Η Καίτη Πλευράκη φτάνει τρέχοντας στην πύλη τής φυλακής και βάζει τις φωνές. Ο αρχιφύλακας Μπραΐμης δεν θέλει πολύ για να καταλάβει τι γίνεται και σημαίνει συναγερμό. Οι κρατούμενοι διατάσσονται να επιστρέψουν στα κελλιά τους, ακόμη κι εκείνοι που κάνουν την μεσημεριανή αγγαρεία στα μαγειρεία. Πλην των δυο που ήξεραν, οι υπόλοιποι κοιτάζονται αμήχανα, κάνοντας υποθέσεις για το τι συμβαίνει. Μερικοί μιλάνε για καψόνι αλλά ο Αλεπάκος είναι σίγουρος ότι έγινε δικτατορία.
Οι φύλακες τα έχουν χαμένα. Μετράνε... ξαναμετράνε... λείπει λαός. Στα κελλιά 13, 14 και 15 δεν υπάρχει ψυχή. Η καταμέτρηση δείχνει ότι απουσιάζουν 37 άτομα αντί για 27. Ο Μπραΐμης, αργότερα, υποστήριξε ότι πρόλαβε δέκα άτομα πριν προλάβουν να ξεφύγουν. Το έκανε για να μπαλώσει το λάθος στην καταμέτρηση ή το "λάθος" ήταν εσκεμμένο ώστε να πάρει αργότερα τα εύσημα; Ποιός ξέρει; Το θέμα είναι ότι ακολουθούν καταιγιστικές εξελίξεις.
Κινητοποιείται αμέσως ο καταδιωκτικός μηχανισμός του κράτους, με επί κεφαλής τον υφυπουργό εσωτερικών Ευάγγελο Καλαντζή και τον διευθυντή Γενικής Ασφαλείας Θεόδωρο Ρακιντζή. Σε όλη την χώρα παίρνονται αυστηρά μέτρα ελέγχου. Σε όλες τις φυλακές όπου κρατούνται κομμουνιστές, αυξάνονται και γίνονται αυστηρότερα τα μέτρα ασφαλείας. Ο διευθυντής τής φυλακής των Βούρλων Παυλής και ο αρχιφύλακας Μπραΐμης συλλαμβάνονται και προφυλακίζονται, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία τής συνεργείας σε απόδραση ενώ οι φύλακες που είχαν υπηρεσία την ώρα της απόδρασης παύονται από τα καθήκοντά τους, κατηγορούμενοι για βαρειά αμέλεια. Ένας απ' αυτούς, ο υπαρχιφύλακας Μέλιος, δεν διστάζει να κατηγορήσει τον Μπραΐμη ότι τον είχαν λαδώσει οι δραπέτες. Ο φύλακας Κομματάς, που είχε κάνει την μεσημεριανη καταμέτρηση, παθαίνει παράκρουση και οδηγείται σε ψυχιατρείο. Άλλος φύλακας, ο Βλαχάβας, δεν αντέχει την κατηγορία ότι βόηθησε κομμουνιστές να αποδράσουν και βάζει φωτιά στα ρούχα του για να αυτοκτονήσει.
Παρένθεση. Όλοι οι κατηγορούμενοι από το προσωπικό τής φυλακής οδηγήθηκαν σε δίκη και καταδικάστηκαν για απλή ή βαρειά αμέλεια. Μετά την αποφυλάκισή τους δεν επανήλθαν ποτέ στην υπηρεσία, οδηγούμενοι σε πρόωρη συνταξιοδότηση. Κλείνει η παρένθεση.
Από την πλευρά τους, οι δραπέτες έχουν κάθε λόγο να είναι χαρούμενοι. Όμως, δεν αργούν να καταλάβουν ότι το μέλλον τους προδιαγράφεται μάλλον δυσοίωνο, χωρίς την συνδρομή των κομματικών μηχανισμών. Με την ηγεσία του να έχει καταφύγει στο εξωτερικό και τις οργανώσεις του σε κατάσταση διάλυσης λόγω των διώξεων, το μόνο που μπορεί να κάνει άμεσα το κόμμα είναι να εκπέμψει το βράδυ της Κυριακής από τον ραδιοφωνικό σταθμό Ελεύθερη Ελλάδα μια έκκληση: "Καλούμε τον λαό και όλους τους πατριώτες να προστατεύσουν τους αγωνιστές που κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από τις φυλακές της αμερικανοκρατίας. Ελευθερία και γενική αμνηστία στους αγωνιστές".
Εκείνος που χάρηκε λιγώτερο από όλους την ελευθερία του ήταν ο Σταύρος Σιδέρης, ο οποίος συνελήφθη σχεδόν 40 ώρες μετά την απόδρασή του, στις 6 το πρωί τής Τρίτης, την ώρα που ξυριζόταν. Για να είναι πιο ασφαλής, οι γνωστοί του τον έστειλαν στο σπίτι κάποιου που ο Σιδέρης δεν τον ήξερε, παρουσιάζοντάς τον ως φοιτητή που θα έμενε εκεί ώσπου να βρει δικό του σπίτι. Προφανώς, μόλις εκείνος έμαθε τα της απόδρασης, πήγε στην ασφάλεια και τον κάρφωσε. Κουταμάρα του, αφού ακόμη δεν είχε βγει η επικήρυξη, οπότε το κάρφωμα πήγε τζάμπα. Αν κρατόταν μέχρι την άλλη μέρα, θα τσίμπαγε μερικά χιλιάρικα
Ο πιο άτυχος της παρέας ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία δραπέτης, ο 55χρονος Γιώργος Γεωργίου, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει παλιότερα σε μια μεγάλη απόδραση εξορίστων από την Ανάφη το 1937. Ο Γεωργίου προσπάθησε να περάσει τα σύνορα αλλά έγινε αντιληπτός από τους φύλακες, οι οποίοι τον σκότωσαν.
Μέσα σε λίγους μήνες θα συλλαμβάνονταν 16 ακόμη δραπέτες. Δύο απ' αυτούς, ο Γεωργούλιας και ο Κόκλας, πιάστηκαν τυχαία. Οι άλλοι δεκατέσσερις (Βαρδινογιάννης, Δουκάκης, Καλαντζής, Κάτρης, Κολοκοτρώνης, Λογαράς, Μπαρτζώκας, Μυριανθόπουλος, Παπαλεξίου, Παπούλιας, Ροδάκης, Σωτηρόπουλος, Τσακίρης, Χατζηπέτρος) θα καταδοθούν στις αρχές από κάποιους "πατριώτες" που λιγουρεύτηκαν τα χιλιάρικα της επικήρυξης.
Οι συλληφθέντες θα περάσουν από δίκη τον Μάρτη του 1956, κατηγορούμενοι για απόδραση και για... φθορά ξένης περιουσίας (!), προσθέτοντας έτσι άλλα δυο χρόνια στις ποινές που είτε ήδη κουβαλούσαν (όσοι ήσαν καταδικασμένοι) είτε θα τους επιβάλλονταν αργότερα (όσοι ήσαν υπόδικοι). Ανάμεσα στους μάρτυρες εκείνης της δίκης ήταν και η κόρη τού φύλακα της Ντεστρέ, η Καίτη Πλευράκη. Φαίνεται, όμως, ότι στο μεταξύ η κοπέλλα είχε μετανιώσει που τότε ειδοποίησε τους φύλακες για την απόδραση, γι' αυτό και στο δικαστήριο ισχυρίστηκε πως δεν αναγνώριζε μεταξύ των κατηγορουμένων κανέναν από τους δραπέτες. Κατά πάσα πιθανότητα, στην μεταστροφή της αυτή έπαιξε ρόλο ο πατέρας της. Όπως και νά 'χει όμως, καθώς κατέβαινε από το εδώλιο των μαρτύρων, η Πλευράκη στράφηκε στους κατηγορουμένους και τους απηύθυνε ένα μεγαλοπρεπές ¨καληνύχτα παιδιά", χαμογελώντας με όλη την νεανική της αφέλεια.
Τελικά, από τους 27 που δραπέτευσαν στις 17 Ιουλίου 1955, μόνο εννέα που κατάφεραν να περάσουν τα σύνορα και να καταφύγουν στο εξωτερικό θα απολαύσουν την ελευθερία τους. Είναι οι Βελής, Βερναρδής, Καρράς, Κιουρτσής, Λιναρδάτος, Πανουσόπουλος, Πάσιος, Τζεφρώνης και Φίλης.
Πριν κλείσουμε το σημερινό κεφάλαιο, ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στην μετέπειτα πολιτική πορεία των "ερυθρών δραπετών". Ο Κιουρτσής έμεινε στην Μόσχα μέχρι τον θάνατό του. Ο Δουκάκης κατέφυγε στην Αλγερία, όπου άρχισε καινούργια ζωή. Ο Φίλης με τον Ροδάκη συνέχισαν να δουλεύουν για το κόμμα αλλά σιγά-σιγά αποσύρθηκαν από την κομματική δράση. Οι Κάτρης, Κόκλας, Κολοκοτρώνης, Λογαράς, Μυριανθόπουλος, Σιδέρης και Χατζηπέτρος παρέμειναν πιστοί στο ΚΚΕ. Οι Μπαρτζώκας, Παπούλιας, Σωτηρόπουλος και Τσακίρης στρατεύθηκαν στην ΕΔΑ. Μετά την διάσπαση του 1968, οι Βαρδινογιάννης, Βελής, Γκαστόν, Καλαντζής, Καρράς, Λιναρδάτος, Πανουσόπουλος, Πάσιος και Τζεφρώνης πέρασαν στο ΚΚΕ-εσωτερικού.
Αύριο θα γράψουμε τον επίλογο αυτής της ιστορίας, προσθέτοντας τις τελευταίες ιστορικές λεπτομέρειες.
Οι φύλακες τα έχουν χαμένα. Μετράνε... ξαναμετράνε... λείπει λαός. Στα κελλιά 13, 14 και 15 δεν υπάρχει ψυχή. Η καταμέτρηση δείχνει ότι απουσιάζουν 37 άτομα αντί για 27. Ο Μπραΐμης, αργότερα, υποστήριξε ότι πρόλαβε δέκα άτομα πριν προλάβουν να ξεφύγουν. Το έκανε για να μπαλώσει το λάθος στην καταμέτρηση ή το "λάθος" ήταν εσκεμμένο ώστε να πάρει αργότερα τα εύσημα; Ποιός ξέρει; Το θέμα είναι ότι ακολουθούν καταιγιστικές εξελίξεις.
