Ο Μάνος Χατζιδάκις κατά του αυριανισμού (1)

Πάμε λίγο πίσω στον χρόνο, κάπου στις αρχές τού 1985. Το ΠαΣοΚ ετοιμάζεται να κερδίσει για δεύτερη φορά τις εκλογές, έχοντας απέναντί του την Νέα Δημοκρατία τού "εφιάλτη" Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Η "Αυριανή", του Γιώργου Κουρή, μεταχειρίζεται όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα για να στηρίξει το ΠαΣοΚ. Ανάμεσα στα αθέμιτα είναι και το πρωτοσέλιδο με την -διαπιστωμένα πλαστή- φωτογραφία τού Μητσοτάκη ανάμεσα σε δυο χαμογελαστούς γερμανούς, όπου ο πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας αποκαλείται "ναζί". Αργοτέρα, όταν θα αποκαλυφθεί η πλαστότητα της φωτογραφίας, ο Κουρής θα ισχυριστεί ότι του την είχε δώσει ο Λαλιώτης. Τέλος πάντων...

Εκείνη την εποχή, ο Μάνος Χατζιδάκις σχεδιάζει την κυκλοφορία ενός "περιοδικού τέχνης και πολιτισμού". Έχει βρει εκδότη: την "Γραμμή Α.Ε." ενός νέου και συμπαθητικού επιχειρηματία, που ακούει στο όνομα Γιώργος Κοσκωτάς. Το μόνο που τον απασχολεί είναι το όνομα του περιοδικού. Ώσπου μια μέρα ανακοινώνει στον επιστήθιο φίλο του Νίκο Γκάτσο:

- Θα το πούμε "Το τελευταίο τέταρτο του εικοστού". Διανύουμε το τελευταίο τέταρτο του εικοστού αιώνος και πρέπει να δώσουμε στίγμα ότι ασχολούμαστε με την εποχή μας.
- Και πώς θα το ζητάει ο κόσμος στο περίπτερο, βρε Μάνο;
- Πώς θα το ζητάει; "Δώστε μου το τελευταίο τέταρτο του εικοστού, σας παρακαλώ".
- Κι ώσπου να το πει, θα έχει φύγει ο περιπτεράς.

"Τον θεωρώ τον πιο σημαντικό άνθρωπο που γνώρισα στη ζωή μου, μετά τη μητέρα μου.
Ο Γκάτσος μ' έφτιαξε πνευματικά." (Μάνος Χατζιδάκις)

Τελικά, το πρώτο τεύχος τού περιοδικού θα εμφανιστεί στα περίπτερα απλώς ως "Το Τέταρτο", τον Μάιο του 1985 και θα ζήσει μια τριετία αλλά ο Χατζιδάκις θα παραμείνει διευθυντής του για ένδεκα μόνο τεύχη. Από τις σελίδες του, ο ευφυής και ανατρεπτικός Χατζιδάκις θα προκαλέσει πολλές αντιδράσεις με τα άρθρα του. Όπως με εκείνο στο τεύχος Μαΐου 1986, όπου πήρε το μέρος των νεαρών στα Εξάρχεια, γράφοντας μεταξύ άλλων:

Η πολιτεία αγανακτεί διότι υπάρχουν μερικά ζωντανά της κύτταρα που αντιδρούν άτεχνα, ανοργάνωτα, ίσως μ’ αφέλεια, σ' όλην αυτή την οργανωμένη κρατική ασχήμια, αντί να βλογάμε τον Θεό που βρίσκονται ακόμη μερικοί που δεν συνήθισαν στην "παρουσία του τέρατος". (…) Κορίτσια κι αγόρια με γυαλιά, έτσι καθώς κοιτάτε με απορία κι αγανάκτηση για ό,τι συμβαίνει γύρω σας, είμαι μαζί σας. Και σας αγαπώ.

Η πολιτική θέση τού Μάνου είναι διακηρυγμένη: "Δεν υπήρξα ποτέ μέλος κόμματος. Η εξουσία μού προκαλούσε αλλεργία. Υπηρέτησα πάντα φιλελεύθερες ιδέες και σχεδόν αντικρατικές". Έτσι, δεν διστάζει να τα βάλει με τον "αυριανισμό" (όπως ο ίδιος βάφτισε αυτό το φαινόμενο), παρ' ότι εκείνα τα χρόνια η φυλλάδα τού Κουρή είναι η πρώτη σε κυκλοφορία εφημερίδα τής χώρας, ξεπερνώντας συχνά τα 200.000 φύλλα καθημερινής κυκλοφορίας. Στο έβδομο τεύχος τού "Τέταρτου", ο Χατζιδάκις δημοσιεύει άρθρο του με τίτλο "Κάτι για εμάς εδώ να πούμε", όπου κατακεραυνώνει αυτή την "ακραία μορφή δημοσιογραφικού κιτρινισμού, λαϊκισμού, ακόμη και ενός ιδιότυπου φασισμού" και καλεί τον Ανδρέα Παπανδρέου να πάρει σαφείς αποστάσεις από την "Αυριανή" και να κόψει τον λώρο που τον συνδέει μ' αυτήν.

Η αντίδραση από τον Κουρή ήταν άμεση. "Αυτό το σκουλήκι που ακούει στο όνομα Χατζιδάκις ή Μινού Χατζιδού, θα το πατήσω κάτω μέχρι να λιώσει η σόλα μου", ωρύεται. Στην φυλλάδα του αρχίζουν τα "αποκαλυπτικά" ρεπορτάζ για τα εκατομμύρια που έφαγε ο Χατζιδάκις την εποχή που ήταν διευθυντής τού ραδιοφωνικού Τρίτου Προγράμματος της ΕΡΤ. Ο Μάνος αδιαφορεί, αφήνοντας τις "καταγγελίες" να βουλιάξουν στο ψέμα τους αλλά σε μια συνέντευξή του στον "Ταχυδρόμο" χαρακτηρίζει την "Αυριανή" ως φυλλάδα. Ο Κουρής απαντά με μήνυση κατά του Μάνου για συκοφαντική δυσφήμηση, ζητώντας αποζημίωση δέκα εκατομμυρίων δραχμών ενώ, παράλληλα, τα δημοσιεύματα της εφημερίδας κατά του μουσικοσυνθέτη δίνουν και παίρνουν. Τώρα, η φυλλάδα τού Ταύρου "ανακαλύπτει" ότι επί χούντας ο Χατζιδάκις προσπάθησε να αποφύγει την πληρωμή φόρων ύψους τριών εκατομμυρίων δραχμών και προς τούτο ήρθε σε συνεννόηση με τους ιθύνοντες νόες τής δικατορίας. Αυτή την φορά, ο Χατζιδάκις υποβάλλει αγωγή, αξιώνοντας αποζημίωση είκοσι εκατομμυρίων δραχμών..


Εκτός από τον Χατζιδάκι, η "Αυριανή" βάζει στο στόχαστρο και τον δεύτερο μεγάλο σύγχρονο έλληνα μουσικοσυνθέτη, τον Μίκη Θεοδωράκη. Είναι η εποχή που στο μυαλό τού Μίκη έχει καρφωθεί (άγνωστο για ποιους λόγους) η ιδέα ότι πίσω από την "17 Νοέμβρη" βρίσκεται ο Ανδρέας Παπανδρέου. Αυτό ο Μίκης το λέει φωναχτά και το πιστεύει σε τέτοιο σημείο ώστε αργότερα θα δεχτεί να γίνει υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου στην κυβέρνηση Μητσοτάκη, για να μπορεί να βρει ευκολώτερα τα στοιχεία που θα αποδείκνυαν πως είχε δίκιο. Βέβαια, η "Αυριανή" δεν θα μπορούσε να μην εξαπολύσει την γνωστή της λάσπη. Με την ίδια ευκολία που είχε βγάλει ναζί τον Μητσοτάκη, έβγαλε τον Μίκη θαυμαστή τού Μεταξά, "αποκαλύπτοντας" ότι στα νιάτα του ο Θεοδωράκης ήταν μέλος τής Εθνικής Οργανώσεως Νέων, της περίφημης ΕΟΝ τού δικτάτορα.

Φυσικά, η "ένταξη" στην ΕΟΝ δεν είναι αρκετή για να σπιλώσει το όνομα του Μίκη όσο θα ήθελε ο Κουρής. Έτσι, η εφημερίδα βάζει μπρος μια σειρά "αποκαλύψεων" για την μεγάλη περιουσία, τις βίλλες και τα κότερα που έχει αποκτήσει ο Θεοδωράκης "κυρίως από την τσέπη της φτωχολογιάς", όπως γράφει το εκδοτικό σημείωμα της εφημερίδας στις 24/4/1985:

ΕΝΑΣ άνθρωπος σαν το Μίκη Θεοδωράκη (...) που διοργανώνει γιορτές και συναυλίες με τον στενό του φίλο και συνεργάτη του, τον ΔΕΞΙΟ Μάνο Χατζιδάκη, για να τα ΚΟΝΟΜΑΝΕ κυρίως από την τσέπη της φτωχολογιάς, δεν έχει το ηθικό ανάστημα να πιάνει στο στόμα του και να καταγγέλλει, τον Μάρκο Βαφειάδη και τους άλλους 315 καπεταναίους του ΕΛΑΣ που τάχθηκαν υπέρ του ΠΑΣΟΚ (...) ΔΕΝ μπορεί ο ΑΚΑΠΝΟΣ Θεοδωράκης που ΕΧΕΙ ΠΛΟΥΤΙΣΕΙ από το Λαό να βρίζει τους πραγματικούς συνεπείς αγωνιστές της Δημοκρατίας (…) αυτός που (…) έχει φτιάξει βίλες, κότερα και τρανταχτή περιουσία στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (…) Συχνά αισθανόμαστε ΑΗΔΙΑ, όταν βλέπουμε τον Θεοδωράκη κάθε τρεις και λίγο να γίνεται σήριαλ στις δεξιές φυλλάδες, πότε για τις ψευτιές που λέει σε βάρος του Ανδρέα και πότε για τις βρωμιές που ξεστομίζει εναντίον τίμιων αγωνιστών της Αντίστασης.

Ο Μίκης Θεοδωράκης με τον Μάνο Χατζιδάκι στην Ρώμη, το 1954
[Σπάνια φωτοφραφία από το αρχείο του ιταλού καθηγητή-ερευνητή Μάριο Βίττι]

Ο Χατζιδάκις, ο υποτιθέμενος άσπονδος εχθρός τού Μίκη, δεν δίστασε στιγμή να πάρει θέση και να κατακεραυνώσει άλλη μια φορά τον Κουρή, μέσω της ραδιοφωνικής του εκπομπής:

    Πληροφορηθήκαμε από την "Αυγή", πως οι βρομεροί Κουρήδες, που εξυπηρετούν -ο θεός ξέρει με τι ανταλλάγματα και συναλλάγματα στο εξωτερικό- την παρούσα κυβέρνηση, δημοσίευσαν φωτογραφία ή γράψαν τέλος πάντων για τον Μίκη Θεοδωράκη, που δεκαπέντε χρονών ήταν στην Ε.Ο.Ν. του Μεταξά.
    Πληροφορώ, λοιπόν, τους υπόδικους του κοινού ποινικού δικαίου πως τον καιρό εκείνο όλοι οι μαθητές ήμασταν στην Ε.Ο.Ν. Δεν ήταν δυνατόν να φοιτούμε στα σχολεία χωρίς να φοιτούμε στην Ε.Ο.Ν. Αυτό πρώτο. 
    Δεύτερο: δεκαπέντε χρονών τον καιρό εκείνο δεν είχαμε ούτε υποψία πολιτικής συνείδησης. Αυτό δεύτερο.
    Και τρίτο: ξέρετε πως ονομάζονται οι άνθρωποι που αμφισβητούν τους αγώνες ενός νέου που από δεκαεννιά χρονών καταδιώχθηκε, εξορίστηκε, φυλακίστηκε; Ονομάζονται καθάρματα. Ας το έχουν υπ' όψη τους οι "αναποφάσιστοι", που πάνε να ψηφίσουν ΠαΣοΚ.
    Για αντιπερισπασμό στην Αυριανική αηδία που μας περιβάλλει και που εννοεί να μας επιβάλλει το χειρότερο πρόσωπο κρατικής εξουσίας, ας ακούσουμε την αρχή από τον "Διόνυσο" του Θεοδωράκη, ποιητικό και βαθιά αντικρατικό. 

Όμως, η μεγάλη σύγκρουση του Χατζιδάκι με τον "αυριανισμό" θα έρθει δυο χρόνια αργότερα, με πρωτοβουλία τού μουσικοσυνθέτη. Αλλά γι' αυτή θα μιλήσουμε αύριο.