Πνευματικά δικαιώματα δεν υπάρχουν. Οι ιδέες πρέπει να κυκλοφορούν ελεύθερα. Άρα...
... η αντιγραφή όχι απλώς επιτρέπεται αλλά είναι και επιθυμητή, ακόμη και χωρίς αναφορά της πηγής!

Η γλώσσα κόκκαλα τσακίζει

- "Ο λόγος που μ' άφησες έξω από την υπόθεση", είπε ήσυχα, "ήταν ότι νόμισες πως η αστυνομία δεν θα πίστευε ότι σκέτη περιέργεια μ' έσπρωξε να κατέβω εκεί κάτω χτες το βράδυ. Θα υποψιάζονταν ίσως ότι είχα κάποιον ύποπτο λόγο και θα με σφυροκοπούσαν μέχρι να σπάσω".
- "Πώς ξέρεις αν δεν σκέφτηκα το ίδιο πράγμα;"
- "Οι αστυνομικοί είναι κι αυτοί άνθρωποι", είπε ξεκάρφωτα.
- "Έχω ακούσει ότι σαν τέτοιοι ξεκινάνε".

[Ραίημοντ Τσάντλερ, "Αντίο, γλυκειά μου", εκδόσεις Λυχνάρι, 1990 (σελ.: 54)]

24 Οκτωβρίου 2011

Ανατομία του νεοφιλελευθερισμού - 1. Η έννοια

Ακούγαμε και στο παρελθόν να γίνεται λόγος για τον νεοφιλελευθερισμό, αλλά εδώ κι ενάμιση χρόνο -ας όψεται το μνημόνιο- αυτός ο όρος μπήκε για τα καλά στην ζωή μας. Παρά ταύτα, είναι αμφίβολο αν οι μη έχοντες γνώσεις οικονομικών έχουν καταλάβει περί τίνος μιλάμε. Έτσι, από τούτη τη γωνιά ξεκινάμε σήμερα μια μακρά σειρά κειμένων, σε μια προσπάθεια να συνειδητοποιήσουμε τι πράγμα είναι ο νεοφιλελευθερισμός και πώς επηρεάζει την σκοτεινή πραγματικότητα που βιώνουμε καθημερινά.

Στο πέρασμα των χρόνων έχουν αναπτυχθεί πολλές οικονομικές θεωρίες και ακόμη περισσότερες παραλλαγές τους. Ειδικά κατά τους τρεις τελευταίους αιώνες, σημαντικοί θεωρητικοί οικονομολόγοι και κοινωνιολόγοι έβαλαν την σφραγίδα τους στην οικονομική σκέψη: Αλεξάντερ Χάμιλτον, Φρήντριχ Λιστ, Άνταμ Σμιθ, Ντέηβιντ Ρικάρντο, Τζων Μαίυναρντ Κέυνς, Καρλ Μαρξ, Φρήντριχ Ένγκελς, Πωλ Άντονυ Σάμουελσον κλπ. Αιθαιρετώντας, κατά κάποιον τρόπο, μπορούμε να ομαδοποιήσουμε όλες αυτές τις θεωρίες σε τρεις γενικές κατηγορίες:

(α) Μερκαντιλισμός ή οικονομικός εθνικισμός: Ο μερκαντιλισμός αναπτύχθηκε από την πρακτική των πολιτικών στα πρώτα στάδια της νεότερης εποχής. Ως θεωρία, δέχεται και υποστηρίζει το προβάδισμα της πολιτικής έναντι της οικονομικής. Στην ουσία πρόκειται για ένα δόγμα οικοδόμησης ενός κράτους στα συμφέροντα του οποίου πρέπει να υποτάσσεται η αγορά. Με απλά λόγια, στον μερκαντιλισμό οι πολιτικοί πρέπει να καθορίζουν τις οικονομικές σχέσεις.

(β) Φιλελευθερισμός: Ο φιλελευθερισμός αναδύθηκε από τον Διαφωτισμό και εκφράστηκε κατ' αρχήν από τον Άνταμ Σμιθ. Εμφανίστηκε ως αντίδραση στην εμποροκρατία και έτσι ενσωματώθηκε στην ορθόδοξη οικονομική επιστήμη. Βασική του αρχή είναι ότι η πολιτική και η οικονομική πρέπει να δρουν, τουλάχιστον ιδεατά, σε δύο ξεχωριστές σφαίρες. Με απλά λόγια, στον φιλελευθερισμό οι αγορές πρέπει να είναι απαλλαγμένες από κρατικές και πολιτικές παρεμβάσεις προς όφελος της αποδοτικότητας, της ανάπτυξης και της ελεύθερης επιλογής του καταναλωτή.

(γ) Μαρξισμός: Ο μαρξισμός αναπτύχθηκε στα μέσα του 18ου αιώνα ως αντίδραση στον φιλελευθερισμό και την ως τότε επικρατούσα άποψη για την οικονομία. Βασική του αρχή είναι ότι η οικονομία επηρεάζει την πολιτική. Για τον μαρξισμό, η πολιτική σύγκρουση προκύπτει από την πάλη των τάξεων για την διανομή του πλούτου. Με απλά λόγια, στον μαρξισμό η πολιτική υποτάσσεται στην επιθυμία της πολυπληθέστερης τάξης (δηλαδή της εργατικής) για δίκαιη κατανομή του πλούτου.

Ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί το προϊόν της σκέψης ενός αμερικανού οικονομολόγου του 20ου αιώνα, του Μίλτον Φρήντμαν (1912-2006), καθηγητή στο πανεπιστήμιο του Σικάγου. Γι' αυτό τον λόγο, ο νεοφιλελευθερισμός αποκαλείται και φρηντμανισμός, ενώ στις Ηνωμένες Πολιτείες (όπου η λέξη "ελευθερία" και τα παράγωγά της μπορούν να προκαλέσουν φαινόμενα αναφυλαξίας) προτιμάται ο όρος νεοσυντηρητισμός (neoconservatism).

Ουσιαστικά, ο νεοφιλελευθερισμός αποτελεί την ακραία μορφή του φιλελευθερισμού. Στην εφαρμογή του ταυτίζεται απολύτως με τον αχαλίνωτο καπιταλισμό. Σύμφωνα με τον Φρήντμαν, το κράτος υπάρχει μόνο για να διασφαλίζει την τάξη και για να εξασφαλίζει το κατάλληλο περιβάλλον για την άσκηση οποιασδήποτε οικονομικής δραστηριότητας, δίχως να επεμβαίνει με οποιασδήποτε μορφής ρυθμίσεις. Μόνη δουλειά του κράτους είναι να επιδοτεί την επιχειρηματική δραστηριότητα, διοχετεύοντας στις επιχειρήσεις τα κρατικά έσοδα από την φορολογία των πολιτών. Για την φρηντμανική σκέψη η έννοια του "κοινωνικού κράτους" είναι αποκρουστική. Σύμφωνα με τον νεοφιλελευθερισμό, το κράτος δεν επιτρέπεται να αναλαμβάνει οποιαδήποτε δραστηριότητα επειδή η ιδιωτική πρωτοβουλία μπορεί να τα καταφέρει καλύτερα παντού. Αλλά, ακόμη και στις περιπτώσεις όπου ενδέχεται να παρατηρηθούν "αποκλίσεις από την τελειότητα", οι αγορές έχουν την δυνατότητα της διόρθωσης μέσω αυτορρύθμισης και οποιαδήποτε κρατική παρέμβαση κάνει τα πράγματα χειρότερα.

Στα παραπάνω δεν υπάρχουν εξαιρέσεις ούτε και για θέματα τα οποία στην σκέψη του απλού πολίτη φαντάζουν αυτονόητα. Για τον φρηντμανισμό, τα πάντα αφορούν την ιδιωτική πρωτοβουλία: παιδεία, υγεία, ασφάλεια, συντάξεις, ενέργεια, υποδομές κλπ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι όσα έγιναν στην Νέα Ορλεάνη, μετά την καταστροφή του 2005. Η ιδέα του Φρήντμαν ήταν απλή: αντί το κράτος να δαπανήσει χρήματα προκειμένου να ξαναχτίσει τα κατεστραμμένα δημόσια σχολεία, να χορηγήσει εκπαιδευτικά κουπόνια στους μαθητές. Με αυτά τα κουπόνια, τα παιδιά θα μπορούσαν να επιλέξουν το ιδιωτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα στο οποίο θα ήθελαν να φοιτήσουν ενώ το κράτος θα επιδοτούσε ανάλογα αυτά τα ιδρύματα.

Η ιδέα του Φρήντμαν υιοθετήθηκε από την κυβέρνηση Μπους και το αποτέλεσμα ήταν ανατριχιαστικό. Μέσα σε 19 μήνες, το σύστημα δημόσιας εκπαίδευσης της Νέας Ορλεάνης αντικαταστάθηκε από ιδιωτικά σχολεία. Πριν το ξέσπασμα του τυφώνα Κατρίνα, στην εκπαιδευτική περιφέρεια της πόλης ανήκαν 123 δημόσια σχολεία. Σήμερα έχουν απομείνει μόλις τέσσερα! Αντίθετα, τα 7 ιδιωτικά σχολεία που υπήρχαν πριν την καταστροφή, έχουν αυξηθεί σε 31. Φυσικά, όλοι οι εκπαιδευτικοί που δούλευαν στα δημόσια σχολεία (470 άτομα) απολύθηκαν και μόνο λίγοι απ' αυτούς κατάφεραν να προσληφθούν (με μισθούς πείνας) από τα ιδιωτικά εκπαιδευτήρια που ξεφύτρωσαν σαν μανιτάρια.

Θα συνεχίσουμε.

5 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Πως θέλετε να γράψετε κάτι που να μείνει αφού με το να αναγνωρίζει κανείς τον όρο "νεοφιλελευθερισμό" είναι σαν να λέει "είμαι στρατευμένος κρατιστής".

Είναι σαν να λέει κάποιος πουριτανός ότι υπάρχουν τρια κύρια είδη μουσικής
α) η κλασική μουσική
β) τα παραδοσιακά
γ) η μουσική των φρικιών

Επίσης τι είναι ο αχαλίνωτος καπιταλισμός; Για παράδειγμα ο κρατισμός και ιδίως ο σοσιαλισμός είναι γεμάτος παραδείγματα όπου οι γυναίκες κοινωνικοποιήθηκαν, για παράδειγμα στην Καμπότζη. Το ερώτημα λοιπόν είναι: πήρες άδεια για να παντρευτείς την γυναίκα σου από το κράτος, πήραν οι γονείς σου; Εάν δεν πήραν έχουμε αχαλίνωτο καπιταλισμό και καταδικάζουμε αυτούς τους γάμους ως νεοφιλελεύθερους.


"...Μόνη δουλειά του κράτους είναι να επιδοτεί την επιχειρηματική δραστηριότητα, διοχετεύοντας στις επιχειρήσεις τα κρατικά έσοδα από την φορολογία των πολιτών...."

Αυτό είναι ΤΟ ΨΕΜΑ !!!
Ο Φρίντμαν από την στιγμή που μίλησε δημοσίως μέχρι την στιγμή που πέθανε έλεγε να κοπούν όλα τα bailout, ΟΛΑ! Αντιστοίχως και η φορολογία. Η αγορά και μόνο η αγορά μπορεί να υποδείξει ποιες επιχειρήσεις πρέπει να κλείσουν και ποιες να συνεχίσουν να λειτουργούν γιατί μόνο αυτή εκφράζει την βούληση του κόσμου σε μια οικονομία που βασίζεται στην προσφορά και την ζήτηση του πλούτου ο οποίος ικανοποιεί τις ανάγκες των πολιτών.

Αυτό που λες είναι οι σοσιαλιστές που το υποστηρίζουν, όχι οι καπιταλιστές. Οι σοσιαλιστές είναι αυτοί που αγνοώντας τους νόμους της αγοράς στηρίζονται στην κρατική βία για να επιδοτούν όποια οικονομική δραστηριότητα καταγράφει ζημιές αλλά είναι πολιτικώς θεμιτή για αυτούς.

Οι σοσιαλιστές μέσω του πολιτικώς ορθού δανεισμού δημιούργησαν την κρίση στα στεγαστικά.

Οι σοσιαλιστές είναι αυτοί που δημιούργησαν την FEMA που επιδοτεί κατοικίες σε περιοχές επικίνδυνες όπως εκεί που χτύπησε η Κατρίνα και οι σοσιαλιστές είναι αυτοί που δημιούργησαν τα παγκόσμια χρέη λόγω του κόστους το οποίο έχουν αυτά τα σχολεία που ζητάς, και το οποίο οι σοσιαλιστές το κρύβουν.


Τέλος ο Μαρξισμός δεν είναι οικονομική θεωρία. Ο Μαρξ έλεγε ότι σε μια σοσιαλιστική οικονομία το μόνο που χρειάζεται είναι να καταγράφει κάποιος τις ανάγκες και να μοιράζει τα αγαθά. Αυτό είναι οικονομική θεωρία; Ο Μαρξισμός είναι μια εσχατολογική φιλοσοφία που αρνείται την Οικονομία, και έχει αποτύχει σε κάθε του εμφάνιση.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αυτό για το νεοσυντηρητισμό ως όρο στις ΗΠΑ δεν το ήξερα. Συχνά διαφωνώ με φίλο που ζει στις ΗΠΑ για το νεοφιλελευθερισμό, αλλά δεν κατανοούσα το συναισθηματικό βάρος που έδινε στη λέξη. Οπότε μάλλον βρήκα τη σωστή λέξη.

teddygr είπε...

Όντως, ο όρος neoliberalism απαντάται πολύ σπάνια στις Ηνωμένες Πολιτείες. Πάντως, είμαι σίγουρος ότι ο "δείμος του πολίτη" πρέπει να έχει ακούσει τον όρο neocon (σύντμηση του neoconservative), μιας και οι οπαδοί τού κεϋνσιανισμού αποκαλούν neocons τους οπαδούς των θεωριών τού Φρήντμαν.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Όντως, Teddy, απλά δεν το συνδύασα έτσι...

zame είπε...

..ισως σε μια μαρξιστική βάση όπου ο καθένας σύμφωνα με τις ανάγκες του εχει τα αγαθά του..είναι η βάση που έχει την ικανότητα για την περεταίρω καλλιέργεια & ανάπτυξη του ανθρώπου..& σε καμία περίπτωση δεν αρνείται την οικονομία όπως και οποιαδήποτε ενασχόληση του ανθρώπου..& αν όταν υπεύθυνος=ελεύθερος τότε οι φίλοι υπεύθυνων =φιλοι ελεύθερων..εχουν πεδίο δόξης λαμπρό..κατι που δεν συμβαινει..αφου ειναι στρεβλοτατα ανεπτυγμενα.