 |
| Απογευματινή, 18/7/1955. Στην μεγάλη φωτογραφία ο άτυχος Γιώργος Γεωργίου. .Στις δυο μικρές, αριστερά ο Λεωνίδας Τζεφρώνης και δεξιά ο Κυριάκος Τσακίρης. |
Κινητοποιείται αμέσως ο καταδιωκτικός μηχανισμός του κράτους, με επί κεφαλής τον υφυπουργό εσωτερικών Ευάγγελο Καλαντζή και τον διευθυντή Γενικής Ασφαλείας Θεόδωρο Ρακιντζή. Σε όλη την χώρα παίρνονται αυστηρά μέτρα ελέγχου. Σε όλες τις φυλακές όπου κρατούνται κομμουνιστές, αυξάνονται και γίνονται αυστηρότερα τα μέτρα ασφαλείας. Ο διευθυντής τής φυλακής των Βούρλων Παυλής και ο αρχιφύλακας Μπραΐμης συλλαμβάνονται και προφυλακίζονται, αντιμετωπίζοντας την κατηγορία τής συνεργείας σε απόδραση ενώ οι φύλακες που είχαν υπηρεσία την ώρα της απόδρασης παύονται από τα καθήκοντά τους, κατηγορούμενοι για βαρειά αμέλεια. Ένας απ' αυτούς, ο υπαρχιφύλακας Μέλιος, δεν διστάζει να κατηγορήσει τον Μπραΐμη ότι τον είχαν λαδώσει οι δραπέτες. Ο φύλακας Κομματάς, που είχε κάνει την μεσημεριανη καταμέτρηση, παθαίνει παράκρουση και οδηγείται σε ψυχιατρείο. Άλλος φύλακας, ο Βλαχάβας, δεν αντέχει την κατηγορία ότι βόηθησε κομμουνιστές να αποδράσουν και βάζει φωτιά στα ρούχα του για να αυτοκτονήσει.
Παρένθεση. Όλοι οι κατηγορούμενοι από το προσωπικό τής φυλακής οδηγήθηκαν σε δίκη και καταδικάστηκαν για απλή ή βαρειά αμέλεια. Μετά την αποφυλάκισή τους δεν επανήλθαν ποτέ στην υπηρεσία, οδηγούμενοι σε πρόωρη συνταξιοδότηση. Κλείνει η παρένθεση.
Από την πλευρά τους, οι δραπέτες έχουν κάθε λόγο να είναι χαρούμενοι. Όμως, δεν αργούν να καταλάβουν ότι το μέλλον τους προδιαγράφεται μάλλον δυσοίωνο, χωρίς την συνδρομή των κομματικών μηχανισμών. Με την ηγεσία του να έχει καταφύγει στο εξωτερικό και τις οργανώσεις του σε κατάσταση διάλυσης λόγω των διώξεων, το μόνο που μπορεί να κάνει άμεσα το κόμμα είναι να εκπέμψει το βράδυ της Κυριακής από τον ραδιοφωνικό σταθμό Ελεύθερη Ελλάδα μια έκκληση: "Καλούμε τον λαό και όλους τους πατριώτες να προστατεύσουν τους αγωνιστές που κατόρθωσαν να δραπετεύσουν από τις φυλακές της αμερικανοκρατίας. Ελευθερία και γενική αμνηστία στους αγωνιστές".
Εκείνος που χάρηκε λιγώτερο από όλους την ελευθερία του ήταν ο Σταύρος Σιδέρης, ο οποίος συνελήφθη σχεδόν 40 ώρες μετά την απόδρασή του, στις 6 το πρωί τής Τρίτης, την ώρα που ξυριζόταν. Για να είναι πιο ασφαλής, οι γνωστοί του τον έστειλαν στο σπίτι κάποιου που ο Σιδέρης δεν τον ήξερε, παρουσιάζοντάς τον ως φοιτητή που θα έμενε εκεί ώσπου να βρει δικό του σπίτι. Προφανώς, μόλις εκείνος έμαθε τα της απόδρασης, πήγε στην ασφάλεια και τον κάρφωσε. Κουταμάρα του, αφού ακόμη δεν είχε βγει η επικήρυξη, οπότε το κάρφωμα πήγε τζάμπα. Αν κρατόταν μέχρι την άλλη μέρα, θα τσίμπαγε μερικά χιλιάρικα
Ο πιο άτυχος της παρέας ήταν ο μεγαλύτερος σε ηλικία δραπέτης, ο 55χρονος Γιώργος Γεωργίου, ο οποίος είχε πρωτοστατήσει παλιότερα σε μια μεγάλη απόδραση εξορίστων από την Ανάφη το 1937. Ο Γεωργίου προσπάθησε να περάσει τα σύνορα αλλά έγινε αντιληπτός από τους φύλακες, οι οποίοι τον σκότωσαν.
Μέσα σε λίγους μήνες θα συλλαμβάνονταν 16 ακόμη δραπέτες. Δύο απ' αυτούς, ο Γεωργούλιας και ο Κόκλας, πιάστηκαν τυχαία. Οι άλλοι δεκατέσσερις (Βαρδινογιάννης, Δουκάκης, Καλαντζής, Κάτρης, Κολοκοτρώνης, Λογαράς, Μπαρτζώκας, Μυριανθόπουλος, Παπαλεξίου, Παπούλιας, Ροδάκης, Σωτηρόπουλος, Τσακίρης, Χατζηπέτρος) θα καταδοθούν στις αρχές από κάποιους "πατριώτες" που λιγουρεύτηκαν τα χιλιάρικα της επικήρυξης.
Οι συλληφθέντες θα περάσουν από δίκη τον Μάρτη του 1956, κατηγορούμενοι για απόδραση και για... φθορά ξένης περιουσίας (!), προσθέτοντας έτσι άλλα δυο χρόνια στις ποινές που είτε ήδη κουβαλούσαν (όσοι ήσαν καταδικασμένοι) είτε θα τους επιβάλλονταν αργότερα (όσοι ήσαν υπόδικοι). Ανάμεσα στους μάρτυρες εκείνης της δίκης ήταν και η κόρη τού φύλακα της Ντεστρέ, η Καίτη Πλευράκη. Φαίνεται, όμως, ότι στο μεταξύ η κοπέλλα είχε μετανιώσει που τότε ειδοποίησε τους φύλακες για την απόδραση, γι' αυτό και στο δικαστήριο ισχυρίστηκε πως δεν αναγνώριζε μεταξύ των κατηγορουμένων κανέναν από τους δραπέτες. Κατά πάσα πιθανότητα, στην μεταστροφή της αυτή έπαιξε ρόλο ο πατέρας της. Όπως και νά 'χει όμως, καθώς κατέβαινε από το εδώλιο των μαρτύρων, η Πλευράκη στράφηκε στους κατηγορουμένους και τους απηύθυνε ένα μεγαλοπρεπές ¨καληνύχτα παιδιά", χαμογελώντας με όλη την νεανική της αφέλεια.
Τελικά, από τους 27 που δραπέτευσαν στις 17 Ιουλίου 1955, μόνο εννέα που κατάφεραν να περάσουν τα σύνορα και να καταφύγουν στο εξωτερικό θα απολαύσουν την ελευθερία τους. Είναι οι Βελής, Βερναρδής, Καρράς, Κιουρτσής, Λιναρδάτος, Πανουσόπουλος, Πάσιος, Τζεφρώνης και Φίλης.
 |
| Απογευματινή, 19/7/1955. Έκτακτη έκδοση για την σύλληψη του Σταύρου Σιδέρη |
Πριν κλείσουμε το σημερινό κεφάλαιο, ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στην μετέπειτα πολιτική πορεία των "ερυθρών δραπετών". Ο Κιουρτσής έμεινε στην Μόσχα μέχρι τον θάνατό του. Ο Δουκάκης κατέφυγε στην Αλγερία, όπου άρχισε καινούργια ζωή. Ο Φίλης με τον Ροδάκη συνέχισαν να δουλεύουν για το κόμμα αλλά σιγά-σιγά αποσύρθηκαν από την κομματική δράση. Οι Κάτρης, Κόκλας, Κολοκοτρώνης, Λογαράς, Μυριανθόπουλος, Σιδέρης και Χατζηπέτρος παρέμειναν πιστοί στο ΚΚΕ. Οι Μπαρτζώκας, Παπούλιας, Σωτηρόπουλος και Τσακίρης στρατεύθηκαν στην ΕΔΑ. Μετά την διάσπαση του 1968, οι Βαρδινογιάννης, Βελής, Γκαστόν, Καλαντζής, Καρράς, Λιναρδάτος, Πανουσόπουλος, Πάσιος και Τζεφρώνης πέρασαν στο ΚΚΕ-εσωτερικού.
