Όταν στις 11 Φεβρουαρίου 1946 ο Βαρβαρέσος αποχώρησε οριστικά από την Τράπεζα της Ελλάδος, τον διαδέχτηκε ο επί μια δεκαετία αντιπρόεδρός του Γεώργιος Μαντζαβίνος, ο οποίος έμελλε να διοικήσει την τράπεζα τα επόμενα εννέα χρόνια. Χαρακτήρας χαμηλών τόνων, ο Μαντζαβίνος είχε μπολιαστεί με τις αρχές τού προκατόχου του, πλην όμως ποτέ δεν βρήκε την δύναμη να συγκρουστεί ανοιχτά με την πολιτική εξουσία. Έτσι, δέχτηκε αυτό που είχε κάνει τον Βαρβαρέσο να κλωτσήσει: την Νομισματική Επιτροπή (Ν.Ε.).
Η Ν.Ε. συστήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1946, με βάση την οικονομική συμφωνία του Λονδίνου και, παρ' ότι είχε προσωρινό χαρακτήρα, η θητεία της ανανεωνόταν συνεχώς, έτσι ώστε διήρκεσε μέχρι το 1982. Υποτίθεται ότι ήταν μια εσωτερική υπηρεσία τής τράπεζας, η οποία είχε ως σκοπό τον συντονισμό τής νομισματικής πολιτικής. Όμως, σύντομα εξελίχθηκε σε κυβερνητικό όργανο ελέγχου της ΤτΕ, αφού πρόεδρός της ήταν ο υπουργός συντονισμού και μέλη της οι υπουργοί βιομηχανίας και εμπορίου, ο υφυπουργός συντονισμού, ένας πανεπιστημιακός καθηγητής με ειδίκευση στα οικονομικά και, φυσικά, ο διοικητής της ΤτΕ. Επίσης, η Ν.Ε. είχε και αλλοδαπά μέλη (τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια), βρεττανούς και πολιτειακούς, τα οποία μάλιστα πληρώνονταν από την τράπεζα.
Στην διοίκηση Μαντζαβίνου έλαχε ο κλήρος να διαχειριστεί την περιβόητη οικονομική βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ. Μιλάμε για τα 366 εκατ. δολλάρια, τα οποία εισέρευσαν στην χώρα ως "δώρο" κατά την τριετία 1948-1951. Ο Μαντζαβίνος προσπάθησε να συνεχίσει την αυστηρή πολιτική τού Βαρβαρέσου σχετικά με τον τρόπο και το εύρος των πιστοδοτήσεων των επιχειρήσεων αλλά η Ν.Ε. είχε συχνά διαφορετική άποψη. Παράλληλα, η Ν.Ε. ενέκρινε κατ' επανάληψη έκτακτες πιστώσεις προς το δημόσιο, με αποτέλεσμα τα 510 από τα 643 δισ. πιστώσεων που χορήγησε η ΤτΕ ως τα τέλη του 1946, να έχουν δοθεί στο δημόσιο. Βέβαια, από το δημόσιο κατευθύνθηκαν στην ενίσχυση της οικονομίας αλλά με την μορφή ενίσχυσης αυτών που είχαν τον έλεγχο της οικονομίας.
