Η εκτέλεση των Έξι

Ήταν σαν σήμερα, 15 Νοεμβρίου (σημ.: όλες οι ημερομηνίες αυτού του κειμένου αναφέρονται στο παλιό ημερολόγιο, αφού το νέο υιοθετήθηκε από την Ελλάδα στις 16 Φεβρουαρίου 1923) του 1922. Ώρα 6.30' το πρωί. Στην αίθουσα συνεδριάσεων της τότε Βουλής, η οποία έχει διαμορφωθεί σε αίθουσα συνεδριάσεων του Έκτακτου Επαναστατικού Δικαστηρίου, ο πρόεδρος του στρατοδικείου, υποστράτηγος Αλέξανδρος Οθωναίος, απαγγέλλει την απόφαση: τρεις πρώην πρωθυπουργοί (Δημήτριος Γούναρης, Νικόλαος Στράτος, Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης), δυο πρώην υπουργοί (εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής και στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης) καταδικάζονται σε θάνατο, ο αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζανέστης σε καθαίρεση και θάνατο, ενώ άλλοι δυο υπουργοί (συγκοινωνιών Ξενοφών Στρατηγός και εσωτερικών & οικονομικών Μιχαήλ Γούδας) σε ισόβια δεσμά. Λίγες ώρες αργότερα, στις 11.27' ακριβώς, η απόφαση του στρατοδικείου υλοποιείται με την εκτέλεση των Έξι στο Γουδί.

Δυο χρόνια νωρίτερα, ο Ελευθέριος Βενιζέλος οδηγεί την χώρα σε εκλογές, θεωρώντας ότι έχει βγει πανίσχυρος από τις συνθήκες του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως, στις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, ο κουρασμένος από τους συνεχείς πολέμους λαός φέρνει στην εξουσία το αντιβενιζελικό Λαϊκό Κόμμα του Δημητρίου Γούναρη και ο Βενιζέλος φεύγει για το εξωτερικό. Ο Γούναρης δεν μπορεί να εκτιμήσει σωστά τα παιχνίδια που στήνονται από τους συμμάχους εις βάρος της Ελλάδας και μπλέκει στο τέλμα της Μικράς Ασίας. Απογοητευμένος, παραιτείται τον Απρίλιο του 1922. Τον διαδέχεται ο Νικόλαος Στράτος, ο οποίος λυγίζει γρήγορα από το βάρος των άσχημων εξελίξεων και παραδίδει την πρωθυπουργία στον Πέτρο Πρωτοπαπαδάκο στις 9 Μαΐου. Ο Πρωτοπαπαδάκος είναι έντιμος πατριώτης αλλά δεν αντέχει την επελαύνουσα καταστροφή και στις 28 Αυγούστου παραιτείται. Τον διαδέχεται ο Νικόλαος τριανταφυλλάκος. Τρεις μέρες αργότερα καίγεται η Σμύρνη.

Η Ελλάδα αντιμετωπίζει, πλέον, το ενδεχόμενο της ολοκληρωτικής καταστροφής. Έχει εγκαταλειφθεί από τους συμμάχους, ο στρατός της είναι σχεδόν διαλυμένος και οι πολιτικοί της δεν μπορούν να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων. Το παλάτι παρακολουθεί ανήμπορο να επέμβει και ο Βενιζέλος δεν θέλει να ανακατευτεί. Μόνο στην Χίο και στην Λέσβο κάτι κινείται. Εκεί έχει διαπεραιωθεί από την Μικρά Ασία το βόρειο τμήμα της ελληνικής στρατιάς, απολύτως συντεταγμένο και χωρίς απώλειες. Οι αξιωματικοί αυτού του στρατού αποφασίζουν να πάρουν τις τύχες της χώρας στα χέρια τους. Οργανώνουν ταχύτατα το κίνημά τους και στις 11 Σεπτεμβρίου αποπλέουν για το Λαύριο. Στο καταδρομικό "Λήμνος" επιβαίνουν ο πλοίαρχος Δημήτριος Φωκάς και οι συνταγματάρχες Στυλιανός Γονατάς και Νικόλαος Πλαστήρας, η ηγετική τριανδρία του κινήματος.

[Ο Γονατάς είναι ο αρχαιότερος και διεκδικεί την ηγεσία, αλλά το κίνημα πέρασε στην ιστρορία ως "κίνημα Πλαστήρα". Λίγο αργότερα, ο Πλαστήρας ονομάστηκε και επίσημα "αρχηγός της επαναστάσεως". Η ιστορία επανελήφθη 45 χρόνια μετά, με την τριανδρία Παπαδόπουλου-Παττακού-Μακαρέζου: ενώ ο Παττακός ήταν ανώτερος ως ταξίαρχος (οι άλλοι δυο ήσαν συνταγματάρχες), ως αρχηγός της "επαναστάσεως" αναγνωρίστηκε ο Παπαδόπουλος.]

Οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Στις 13 Σεπτεμβρίου, οι επαναστάτες στέλνουν τελεσίγραφο σε κυβέρνηση και παλάτι. Την επόμενη μέρα, η κυβέρνηση Τριανταφυλλάκου παραιτείται και ο Κωνσταντίνος φεύγει για δεύτερη και τελευταία φορά από την Ελλάδα (στις 29 Δεκεμβρίου θα πεθάνει στο Παλέρμο), παραιτούμενος υπέρ του γιου του Γεωργίου Β'. Στις 16 Σεπτεμβρίου ορκίζεται πρωθυπουργός μιας ημέρας ο Αναστάσιος Χαραλάμπης, στις 17 αναλαμβάνει κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Σωτήριο Κροκιδά και τρεις μέρες αργότερα αρχίζει στα Μουδανιά η συνδιάσκεψη μεταξύ συμμάχων, τούρκων και ελλήνων, η οποία θα βάλει την οριστική ταφόπλακα στο όνειρο της "Μεγάλης Ελλάδας".

Οι τούρκοι, αναθαρρημένοι από την εθνική μας κατάρρευση, απαιτούν να τους δοθεί ολόκληρη η Θράκη, μέχρι την Καβάλα. Οι σύμμαχοι δεν έχουν λόγο να στενοχωρήσουν την Τουρκία και η κυβέρνηση Κροκιδά δείχνει ανήμπορη να βάλει φραγμό στις απαιτήσεις τους. Ο κίνδυνος είναι τεράστιος. Οι κινηματίες επεμβαίνουν πάλι και στις 26 Σεπτεμβρίου κυρήσσουν στρατιωτικό νόμο σε ολόκληρη την χώρα. Τελικά, οι σύμμαχοι αναγκάζονται να βάλουν λίγο νερό στο κρασί τους. Στην τελική συμφωνία των Μουδανιών, η οποία υπεγράφη στις 30 Σεπτεμβρίου, παραδίδεται στους τούρκους η ανατολική Θράκη και ορίζεται ο ποταμός Έβρος ως φυσικό σύνορο των δυο χωρών.

Στο μεταξύ, η λαϊκή αγανάκτηση έχει γίνει καζάνι που βράζει. Η επαναστατική Επιτροπή κατακλύζεται με τηλεγραφήματα από όλη την χώρα, τα οποία αξιώνουν την καταδίκη σε θάνατο όλων των υπαιτίων της εθνικής τραγωδίας. Επί ένα και πλέον μήνα ο λαός διαδηλώνει με το σύνθημα "θάνατος στους προδότες" ενώ πραγματοποιούνται αθρόες συλλήψεις αντιβενιζελικών. Χιλιάδες άνθρωποι οδηγούνται σε φυλακές και στρατόπεδα. Επί κεφαλής αυτού του πογκρόμ είναι μια στρατιωτική ιδιοφυΐα, η οποία έγινε γνωστή από το κίνημα του 1909 ως λοχαγός και θα απασχολήσει κι αργότερα τον τόπο ως στρατηγός: ο αντισυνταγματάρχης Θεόδωρος Πάγκαλος.

Ο λαός, λοιπόν, ζητάει αίμα για να ξεπλύνει την συμφορά του και οι επαναστάτες του το δίνουν. Με συνοπτικές διαδικασίες και με προαποφασισμένη ετυμηγορία, στέλνουν επτά πρωτοκλασσάτους πολιτικούς κι έναν αρχιστράτηγο στο στρατοδικείο. Η δίκη των οκτώ άρχισε στις 31 Οκτωβρίου. Δεκαπέντε μέρες αργότερα, έπεσαν οι τίτλοι τέλους...