Αύριο θα γράψουμε τον επίλογο αυτής της ιστορίας, προσθέτοντας τις τελευταίες ιστορικές λεπτομέρειες.
3 σχόλια:
Μερικά συμπληρωματικά στοιχεία για τον «πιο άτυχο της παρέας», τον Γιώργη Γεωργίου που δολοφονήθηκε τον Απρίλιο του 1957 στην Ασφάλεια Αλεξανδρούπολης, υπάρχουν στα δημοσιεύματα του «Ριζοσπάστη»:
— Η ιστορία της έκδοσης του παράνομου «Ριζοσπάστη» στα χρόνια 1947–1953 (Πέμπτη 24 Μάη 2001)
https://www.rizospastis.gr/storyAmp.do?id=801255&textCriteriaClause=%2B%CE%93%CE%99%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3+%2B%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9F%CE%A5+%2B%28%CE%A1%CE%99%CE%96%CE%9F%CE%A3%CE%A0%CE%91%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%A3+%29
και
— Η απαγόρευση κυκλοφορίας του «Ριζοσπάστη» και η έκδοσή του στην παρανομία (Παρασκευή 4 Νοέμβρη 2016)
https://www.rizospastis.gr/storyAmp.do?id=9102156&textCriteriaClause=%2B%CE%93%CE%99%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%9F%CE%A3+%2B%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%93%CE%99%CE%9F%CE%A5+%2B%28%CE%A1%CE%99%CE%96%CE%9F%CE%A3%CE%A0%CE%91%CE%A3%CE%A4%CE%97%CE%A3+%29 .
Στα γεγονότα που οδήγησαν στην σύλληψη του Γ. Γεωργίου τον Σεπτέμβριο του 1953, το πιάσιμο του παράνομου τυπογραφείου και την αχρήστευση του μηχανισμού διανομής του παράνομου «Ριζοσπάστη» αναφέρεται ο Γ. Βοντίτσιος (Γούσιας) στο βιβλίο του «Οι αιτίες για τις ήττες, τη διάσπαση του ΚΚΕ και της ελληνικής αριστεράς» (Τόμος Β΄, Αθήνα 1977, σελ. 85–86), οποίος —κατά πάγιά του τακτική σε ό,τι αφορά όλες τις περιπτώσεις χτυπημάτων παρανόμων κομματικών οργανώσεων ή μηχανισμών που καθοδηγούσε— αποποιείται κάθε προσωπική του ευθύνη και τα ρίχνει όλα στον Γ. Γεωργίου…
Άγρυπνος
Αγρυπνος. Σε ευχαριστώ για το αφιέρωμα σε αυτόν τον ήρωα του ΚΚΕ. Ολόκληρη ζωή με οικογένεια αφιερωμένη στον Αγώνα ΑΘΑΝΑΤΟΣ. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ.
Διαβάζοντας την παραπομπή του Αγρυπνου για την δράση του σ. Γεωργίου για την έκδοση του Ριζοσπάστη μέσα στην φωτιά θα γράψω και το εξής γιατί θα ...σκάσω..... Σύντροφοι θυσιάσανε τις ζωές τους να βγαίνει ο Ριζοσπάστης χωρίς κανένα κέρδος και είχαμε ...συντρόφους..... σε συνθήκες αστικής νομιμότητας που αρνήθηκαν να πάρουνε 800 Ευρώ μισθό σαν επαγγελματικά στελέχη και ζητούσαν να συνεχισθούν τα προνόμια που κακώς καθιερώθηκαν την δεκαετία του ....80.... ΕΛΕΟΣ........ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ
Δημοσίευση σχολίου