Χαρακτηριστικά είναι και όσα έγιναν με την υλική βοήθεια της UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration). Στρατιωτικά οχήματα μετέφεραν σακιά και χαρτόκουτα με τρόφιμα και ρούχα, τα ξεφόρτωναν στις πλατείες των χωριών και οι κάτοικοι έπαιρναν ό,τι προλάβαιναν. Το πρόβλημα δεν ήταν ότι η κατάσταση ξεπερνούσε τα όρια της φαιδρότητας ή ότι χωριατόπουλα υποχρεώνονταν να πίνουν το γάλα σε σκόνη που έστελνε η UNRRA αν και στα σπίτια τους είχαν τουλάχιστον μια γιδούλα που τους έδινε καθημερινά κανονικό γάλα. Το πρόβλημα ήταν ότι από την βοήθεια της UNRRA έφτανε στον απλό κόσμο μόνο ο κατιμάς ενώ τα είδη αξίας (πρώτες ύλες, τρόφιμα, μηχανήματα, φάρμακα κλπ), που μπορούσαν να αποφέρουν πλουτισμό, τα καρπώθηκαν οι επιτήδειοι, οι μεγαλέμποροι, οι βιομήχανοι και γενικά όσοι είχαν πρόσβαση στην εξουσία. Επίσης, η βοήθεια της UNRRA ενίσχυσε τις παρακρατικές οργανώσεις της υπαίθρου (ταγματασφαλίτες, ΜΑΥδες κλπ), αφού σ' αυτούς ανέθεσε την διανομή της το κράτος. Κάπως έτσι, τα μαγαζιά των μεγάλων πόλεων γέμισαν με πράγματα της UNRRA, που πουλιούνταν κοψοχρονιά. (*)
Ο Μαντζαβίνος συνέχισε την πολιτική νομισματικού ελέγχου μέσω της πώλησης συναλλάγματος και χρυσών λιρών. Έβαλε μπρος ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ενίσχυσης του τουρισμού μέσω της επαναλειτουργίας ξενοδοχείων συνολικής δυναμικότητας 1300 κλινών. Επέβαλε τα πρώτα πρόστιμα σε όσους έπαιρναν δάνεια αλλά τα χρησιμοποιούσαν για άλλους σκοπούς. Χρηματοδότησε με το ιδιαίτερα χαμηλό επιτόκιο 2% την Κτηματική Τράπεζα, η οποία διέθετε αυτά τα χρήματα για τις στεγαστικές ανάγκες των πανεπιστημίων Αθήνας και Θεσσαλονίκης, της Παντείου, του ΟΛΠ κλπ.
Τον Ιούλιο του 1948 υπεγράφη η Σύμβασις Οικονομικής Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Ως λόγος υπογραφής αυτής της σύμβασης αναφέρθηκε η αποτελεσματικώτερη αξιοποίηση των φυσικών πόρων της χώρας με στόχο την οικονομική της ανόρθωση. Με απλά λόγια: οι ΗΠΑ θα μας έδιναν δολλάρια με τα οποία θα κάναμε εισαγωγές απαραίτητες για την ανάπτυξη της βιομηχανίας και της γεωργίας. Παράλληλα, συστήθηκε Κεντρική Επιτροπή Δανείων, η οποία θα έλεγχε τις χορηγούμενες πιστώσεις και στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των ΗΠΑ.
Λίγο αργότερα συμφωνήθηκε και το Ελληνικόν Πρόγραμμα Ανασυγκροτήσεως. Επρόκειτο για ένα πρόγραμμα όπου έβαζαν δανεικά λεφτά οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Συνεργασία και η ΤτΕ, ώστε να χρηματοδοτηθεί η ανασυγκρότηση της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις πρώτες χρηματοδοτήσεις που ενέκρινε αυτό το πρόγραμμα ήταν η εισαγωγή... αυτοκινήτων! Την σχετική απόφαση πήρε η Ν.Ε., κατόπιν εισηγήσεως της... Ελληνοαμερικανικής Επιτροπής Αυτοκινήτων. Σε μια περίοδο που μένεται ο εμφύλιος, εκτιμάται ότι η ανασυγκρότηση έχει ανάγκη από αυτοκίνητα. Γιατί όχι;
Με δυο λόγια, η συμμετοχή των ΗΠΑ σε όλα αυτά τα προγράμματα εγγυάται μόνον ένα πράγμα: τα δανεικά που δίνουν οι ξένοι παράγοντες -και που φορτώνονται σιγά-σιγά στις πλάτες του λαού, ο οποίος θα κληθεί να τα ξεπληρώσει- κατευθύνονται "όπου πρέπει". Π.χ., στην Α.Ε. Χαλυβδοφύλλων και Λευκοσιδήρου (η οποία, σημειωτέον, επί κατοχής συνεργαζόταν με τους γερμανούς) για να πληρώσει τον εξοπλισμό που αγόρασε από τις ΗΠΑ ή στην Ελληνικαί Αεροπορικαί Συγκοινωνίαι (ΕΛΛ.Α.Σ.) για να αγοράσει ένα αεροπλάνο που θα το δρομολογούσε στην γραμμή Αθήνας-Λονδίνου (**).
Το 1950 ο Μαντζαβίνος αναλαμβάνει και το υπουργείο οικονομικών. Προσπαθεί να βάλει μια τάξη αλλά το πάρτυ έχει φουντώσει για τα καλά. Είναι η εποχή που πρωτοκάνει την εμφάνιση του το φαινόμενο να πτωχεύουν οι βιομηχανίες αλλά να πλουτίζουν οι βιομήχανοι. Τον Ιούλιο του 1952 η Ν.Ε. καταρτίζει πίνακα οφειλετών με ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω του ενός δισ. δραχμών. Στον πίνακα περιλαμβάνονται 60 βιομηχανίες κάθε είδους, 3 οικοδομικές επιχειρήσεις, 14 εμπορικές επιχειρήσεις και 9 άλλοι οργανισμοί (ανάμεσά τους και ο ΟΤΕ). Η ΤτΕ προσπαθεί να σφίξει τα λουριά και επιβάλλει για πρώτη φορά την προσκόμιση φορολογικής ενημερότητας από όποιον ζητάει χρηματοδότηση.
Το φαγοπότι έπληξε και την ίδια την ΤτΕ. Τον Φεβρουάριο του 1953 η τράπεζα αποφασίζει να διακόψει την αμοιβή των υπερωριών, να αναστείλει την ίδρυση υποκαταστημάτων σε Τρίκαλα και Λειβαδειά, να καταργήσει τα έξοδα κίνησης και άλλα επιδόματα στο προσωπικό της ενώ έβαλε στο πλάνο της και την περικοπή 350 θέσεων εργασίας.
Στο μεταξύ, από τις εκλογές τής 19ης Νοεμβρίου 1952 έχει προκύψει κυβέρνηση Παπάγου, στην οποία έχει αναλάβει υπουργός συντονισμού ένας κοντοπίθαρος αλλά αεικίνητος πολιτικός ονόματι Σπύρος Μαρκεζίνης. Στις 9 Απριλίου 1953, ημέρα κατά την οποία θα έκλεινε τα 44 χρόνια του, ο Μαρκεζίνης θα προκαλούσε σεισμό στην ελληνική οικονομία...
----------------------------------------------
(*) Η UNRRA ιδρύθηκε το 1943 από 40 χώρες, με σκοπό να βοηθήσει όσες χώρες επλήγησαν από τον πόλεμο. Όμως, μέσα σε δυο χρόνια έφτασε στα πρόθυρα της χρεωκοπίας. Έτσι, το ελληνικό κράτος αναγκάστηκε να συμπληρώσει την προσφερθείσα βοήθεια, διαθέτοντας "ολόκληρον σχεδόν το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας εις χρυσόν, δολλάρια και λίρας Αγγλίας" (Κ. Βαρβαρέσος, "Έκθεσις επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδος").
(**) Τον Οκτώβριο του 1950, η ΕΛΛ.Α.Σ. θα βρεθεί να χρωστάει στο ελληνικό δημόσιο σχεδόν ενάμισυ εκατ. στερλίνες και θα υποχρεωθεί από το υπουργείο αεροπορίας να πάρει μέτρα. Λίγους μήνες αργότερα θα συγχωνευόταν με δυο άλλες αεροπορικές εταιρείες σε έναν αερομεταφορέα όπου το δημόσιο θα συμμετείχε με 11%.
Η Ν.Ε. συστήθηκε στις 24 Ιανουαρίου 1946, με βάση την οικονομική συμφωνία του Λονδίνου και, παρ' ότι είχε προσωρινό χαρακτήρα, η θητεία της ανανεωνόταν συνεχώς, έτσι ώστε διήρκεσε μέχρι το 1982. Υποτίθεται ότι ήταν μια εσωτερική υπηρεσία τής τράπεζας, η οποία είχε ως σκοπό τον συντονισμό τής νομισματικής πολιτικής. Όμως, σύντομα εξελίχθηκε σε κυβερνητικό όργανο ελέγχου της ΤτΕ, αφού πρόεδρός της ήταν ο υπουργός συντονισμού και μέλη της οι υπουργοί βιομηχανίας και εμπορίου, ο υφυπουργός συντονισμού, ένας πανεπιστημιακός καθηγητής με ειδίκευση στα οικονομικά και, φυσικά, ο διοικητής της ΤτΕ. Επίσης, η Ν.Ε. είχε και αλλοδαπά μέλη (τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια), βρεττανούς και πολιτειακούς, τα οποία μάλιστα πληρώνονταν από την τράπεζα.
 |
| Διανομή βοήθειας UNRRA σε χωριό της Ηπείρου. |
Στην διοίκηση Μαντζαβίνου έλαχε ο κλήρος να διαχειριστεί την περιβόητη οικονομική βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ. Μιλάμε για τα 366 εκατ. δολλάρια, τα οποία εισέρευσαν στην χώρα ως "δώρο" κατά την τριετία 1948-1951. Ο Μαντζαβίνος προσπάθησε να συνεχίσει την αυστηρή πολιτική τού Βαρβαρέσου σχετικά με τον τρόπο και το εύρος των πιστοδοτήσεων των επιχειρήσεων αλλά η Ν.Ε. είχε συχνά διαφορετική άποψη. Παράλληλα, η Ν.Ε. ενέκρινε κατ' επανάληψη έκτακτες πιστώσεις προς το δημόσιο, με αποτέλεσμα τα 510 από τα 643 δισ. πιστώσεων που χορήγησε η ΤτΕ ως τα τέλη του 1946, να έχουν δοθεί στο δημόσιο. Βέβαια, από το δημόσιο κατευθύνθηκαν στην ενίσχυση της οικονομίας αλλά με την μορφή ενίσχυσης αυτών που είχαν τον έλεγχο της οικονομίας.
Χαρακτηριστικά είναι και όσα έγιναν με την υλική βοήθεια της UNRRA (United Nations Relief and Rehabilitation Administration). Στρατιωτικά οχήματα μετέφεραν σακιά και χαρτόκουτα με τρόφιμα και ρούχα, τα ξεφόρτωναν στις πλατείες των χωριών και οι κάτοικοι έπαιρναν ό,τι προλάβαιναν. Το πρόβλημα δεν ήταν ότι η κατάσταση ξεπερνούσε τα όρια της φαιδρότητας ή ότι χωριατόπουλα υποχρεώνονταν να πίνουν το γάλα σε σκόνη που έστελνε η UNRRA αν και στα σπίτια τους είχαν τουλάχιστον μια γιδούλα που τους έδινε καθημερινά κανονικό γάλα. Το πρόβλημα ήταν ότι από την βοήθεια της UNRRA έφτανε στον απλό κόσμο μόνο ο κατιμάς ενώ τα είδη αξίας (πρώτες ύλες, τρόφιμα, μηχανήματα, φάρμακα κλπ), που μπορούσαν να αποφέρουν πλουτισμό, τα καρπώθηκαν οι επιτήδειοι, οι μεγαλέμποροι, οι βιομήχανοι και γενικά όσοι είχαν πρόσβαση στην εξουσία. Επίσης, η βοήθεια της UNRRA ενίσχυσε τις παρακρατικές οργανώσεις της υπαίθρου (ταγματασφαλίτες, ΜΑΥδες κλπ), αφού σ' αυτούς ανέθεσε την διανομή της το κράτος. Κάπως έτσι, τα μαγαζιά των μεγάλων πόλεων γέμισαν με πράγματα της UNRRA, που πουλιούνταν κοψοχρονιά. (*)
Ο Μαντζαβίνος συνέχισε την πολιτική νομισματικού ελέγχου μέσω της πώλησης συναλλάγματος και χρυσών λιρών. Έβαλε μπρος ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ενίσχυσης του τουρισμού μέσω της επαναλειτουργίας ξενοδοχείων συνολικής δυναμικότητας 1300 κλινών. Επέβαλε τα πρώτα πρόστιμα σε όσους έπαιρναν δάνεια αλλά τα χρησιμοποιούσαν για άλλους σκοπούς. Χρηματοδότησε με το ιδιαίτερα χαμηλό επιτόκιο 2% την Κτηματική Τράπεζα, η οποία διέθετε αυτά τα χρήματα για τις στεγαστικές ανάγκες των πανεπιστημίων Αθήνας και Θεσσαλονίκης, της Παντείου, του ΟΛΠ κλπ.
Τον Ιούλιο του 1948 υπεγράφη η Σύμβασις Οικονομικής Συνεργασίας μεταξύ Ελλάδας και ΗΠΑ. Ως λόγος υπογραφής αυτής της σύμβασης αναφέρθηκε η αποτελεσματικώτερη αξιοποίηση των φυσικών πόρων της χώρας με στόχο την οικονομική της ανόρθωση. Με απλά λόγια: οι ΗΠΑ θα μας έδιναν δολλάρια με τα οποία θα κάναμε εισαγωγές απαραίτητες για την ανάπτυξη της βιομηχανίας και της γεωργίας. Παράλληλα, συστήθηκε Κεντρική Επιτροπή Δανείων, η οποία θα έλεγχε τις χορηγούμενες πιστώσεις και στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των ΗΠΑ.
Λίγο αργότερα συμφωνήθηκε και το Ελληνικόν Πρόγραμμα Ανασυγκροτήσεως. Επρόκειτο για ένα πρόγραμμα όπου έβαζαν δανεικά λεφτά οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Οικονομική Συνεργασία και η ΤτΕ, ώστε να χρηματοδοτηθεί η ανασυγκρότηση της χώρας. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τις πρώτες χρηματοδοτήσεις που ενέκρινε αυτό το πρόγραμμα ήταν η εισαγωγή... αυτοκινήτων! Την σχετική απόφαση πήρε η Ν.Ε., κατόπιν εισηγήσεως της... Ελληνοαμερικανικής Επιτροπής Αυτοκινήτων. Σε μια περίοδο που μένεται ο εμφύλιος, εκτιμάται ότι η ανασυγκρότηση έχει ανάγκη από αυτοκίνητα. Γιατί όχι;
Με δυο λόγια, η συμμετοχή των ΗΠΑ σε όλα αυτά τα προγράμματα εγγυάται μόνον ένα πράγμα: τα δανεικά που δίνουν οι ξένοι παράγοντες -και που φορτώνονται σιγά-σιγά στις πλάτες του λαού, ο οποίος θα κληθεί να τα ξεπληρώσει- κατευθύνονται "όπου πρέπει". Π.χ., στην Α.Ε. Χαλυβδοφύλλων και Λευκοσιδήρου (η οποία, σημειωτέον, επί κατοχής συνεργαζόταν με τους γερμανούς) για να πληρώσει τον εξοπλισμό που αγόρασε από τις ΗΠΑ ή στην Ελληνικαί Αεροπορικαί Συγκοινωνίαι (ΕΛΛ.Α.Σ.) για να αγοράσει ένα αεροπλάνο που θα το δρομολογούσε στην γραμμή Αθήνας-Λονδίνου (**).
Το 1950 ο Μαντζαβίνος αναλαμβάνει και το υπουργείο οικονομικών. Προσπαθεί να βάλει μια τάξη αλλά το πάρτυ έχει φουντώσει για τα καλά. Είναι η εποχή που πρωτοκάνει την εμφάνιση του το φαινόμενο να πτωχεύουν οι βιομηχανίες αλλά να πλουτίζουν οι βιομήχανοι. Τον Ιούλιο του 1952 η Ν.Ε. καταρτίζει πίνακα οφειλετών με ληξιπρόθεσμες οφειλές άνω του ενός δισ. δραχμών. Στον πίνακα περιλαμβάνονται 60 βιομηχανίες κάθε είδους, 3 οικοδομικές επιχειρήσεις, 14 εμπορικές επιχειρήσεις και 9 άλλοι οργανισμοί (ανάμεσά τους και ο ΟΤΕ). Η ΤτΕ προσπαθεί να σφίξει τα λουριά και επιβάλλει για πρώτη φορά την προσκόμιση φορολογικής ενημερότητας από όποιον ζητάει χρηματοδότηση.
 |
| Η βοήθεια των ΗΠΑ ξεφορτώνεται στον Πειραιά. Από την Τουσόν της Αριζόνας στα Τρίκαλα... με αγάπη. |
Το φαγοπότι έπληξε και την ίδια την ΤτΕ. Τον Φεβρουάριο του 1953 η τράπεζα αποφασίζει να διακόψει την αμοιβή των υπερωριών, να αναστείλει την ίδρυση υποκαταστημάτων σε Τρίκαλα και Λειβαδειά, να καταργήσει τα έξοδα κίνησης και άλλα επιδόματα στο προσωπικό της ενώ έβαλε στο πλάνο της και την περικοπή 350 θέσεων εργασίας.
Στο μεταξύ, από τις εκλογές τής 19ης Νοεμβρίου 1952 έχει προκύψει κυβέρνηση Παπάγου, στην οποία έχει αναλάβει υπουργός συντονισμού ένας κοντοπίθαρος αλλά αεικίνητος πολιτικός ονόματι Σπύρος Μαρκεζίνης. Στις 9 Απριλίου 1953, ημέρα κατά την οποία θα έκλεινε τα 44 χρόνια του, ο Μαρκεζίνης θα προκαλούσε σεισμό στην ελληνική οικονομία...
----------------------------------------------
(*) Η UNRRA ιδρύθηκε το 1943 από 40 χώρες, με σκοπό να βοηθήσει όσες χώρες επλήγησαν από τον πόλεμο. Όμως, μέσα σε δυο χρόνια έφτασε στα πρόθυρα της χρεωκοπίας. Έτσι, το ελληνικό κράτος αναγκάστηκε να συμπληρώσει την προσφερθείσα βοήθεια, διαθέτοντας "ολόκληρον σχεδόν το συναλλαγματικόν απόθεμα της χώρας εις χρυσόν, δολλάρια και λίρας Αγγλίας" (Κ. Βαρβαρέσος, "Έκθεσις επί του Οικονομικού Προβλήματος της Ελλάδος").
(**) Τον Οκτώβριο του 1950, η ΕΛΛ.Α.Σ. θα βρεθεί να χρωστάει στο ελληνικό δημόσιο σχεδόν ενάμισυ εκατ. στερλίνες και θα υποχρεωθεί από το υπουργείο αεροπορίας να πάρει μέτρα. Λίγους μήνες αργότερα θα συγχωνευόταν με δυο άλλες αεροπορικές εταιρείες σε έναν αερομεταφορέα όπου το δημόσιο θα συμμετείχε με 11%.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου