Καλημέρα Μπελογιάννη

Η πληγή μας μεγαλώνει μέρα με τη μέρα, το ίδιο κι η πίστη μας.
Θα φέρουμε την κληρονομιά σου στους ώμους μας,
ως την πόρτα του ήλιου, Μπελογιάννη. 
Καλημέρα αδέρφια μου.
Καλημέρα ήλιε.
Καλημέρα κόσμε.
Ο Μπελογιάννης μας έμαθε άλλη μια φορά
πώς να ζούμε και πώς να πεθαίνουμε.

 (Γιάννης Ρίτσος, "Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο")

Την Κυριακή 30 Μαρτίου 1952, λίγο μετά τις 4 το πρωί, το "γελαστό παιδί", ο Νίκος Μπελογιάννης και οι τρεις σύντροφοί του (Νίκος Καλούμενος, Ηλίας Αργυριάδης και Δημήτρης Μπάτσης) στήνονται απέναντι από το εκτελεστικό απόσπασμα, στου Γουδή και εκτελούνται δια τυφεκισμού.

Ο Νίκος Μπελογιάννης γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1915. Από παιδική ηλικία γαλουχήθηκε με τα ιδανικά του κομμουνισμού και από νωρίς, στα φοιτητικά του κιόλας χρόνια, στη Νομική Αθηνών, στοχοποιείται λόγω της πολιτικής του δράσης. Από το 1934 ο Μπελογιάννης είναι μέλος του ΚΚΕ. Η δυναμική του παρουσία στην πολιτική ζωή της Αμαλιάδας, ως γραμματέας της τοπικής οργάνωσης, δημιουργεί ρίξεις με την καθεστωτική τάξη και σύντομα συλλαμβάνεται και εξορίζεται.

Το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου του 1936, του Ιωάννη Μεταξά, σηματοδοτεί και την έναρξη ενός ανηλεούς αντικομουνιστικού μένους. Οι φυλακίσεις, οι εξορίες και τα βασανιστήρια σημάδεψαν τη ζωή του Νίκου Μπελογιάννη. Την στιγμή που οι ναζί εισβάλουν στην Ελλάδα, ο Μπελογιάννης βρίσκεται κρατούμενος στις φυλακές Ακροναυπλίας. Ζητά την ελευθερία του για συμμετάσχει στον πόλεμο αλλά η κυβέρνηση αρνείται. Καταφέρνει να αποδράσει και εντάσσεται στον ΕΛΑΣ ως καπετάνιος μεραρχίας στην Πελοπόννησο.

Με την απελευθέρωση της χώρας από τους ναζί και το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου ο Μπελογιάννης αναλαμβάνει ρόλο Πολιτικού Επιτρόπου της 10ης Μεραρχίας του Δημοκρατικού Στρατού. Από αυτή τη θέση θα παλέψει για τα ιδανικά του μέχρι και την τελευταία στιγμή της εμφύλιας σύρραξης. Το 1949, μετά την ήττα, εγκαταλείπει τη χώρα, βρίσκοντας προσωρινό καταφύγιο στις γειτονικές σοσιαλιστικές χώρες.

Ένα χρόνο αργότερα τον Ιούνιο του 1950, ως μέλος πλέον της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, επιστρέφει στην Ελλάδα, με εντολή να ανασυγκροτήσει και να οργανώσει τους μηχανισμούς του ΚΚΕ, το οποίο έχει με νόμο κηρυχθεί παράνομο, προδοτικό και ξενοκίνητο κόμμα, το οποίο δρα κατά της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδας.

Τον Δεκέμβριο του 1950 συλλαμβάνεται, μαζί με 93 συντρόφους του, και μετά από εννιά μήνες βασανιστηρίων, οδηγείται τον Οκτώβριο του 1951 ενώπιον εκτάκτου στρατοδικείου, το οποίο αποτελούσαν οι Ανδρέας Σταυρόπουλος (πρόεδρος), Γεώργιος Παπαδόπουλος (ο κατοπινός αρχηγός τής απριλιανής χούντας), Νικόλαος Κομιάνος, Γεώργιος Κοράκης, και Θεόδωρος Κυριακόπουλος. Ο Μπελογιάννης καταδικάζεται σε θάνατο και η εύθραυστη μετεμφυλιακή ισορροπία της ελληνικής κοινωνίας κινδυνεύει.

"Τα δικαστήριά σας είναι δικαστήρια σκοπιμότητας. Γι’ αυτό δε ζητώ την επιείκειά σας. Αντικρίζω την καταδικαστική σας απόφαση με περηφάνια και ηρεμία. Με το κεφάλι ψηλά θα σταθώ μπροστά στο εκτελεστικό σας απόσπασμα. Αλλά είμαι σίγουρος πως θά 'ρθει η μέρα που οι ίδιοι δικαστές, που τώρα με δικάζουν, θα ζητήσουν χάρη απ’ τον ελληνικό λαό. Δεν έχω άλλο τίποτε να πω", δηλώνει ο Μπελογιάννης κλείνοντας την απολογία του.

Η διεθνής κατακραυγή αναγκάζει τον τότε πρωθυπουργό Νικόλαο Πλαστήρα να ανακοινώσει την άρση της απόφασης. Ωστόσο ο Μπελογιάννης και μερικοί ακόμη σύντροφοί του θα δικαστούν και πάλι με την κατηγορία της κατασκοπείας, η οποία θα ενισχυθεί όταν οι αρχές ανακοινώνουν στις 14 Νοεμβρίου 1951 ότι βρήκαν παράνομους ασύρματους σε χώρους κομμουνιστών σε Καλλιθέα και Γλυφάδα.

Στις 15 Φεβρουαρίου 1952 ξεκινάει το δεύτερο μέρος της πολύκροτης δίκης, η οποία έσπασε τα σύνορα της Ελλάδας και κέντρισε το ενδιαφέρον της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης. Ο Μπελογιάννης ενώπιον του Διαρκούς Στρατοδικείου Αθηνών, αντικρούει όλες τις κατηγορίες περί κατασκοπείας και δηλώνει: "Εμείς αγαπάμε την Ελλάδα και το λαό της περισσότερο από εκείνους που μας κατηγορούν. Το αποδείξαμε τότε που η λευτεριά, η ανεξαρτησία και η εδαφική ακεραιότητα βρίσκονταν σε κίνδυνο. Παλεύουμε για να ξημερώσουν και για την πατρίδα μας καλύτερες μέρες, χωρίς πείνα και πόλεμο. Κι αν χρειαστεί θυσιάζουμε γι’ αυτό και τη ζωή μας".

Το παρακάτω απόσπασμα από την δίκη είναι αρκετά γνωστό αλλά εξακολουθεί να φέρνει χαμόγελο στα χείλη τού κάθε αναγνώστη, όσες φορές κι αν το διαβάσει. Στο βήμα καταθέτει ο αστυνομικός Αγγελόπουλος. Ο Μπελογιάννης παίρνει άδεια από τον πρόεδρο να απευθύνει ερωτήσεις στον μάρτυρα:
- Μπελογιάννης: Ισχυρίζεσθε ότι συνωμότησα κατά της Ελλάδος επειδή ήρθα εδώ για να εφαρμόσω τις αποφάσεις τής Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Σωστά, κύριε μάρτυς;
- Αγγελόπουλος: Σωστά.
- Μπελογιάννης: Οι αποφάσεις αυτές λένε ότι βάση της δράσης του ΚΚΕ είναι ο αγώνας για το ψωμί, τις δημοκρατικές ελευθερίες και την ειρήνη. Έτσι δεν είναι, κύριε μάρτυς;
- Αγγελόπουλος: Έτσι.
- Μπελογιάννης: Επομένως, κύριε μάρτυς, ο αγώνας για το ψωμί, τις δημοκρατικές ελευθερίες και την ειρήνη είναι συνωμοσία κατά της Ελλάδας;
- Αγγελόπουλος (δείχνει ολοφάνερα ότι τα έχει χαμένα): Όχι.
- Μπελογιάννης (με πλατύ χαμόγελο): Ευχαριστώ πολύ, κύριε μάρτυς. Αυτό ήθελα να ακούσω.

Την 1η Μαρτίου, ο Νίκος Μπελογιάννης, κρατώντας ένα γαρύφαλλο, όπως κάθε μέρα κατά τη διάρκεια της δίκης, ακούει τον πρόεδρο του στρατοδικείου να ανακοινώνει ότι μαζί με επτά συντρόφους του (Δημήτρης Μπάτσης, Ηλίας Αργυριάδης, Νίκος Καλούμενος, Τάκης Λαζαρίδης, Χαρίλαος Τουλιάτος, Μιλτιάδης Μπισμπιάνος και Έλλη Ιωαννίδου) καταδικάζεται σε θάνατο.

Λίγες ημέρες αργότερα, έρχεται στο φως της δημοσιότητας ένα γράμμα από το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Νίκο Πλουμπίδη, με το οποίο αναλαμβάνει κάθε ευθύνη για την οργάνωση του ΚΚΕ στην Ελλάδα και υπόσχεται να παραδοθεί στις αρχές με αντάλλαγμα να μην εκτελεστεί ο Νίκος Μπελογιάννης. Το ΚΚΕ καταγγέλλει αμέσως αυτό το γράμμα ως πλαστό (σήμερα έχει αποδεχτεί ότι ήταν γνήσιο και δεν κατασκευάστηκε από την ασφάλεια) αλλά η κυβέρνηση επιμένει στην γνησιότητά του. Παρά ταύτα, το υπουργείο εσωτερικών ανακοινώνει ότι η κυβέρνηση δεν εκβιάζεται και αρνείται να διαπραγματευτεί με τον Πλουμπίδη, ο οποίος είναι έτσι κι αλλοιώς καταζητούμενος.

Οι προσπάθειες και οι διεθνείς πιέσεις για απόδοση χάριτος στον Μπελογιάννη εντείνονται. Η κυβέρνηση και κυρίως το παρακράτος ανησυχούν για το κλίμα συμπάθειας που διαμορφώνεται παγκοσμίως υπέρ των καταδικασμένων και προ παντός υπέρ του Μπελογιάννη. Βιάζονται. Θέλουν να προλάβουν πριν οι πιέσεις ενταθούν τόσο ώστε να υποχρεωθούν να ακυρώσουν την ποινή. Έτσι, ο βασιλικός επίτροπος παίρνει εντολή να ανακοινώσει στους μελλοθάνατους ότι για τους Μπελογιάννη, Καλούμενο, Αργυριάδη και Μπάτση δεν εγκρίθηκε η αίτηση χάριτος. Την επόμενη μέρα, 30 Μαρτίου 1952, ξημερώματα Κυριακής και πριν χαράξει, οι τέσσερις εκτελούνται.


Πόσο μικρή είναι τούτη η λευτεριά μπροστά στην άγρια λευτεριά
να βγάζεις την καρδιά σου σα γαρύφαλλο απ' τον κόρφο σου
για να μοσκοβολάν τα σύμπαντα θυσία και ειρήνη. 
Καλημέρα ανθρώποι μου. 
Καλημέρα ήλιε. 
Καλημέρα Μπελογιάννη. 

(Γιάννης Ρίτσος, "Ο άνθρωπος με το γαρύφαλλο")