέρα; Οφείλει κάποιος να τον γνωρίζει; Τουλάχιστον εκείνοι οι πολιτικοί, οι οποίοι τώρα αξιώνουν και χορηγούν υποστήριξη για τους νεοφερμένους στο Κίεβο, έπρεπε να μάθουν τον διασημότερο ηγέτη της OUN και να τρομάξουν. Τα εθνικιστικά-φασιστικά ιδεολογήματά του εφαρμόζονται ως ευαγγέλιο, ιδιαιτέρως στο "Κόμμα της Ελευθερίας" (Σβόμποντα) και στον μαχητικό "Δεξιό Τομέα". Θα έπρεπε επίσης να ψάξουν κάποτε ονόματα όπως Ντμύτρο Ντόντσεβ, Βολοντύμυρ Μάρτινετς, Στέπαν Λενκάβσκι, Γιάροσλαβ Στέτσκο, Αντρέι Μέλνυκ, Γιάροσλαβ Ίρσαν και Μύκολα Λέμπεντ.

Μνημείο του Μπαντέρα στο Ίβανο-Φρανκίβσκ

Όλοι τους αποτελούν συγκεκριμένες εκδοχές του ουκρανικού εθνικισμού, όπως αυτός αναπτύχθηκε μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και, περισσότερο, στην χιτλερική Γερμανία πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και στη διάρκειά του ενώ πρωτοστάτησε και στον αντικομμουνιστικό αγώνα των δυτικών δυνάμεων μετά το 1945. Οι πολλαπλές διασπάσεις της Ουκρανίας, η μετατόπιση των ιστορικών και θρησκευτικών θεμελίων της, η εκμετάλλευση από γειτονικές δυνάμεις, όλα τούτα καλλιέργησαν μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο καινούργιο έδαφος για εθνικιστικές αντιλήψεις, οι οποίες αμέσως άντλησαν δάνεια από φασιστικές ιδεολογίες. Υποδαύλιζαν το μίσος εναντίον των πολωνών και των εβραίων. Στόχος ήταν να ιδρυθεί, σύμφωνα με την OUN, ανεξάρτητο κράτος στις "εθνογραφικά ουκρανικές περιοχές". Η OUN βρήκε ανταπόκριση κυρίως στην δυτική και κεντροδυτική Ουκρανία, σε περιοχές όπως η Γαλικία και η Βολυνία, που "έπεσαν" σε πολωνικά χέρια.

Η OUN προσπάθησε να αποσταθεροποιήσει το πολωνικό κράτος με παραστρατιωτικές μεθόδους. Αυτό προκάλεσε την αντίδραση των πολωνών, που άρχισαν να καίνε ανυπότακτα χωριά και ορθόδοξες εκκλησίες. Αποτέλεσμα: η OUN στράφηκε προς τη ναζιστική Γερμανία και επένδυσε σ' αυτή. Ο ηγέτης της Αντρέι Μέλνυκ διαβεβαίωσε τον Μάιο του 1939 τον υπουργό εξωτερικών τής Γερμανίας Ρίμπεντροπ ότι, σύμφωνα με την φιλοσοφία τους, η οργάνωσή του ανήκε στο ίδιο είδος κινημάτων με τον γερμανικό ναζισμό και τον ιταλικό φασισμό.

Μνημείο του Μπαντέρα στο Λβιβ (Λβοφ)

Ο Γιάροσλαβ Ίρσαν, ένας άλλος θεωρητικός τής OUN, είχε ήδη τονίσει έναν χρόνο πριν: "Ο
ουκρανικός εθνικισμός χρησιμοποιεί τον όρο 'εθνικισμός' με τον ίδιο τρόπο που χρησιμοποιούνται οι όροι 'ναζισμός' ή 'φασισμός' από τον γερμανικό και τον ιταλικό εθνικισμό".

Με την υπογραφή τού συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ, η δυτική και κεντροδυτική Ουκρανία έγινε σοβιετικό έδαφος. Έτσι, η OUN θεώρησε την Ε.Σ.Σ.Δ ως τον κύριο εχθρό. Η Μόσχα αντέδρασε και εκτόπισε εκατοντάδες χιλιάδες εθνικιστές ουκρανούς από αυτά τα εδάφη. Απέναντι, η Βέρμαχτ στρατολογούσε ουκρανούς για την επίθεση στην Σοβιετική Ένωση.

Από την πλευρά του, ο Μπαντέρα οργάνωνε τα δικά του παραστρατιωτικά σώματα. Πριν ακόμη φτάσει η Βέρμαχτ στο Λβιβ το 1941, οι στρατιώτες του μπήκαν στην πόλη και έσφαξαν τον εβραϊκό πληθυσμό. Επιμένει "στο σημείο της εξόντωσης των εβραίων και θεωρεί λειτουργικό να εισαχθούν στην Ουκρανία οι γερμανικές μέθοδοι εξολόθρευσης του εβραϊκού πληθυσμού", έγραφε ο Γιάροσλαβ Στέτσκο το καλοκαίρι του 1941.

Η γερμανική ηγεσία δεν είχε κανένα λόγο να αντιταχθεί σε όλα αυτά, όμως διαφώνησε έντονα όταν ο Στέτσκο ανακηρύχθηκε πρόεδρος ενός ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους στις 30 Ιουνίου 1941. Ο Χίτλερ και ο επικεφαλής των SS Χίμμλερ, οι οποίοι  δέχονταν τους ουκρανούς εθελοντές (όπως τον δεσμοφύλακα των στρατοπέδων θανάτου Ντέμγιανγιουκ), αντέδρασαν με σφοδρότητα. Ο Στέτσκο και ο Μπαντέρα κλείστηκαν μέχρι το 1943 στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν.

Ουκρανικό γραμματόσημο αφιερωμένο στα
100 χρόνια από την γέννηση του Μπαντέρα

Στο μεταξύ, ο συγκροτημένος Ουκρανικός Επαναστατικός Στρατός (UPA) δρούσε στα δάση, όπου έσφαζε πολωνούς, μαχητές του Κόκκινου Στρατού, σοβιετικούς παρτιζάνους ή και ουκρανούς χωρικούς, οι οποίοι ήθελαν να αποφύγουν την φορολόγησή τους από τον UPA. Για τον UPA, τα θεμελιώδη δικαιώματα ίσχυαν με ιδιαίτερο τρόπο. Λόγου χάρη, έλεγαν: "Αντιμετώπιζε τους εχθρούς του έθνους σου με μίσος και αδυσώπητα". Πάνω απ' όλα βρισκόταν το: "Ή θα φτιάξουμε ένα ουκρανικό κράτος ή θα πεθάνουμε στον αγώνα γι' αυτό". Παράλληλα (με καταλυτική βοήθεια από την παράταξη του Μέλνυκ στην OUN), σχηματίστηκε η μεραρχία των SS "Γαλικία" από ουκρανούς εθελοντές. Αυτό το σώμα, εκτός των άλλων, καταδίωκε παρτιζάνους στη Γιουγκοσλαβία. Οι μονάδες του παραδόθηκαν στις 8 Μαΐου 1945 ως "Ουκρανικός Εθνικός Στρατός" και οδηγήθηκαν από τους δυτικούς συμμάχους στην Ιταλία. Η παράδοσή τους στην Σοβιετική Ένωση απορρίφθηκε ως ιδέα.

Ήδη από το 1943, στην OUN ήταν σαφές ότι η Γερμανία θα έχανε τον πόλεμο. Για τον αρχηγό τού UPA Μύκολα Λέμπεντ ήταν η σωστή στιγμή  να αρχίσει η τελική μάχη για το δικό τους ουκρανικό κράτος. Διέταξε να εκκαθαριστεί "όλη η περιοχή από τον πολωνικό πληθυσμό". Και το έκανε με έναν ιδιαίτερα αιμοσταγή τρόπο. Ακόμη και ως τα μέσα τής δεκαετίας τού '50, τα παράνομα σώματα του Μπαντέρα πολεμούσαν εναντίον της σοσιαλιστικής τάξης τής Μόσχας. Με παρόμοιο τρόπο, έκαναν επιθέσεις από τα Καρπάθια ή από πολωνικά εδάφη σε όμορες σοσιαλιστικές δημοκρατίες. Σ' αυτό υποστηρίζονταν από την πολιτειακή CIA και από την οργάνωση Gehlen, την κατοπινή BND (υπηρεσία πληροφοριών της Ομοσπονδιακής Γερμανίας). Δυτικές υπηρεσίες έρριξαν εκατοντάδες αλεξιπτωτιστές. Ακόμη και η KGB θεωρούσε σίγουρο πως πολλοί ζουν ανάμεσά τους χωρίς να έχουν αποκαλυφθεί, ως έντιμοι πολίτες. Παρεμπιπτόντως, ο αρχηγός του UPA Μύκολα Λέμπεντ υπηρέτησε μετά τον πόλεμο στην CIA.

Ο Γιάροσλαβ Στέτσκο με τον -τότε- αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Τζωρτζ Μπους (1983)

Ο ουκρανικός εθνικισμός, τα πανιά τού οποίου φούσκωσαν πάλι μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, θα μπορούσε να συνεχίσει αχαλίνωτος, ύστερα από την επιτυχή εξέγερση στην πλατεία Μαϊντάν του Κιέβου. Από την πλευρά τού "Σβόμποντα", η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι όχι κάτι περισσότερο από τον χρήσιμο ηλίθιο, ο οποίος μπορεί να του παρέχει το απαραίτητο αντίβαρο οικονομικής και πολιτικής ασφάλειας, απέναντι στην μη αδρανούσα γειτονική Ρωσσία.


René Heilig, "Die EU - der nützliche Idiot?", 15/3/2014
[Ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά και επιλογή φωτογραφικού υλικού: Cogito ergo sum]