Σήμερα θα αναφερθούμε σε ένα σπουδαίο βιβλίο ενός σπουδαίου Ιρλανδού συγγραφέα. Πρόκειται για το "Ουδέτερος παρατηρητής" του Ρόναν Μπένετ, για τον οποίο αξίζει να πούμε δυο λόγια.
Γεννημένος στο Μπέλφαστ, το 1956, ο Μπένετ κατηγορήθηκε στα 18 του για φόνο αστυνομικού και καταδικάστηκε σε ισόβια. Η στημένη κατηγορία "έπεσε" στο εφετείο και ο Μπένετ αθωώθηκε. Όμως, το σύστημα τον ξανασυνέλαβε, κατηγορώντας τον για σύσταση συμμορίας και συμμετοχή σε συμμορία. Ο νεαρός Μπένετ χρειάστηκε να μείνει ενάμιση χρόνο στις αγγλικές φυλακές, ώσπου να λάμψει και πάλι η αλήθεια και να αφεθεί οριστικά ελεύθερος με βούλευμα. Τελικά, ο Μπένετ τελείωσε τις σπουδές του ως ιστορικός και αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Βασιλικού Κολλεγίου του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
Ο "Ουδέτερος παρατηρητής" συνιστά την ανατομία του Μπένετ στα γεγονότα τα οποία διαδραματίστηκαν στο Κονγκό την εποχή του 1960, όταν ο Πατρίς Λουμούμπα ηγείτο του απελευθερωτικού κινήματος των ιθαγενών κατά της βελγικής αποικιοκρατικής κατοχής. Αν και δεν πρόκειται για αμιγώς ιστορικό μυθιστόρημα, ο Μπένετ ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια μας πλήθος πτυχών της σύρραξης που, χρόνια τώρα, μαίνεται στην κεντρική Αφρική. Μιας σύρραξης, η οποία έχει αποκληθεί "Α' Παγκόσμιος Πόλεμος της Αφρικής" και στην οποία εμπλέκονται δέκα χώρες με συνολική έκταση μεγαλύτερη από την Δυτική Ευρώπη.
Το μυθιστόρημα του Μπένετ παρουσιάζει, αναλύει και καταγγέλλει απερίφραστα την αμερικανική ανάμειξη στο Κονγκό τη δεκαετία του '60. Ξεσκεπάζει τον ρόλο των ΗΠΑ στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, στις υπανάπτυκτες χώρες που βγήκαν από μια περίοδο κατοχής και εξάρτησης. Εκεί, την αμερικανική πολιτική και την αμερικανική σκέψη εκπροσωπεί ο Στάιν, υπάλληλος στο αμερικανικό προξενείο της Λεοπολντβίλ και, στην πραγματικότητα, πράκτορας της CIA. Αυτός είναι ο κεντρικός ήρωας, έστω και αφανής, του βιβλίου.
Οι άλλοι δύο ήρωες είναι ο ιρλανδός δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζέιμς Γκιλέσπι και η ιταλίδα Ινές, ανταποκρίτρια της κομμουνιστικής εφημερίδας Ουνιτά. Οι δυο τους αποτελούν ερωτικό ζευγάρι. Ο Γκιλέσπι, ο αφηγητής της ιστορίας, κάνει ένα επικίνδυνο ταξίδι στα βάθη της Αφρικής για να συναντήσει την Ινές και έχει μάτια μόνο γι αυτήν ενώ ποσώς τον ενδιαφέρει η πολιτική. Είναι ψυχρός παρατηρητής των τεκταινομένων, χωρίς πίστη σε οράματα και ουτοπίες, καχύποπτος απέναντι στους στρατευμένους. Αντίθετα, η Ινές είναι ιδεαλίστρια, φανατική στις απόψεις της και παθιασμένη. Η γνωριμία του Γκιλέσπι με τον Στάιν, τον "ήσυχο Αμερικανό", τον ψύχραιμο, τον φαινομενικά αντικειμενικό αλλά στην πραγματικότητα ραδιούργο και συνωμότη, ανατρέπει τον εφησυχασμό του. Η σύλληψη και η δολοφονία του ηγέτη του απελευθερωτικού κινήματος και πρώτου πρωθυπουργού του Κονγκό, Πατρίς Λουμούμπα, κατά διαταγήν του ίδιου του αμερικανού προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, γίνονται η αιτία για να ταχθεί στο στρατόπεδο των αγωνιζόμενων κατά της αποικιοκρατίας.
Ασφαλώς ο Μπένετ, ένας αναμφίβολα στρατευμένος συγγραφέας, χρησιμοποιεί το σπαρασσόμενο από εμφύλιες έριδες Κονγκό για να μιλήσει για τη διαιρεμένη Ιρλανδία. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η μεταφράστρια Χίλντα Παπαδημητρίου στο εξαιρετικό σημείωμά της που επέχει θέση επιμέτρου, θέλει "να θίξει τον ρόλο του συγγραφέα, και του διανοούμενου γενικότερα, σε εποχές κρίσης". Ακόμη και αυτό είναι λίαν επίκαιρο, μετά τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο Αφγανιστάν, "περιγράφει την ουτοπία της προσπάθειας να μείνεις αμέτοχος σε καιρούς κρίσης, το ψυχολογικό μαρτύριο της αποστασιοποίησης, τα διλήμματα του συγγραφέα ως ουδέτερου παρατηρητή".
Τελικά, ο αναγνώστης που δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πρόσφατη ιστορία του Κονγκό και της Αφρικής και την πολιτική γενικότερα, θα βρει στον "Ουδέτερο παρατηρητή" ένα θελκτικό μυθιστόρημα που θυμίζει τις καλύτερες σελίδες του Γκράχαμ Γκριν, κατ' εξοχήν συγγραφέα του πολιτικού θρίλερ ("Ο Τρίτος άνθρωπος", "Ήσυχος Αμερικανός" κ.ά.). Θα βρει επίσης μιαν ερωτική ιστορία που παραπέμπει στην ταινία "Καζαμπλάνκα" και την παράξενη σχέση ανάμεσα στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Και, τέλος, θα βρει ένα ζοφερό ανάγνωσμα, το οποίο έχει τις ρίζες του στο αριστούργημα του Τζόζεφ Κόνραντ "Η καρδιά του σκότους", έργο που ενέπνευσε τον Φράνσις Φορντ Κόπολα να γυρίσει το φιλμ "Αποκάλυψη τώρα".
Απ' ότι καταλάβατε, δεν μιλάμε για ένα εύπεπτο βιβλίο, το οποίο θα διαβαστεί γρήγορα. Οι 400 σελίδες του θα σας κρατήσουν συντροφιά πολύ περισσότερο από ενα κυριακάτικο πρωινό αλλά, πιστέψτε το, αξίζει τον κόπο. Ο "Ουδέτερος παρατηρητής" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πόλις" και τα 15 ευρώ (περίπου) που θα δώσετε για να το αγοράσετε αξίζουν ως την τελευταία τους δεκάρα.
Γεννημένος στο Μπέλφαστ, το 1956, ο Μπένετ κατηγορήθηκε στα 18 του για φόνο αστυνομικού και καταδικάστηκε σε ισόβια. Η στημένη κατηγορία "έπεσε" στο εφετείο και ο Μπένετ αθωώθηκε. Όμως, το σύστημα τον ξανασυνέλαβε, κατηγορώντας τον για σύσταση συμμορίας και συμμετοχή σε συμμορία. Ο νεαρός Μπένετ χρειάστηκε να μείνει ενάμιση χρόνο στις αγγλικές φυλακές, ώσπου να λάμψει και πάλι η αλήθεια και να αφεθεί οριστικά ελεύθερος με βούλευμα. Τελικά, ο Μπένετ τελείωσε τις σπουδές του ως ιστορικός και αναγορεύθηκε διδάκτωρ του Βασιλικού Κολλεγίου του Πανεπιστημίου του Λονδίνου.
Το μυθιστόρημα του Μπένετ παρουσιάζει, αναλύει και καταγγέλλει απερίφραστα την αμερικανική ανάμειξη στο Κονγκό τη δεκαετία του '60. Ξεσκεπάζει τον ρόλο των ΗΠΑ στον λεγόμενο Τρίτο Κόσμο, στις υπανάπτυκτες χώρες που βγήκαν από μια περίοδο κατοχής και εξάρτησης. Εκεί, την αμερικανική πολιτική και την αμερικανική σκέψη εκπροσωπεί ο Στάιν, υπάλληλος στο αμερικανικό προξενείο της Λεοπολντβίλ και, στην πραγματικότητα, πράκτορας της CIA. Αυτός είναι ο κεντρικός ήρωας, έστω και αφανής, του βιβλίου.
Οι άλλοι δύο ήρωες είναι ο ιρλανδός δημοσιογράφος και συγγραφέας Τζέιμς Γκιλέσπι και η ιταλίδα Ινές, ανταποκρίτρια της κομμουνιστικής εφημερίδας Ουνιτά. Οι δυο τους αποτελούν ερωτικό ζευγάρι. Ο Γκιλέσπι, ο αφηγητής της ιστορίας, κάνει ένα επικίνδυνο ταξίδι στα βάθη της Αφρικής για να συναντήσει την Ινές και έχει μάτια μόνο γι αυτήν ενώ ποσώς τον ενδιαφέρει η πολιτική. Είναι ψυχρός παρατηρητής των τεκταινομένων, χωρίς πίστη σε οράματα και ουτοπίες, καχύποπτος απέναντι στους στρατευμένους. Αντίθετα, η Ινές είναι ιδεαλίστρια, φανατική στις απόψεις της και παθιασμένη. Η γνωριμία του Γκιλέσπι με τον Στάιν, τον "ήσυχο Αμερικανό", τον ψύχραιμο, τον φαινομενικά αντικειμενικό αλλά στην πραγματικότητα ραδιούργο και συνωμότη, ανατρέπει τον εφησυχασμό του. Η σύλληψη και η δολοφονία του ηγέτη του απελευθερωτικού κινήματος και πρώτου πρωθυπουργού του Κονγκό, Πατρίς Λουμούμπα, κατά διαταγήν του ίδιου του αμερικανού προέδρου Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, γίνονται η αιτία για να ταχθεί στο στρατόπεδο των αγωνιζόμενων κατά της αποικιοκρατίας.
Ασφαλώς ο Μπένετ, ένας αναμφίβολα στρατευμένος συγγραφέας, χρησιμοποιεί το σπαρασσόμενο από εμφύλιες έριδες Κονγκό για να μιλήσει για τη διαιρεμένη Ιρλανδία. Ωστόσο, όπως επισημαίνει η μεταφράστρια Χίλντα Παπαδημητρίου στο εξαιρετικό σημείωμά της που επέχει θέση επιμέτρου, θέλει "να θίξει τον ρόλο του συγγραφέα, και του διανοούμενου γενικότερα, σε εποχές κρίσης". Ακόμη και αυτό είναι λίαν επίκαιρο, μετά τα γεγονότα που διαδραματίζονται στο Αφγανιστάν, "περιγράφει την ουτοπία της προσπάθειας να μείνεις αμέτοχος σε καιρούς κρίσης, το ψυχολογικό μαρτύριο της αποστασιοποίησης, τα διλήμματα του συγγραφέα ως ουδέτερου παρατηρητή".
Τελικά, ο αναγνώστης που δεν ενδιαφέρεται μόνο για την πρόσφατη ιστορία του Κονγκό και της Αφρικής και την πολιτική γενικότερα, θα βρει στον "Ουδέτερο παρατηρητή" ένα θελκτικό μυθιστόρημα που θυμίζει τις καλύτερες σελίδες του Γκράχαμ Γκριν, κατ' εξοχήν συγγραφέα του πολιτικού θρίλερ ("Ο Τρίτος άνθρωπος", "Ήσυχος Αμερικανός" κ.ά.). Θα βρει επίσης μιαν ερωτική ιστορία που παραπέμπει στην ταινία "Καζαμπλάνκα" και την παράξενη σχέση ανάμεσα στον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και την Ίνγκριντ Μπέργκμαν. Και, τέλος, θα βρει ένα ζοφερό ανάγνωσμα, το οποίο έχει τις ρίζες του στο αριστούργημα του Τζόζεφ Κόνραντ "Η καρδιά του σκότους", έργο που ενέπνευσε τον Φράνσις Φορντ Κόπολα να γυρίσει το φιλμ "Αποκάλυψη τώρα".
Απ' ότι καταλάβατε, δεν μιλάμε για ένα εύπεπτο βιβλίο, το οποίο θα διαβαστεί γρήγορα. Οι 400 σελίδες του θα σας κρατήσουν συντροφιά πολύ περισσότερο από ενα κυριακάτικο πρωινό αλλά, πιστέψτε το, αξίζει τον κόπο. Ο "Ουδέτερος παρατηρητής" κυκλοφορεί από τις εκδόσεις "Πόλις" και τα 15 ευρώ (περίπου) που θα δώσετε για να το αγοράσετε αξίζουν ως την τελευταία τους δεκάρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου