Πρωτομαγιά - Η καθιέρωση και ο πρώτος εορτασμός

Είναι γνωστό πως η Πρωτομαγιά καθιερώθηκε ως ημέρα τής εργατιάς προς τιμή των εργατών που δολοφονήθηκαν από αστυνομικές δυνάμεις κατά την μεγάλη διαδήλωση του Σικάγου το 1886 (εκτενής ιστορική παρουσίαση στο κείμενο της 30/4/2013 με τίτλο "Σικάγο, 1886: εκεί που γεννήθηκε η Πρωτομαγιά"). Εκείνο που δεν είναι και τόσο γνωστό, είναι το πώς και το πότε έγινε αυτή η καθιέρωση. Πάνω σ' αυτό, ας πούμε δυο λόγια σήμερα, παραμονή Πρωτομαγιάς, μιας και αύριο το ιστολόγιο θα απεργεί (όπως πάντα).

Ιούλιος 1889. Έχουν περάσει τρία χρόνια από τα αιματηρά γεγονότα του Σικάγου. Στο Παρίσι έχει μόλις ολοκληρωθεί μεγάλη διεθνής εμπορική έκθεση, η οποία έγινε πόλος έλξης για χιλιάδες εκπροσώπους τού εμπορικού αλλά και του πολιτικού κόσμου απ' όλα τα μέρη τού πλανήτη. Θέλοντας να εκμεταλλευτούν το γεγονός ότι η γαλλική πρωτεύουσα βρίσκεται στο κέντρο τού παγκόσμιου ενδιαφέροντος, καταφθάνουν στο Παρίσι εκπρόσωποι εκατοντάδων συνδικαλιστικών οργανώσεων και σοσιαλιστικών κομμάτων με σκοπό την οργάνωση του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Στην ουσία, όλοι αυτοί συγκεντρώθηκαν με έναν στόχο: την ίδρυση της Δευτέρας Διεθνούς Ένωσης Εργατών ή, απλούστερα, της Β' Διεθνούς.

Η Α' Διεθνής, η οποία είχε ιδρυθεί το 1864 (με πρωτοστατούντα τον ίδιο τον Καρλ Μαρξ), είχε επιτελέσει σπουδαίο έργο. Αποκορύφωμα αυτού του έργου ήταν η καθοδήγηση της εξέγερσης του Παρισιού το 1871, η οποία κατέληξε στην περίφημη Παρισινή Κομμούνα, δηλαδή στην σύσταση της πρώτης κυβέρνησης εργατών στην ιστορία. Ουσιαστικά, η Παρισινή Κομμούνα δεν ήταν άλλο παρά η πρώτη ιστορικά προσπάθεια για εγκαθίδρυση της δικτατορίας του προλεταριάτου, την οποία ανέλυσε ο Μαρξ στο έργο του "Ο εμφύλιος πόλεμος στην Γαλλία". Δυστυχώς, μετά το συνέδριο της Χάγης έναν χρόνο αργότερα, το 1872, η Α' Διεθνής διασπάστηκε και άρχισε να ξεφτίζει, μέχρι που διαλύθηκε το 1876. Αυτό το σημαντικό κενό που άφησε πίσω της, κλήθηκαν να καλύψουν οι σύνεδροι του 1889, με την ίδρυση της Β' Διεθνούς.

Παρίσι, 1890: Ο πρώτος εορτασμός Πρωτομαγιάς ως "ημέρας της εργατιάς"

Κατά την διάρκεια εκείνου του ιδρυτικού συνεδρίου τής Β' Διεθνούς, ο γάλλος μαρξιστής Ραιημόν Λαβίν πρότεινε να διοργανώνονται ανήμερα πρωτομαγιάς κάθε χρόνο, σε ανάμνηση των γεγονότων τού Σικάγου, εργατικές διαδηλώσεις σε όλο τον κόσμο. Όταν ο Λαβίν διατύπωνε την πρόταση του, το ημερολόγιο έγραφε 20 Ιουλίου 1889. Το συνέδριο έκανε αμέσως δεκτή την πρόταση και αποφάσισε η πρώτη παγκόσμια εργατική διαδήλωση να γίνει την πρωτομαγιά τού 1890. Και η λαϊκή συμμετοχή σ' εκείνη την πρωτομαγιάτικη διαδήλωση του 1890 ήταν τόσο μεγάλη, ώστε η ημέρα καθιερώθηκε πια στις εργατικές συνειδήσεις ως ημέρα γιορτής και αγώνα τής εργατιάς σε όλον τον κόσμο.

Σε όλον τον κόσμο, είπα; Χμμμ...  Καλύτερα να πω "σε όλον τον κόσμο, πλην ΗΠΑ και Καναδά". Με δεδομένα ότι αφ' ενός μεν οι εργάτες των ΗΠΑ ξεσηκώθηκαν αντιγράφοντας τον προηγούμενο ξεσηκωμό των καναδών εργατών αφ' ετέρου δε ο εορτασμός τής Πρωτομαγιάς συνιστούσε ευθεία αναφορά στο έγκλημα του Σικάγου, ούτε στις ΗΠΑ ούτε στον Καναδά μπορούσε η αστική τάξη να επιτρέψει την καθιέρωση της Πρωτομαγιάς ως ημέρας των εργατών. Έτσι, από το 1894 κιόλας, το καναδικό κοινοβούλιο και το πολιτειακό Κονγκρέσσο ψήφισαν νόμο ο οποίος καθιέρωνε ως "ημέρα της εργασίας" (προσοχή: της εργασίας, όχι των εργαζομένων) την πρώτη Δευτέρα κάθε Σεπτέμβρη. Εννοείται ότι αυτός ο νόμος ισχύει ακόμη.


Μιας και μιλάμε για την παγκόσμια καθιέρωση της Πρωτομαγιάς ως ημέρας της εργατιάς, ας πούμε και δυο λόγια για τον τόπο μας. Στην Ελλάδα, η πρώτη πρωτομαγιάτικη εργατική κινητοποίηση διοργανώθηκε από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη το 1894, με την συμμετοχή 2.000 ανθρώπων στο Καλλιμάρμαρο. Οι συγκεντρωμένοι ενέκριναν ψήφισμα, το οποίο επέδωσε ο Καλλέργης στον πρόεδρο της Βουλής αλλά εκείνος αρνήθηκε να το διαβάσει, προκαλώντας την οργή τού Καλλέργη. Αποτέλεσμα: ο Καλλέργης συνελήφθη, ξυλοκοπήθηκε και φυλακίστηκε ως ταραχοποιός.

Θα έπρεπε να περάσουν 17 ολόκληρα χρόνια και να φτάσει το 1911 για να αποφασίσουν ξανά οι έλληνες εργάτες να γιορτάσουν την πρωτομαγιά τους. Στην Αθήνα, οι εκδηλώσεις οργανώνονται στο Μετς από τον σοσιαλιστή Νίκο Γιαννιό και τους συντρόφους του, οι οποίοι συλλαμβάνονται επειδή... δεν είχαν άδεια (αργότερα αφέθηκαν ελεύθεροι).

Η είδηση της απέλασης του Μπεναρόγια
(Εφημερίδα Εμπρός, 8/6/1914)

Στην πολυπολιτισμική Θεσσαλονίκη, η οποία δεν ανήκει ακόμη στο ελληνικό κράτος, την οργάνωση των πρωτομαγιάτικων κινητοποιήσεων αναλαμβάνει η σοσιαλιστική οργάνωση Φεντερασιόν, του μαχητικού σοσιαλιστή Αβραάμ Μπεναρόγια (γνωστού ως "ο κόκκινος Αβραάμ"). Ο Μπεναρόγια είχε κάνει μια πρώτη προσπάθεια εορτασμού της Πρωτομαγιάς και το 1909 (κάτι που δεν είχε ξαναγίνει σε έδαφος της οθωμανικής αυτοκρατορίας) αλλά δεν κατάφερε να μαζέψει παρά μερικούς φίλους του και καμπόσους εβραίους (ο ίδιος είχε ισπανοεβραϊκή καταγωγή). Όμως, το 1911 η συμμετοχή του κόσμου (ανεξαρτήτως φυλής ή θρησκεύματος) στις εκδηλώσεις είναι τόσο μεγάλη ώστε οι νεότουρκοι επεμβαίνουν, διαλύουν τις συγκεντρώσεις με την βία και συλλαμβάνουν τον Μπεναρόγια, τον οποίο εν τέλει εξορίζουν οι έλληνες τρία χρόνια αργότερα.

Μιας κι ακολουθούν οι βαλκανικοί πόλεμοι και ο Πρώτος Παγκόσμιος, μοιραία η επόμενη εργατική πρωτομαγιά γιορτάζεται το 1919. Τις εκδηλώσεις διοργανώνει σε 12 πόλεις όλης της χώρας (πλην Αθήνας και Πειραιά, όπου δεν χορηγήθηκε η απαραίτητη κρατική άδεια) η ΓΣΕΕ, η οποία είχε ιδρυθεί έναν χρόνο πρωτύτερα.

Παρά τις αντιδράσεις των αστικών κυβερνήσεων και τον υπερβάλλοντα ζήλο των δυνάμεων ασφαλείας, ως τότε οι πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις γίνονταν αναίμακτα στην χώρα μας. Θα έπρεπε να φτάσει η πρωτομαγιά τού 1926 (ειρωνική λεπτομέρεια: στην εξουσία βρίσκεται η κυβέρνηση του δημοκράτη Αλέξανδρου Παπαναστασίου) για να πέσει ο πρώτος νεκρός. Αλλά οι νεκροί τής Πρωτομαγιάς είναι μια άλλη, μεγάλη ιστορία...