Το 1996 μπαίνει με φούρια, καθώς στις 18 Ιανουαρίου ο Σημίτης βρίσκεται στην εξουσία (μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου για λόγους υγείας) ενώ περί τα τέλη του μηνός κορυφώνεται η κρίση των Ιμίων, η οποία είχε αρχίσει από τις 26 Δεκεμβρίου 1995. Τον Απρίλιο, στην έκθεσή του για το 1995, ο διοικητής της ΤτΕ δεν ξεφεύγει από την τακτική των τελευταίων προκατόχων του: επαινεί την κυβέρνηση για το έργο της αλλά της τραβάει και το αφτί σε κάποια ζητήματα: "Κύρια χαρακτηριστικά της ελληνικής οικονομίας το 1995 ήταν η σημαντική πρόοδος που σημειώθηκε προς τη σταθεροποίηση, σε συνδυασμό με ταχύτερη άνοδο της οικονομικής δραστηριότητας, αλλά και η περιορισμένη διαρθρωτική προσαρμογή, η οποία δεν επέτρεψε την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των βαθύτερων αδυναμιών της οικονομίας".
Ο Παπαδήμος διαπιστώνει "περαιτέρω υποχώρηση του πληθωρισμού κατά 3 περίπου εκατοστιαίες μονάδες (...), περιστολή του ελλείμματος του ευρύτερου κυβερνητικού τομέα κατά 3 περίπου εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ (...), περιορισμό στο 3% του ρυθμού διολίσθησης της δραχμής έναντι της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Μονάδας (ECU)" και συμπεραίνει ότι όλα αυτά συνετέλεσαν "στην εισροή επιχειρηματικών κεφαλαίων από το εξωτερικό, με αποτέλεσμα να συμπιεστεί ακόμη περισσότερο το μέσο κόστος χρηματοδότησης της οικονομίας". Από την άλλη, όμως, "δύο οικονομικά μεγέθη τα οποία δεν εξελίχθηκαν ικανοποιητικά ήταν η ανεργία και το ισοζύγιο πληρωμών". Ο Παπαδήμος εκτιμά ότι για την αύξηση της ανεργίας φταίνε "η εισροή μεταναστών" και "η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό" (αν και διαπιστώνει ότι οι επιχειρήσεις δεν αύξησαν τις θέσεις εργασίας όσο θα έπρεπε) ενώ για το ισοζύγιο πληρωμών ευθύνεται το ότι καλύψαμε πολλές από τις ανάγκες μας όχι με αύξηση της παραγωγής αλλά με εισαγωγές.
Πατώντας στις τελευταίες διαπιστώσεις, ο διοικητής της ΤτΕ συστήνει "άμεση προώθηση μέτρων που θα ενισχύουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας", όπως διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (λιγώτερο κράτος), ιδιωτικοποιήσεις, εισοδηματικοί περιορισμοί (μείωση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων), ελάφρυνση της φορολόγησης των επιχειρήσεων, μείωση του μη μισθολογικού κόστους, κίνητρα για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (επιδοτήσεις) κλπ.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να σταθούμε λίγο για να κάνουμε μια διαπίστωση, την οποία θα βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας. Αν μέχρι και τον Ζολώτα η Τράπεζα της Ελλάδος είχε ως πυξίδα την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, από εκεί και πέρα η πολιτική της στοχεύει στην "ευρωπαϊκή ολοκλήρωση", δηλαδή στην συμμόρφωση προς όσα εντέλλονται οι Βρυξέλλες (συνθήκες Μάαστριχτ και αργότερα Λισαβόνας, οικονομική και νομισματική ένωση κλπ). Συνεπώς, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι εκθέσεις όλων των μετά Ζολώτα διοικητών της προτείνουν την λήψη μέτρων που πολλά χρόνια αργότερα λήφθηκαν και λαμβάνονται στα πλαίσια των μνημονίων.
Κατ' επέκταση, δεν υπάρχει λόγος να κουράζω πλέον τον αναγνώστη αποδελτιώνοντας τις εκθέσεις αυτές ως προς το συγκεκριμένο σημείο. Το δείγμα που διαβάσατε πιο πάνω επαναλαμβάνεται (είτε ακριβώς είτε σε παραλλαγή) σε όλες σχεδόν τις εκθέσεις τού Παπαδήμου και των διαδόχων του μέχρι και σήμερα. Το μοτίβο είναι μονότονο: ιδιωτικοποιήσεις, λιγώτερο κράτος, δημοσιονομική προσαρμογή με μείωση της δημόσιας δαπάνης, μείωση του κόστους εργασίας ως απαραίτητο μέτρο για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, ελάφρυνση της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων κλπ. Με δυο λόγια, μιλάμε για εκθέσεις που σχεδόν προανναγγέλουν τα μνημόνια.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στην έκθεση για το 1995, όπου ο Παπαδήμος διαπιστώνει κάτι ενδιαφέρον: "Το δημοσιονομικό έλλειμμα, παρά τον αισθητό περιορισμό του το 1995, εξακολουθεί να είναι το υψηλότερο μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρίσκεται σε επίπεδο περίπου τριπλάσιο της τιμής αναφοράς που καθορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ για συμμετοχή στη νομισματική ένωση. Επιπλέον, η απόκλιση του δημόσιου χρέους από το αντίστοιχο κριτήριο σύγκλισης παραμένει μεγάλη. Παρά τη μείωση των δανειακών αναγκών του ευρύτερου κυβερνητικού τομέα, εκτιμάται ότι το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σε 111,7% του ΑΕΠ στο τέλος του 1995, από 110,4% στο τέλος του 1994 (...) Το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής δεν έφθασε ακόμη στο επίπεδο που απαιτείται για να αποτραπεί η περαιτέρω άνοδος του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν" (*).
Πού είναι το ενδιαφέρον; Βρισκόμαστε στις αρχές τού 1996 και ο Παπαδήμος ξέρει ότι σε πέντε χρόνια η χώρα θα ενταχθεί πλήρως στην ΟΝΕ. Επίσης, ξέρει ότι οι χώρες της ΟΝΕ δεν πρέπει να έχουν έλλειμμα μεγαλύτερο από 3% και χρέος μεγαλύτερο από 60% του ΑΕΠ. Καθώς το χρέος αυξάνεται διαρκώς, πώς περίμενε ο διοικητής της ΤτΕ την κατακόρυφη μείωσή του σε μια πενταετία; Κρατήστε τώρα μια σημείωση κι αυτό θα το δούμε όταν έρθει η ώρα.
Πάντως, η έκθεση της επόμενης χρονιάς διαπιστώνει τα ίδια προβλήματα με το 1995: "το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε, ενώ η ανεργία σημείωσε μικρή περαιτέρω άνοδο, παρά την αύξηση της απασχόλησης". Και, φυσικά, προτείνει τα ίδια φάρμακα: "πρέπει να δοθεί πολύ μεγάλη έμφαση στον έλεγχο των δημόσιων δαπανών (...) ο περιορισμός των δημόσιων ελλειμμάτων σε μόνιμη βάση θα απαιτήσει σημαντική διεύρυνση του πεδίου και επιτάχυνση της διαδικασίας αποκρατικοποιήσεων (...) "μέχρι σήμερα έχουν καταβληθεί μεγάλα ποσά από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή από το κοινωνικό σύνολο, για τη διατήρηση σε λειτουργία δημόσιων επιχειρήσεων, τραπεζών, ναυπηγείων, αγροτικών συνεταιρισμών κλπ (...) πέρα από τον περιορισμό των ελλειμμάτων, οι αποκρατικοποιήσεις θα βοηθήσουν στη βελτίωση τόσο της κατανομής των παραγωγικών πόρων όσο και της αποτελεσματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας (...) τα μεγάλα ελλείμματα των βασικών ασφαλιστικών ταμείων αποτελούν ένα επιπλέον σημαντικό διαρθρωτικό πρόβλημα, η επίλυση του οποίου θα είναι καθοριστική για την ουσιαστική μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων σε μακροπρόθεσμη βάση".
Πριν κλείσουμε για σήμερα, ας ξαναρίξουμε μια ματιά στην πρώτη παράγραφο. Άραγε, με τις εκθέσεις τους οι διοικητές της ΤτΕ όντως τραβούν το αφτί των εκάστοτε κυβερνήσεων ή, απλώς, γίνονται λαγοί συγκεκριμένων επιλογών προσδίδοντάς τους κύρος; Η απάντηση στο δίλημμα αυτό επαφίεται στην κρίση του αναγνώστη.
-------------------------------------------------
(*) Ενδιαφέρουσα διατύπωση! "Δεν έφθασε ακόμη στο επίπεδο που απαιτείται για να αποτραπεί η περαιτέρω άνοδος". Φανταστείτε πόσο μακρυά βρίσκεται (πάντα κατά τον Παπαδήμο) το επίπεδο απ' όπου θα άρχιζε η κάθοδος...
 |
| Κώστας Σημίτης - Λουκάς Παπαδήμος. Οι δυο άνδρες είχαν ανέκαθεν άριστες σχέσεις. |
Ο Παπαδήμος διαπιστώνει "περαιτέρω υποχώρηση του πληθωρισμού κατά 3 περίπου εκατοστιαίες μονάδες (...), περιστολή του ελλείμματος του ευρύτερου κυβερνητικού τομέα κατά 3 περίπου εκατοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ (...), περιορισμό στο 3% του ρυθμού διολίσθησης της δραχμής έναντι της Ευρωπαϊκής Νομισματικής Μονάδας (ECU)" και συμπεραίνει ότι όλα αυτά συνετέλεσαν "στην εισροή επιχειρηματικών κεφαλαίων από το εξωτερικό, με αποτέλεσμα να συμπιεστεί ακόμη περισσότερο το μέσο κόστος χρηματοδότησης της οικονομίας". Από την άλλη, όμως, "δύο οικονομικά μεγέθη τα οποία δεν εξελίχθηκαν ικανοποιητικά ήταν η ανεργία και το ισοζύγιο πληρωμών". Ο Παπαδήμος εκτιμά ότι για την αύξηση της ανεργίας φταίνε "η εισροή μεταναστών" και "η συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό" (αν και διαπιστώνει ότι οι επιχειρήσεις δεν αύξησαν τις θέσεις εργασίας όσο θα έπρεπε) ενώ για το ισοζύγιο πληρωμών ευθύνεται το ότι καλύψαμε πολλές από τις ανάγκες μας όχι με αύξηση της παραγωγής αλλά με εισαγωγές.
Πατώντας στις τελευταίες διαπιστώσεις, ο διοικητής της ΤτΕ συστήνει "άμεση προώθηση μέτρων που θα ενισχύουν την παραγωγικότητα και ανταγωνιστικότητα της οικονομίας", όπως διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις (λιγώτερο κράτος), ιδιωτικοποιήσεις, εισοδηματικοί περιορισμοί (μείωση του πραγματικού εισοδήματος των εργαζομένων), ελάφρυνση της φορολόγησης των επιχειρήσεων, μείωση του μη μισθολογικού κόστους, κίνητρα για την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας (επιδοτήσεις) κλπ.
Στο σημείο αυτό επιβάλλεται να σταθούμε λίγο για να κάνουμε μια διαπίστωση, την οποία θα βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας. Αν μέχρι και τον Ζολώτα η Τράπεζα της Ελλάδος είχε ως πυξίδα την ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ, από εκεί και πέρα η πολιτική της στοχεύει στην "ευρωπαϊκή ολοκλήρωση", δηλαδή στην συμμόρφωση προς όσα εντέλλονται οι Βρυξέλλες (συνθήκες Μάαστριχτ και αργότερα Λισαβόνας, οικονομική και νομισματική ένωση κλπ). Συνεπώς, δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι εκθέσεις όλων των μετά Ζολώτα διοικητών της προτείνουν την λήψη μέτρων που πολλά χρόνια αργότερα λήφθηκαν και λαμβάνονται στα πλαίσια των μνημονίων.
Κατ' επέκταση, δεν υπάρχει λόγος να κουράζω πλέον τον αναγνώστη αποδελτιώνοντας τις εκθέσεις αυτές ως προς το συγκεκριμένο σημείο. Το δείγμα που διαβάσατε πιο πάνω επαναλαμβάνεται (είτε ακριβώς είτε σε παραλλαγή) σε όλες σχεδόν τις εκθέσεις τού Παπαδήμου και των διαδόχων του μέχρι και σήμερα. Το μοτίβο είναι μονότονο: ιδιωτικοποιήσεις, λιγώτερο κράτος, δημοσιονομική προσαρμογή με μείωση της δημόσιας δαπάνης, μείωση του κόστους εργασίας ως απαραίτητο μέτρο για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας, ελάφρυνση της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων κλπ. Με δυο λόγια, μιλάμε για εκθέσεις που σχεδόν προανναγγέλουν τα μνημόνια.
Ας επιστρέψουμε, όμως, στην έκθεση για το 1995, όπου ο Παπαδήμος διαπιστώνει κάτι ενδιαφέρον: "Το δημοσιονομικό έλλειμμα, παρά τον αισθητό περιορισμό του το 1995, εξακολουθεί να είναι το υψηλότερο μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ευρίσκεται σε επίπεδο περίπου τριπλάσιο της τιμής αναφοράς που καθορίζει η Συνθήκη του Μάαστριχτ για συμμετοχή στη νομισματική ένωση. Επιπλέον, η απόκλιση του δημόσιου χρέους από το αντίστοιχο κριτήριο σύγκλισης παραμένει μεγάλη. Παρά τη μείωση των δανειακών αναγκών του ευρύτερου κυβερνητικού τομέα, εκτιμάται ότι το δημόσιο χρέος αυξήθηκε σε 111,7% του ΑΕΠ στο τέλος του 1995, από 110,4% στο τέλος του 1994 (...) Το μέγεθος της δημοσιονομικής προσαρμογής δεν έφθασε ακόμη στο επίπεδο που απαιτείται για να αποτραπεί η περαιτέρω άνοδος του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν" (*).
Πού είναι το ενδιαφέρον; Βρισκόμαστε στις αρχές τού 1996 και ο Παπαδήμος ξέρει ότι σε πέντε χρόνια η χώρα θα ενταχθεί πλήρως στην ΟΝΕ. Επίσης, ξέρει ότι οι χώρες της ΟΝΕ δεν πρέπει να έχουν έλλειμμα μεγαλύτερο από 3% και χρέος μεγαλύτερο από 60% του ΑΕΠ. Καθώς το χρέος αυξάνεται διαρκώς, πώς περίμενε ο διοικητής της ΤτΕ την κατακόρυφη μείωσή του σε μια πενταετία; Κρατήστε τώρα μια σημείωση κι αυτό θα το δούμε όταν έρθει η ώρα.
 |
| 1997: Η επιτροπή διεκδίκησης των ολυμπιακών αγώνων του 2004. Από αριστερά: Κώστας Λιάσκας (αντιπρόεδρος), Λουκάς Παπαδήμος, Γιάννα Αγγελοπούλου (πρόεδρος), Ανδρέας Ποταμιάνος, Γιάννης Σγουρός. |
Πάντως, η έκθεση της επόμενης χρονιάς διαπιστώνει τα ίδια προβλήματα με το 1995: "το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε, ενώ η ανεργία σημείωσε μικρή περαιτέρω άνοδο, παρά την αύξηση της απασχόλησης". Και, φυσικά, προτείνει τα ίδια φάρμακα: "πρέπει να δοθεί πολύ μεγάλη έμφαση στον έλεγχο των δημόσιων δαπανών (...) ο περιορισμός των δημόσιων ελλειμμάτων σε μόνιμη βάση θα απαιτήσει σημαντική διεύρυνση του πεδίου και επιτάχυνση της διαδικασίας αποκρατικοποιήσεων (...) "μέχρι σήμερα έχουν καταβληθεί μεγάλα ποσά από τον κρατικό προϋπολογισμό, δηλαδή από το κοινωνικό σύνολο, για τη διατήρηση σε λειτουργία δημόσιων επιχειρήσεων, τραπεζών, ναυπηγείων, αγροτικών συνεταιρισμών κλπ (...) πέρα από τον περιορισμό των ελλειμμάτων, οι αποκρατικοποιήσεις θα βοηθήσουν στη βελτίωση τόσο της κατανομής των παραγωγικών πόρων όσο και της αποτελεσματικότητας και της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας (...) τα μεγάλα ελλείμματα των βασικών ασφαλιστικών ταμείων αποτελούν ένα επιπλέον σημαντικό διαρθρωτικό πρόβλημα, η επίλυση του οποίου θα είναι καθοριστική για την ουσιαστική μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων σε μακροπρόθεσμη βάση".
Πριν κλείσουμε για σήμερα, ας ξαναρίξουμε μια ματιά στην πρώτη παράγραφο. Άραγε, με τις εκθέσεις τους οι διοικητές της ΤτΕ όντως τραβούν το αφτί των εκάστοτε κυβερνήσεων ή, απλώς, γίνονται λαγοί συγκεκριμένων επιλογών προσδίδοντάς τους κύρος; Η απάντηση στο δίλημμα αυτό επαφίεται στην κρίση του αναγνώστη.
-------------------------------------------------
(*) Ενδιαφέρουσα διατύπωση! "Δεν έφθασε ακόμη στο επίπεδο που απαιτείται για να αποτραπεί η περαιτέρω άνοδος". Φανταστείτε πόσο μακρυά βρίσκεται (πάντα κατά τον Παπαδήμο) το επίπεδο απ' όπου θα άρχιζε η κάθοδος...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου