Και πάλι η υπερσυσσώρευση (με αφορμή ένα σχόλιο)

Στο χτεσινό σημείωμα προστέθηκε ένα σχόλιο εξαιρετικά ενδιαφέρον από την άποψη ότι ανοίγει μια μεγάλη συζήτηση. Σήμερα, λοιπόν, θα παραβιάσω την αρχή μου να μη σχολιάζω σχόλια αναγνωστών και θα υποκύψω στον πειρασμό να συνεχίσω αυτήν την συζήτηση. Φυσικά, έχω ορισμένες διαφωνίες με το περιεχόμενο του σχολίου αλλά, διάβολε, οι γονιμώτερες συζητήσεις γίνονται όταν υπάρχουν διαφωνίες! Αν είναι να συμφωνούμε σε όλα, τί να κουβεντιάζουμε;

Για παράδειγμα, η πρώτη μου διαφωνία (ελάχιστης σημασίας, το παραδέχομαι) έχει να κάνει με τον ισχυρισμό ότι "εν μέσω κρίσης, παράγονται και πωλούνται κάθε χρόνο περισσότερα αυτοκίνητα". Τα δημοσιευμένα στοιχεία δείχνουν ακριβώς το αντίθετο: στην Ευρώπη, η οποία βρίσκεται στο κέντρο τής κρίσης, οι πωλήσεις αυτοκινήτων μειώνονται διαρκώς ("Europe's car market keeps shrinking", "Σε ελεύθερη πτώση οι πωλήσεις αυτοκινήτων στην Ευρώπη", "Μείωση των πωλήσεων αυτοκινήτων σε όλη την Ευρώπη-άνοδος στη Γερμανία" κλπ). Αλλά είπαμε ότι αυτό δεν είναι τόσο σημαντικό.

Σημαντικώτερη είναι η διαφωνία μου ως προς το ότι "υπάρχουν...πολλοί τρόποι στο τρέχον σύστημα για να αντιμετωπισθεί η υπερσυσσώρευση κεφαλαίων, αποτελεσματικότεροι από τους παγκόσμιους πολέμους". Λυπάμαι που το λέω αλλά η αποτελεσματικώτερη ώθηση που δέχτηκε ποτέ ο καπιταλισμός στην ιστορία του είναι εκείνη που του πρόσφερε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος (πιο σωστά: η καταστροφή που προκάλεσε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος). Ανάλογα σημαντική ήταν η ωφέλεια των καπιταλιστών και από τον πόλεμο στο Ιράκ ενώ εξαιρετικά σημαντική είναι η "βοήθεια" που δέχονται από τις -εντέχνως διατηρούμενες- εστίες πολέμων στην Αφρική. Επίσης, αξίζει να σημειώσουμε τα οφέλη τού καπιταλισμού ακόμη και από μικρότερης έκτασης συγκρούσης, όπως στην πρώην Γιουγκοσλαβία ή, πιο πρόσφατα, στην Λιβύη. Τέλος, ας μη ξεχνάμε ότι η θεωρία τού Κέυνς δοξάστηκε ακριβώς με την λήξη τού Β' Π.Π.

Όσο για τους "πολλούς τρόπους" στους οποίους αναφέρεται αόριστα ο σχολιογράφος, τούτο "έδει δείξαι" (= έπρεπε να αποδεικνύεται). Προσωπικώς, πλην της καταστροφής τμήματος του συσσωρευμένου κεφαλαίου, δεν γνωρίζω άλλον τρόπο ο οποίος να οδηγεί σε διευρυμένη αναπαραγωγή των αποθησαυρισμάτων. Όλα τα άλλα είναι ημίμετρα αμφισβητούμενης αποτελεσματικότητας. Κραυγαλέο παράδειγμα αποτελούν τα διάφορα μνημόνια, τα οποία επιχειρούν να "επανεκκινήσουν" τα βαλτωμένα κεφάλαια, δίχως αποτέλεσμα.

Εκεί όπου συμφωνώ -εν πολλοίς- με τον σχολιογράφο είναι σε όσα σχετίζονται με την "κρίση χρέους" (ακριβέστερα: με την "κρίση κρατικού χρέους"). Είναι εμφανές ότι το χρέος είναι αποτέλεσμα της παρέμβασης του καπιταλιστικού κράτους στον οικονομικό κύκλο, με στόχο να διευκολύνει την αναπαραγωγή του κοινωνικού κεφαλαίου σε διευρυμένη κλίμακα. Με απλούστερα λόγια: το κρατικό χρέος συνίσταται στην πολύμορφη ενίσχυση του κεφαλαίου από τα κρατικά ταμεία. Βεβαίως, η οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την εκτόξευση του κρατικού χρέους στα ύψη (λόγω της παρέμβασης που προαναφέρθηκε), δυσκολεύει αφάνταστα την εξεύρεση πολιτικής λύσης προς όφελος του κεφαλαίου, αφού τα διογκωμένα χρέη στερούν αυτήν την δυνατότητα.

Κλασσικό -και γνωστό σε όλους- παράδειγμα συνιστούν οι κρατικές παρεμβάσεις ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν προκειμένου να στηριχθούν τραπεζικοί και άλλοι επιχειρηματικοί όμιλοι που πλήγηκαν από την καπιταλιστική κρίση. Όμως, εμείς θα κλείσουμε το σημερινό μας σημείωμα με ένα πολύ λιγώτερο γνωστό παράδειγμα: της Ιαπωνίας.

Η ιδιομορφία τής Ιαπωνίας είναι ότι την περίοδο 2000-2005 παρουσίασε αρνητικό πληθωρισμό, το 2006 ο πληθωρισμός ανήλθε στο 0,24%, το 2007 στο 0,06% και το 2008 στο 1,38%. Ουσιαστικά, δηλαδή, μιλάμε για αποπληθωρισμό κι έχουμε ξαναπεί ότι ο αποπληθωρισμός αποτελεί αρνητική εξέλιξη για τον καπιταλισμό. Γιατί; Διότι όταν φέτος οι τιμές είναι 100 και του χρόνου μειώνονται στο 99, αυτό πολύ απλά σημαίνει ότι δεν μπορεί να αναπαραχθεί το κεφάλαιο. Οι καπιταλιστές επένδυσαν κεφάλαιο 100 και αυτό, μετά από μια πλήρη περιστροφή, επέστρεψε μόλις 99. Άρα έχουμε καταγραφή ζημιών. Κατανοητό ως εδώ; Ταυτόχρονα, βλέπουμε την ιαπωνική οικονομία της περιόδου 2000-2008 να ψευτοαναπτύσσεται με μέσο ετήσιο ρυθμό 0,84% αλλά το 2009 να καταγράφει πτώση 5,2%. Καραμπινάτη κρίση υπερσυσσώρευσης κεφαλαίου.

Πάμε παρακάτω. Κατά την ίδια περίοδο, το κρατικό χρέος της Ιαπωνίας εκτινάχτηκε από 106,1% του ΑΕΠ το 2000, στο 178% το 2008, δίνοντας στην χώρα την "τιμή" να διαθέτει το μεγαλύτερο χρέος στον κόσμο, τόσο σε απόλυτους όσο και σε σχετικούς αριθμούς. Είναι γνωστό ότι οι κυβερνήσεις τής χώρας αυτής επιδοτούν με τεράστια ποσά τις εξαγωγικές τους βιομηχανίες, ώστε οι τελευταίες να πωλούν τα εμπορεύματά τους στη διεθνή αγορά σε ανταγωνιστικές τιμές. Από την άλλη, όταν η χώρα αντιμετωπίζει οικονομική κρίση, για να είναι κερδοφόρες οι επιχειρήσεις στην εσωτερική αγορά, πρέπει επίσης να τις επιχορηγήσει το καπιταλιστικό κράτος όσο κι αν δυσκολεύεται. Φυσικά, ο μόνος ζημιωμένος είναι ο ιαπωνικός λαός, στις πλάτες του οποίου φορτώνεται το τεράστιο αυτό κρατικό χρέος.