Η Συμφωνία τού Λονδίνου, 27/2/1953

Αν ανήκετε σ' εκείνους που δεν καταλαβαίνουν τι διάβολο συνέβη και η κατεστραμμένη από δυο παγκόσμιους πολέμους Γερμανία κατάφερε κι έγινε οικονομική υπερδύναμη, προφανώς δεν έχετε ακούσει για την Συμφωνία του Λονδίνου, η οποία υπεγράφη στις 27 Φεβρουαρίου 1953. Κι επειδή δεν βλάφτει να μαθαίνουμε λίγη Ιστορία (ίσα-ίσα!), ας ρίξουμε μια ματιά σ' αυτή την συμφωνία.

Όλα άρχισαν τον Οκτώβριο του 1950. Η ανησυχία των "δυτικών συμμάχων" (ΗΠΑ, Αγγλία, Γαλλία) για την ισχυροποίηση της Σοβιετικής Ένωσης εντεινόταν όλο και περισσότερο, καθώς έβλεπαν τις χώρες της ανατολικής Ευρώπης να προδένονται στο σοβιετικό άρμα η μία μετά την άλλη. Έτσι, άρχισαν να εξετάζουν την περίπτωση επανισχυροποίησης της Γερμανίας, η οποία θα έπαιζε τον ρόλο τού αναχώματος σε περίπτωση που ο Στάλιν αποφάσιζε να εξαπλωθεί δυτικώτερα.

Πρώτο βήμα ήταν η συγκρότηση μιας τετραμερούς επιτροπής (με την συμμετοχή και της Γερμανίας), η οποία θα καθόριζε το ακριβές ύψος του γερμανικού χρέους. Τον Ιούνιο του 1951, η επιτροπή ολοκλήρωσε το έργο της, προσδιορίζοντας το προπολεμικό χρέος τής Γερμανίας σε 22,6 δισ. μάρκα και το μεταπολεμικό σε 16,2 δισ., ήτοι συνολικά 38,8 δισ. μάρκα. Αυτά τα τεράστια ποσά σαφώς και δεν μπορούσαν να αποπληρωθούν και, μάλιστα, με τους τόκους να τρέχουν. Οπότε, έπρεπε να διευθετηθούν.

Η διευθέτηση του εν λόγω χρέους έγινε το 1953 στο Λονδίνο, κατά την σύσκεψη η οποία κατέληξε στην συμφωνία τής 27ης Φεβρουαρίου. Εκεί, "οι τρεις χώρες δηλώνουν πεπεισμένες ότι η γερμανική ομοσπονδιακή κυβέρνηση συμμερίζεται την θέση τους και η αποκατάσταση της γερμανικής πίστωσης υπόκειται σε κατάλληλη διευθέτηση του γερμανικού χρέους, η οποία εξασφαλίζει σε όλους τους συμμετέχοντες μια δίκαιη διαπραγμάτευση, λαμβάνοντας υπόψη τα οικονομικά προβλήματα της Γερμανίας". Ποιά ήταν η "κατάλληλη διευθέτηση του γερμανικού χρέους"; Το κούρεμά του "με την ψιλή"! Η επιτροπή προσδιόρισε την προπολεμική οφειλή τής Γερμανίας σε 7,5 δισ. μάρκα και την μεταπολεμική σε 7 δισ., ήτοι συνολικά σε 14,5 δισ μάρκα, ποσό που αντιστοιχούσε μόλις στο 37,4% του αρχικά προσδιορισθέντος.

Όσο κι αν αυτή η μεγάλη έκπτωση είναι κάτι παραπάνω από σημαντική, οι υπόλοιποι όροι τής συμφωνίας θεωρούνται ακόμη σπουδαιότεροι για την κατεστραμμένη γερμανική οικονομία. Μια απλή αναφορά τους καθιστά σαφές ότι η όλη συμφωνία έγινε υπό το πρίσμα πως η Γερμανία θα έπρεπε να αποπληρώνει τα χρέη της δίχως να κάνει παραχωρήσεις στο επίπεδο ανάπτυξης και βελτίωσης των συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού της. Δηλαδή, η συνθήκη εξασφάλιζε ότι η Γερμανία θα ξεπλήρωνε τα χρέη της δίχως να φτωχαίνει. Ιδού μερικοί ενδεικτικοί όροι τής συμφωνίας:

(α) Οι πληρωμές των χρεών θα γίνονταν είτε σε σκληρό νόμισμα είτε σε γερμανικό μάρκο, κατ' επιλογή του οφειλέτη. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι τού χρέους θα μπορούσε να πληρωθεί με φρεσκοτυπωμένο από την γερμανική κεντρική τράπεζα χρήμα. Στην πράξη, η Γερμανία πλήρωσε σχεδόν το σύνολο της οφειλής της με μάρκα.

(β) Οι πιστώτριες χώρες συμφώνησαν να μειώσουν τις εξαγωγές τους προς την Γερμανία, ενισχύοντας παράλληλα τις γερμανικές βιομηχανίες ώστε να παράγουν τα αντίστοιχα προϊόντα. Με τον τρόπο αυτό, οι πιστωτές αποδέχτηκαν την κατά 66% μείωση των εξαγωγών τους προς την Γερμανία, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην μετατροπή τού εμπορικού ισοζυγίου της χώρας από αρνητικό σε θετικό. Σημειωτέον ότι στις πιστώτριες χώρες που αποδέχτηκαν αυτόν τον όρο συμπεριλαμβάνονται Βέλγιο, Ολλανδία Σουηδία και Ελβετία, οι οποίες συμμετείχαν στην σύσκεψη.

(γ) Για να βοηθήσουν περισσότερο την ανάπτυξή της, οι πιστώτριες χώρες έδωσαν στην Γερμανία την δυνατότητα να παράγει προϊόντα όχι μόνο για τηυν ικανοποίηση των εγχώριων αναγκών της αλλά και για εξαγωγή. Ουσιαστικά, δηλαδή, της παραχώρησαν ένα κομμάτι από την δική τους διεθνή πίττα.

Επί πλέον, οι πιστώτριες χώρες δεσμεύτηκαν ότι δεν θα είναι ιδιαίτερα αυστηρές σχετικά με την συνέπεια των γερμανών στις πληρωμές τους: "Η ικανότητα της Γερμανίας να πληρώσει τις δημόσιες και ιδιωτικές οφειλές της, δεν σημαίνει μόνο την ικανότητα να πραγματοποιεί τακτικές πληρωμές σε γερμανικά μάρκα χωρίς πληθωριστικές συνέπειες, αλλά επίσης ότι η οικονομία της χώρας μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της, με βάση το τρέχον ισοζύγιο πληρωμών της. Ο υπολογισμός τής ικανότητας αποπληρωμής τής Γερμανίας απαιτεί να αντιμετωπιστούν μερικά προβλήματα όπως (α) η μελλοντική παραγωγική ικανότητα της Γερμανίας, ιδίως όσον αφορά την παραγωγική ικανότητα των εξαγωγών της, καθώς και η ικανότητα υποκατάστασης των εισαγωγών, (β) η δυνατότητα της πώλησης των γερμανικών προϊόντων στο εξωτερικό, (γ) οι μελλοντικές πιθανές εμπορικές συνθήκες και (δ) τα οικονομικά μέτρα που θα απαιτηθούν για την διασφάλιση πλεονάσματος από τις εξαγωγές". Δηλαδή, ούτε λίγο ούτε πολύ, οι πιστωτές αποδέχτηκαν ότι ο οφειλέτης τους θα μπορεί να πληρώνει όποτε ευκολύνεται και αν τον βολεύει!

Κι αν όλα αυτά φαντάζουν απίστευτα, δείτε και το...απιστευτότερο: "Σε περίπτωση διαφορών με τους πιστωτές, σε γενικές γραμμές, αρμόδια θα είναι τα γερμανικά δικαστήρια. Ρητά αναφέρεται ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις, τα γερμανικά δικαστήρια μπορούν να αρνηθούν την εκτέλεση απόφασης ενός αλλοδαπού δικαστηρίου ή αρχής διαιτησίας, ιδίως όταν η εκτέλεση της απόφασης αντιτίθεται προς τη δημόσια τάξη"(!!). Θυμίζω εδώ ότι, αν η Ελλάδα αθετήσει οποιονδήποτε όρο των μνημονίων που έχει υπογράψει, θα συρθεί σε βρεττανικό δικαστήριο, σύμφωνα με τους όρους που έχουμε αποδεχτεί και συνυπογράψει.

Σαντιγύ στην παραπάνω τούρτα ήταν η μείωση των επιτοκίων των γερμανικών οφειλών σε επίπεδα από 0% (!!!) μέχρι το πολύ 5% και κερασάκι οι δωρεές των ΗΠΑ προς την Γερμανία (1,17 δισ. δολλάρια από το σχέδιο Μάρσαλ και 200 εκατ. δολλάρια από την USAID).

Και μετά απ' όλα αυτά, έρχονται σήμερα η Μέρκελ με τον Σόιμπλε να μας πουλήσουν τσαμπουκά... Βρε ουστ!


Εργογραφία - Πηγές - Άρθρα
 - Το κείμενο της συμφωνίας μαζί με τα παραρτήματα που προστέθηκαν αργότερα: "Agreement on German External Debts".
- Συνοπτική παρουσίαση στην αγγλική Wikipedia: "Agreement on German External Debts"
- Eric Toussaint, "The Marshall Plan and the Debt Agreement on German debt", 2006.
- Timothy Guinnane, "Financial Vergangenheitsbewältigung: The 1953 London Debt Agreement", 2004.
- Richard Buxbaum, "The London Debt Agreement of 1953 and ιts Consequences",2005.
- Jürgen Kaiser, "One Made it Out of the Debt Trap - Lessons from the London Debt Agreement of 1953 for Current Debt Crises", 2013.
- Richard Newbury, "The London 1953 German Debt Agreement creates the German Economic Miracle", 2012.
- Joachim Lau - Στέφανος Φουρτουνίδης, "Η Γερμανία και η ασυλία δικαιοδοσίας", 2011.