Και ξαφνικά, χάρη στις εκπομπές του Κώστα Χαρδαβέλλα περί του ορυκτού πλούτου της χώρας (πετρέλαιο, φυσικό αέριο κλπ), μπήκε στην ζωή μας ο όρος "Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη" (εφ' εξής: ΑΟΖ). Άρχισαν να γράφονται κάποια κείμενα στις εφημερίδες, έγινε και λίγη κουβέντα στην βουλή, κάποιοι υποψιασμένοι άρχισαν να ψάχνουν το όλο θέμα κλπ.
Δεν θέλω να ευλογήσω τα γένια μου αλλά δεν ανήκω στους όψιμα υποψιασμένους. Συνεπώς, δεν θα μπορούσα να μην αφιερώσω αρκετή έκταση στο θέμα της ΑΟΖ στο ιστολόγιό μου. Ένα θέμα το οποίο θεωρώ εξαιρετικά σοβαρό. Άλλωστε, η ενασχόληση με τις πτυχές του θα φωτίσει πολλά άλλα ζητήματα. Παραδείγματος χάριν: προς τί οι αλλεπάλληλες επισκέψεις Ερντογάν στην Ελλάδα; πού οφείλεται η "καούρα" και το "κόψιμο" των τούρκων να στείλουν ανθρωπιστική βοήθεια στην Γάζα και για πάρτη της Παλαιστίνης να τσακωθούν με το Ισραήλ; Γιατί το Ισραήλ παραχωρεί μεν την λωρίδα της Γάζας αλλά δεν θέλει ούτε να ακούει για την ίδρυση παλαιστινιακού κράτους στην περιοχή; Γιατί το ΝΑΤΟ επιμένει να θεωρεί "γκρίζα ζώνη" το Αιγαίο; Γιατί τα Ίμια αξίζουν πολύ περισσότερο από όσο νομίζει ο Πάγκαλος, ο οποίος τα αποκάλεσε "παλιόβραχους" και δεν βλέπει λόγο να υψώνεται εκεί η ελληνική σημαία;
Θα τα δούμε όλα βήμα-βήμα. Και όπως συμβαίνει πάντοτε στο "Cogito ergo sum", δεν θα θολώσει το βλέμμα κι η σκέψη μας από ανερματιστους εθνικισμούς ή πατριωτισμούς. Θα πορευτούμε με μοναδικό μας όπλο την μελέτη και την καθαρή σκέψη. Και, πρώτα-πρώτα, ας ξεκαθαρίσουμε τι εννοούμε με τον όρο ΑΟΖ.
Η δημιουργία του θεσμού της ΑOZ και η κωδικοποίησή του απετέλεσαν την κορωνίδα της διάσκεψης για το Δίκαιο των Θαλασσών, η οποία βάστηξε σχεδόν 10 χρόνια (1973-1982) και έβαλε τέλος στην χαώδη κατάσταση που επικρατούσε μέχρι τότε σε πολλά ζητήμετα, όπως π.χ. στην διεθνή αλιεία.
Με βάση τα άρθρα 55, 56, 57 της σύμβασης, ως ΑΟΖ ορίζεται η πέραν και παρακείμενη της αιγιαλίτιδας ζώνης περιοχή, το πλάτος της οποίας μπορεί να φθάσει τα 200 ναυτικά μίλια από τις γραμμές βάσης από τις οποίες μετράται το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης και εντός της οποίας το παράκτιο κράτος ασκεί κυριαρχικά δικαιώματα σε θέματα που έχουν σχέση με την εξερεύνηση, την εκμετάλλευση,την διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πηγών ζώντων ή μη των υδάτων, του βυθού και υπέδαφους της θάλασσας, καθώς και κυριαρχικά δικαιώματα, που αναφέρονται στην εξερεύνηση και οικονομική εκμετάλλευση των ρευμάτων και των υπερκείμενων της θάλασσας ανέμων.
Οι θάλασσες και οι ωκεανοί καλύπτουν περίπου 105,5 εκατομμύρια τετραγωνικά ναυτικά μίλια (το 71% της επιφάνειας της γης). Αν όλα τα παράκτια κράτη κάνουν χρήση των δικαιωμάτων τους για ΑΟΖ διακοσίων ναυτικών μιλίων, θα καλυφθεί πάνω από το ένα τρίτο των θαλασσών. Μέσα στις ζώνες αυτές θα περιλαμβάνονται πάνω από το 90% της παγκόσμιας αλιείας, πάνω από το 87% των υπολογιζόμενων αποθεμάτων πετρελαίου και γύρω στο 10% των πολυμεταλλικών κονδύλων. Επομένως, εύκολα μπορεί κάποιος να αντιληφθεί την κρίσιμη σημασία που έχει η ΑΟΖ όχι μόνο για το Δίκαιο της Θάλασσας αλλά γενικότερα για την παγκόσμια οικονομία και τις διεθνείς οικονομικές σχέσεις.
Το καθεστώς της ΑΟΖ καλύπτει όλους του φυσικούς πόρους, ζωντανούς και μη, ενώ η υφαλοκρηπίδα καλύπτει μόνο τους µη ζωντανούς πόρους. Μια άλλη σημαντική διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι τα δικαιώματα ενός κράτους πάνω στην υφαλοκρηπίδα υπάρχουν "αυτομάτως και εκ γενετής" (ipso facto et ab initio), ενώ η ύπαρξη της ΑΟΖ είναι δυνατή μόνο κατόπιν διακήρυξης των κυριαρχικών δικαιωμάτων του παράκτιου κράτους. Επομένως, το παράκτιο κράτος μπορεί να έχει υφαλοκρηπίδα χωρίς να έχει ΑΟΖ, ενώ το αντίστροφο δεν είναι δυνατόν.
Η σύμβαση του 1982 για το Δίκαιο της Θάλασσας αναφέρει ρητά (άρθρο 121, παράγραφος 2), ότι όλα τα νησιά διαθέτουν ΑΟΖ και ότι η ΑΟΖ και η υφαλοκρηπίδα ενός νησιού καθορίζονται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, με τον οποίο καθορίζονται και για τις ηπειρωτικές περιοχές. Επομένως, η Τουρκία δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ίδια επιχειρήματα για την ΑΟΖ που προβάλλει για την υφαλοκρηπίδα των νησιών του Αιγαίου. Ότι, δηλαδή, τα νησιά μας δεν διαθέτουν υφαλοκρηπίδα ή ότι βρίσκονται πάνω στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας. Επιπλέον, η νέα σύμβαση έχει καταργήσει την γεωλογική έννοια της υφαλοκρηπίδας και έτσι η Τουρκία έχει χάσει άλλο ένα επιχείρημα.
Για να το πούμε πιο απλά, η ΑΟΖ ταυτίζεται γεωγραφικά με την υφαλοκρηπίδα, με τη διαφορά ότι η υφαλοκρηπίδα αφορά την εκμετάλλευση του βυθού και του υπεδάφους του, ενώ η ΑΟΖ καλύπτει όλες τις οικονομικές δραστηριότητες, που μπορούν να αναπτυχθούν στα υπερκείμενα ύδατα. Δηλαδή η ΑΟΖ, ως νομικό δικαίωμα ενός κράτους, είναι ευρύτερο της υφαλοκρηπίδας, αλλά γεωγραφικά επικαλύπτονται.
Όπως προαναφέραμε, με βάση την ισχύουσα σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο των Θαλασσών του 1982 (η Ελλάδα την επικύρωσε το 1994), η παράκτια χώρα έχει το δικαίωμα να ορίσει ως ΑΟΖ, μια ζώνη πλάτους μέχρι 200 ναυτικά μίλια από τις ακτές της, με την προϋπόθεση ότι δε θα συναντάει την ΑΟΖ της απέναντι χώρας, οπότε το όριο μπαίνει στην μέση απόσταση.
Ήδη, πολλά παράκτια κράτη έχουν ορίσει την ΑΟΖ, ανάμεσά τους η ΗΠΑ (όρισε το 1983 ζώνη 200 μιλίων) και η Τουρκία, η οποία αν και δεν έχει προσχωρήσει στη σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, έχει οριοθετήσει τη δική της ΑΟΖ στη Μαύρη Θάλασσα, με βάση τη μέση απόσταση από τις ακτές της Ρωσίας, της Ουκρανίας κ.λπ. Δεν έχει κάνει το ίδιο όμως και στις νότιες ακτές της στη Μεσόγειο, γιατί, αν εφάρμοζε την ίδια αρχή, θα έπρεπε να αποδεχθεί την ΑΟΖ του Καστελόριζου και της Κύπρου, που κλείνουν την τουρκική ΑΟΖ προς τη Μεσόγειο.
Κλείνουμε το σημερινό σημείωμα με την επισήμανση ότι τα νησιά -εκτός από τους βράχους που δεν έχουν οικονομική ζωή- με βάση το ισχύον Δίκαιο της Θάλασσας, έχουν το ίδιο δικαίωμα σε ΑΟΖ όπως οι ηπειρωτικές περιοχές, πράγμα που σημαίνει ότι στο Αιγαίο η ελληνική ΑΟΖ σχεδόν ταυτίζεται με την αρμοδιότητα ελέγχου των πτήσεων, το γνωστό ως FIR. Συνεπώς, τα Ίμια δεν είναι ξερόβραχοι αν εκεί βοσκούν γίδια. Κατανοητόν;
Θα συνεχίσουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου